Τα Νοεμβριανά του 1916 και η Γαλλική Κατοχή στον Πειραιά του 1917.

                                                                                                  Του Δημήτρη Κρασονικολάκη.

 

Η αποψινή βραδιά θα είναι κάπως διαφορετική αφού καθισμένοι στις καρέκλες μας και με χαμηλωμένα αργότερα τα φώτα, η ακουστική και οπτική ξενάγηση θα μας γυρίσει πίσω, στον ίδιο τόπο αλλά σε διαφορετική χρονολογία.

Θα μιλήσουμε για τη συμμαχική παρουσιά - ας την ονομάσουμε έτσι διακριτικά, κανονικά τη λένε κατοχή - στον Πειραιά την περίοδο του μεγάλου εθνικού διχασμού του 1916 - 1917.

Δεν θα μπούμε σε βαρετές λεπτομέρειες αναφερόμενοι στα ιστορικά γεγονότα που ο καθένας μπορεί να διαβάσει στα βιβλία, τα περιοδικά και τις εγκυκλοπαίδειες ή να δει, πατώντας τα πλήκτρα, στην οθόνη του υπολογιστή του. Δε θέλουμε να μας προξενήσουν αποστροφή και λύπη τ’ αποτελέσματα των πολιτικών παρασκηνίων που επηρεάζουν τη ζωή των απλών πολιτών. Εμείς θα αναπαραστήσουμε τα δρώμενα στον Πειραιά μέσα από κάποια επίσημα έγγραφα και δημοσιεύματα για μια από μακράν ανάλαφρη ματιά.

22 Νοεμβρίου 1916. Στο λιμάνι του Πειραιά. Οι γαλλικές δυνάμεις στο λιμάνι. Φωτογραφία από τις πλαγιές του Χατζηκυριάκειου.

  

Έχουν περάσει 97 χρόνια από τότε που τα νερά έξω από το λιμάνι γέμισαν με πλοία κι η πόλη του Πειραιά κατακλύστηκε με την παρουσία των αξιωματικών και ναυτών (Γάλλων κυρίως) των Δυνάμεων της Συνεννοήσεως, γνωστών ως Αντάντ.

Η κατάληψη αυτή, πολύ συνηθισμένη στρατηγική κίνηση ήδη από την αρχαία εποχή, συνέβη κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κι είναι εντελώς άγνωστη στους σημερινούς Πειραιώτες.

Το γεγονός ξεχάστηκε και μόνο ένα ιστορικό κείμενο και μια διάλεξη μπορεί να τ’ αναστήσει..

Η Αγγλία - Γαλλία - Ρωσία και αργότερα η Ιταλία  και Ρουμανία, είχαν κυρύξει τον πόλεμο εναντίον των κεντρικών αυτοκρατοριών (Γερμανία - Αυστροουγγαρία) με τη συμπαράταξη της Τουρκίας και Βουλγαρίας. Ο συμμαχικός στόλος με τον ερχομό του στον Πειραιά ήθελε να αναγκάσει το βασιλιά Κωνσταντίνο και την κυβέρνηση της Αθήνας να διακόψει την εμμονή για ουδετερότητα και να στραφεί στο πλευρό του. Στις 23.9.1915 η Βουλγαρία κήρυξε επιστράτευση και ο Βενιζέλος έστειλε βρετανογαλλικά στρατεύματα στη Μακεδονία υπό το Γάλλο Στρατηγό Μωρίς Σαρράιγ (Maurice Sarrail).         

Το καλοκαίρι του 1916 η Ανατολική Μακεδονία καταλήφτηκε από τους Βούλγαρους κι η βασιλική εξουσία αδρανούσε. Στο στράτευμα και σε πολιτικές ομάδες άρχισαν να δημιουργούνται ενεργοί πυρήνες για την ελληνική συμμετοχή στον πόλεμο κατά του εχθρού με την ονομασία «Εθνική Άμυνα».

Το Γ΄ Σώμα κάνει κίνημα στη Θεσσαλονίκη στις 17 Αυγούστου και σιγά - σιγά προσχώρησαν σε αυτό κι άλλες Μονάδες. Το μεγαλύτερο τμήμα του Δ΄ Σώματος Στρατού αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο της Γερμανίας στις 27 - 29 Σεπτεμβρίου. Ο γαλλικός στρατός αποβιβάστηκε στη Μακεδονία και άνοιξε μεγάλο πολεμικό μέτωπο.

Στον Πειραιά μεταφέρονται οι διωγμένοι νομιμόφρονες αξιωματικοί που απέλασαν οι Γάλλοι στη Μακεδονία. Έτσι η Θεσσαλονίκη μένει στα χέρια των επαναστατών κι η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο κράτη με δύο κυβερνήσεις, το επίσημο των Αθηνών της ουδετερότητας κι εκείνο που επιθυμεί την ένταξη στις πολεμικές επιχειρήσεις.

Στο μεταξύ στο Φάληρο ήλθε μια ισχυρή γαλλική μοίρα με 60 περίπου πλοία διαφόρων τύπων και μεγεθών η οποία κατόπιν αγκυροβόλησε στον όρμο του Κερατσινίου και στο στενό της Σαλαμίνας.

Επικεφαλής ήταν ο Γάλλος αντιναύαρχος Louis René Charles Dartige du Fournet. Γεννήθηκε στα 1856.  Ήταν ήδη αρκετά έμπειρος αφού είχε διακριθεί σε πολεμικές επιχειρήσεις στη Δ. Αφρική, Ισλανδία, Νέα Γη, Ινδοκίνα, Αντίλλες, Άπω Ανατολή (Σιάμ).

10 Μαΐου 1917. Μέσα στο λιμάνι του Πειραιά.  Ένα μελλοντικό κατάρτι ιστιοφόρου μεταφερμένο στο λιμάνι. Βρισκόμαστε στην Ακτή Κονδύλη, παλιά οδός Αγίου Διονυσίου. Στο βάθος δεξιά το νεκροταφείο του Αγίου Διονυσίου. Οι τρεις γυναίκες μάλλον από εκεί έρχονται.   

Δήμαρχος Πειραιά ήταν ο Αναστάσιος Παναγιωτόπουλος που ανέλαβε τα καθήκοντά του από τις 23 Μαρτίου 1914 (εκλογές της 9.2.1914) κι ανήκε φανερά στο Βενιζελικό κόμμα αφού το χρηματοδοτούσε μέσω της Τράπεζάς του.

[Γεννήθηκε το 1860 στο χωριό Λάβδα Ολυμπίας. Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Τούγιας. Από τα ονόματα των γονέων του Παναγιώτη και Παναγιώτας το μετέτρεψε σε Παναγιωτόπουλος. Το πρώτο του παιδικό επάγγελμα ήταν σαμαρτζής. Στον Πειραιά άνοιξε σαράφικο προς την Τρούμπα. Το τραπεζιτικό γραφείο του χρονολογείται από το 1882 κι έκλεισε στην κρίση του 1929 - 30.

Στις 7.1.1889 νυμφεύτηκε τη Μαριγώ, κόρη του αφεντικού του στο Ναύπλιο Θεόδωρου Μαργέλου. Πέθανε το 1939].

Βενιζελικός ήταν και ο Δημοσθένης Ομηρίδης Σκυλίτσης [1907-1914], αλλά ο Βενιζέλος προτίμησε τον ήδη βουλευτή του Παναγιωτόπουλο σαν πιο «καθαρό» από τα πολιτικά πάθη.

Ο Παναγιωτόπουλος δεν γνώριζε γαλλικά και χρησιμοποιούσε διερμηνέα. Ο τύπος δεν άφησε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία να το διακωμωδήσει.  Πριν την εκλογή του, στην εφημερίδα ΑΘΗΝΑΙ του Γεωργίου Πωπ  της 30.1.1914, διαβάζουμε το ευθυμογράφημα «συνεντεύξεις με υποψηφίους». Ο Πωπ γράφει ότι πήγε να τον συναντήσει.

«Την ώραν εκείνην ήτο απησχολημένος εις εκμάθησιν της γαλλικής δια να υποδέχεται τους ξένους βασιλείς όταν θα γίνη δήμαρχος. 

- Τι άτιμη γλώσσα, η Γαλλική, μου είπε άμα εισήλθον. Μερ λένε την μητέρα, μερ την θάλασσαν, μερ και ο δήμαρχος. Δεν ξέρει δε κανείς όταν βλασφημήση τι πρόκειται να πάρη ο διάβολος. Την μάνα του ή τον Δήμαρχον...».

 Ο Δήμαρχος και οι σύμβουλοί του δέχτηκαν τους Γάλλους με φιλικές διαθέσεις με προτροπή του Βενιζέλου [τον είχε καλέσει στη Κηφισία, στην έπαυλη του Μπενάκη] και τους παρείχαν κάθε είδους διευκολύνσεις.

Την 1^η Σεπτεμβρίου κατέλαβαν με αγήματα το Ταχυδρομικό Μέγαρο με το Τηλεγραφείο και ήλεγχαν τα τηλέφωνα, τον ασύρματο, τις ταχυδρομικές παροχές, το Δημαρχείο όπου λάμβαναν υπ’ όψιν κάθε πιστοποιητικό που έβγαζε ο Δήμος, επεμβαίνανε στις δημόσιες υπηρεσίες τις ειδικές στις χερσαίες συγκοινωνίες, κατάσχεσαν πολλά καΐκια εξορίζοντας τους ιδιοκτήτες τους κι έκαναν συνεχείς νηοψίες στα εμπορικά πλοία δημιουργώντας ένα σωρό προβλήματα. Η ναυαρχίς συνδέθηκε με απ’ ευθείας τηλεφωνική γραμμή με το Δημαρχείο.

12.6.1917. Αποβίβαση των γαλλικών στρατιωτικών τμημάτων στον Πειραιά (10 - 12 Ιουνίου 1917). Κατά μήκος των αποβάθρων. Στην καρδιά των Υδραίικων, πίσω από τον Άγιο Νικόλαο.

   

Στις 25 Σεπτεμβρίου ο Βενιζέλος με χιλιάδες οπαδούς του επιβιβάζεται με τη βοήθεια των Γάλλων σε πλοίο στο Φάληρο και κατεβαίνει στα Χανιά.

Εκεί σχηματίζει Προσωρινή Επαναστατική Κυβέρνηση (τριανδρία Κουντουριώτης -Βενιζέλος - Δαγκλής), επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη στις 9 Οκτωβρίου και κηρύσσει επίσημα τον πόλεμο στις 23 και 24 Νοεμβρίου 1916. Ακολουθούν πιεστικές απαιτήσεις του Φουρνέ προς την Αθήνα η οποία αναγκάζεται να τις αποδεχτεί.

Από την βενεζελική ΣΦΑΙΡΑ έχουμε την πληροφορία ότι στις 14/10 ο Δήμαρχος επισκέπτεται με πολλούς συμβούλους τη ναυαρχίδα Προβάνς και φωτογραφίζεται «εις αλησμόνητον αληθώς αναμνηστικόν σύμπλεγμα». Η φωτογραφία σώζεται.

Ο Δήμαρχος απήυθυνε το «ως ευ παρέστης» και κραύγασε στο τέλος: Ζήτω η Γαλλία και αι Κραταιοί αυτής Σύμμαχοι! Φοβερά συγκινημένος ο Φουρνέ ανταπαντά κι ύστερα αναφωνεί: «Ζήτω η πόλις του Πειραιώς!. Ζήτω η Ελλάς!».

Συνεχίστηκαν φιλοφρονήσεις σαν αυτή του δημοτικού σύμβουλου Γεωργίου Καζανόβα [Πρόεδρος Δ. Σ. Ιαν. 1916 - Ιαν. 1917. Ο αδελφός του Ιωάννης είχε παντρευτεί στις 20.10.1913 την κόρη του Δημάρχου Αγγελική ή Κούλα κι έκαναν 3 παιδιά, τη Ζωή τη Μαρία και τον Επαμεινώνδα.. Ο Δήμαρχος έκανε 7 παιδιά, 4 γιους και 3 κόρες]: «Ευπρόσδεκτος ας είνε  η αύρα, ήτις ωδήγησε τα πλοία σας εις την χώραν μας!.. ζήτω η ένδοξος, η αιωνία και αθάνατος Γαλλία και αι Δυνάμεις, αι οποίαι προστατεύουν την Ελλάδα».

Ακολουθεί αντεπίσκεψη του Φουρνέ με αποθέωσή του από το πλήθος στις 16/10 και μετά η επίδοση στο ναύαρχο καλλιτεχνικού λευκώματος με 10.000 πειραϊκές υπογραφές ευχαριστιών και αφοσίωσης. «Το ψήφισμα του Πειραϊκού λαού θεωρώ ως κειμήλιον.. και δώρον ανεκτίμητον» απαντά εκείνος.

Την ίδια μέρα, ο αντιναύαρχος «Ένεκα των πρωινών εν Αθήναις διαδηλώσεων, αποστέλλει ναύτας ίνα ενισχύση την Ελληνικήν Αστυνομίαν και ίνα προλάβει πάσαν τοιούτου είδους ταραχήν εν Πειραιεί, απεφάσισε να σχηματίση περιπολίας».

Δυο φορές την εβδομάδα παιανίζει η μουσική της ναυαρχίδος στον Τινάνειο Κήπο δίπλα στον Άγιο Σπυρίδωνα. Σκοπός «Να επισπάση αμέριστον ο Πειραιεύς την εμπιστοσύνην των Συμμάχων και να θεωρήται ως η κατ’ εξοχήν Φιλανταντική πόλις». Στις 3/16 Νοεμβρίου (παλιό Ιουλιανό και νέο Γρηγοριανό ημερολόγιο) ο Φουρνέ απαιτεί από την Αθήνα να του παραδώσει μια συγκεκριμένη ποσότητα πολεμικού υλικού, πράγμα το οποίο η τελευταία αρνείται. Ο Φουρνέ όμως επιμένει, ζητά λιγότερα υλικά και ορίζει την παράδοσή τους τελεσιγραφικά μέχρι την 1^η Δεκεμβρίου (18/11) αλλιώς θα έπαιρνε μέτρα «εκείνα τα οποία ήθελον κρίνει επιβαλλόμενα».

12.6.1917. Αποβίβαση των γαλλικών στρατιωτικών τμημάτων στον Πειραιά (10 - 12 Ιουνίου 1917). Πεζοπόροι με πλήρη εξοπλισμό στην Ακτή Μιαούλη κατευθύνονται στο Δημαρχείο του Πειραιά.

Στη λήξη του το πρωί της Παρασκευής 18 Νοεμβρίου όλοι βρίσκονταν σε επιφυλακή «ενώ οι προβολείς του εν Κερατσινίω ναυλοχούντος ξένου στόλου κινούνται αενάως». Πριν ξημερώσει αρχίζει η επιβίβαση με λέμβους και ατμακάτους.

Μονάδες Γάλλων, Ιταλών και Βρετανών σε τρεις φάλαγγες οδεύουν προς την Αθήνα σε προκαθορισμένα σημεία. Η μια φάλαγγα ανέβηκε τη λεωφόρο Συγγρού, η άλλη την Πειραιώς και η τρίτη «δια της οδού του Ελαιώνος», μάλλον την Πέτρου Ράλλη. Οι μάχες άρχισαν στο στρατόπεδο Ρουφ γύρω στις 11.30 το πρωί, στη γέφυρα Πουλοπούλου, κι ύστερα στους χώρους γύρω από την Ακρόπολη και το Ζάππειο. Βομβαρδίστηκαν οι αποθήκες όπλων στα Λιόσια το Παγκράτι και τα ανάκτορα από πλοία αραγμένα στο Φάληρο. Υπήρξαν θύματα κι από τις δύο πλευρές ενώ σημειώθηκαν άγριες σκηνές βίας των βασιλοφρόνων εναντίον κάθε θεωρούμενου βενιζελικού.

Η βρετανική πρεσβεία ήταν στην πλατεία Κλαυθμώνος και σε επιχείρηση την επόμενη μέρα, ο πρέσβης που νωρίτερα παρακολουθούσε τις αψιμαχίες από το μπαλκόνι με κιάλια όπερας σταμάτησε τη σύντομη σύγκρουση σείοντας την ομπρέλα του και φωνάζοντας «stop fire!».

Ευτυχώς η όλη εμπλοκή είχε διάρκεια δυο ημερών αφού έγινε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Στον Πειραιά η σύρραξη αποφεύχθηκε όταν οι Γάλλοι πείστηκαν από το Δήμαρχο να μην επιτεθούν στην ελληνική φρουρά των Επίστρατων (το αντίπαλο δέος των φιλοβενιζελικών) που είχε καταλάβει τη νύχτα τα Γυμνάσια της πλατείας Κοραή. Ο Φουρνέ δέχτηκε να στρατωνιστούν οι Γάλλοι στη Δημοτική Σχολή της λεωφόρου Ελ. Βενιζέλου - Β. Σοφίας, στον Προμηθέα δηλαδή και  «υπεσχέθη ότι ουδέν εχθρικόν μέτρον θα διατάξη κατά της πόλεως του Πειραιώς υπέρ ης ενδιαφέρεται και ως Ναύαρχος και ως άτομον».

Ο Δήμαρχος όλη τη νύχτα γύριζε με το αυτοκίνητό του την πόλη καθησυχάζοντας τους κατοίκους που είχαν πανικοβληθεί από τις οβίδες που έπεφταν στην Αθήνα. Μετά τα επεισόδια ο Δήμαρχος ευχαρίστησε το λαό για τη ψυχραιμία που έδειξε.

Η κατάσταση συνεχίστηκε με βίαιες συγκρούσεις, συλλήψεις από την κυβέρνηση  υπόπτων και στελεχών των «συνωμοτών» βενιζελικών πολλοί από τους οποίους κατέφυγαν στον Πειραιά και στο Κερατσίνι, στο πλοίο Μαρίεμβαδ. Μεταξύ τους και η οικογένεια του Δημάρχου. Δικαιολογώντας τις διώξεις των οπαδών του Βενιζέλου ο πρωθυπουργός Σπυρίδων Λάμπρος φαίνεται να είπε «τακτοποιούμε τα του οίκου μας».

12.6.1917. Αποβίβαση των γαλλικών στρατιωτικών τμημάτων στον Πειραιά (10 - 12 Ιουνίου 1917).   Στο δημοτικό (Τινάνειο) κήπο. Δίπλα η παλιά Αγία Τριάδα. 

Ο Φρούραρχος Πειραιώς που είχε αναλάβει να συλλαμβάνει τους βενιζελικούς λεγόταν Ρήγας.

 Στις 8/21.11.1916 βυθίστηκε και ο Βρεττανικός στα στενά τη Κέας από γερμανική τορπίλη και κάποιοι από τους νεκρούς τάφηκαν στην Ανάσταση. [Συνολικά χάθηκαν 31 άτομα].   

Ο Δήμαρχος όλο το διάστημα (22.11-12.1) παρέμεινε στο Καματερό Σαλαμίνας και στα πλοία του Κερατσινίου.

Στη θέση του διορίστηκε από τέλη Νοεμβρίου 1916 μέχρι μέσα Ιανουαρίου 1917 ο πρώτος πάρεδρος Π. Ξανθάκης. Οι βασιλικοί δημοτικοί σύμβουλοι κάνουν δικά τους συμβούλια σε άλλους χώρους και πλέκουν τα εγκώμια στο βασιλιά: «Γνωστά είναι εις υμάς τα μεσολαβήσαντα από τας τελευταίας μας συναντήσεις κι εντεύθεν γεγονότα. Η λατρεία και η αφοσίωσις του λαού και στρατού προς τον Βασιλέα Κωνσταντίνον και η συσπείρωσις των παραγόντων τούτων περί την Κυβέρνησιν της Χώρας έσωσαν το Πολιτειακόν καθεστώς, ως επίσης διετήρησεν την τάξιν ιδίως εις τον Πειραιά, όπου η ησυχία και η ασφάλεια υπήρξεν υποδειγματική. Εγερθείτε κύριοι, ίνα αναφωνήσωμεν. Ζήτω ο Πειραϊκός λαός!» (Συνεδρίαση του Δ. Σ., πρόεδρος ο Γεώργιος Στρίγγος, 19 Δεκ. 1916. Ήταν και πρόεδρος Δ. Σ. από Ιαν. έως Ιούν. 1917).

Τότε μετονομάσθηκε η λεωφόρος Βενιζέλου σε οδό Επιστράτων, μετά πάλι σε Βασιλίσσης Σοφίας (τώρα Γρηγόρη Λαμπράκη) και η ανώνυμος Πλατεία Δεξαμενής σε Πλατεία Επιστράτων..

Τα παραπάνω γεγονότα έμειναν στην ιστορία ως Νοεμβριανά, «vêpres grecques» «ελληνικός εσπερινός» στα γαλλικά. Ο Φουρνέ, θεωρούμενος σαν υπεύθυνος κι ότι δρούσε από μόνος του απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του στις 11/12/1916 και το Φεβρουάριο του 1917 τέθηκε σε αυτεπάγγελτη αποστρατεία. Έγραψε και βιβλία με τις αναμνήσεις του. Πέθανε στις 16/2/1940.  

Τέλος δόθηκε αμνηστία κι ο Δήμαρχος ανέλαβε ξανά τα καθήκοντά του στις 14 Ιανουαρίου αλλά μέσα στις διαμαρτυρίες και τη βαριά εχθρική ατμόσφαιρα υπέβαλε αίτηση αδείας μέχρι τις 29.5. Δημαρχιακά καθήκοντα ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Παυλούσης (21.1. έως 30.5).

Η παρουσία των Γάλλων συνεχίστηκε και τούς πρώτους μήνες του 1917.

Στις 6 Απριλίου οι Η.Π.Α. μπαίνουν στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.

Ο Δήμαρχος είχε συναντήσεις με το στόλαρχο Ντεγκεντόν, το ναύαρχο Γκωσέ, το στρατηγό Ρενώ και τον ύπατο αρμοστή των δυνάμεων Ζοννάρ.

Το Μάιο του 1917 είχαμε την τρίτη κατοχή του Πειραιά [1854 - 1916 - 1917] σύμφωνα με τους όρους του τελεσιγράφου του Ζοννάρ να παραιτηθεί ο Κωνσταντίνος. 

Ο Ζοννάρ έγραψε στο Ζαΐμη: «Προσεκτική εξέτασις του ζητήματος, μ’ έπεισε να αποφύγω παν σχέδιον αποβιβασεως είτε εις την ακτήν της Ελευσίνος είτε εις την Σαλαμίνα. Μόνον εις Πειραιά είναι δυνατόν να γίνη παρομοία αποβίβασις δια λόγους πρακτικούς. Προσθέτω, ότι τα στρατεύματά μας θα εύρουν εν Πειραιεί ευνοϊκοτάτους όρους έγκαταστάσεως μέχρις ότου δυνηθούν να επανέλθουν εις Μακεδονίαν..».

Το φρουραρχείο τοιχοκόλλησε «εις όλα τα κέντρα του Πειραιώς» ανακοίνωση για την αποβίβαση και την εντολή για τήρηση της τάξης.

Πρώτα έγινε αποβίβαση 100 περίπου ναυτών. Ύστερα γύρω στους 3000 άνδρες του γαλλικού στρατού κατανεμήθηκαν σε διάφορα σημεία της πόλης, στην Καστέλλα, στην Πειραϊκή, στο Δημαρχείο, στο Γυμνάσιο, στο Δημοτικό, στο Παρθεναγωγείο και σε άλλα σχολεία.

«Τμήμα του γαλλικού στρατού εχαρακώθη εις την κορυφήν του λόφου της Καστέλλας, όπου υψώθη και η Γαλλική σημαία». Αποβιβάστηκε και μια ρωσική ταξιαρχία. Αγγλικά και γαλλικά αεροπλάνα εκτελούσαν πτήσεις και παρακολουθούσαν την απόβαση..

Γύρω στους 40 αξιωματικούς φιλοξενήθηκαν στο Δημαρχείο και σε σπίτια της οικογενειας του Δημάρχου. Στις 11.6 1917 ανέλαβε καθήκοντα ο Αλέξανδρος, γιος του βασιλιά Κωνσταντίνου.

14.6.1917. Οι Γάλλοι στον Πειραιά. Πλατεία Κοραή, Δημοτικό Θέατρο. Πριν την παύση του αποκλεισμού, ο ελληνικός πληθυσμός του Πειραιά ζητά ψωμί από τους Γάλλους στρατιώτες.

Ο Παναγιωτόπουλος επανήλθε όπως είπαμε στις 30.5 και συνέχισε να δημαρχεύει μέχρι τις 30.11.1925 που τον διαδέχτηκε ο πρωτότοκος γιος του Παναγιώτης ή Τάκης [έμεινε μέχρι τέλη του 1931], αν αφαιρέσουμε πάλι τα χρόνια που απομακρύνθηκε από τη θέση του όταν ξαναγύρισε ο Κωνσταντίνος μετά το θάνατο του Αλέξανδρου.

Τον Ιούνιο του 1917 ήλθε στον Πειραιά, στην ακτή Αλκίμων  με το ΣΦΕΝΔΟΝΗ ο Βενιζέλος. Ο κόσμος με βάρκες έτρεχε προς το ΣΦΕΝΔΟΝΗ να τον χαιρετίσει.. Ακολούθησε μεγάλη διαδήλωση. Εκφωνήθηκαν λόγοι και διατυπώθηκαν ανακοινώσεις. Στις 12 Ιουνίου λόγω επεισοδίων των βασιλικών στην Αθήνα συνέβη μετακίνηση στρατού από τον Πειραιά προς το κέντρο. Εδώ ακροβολίστηκαν Γάλλοι πεζοναύτες..

Στις 23.7 ο Δήμαρχος έκανε επίσημο γεύμα στο ναύαρχο στο σπίτι του.

Στα 1917 δεχόταν επίσης στο σπίτι του στην οδό Σωκράτους την επίσκεψη του γηραιού βασιλιά Πέτρου Σερβίας που έμενε στην Καστέλλα. Ακόμα και τον καρδινάλιο του Παρισιού φιλοξένησε με την ακολουθία του..

Για μιά ακόμα φορά, η κάθε πολιτική παράταξη, ορμώμενη κυρίως από ιδεολογικές καταβολές που εκτιμούν διαφορετικά τα εθνικά κριτήρια και θεωρόντας ότι έχει το δίκιο με το μέρος της, προσπάθησε να επιβάλλει την άποψή της με κάθε λογής νόμιμο ή παραβατικό τρόπο.        

Η προσκόλληση στη συμμαχία είχε θετικό αποτέλεσμα για την Ελλάδα. Χωρίς να γνωρίζει κανείς την έκβαση του πολέμου, η επιλογή του Βενιζέλου να ακολούθησει τη δυτικοευρωπαϊκή πολιτική αποδείχτηκε η σωστή. Μετά την κατοχή άρχισε για το λιμάνι μια νέα περίοδος ανάπτυξης.

27 Ιουνίου 1917. Ακτή Μιαούλη με θέα το Δημαρχείο. Στους δρόμους του Πειραιά, πεζοναύτες κάνουν μεταβολή σε ένα κάρο που θέλει να διασχίσει  έναν αποκλεισμένο δρόμο.

  

Το γαλλικό αποβατικό στρατό και τις κινήσεις του στο βαλκανικό χώρο απαθανάτισαν φωτογράφοι με κωδικά ονόματα του αλφαβήτου τους όπως Opérateur C, Η, K, S κλπ. Μερικών γνωρίζουμε τα ονόματα. Ένας αριθμός από αυτές τις φωτογραφίες δόθηκε και δημοσιεύτηκε σε εφημερίδες. Σήμερα ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας όπου ταξινομήθηκαν κι εντάχτηκαν στη Βιβλιοθήκη Πολυμέσων της Αρχιτεκτονικής και της Εθνικής Κληρονομιάς.

[La Médiathèque del’ Architecture et du Patrimoine. Diffusion RMN. Base Mémoire: Archives photographiques. Διατίθενται πλέον ελεύθερα στο διαδίκτυο]

Εξασφαλίσαμε την πρόσβαση και τις παρουσιάζουμε αυτό το βράδυ. 

Από τις 3434 φωτογραφίες διαλέξαμε εκείνες με αναφορά στον Πειραιά, αφήνοντας κάποιες χωρίς ενδιαφέρον απ’ έξω. Ξεκινάμε την προβολή τους.

 

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ με τίτλο «Νοεμβριανά 1916. Οι Γάλλοι στον Πειραιά». Πέμπτη, 14 Νοεμβρίου 1996, σελ. 18.
Δεύτερη δημοσίευση: Περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 29. Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2009. Σελ.13 - 15. Σελίδες τοπικής ιστορίας. Τα Νοεμβριανά του 1916 - Οι Γάλλοι στον Πειραιά.

Τρίτη δημοσίευση επαυξημένη: Εφημερίδα ΠΕΙΡΑΙΟΡΑΜΑ με τίτλο «Τα Νοεμβριανά του 1916 και η Γαλλική Κατοχή στον Πειραιά του 1917». Απρίλιος 2013, σελ. 7 - 10. 

Πρώτη μεταφορά σε διάλεξη: Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013. Αίθουσα Πνευματικού Ιδρύματος Μανώλη Χριστουλάκη. «Τα Νοεμβριανά του 1916 και η Γαλλική Κατοχή στον Πειραιά του 1917».

Δεύτερη μεταφορά σε διάλεξη: 18 Απριλίου 2013 στην αίθουσα Παλαιών Προσκόπων Νέου Φαλήρου.
«Τα Νοεμβριανά του 1916 και η Γαλλική Κατοχή στον Πειραιά του 1917».

Το κείμενο εδώ είναι καταγραμμένο από τη δεύτερη διάλεξη, χωρίς την εισαγωγή.
Αποστολή για ανάρτηση στις 12 Μαΐου 2013.