Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης (1853 - 1934).

Ο μεγάλος Πειραιώτης εκπαιδευτικός, αρχαιολόγος και συγγραφέας.

                                                                                 Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ.

[Πρόλογος στη διάλεξη που έγινε την Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2013 στην αίθουσα του Συνδέσμου Αποφοίτων Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά με θέμα: «Αφιέρωμα στον Ιάκωβο Χ. Δραγάτση. 160 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Πειραιώτη εκπαιδευτικού, αρχαιολόγου και συγγραφέα»]

Η Σίφνος, το Κυκλαδίτικο νησί που ευτύχησε να δώσει στα ελληνικά γράμματα τον Κλεάνθη Τριαντάφυλλο (γνωστός ως Ραμπαγάς, 1850 - 1889),  τον Αριστομένη Προβελέγγιο (1850 - 1936), τον Ιωάννη Γρυπάρη (1870 - 1942), το Στέλιο Σπεράντζα (1888 - 1962), τον ποιητή Γιώργο Λίκο (1920 - 2000), το θεατρικό συγγραφέα Μανόλη Κορρέ (1922 - 1998), και άλλους, έστειλε στον Πειραιά να τον υπηρετήσουν με την εργασία τους πολλά άξια τέκνα της. Θα αναφέρω μόνο τους Χαρίδημο και Ιάκωβο Δραγάτση, τον Άγγελο Κοσμή (1879 - 1951) εκδότη της φιλολογικής επιθεώρησης - ημερολογίου ΚΥΨΕΛΗ, συγγραφέα του βιβλίου ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ ΚΙ ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΑ, το δημοσιογράφο μεταφραστή και λογοτέχνη Άριστο Καμπάνη (1883 - 1956), το δάσκαλο και λαογράφο Αντώνη Τρούλλο που γεννημένος το 1927, έμενε στον Πειραιά από 1974 έως τη συνταξιοδότησή του, ήταν μέλος της Στέγης από το 1981 κι έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Αύγουστο. 

Κι ένα «γευστικό» όνομα, ο αρχιμάγειρας Νικόλαος Τσελεμεντές (1878 - 1958) που εργάστηκε στο Νέο Φάληρο καταγόταν από τη Σίφνο. 

Απόψε όμως η βραδιά είναι αφιερωμένη στον Ιάκωβο Δραγάτση.

Ο Κοσμής στα ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ ΚΙ ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΑ, αναφέρει  (σελ. 44 - 45) με υπερηφάνεια, ότι μετά από του «Τσαμούρη το σπίτι» στην Πηγάδα που έμεναν μετακόμησαν στην οδό Τομπάζη την οποία γνώρισε με σκαλοπάτια και με βράχους, με τον ανεμόμυλο στο τέρμα της προς την Ευπλοίας, τα σπίτια χτισμένα πάνω στους βράχους και με τα σκαλοπάτια λαξευμένα πάνω τους, στα περισσότερα σημεία άκτιστα ακόμα. 

Οι πιο πολλοί μίλαγαν τ’ αρβανίτικα.

Γράφει αυτολεξί: «Σ’ ένα απ’ αυτά τα σπήτια τα παληά της οδού Τομπάζη εγεννήθηκε κι’ επέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, ο αλησμόνητος καθηγητής και Λυκειάρχης, ο Ιάκωβος Δραγάτσης, ο συμπολίτης μου. Όποτε ήρχετο στο σπήτι μου, κατά τα τελευταία χρόνια, που έζησε στον Πειραιά, μου έλεγε με συγκίνησι: 

- Σ’ αυτό το σπήτι γεννήθηκα...».

Σχεδόν 80 χρόνια από το θάνατό του, πέθανε στις 4 Απριλίου 1934, με τις τόσες αλλαγές στα ήθη και στην εξέλιξη των πραγμάτων, ίσως να μη μπορούμε πλέον να αποδώσουμε με ακριβή στοιχεία το ποιόν του χαρακτήρα του και να κάνουμε αντικειμενική κρίση των πράξεών του. Είμαστε όμως ικανοί να αποτιμήσουμε το πολυδιάστατο έργο του μέσα από εκείνα που απέμειναν κι έτσι να αναγνωρίσουμε τη σημαντική προσφορά του στην πόλη μας.

Ως εκπαιδευτικού. Με την πολύχρονη θητεία του στα σπουδαιότερα διδακτήρια, μετέδωσε τη γνώση σε ένα μεγάλο αριθμό νέων και διέπλασε το πνεύμα τους με αποτέλεσμα να τον θυμούνται και να τον μνημονεύουν μέχρι το τέλος της ζωής τους.

Ως αρχαιολόγου. Με τις ανασκαφές που έγιναν επί των ημερών του τέθηκαν οι βάσεις για τη σωστή ταξινόμηση των χώρων και πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες επιστημονικές έρευνες για τη ρυμοτομία του αρχαίου Πειραιά, που γνωρίζαμε μόνο σε σπαράγματα από επιγραφές και στα κλασικά ή περιηγητικά κείμενα. Φυσικά κάποιες αρχικές διαπιστώσεις του αποδείχτηκαν λανθασμένες που, ή ανασκεύασε ο ίδιος αργότερα, ή διόρθωσαν οι επόμενοι ως περισσότερο καταρτισμένοι.

Στα 1882 είχε για παράδειγμα βάλει τον Κώφο λιμένα στη σκάλα του Μανίνα και τον Κάνθαρο στον όρμο 

της Κρομμυδαρούς.

Τοποθέτησε ακόμα τον τάφο του Θεμιστοκλή στην απέναντι πλευρά του λιμένα, στη Δραπετσώνα όπου πράγματι βρίσκονται κατάλοιπα.

Στα 1925 ο Δραγάτσης μαζί με τους Ρεδιάδη και Χρυσάνθη αποτέλεσαν τα μέλη της επιτροπής που διόρισε 

ο υπουργός «επί της Συγκοινωνίας»  για την αποκατάσταση των αρχαίων ονομάτων και της νέας ονοματοθεσίας των λιμένων Πειραιώς και της ακτογραφίας γύρω από τον Πειραιά.

 Έκανε την ταύτιση της Σπηλιάς Λαλαούνη ή όπως είναι πιο γνωστή του Παρασκευά στα Βοτσαλάκια με το αρχαίο Σηράγγιον. Τα ψηφιδωτά που βλέπουμε στο ομώνυμο βιβλίο του του 1929 ξηλώθηκαν κι εξαφανίστηκαν στην εποχή της επταετίας.

Ως συγγραφέα και αρθρογράφου. Θαυμάζουμε το πλήθος των εργασιών του σκορπισμένο σε αυτοτελή βιβλία και κάθε λογής περιοδικά, εφημερίδες, ημερολόγια κι αρχαιολογικά δελτία. Ειδικά στο σπάνιο φυλλάδιο «Η από εξ και πεντήκοντα ετών εργασία μου μέχρι σήμερον, ήτοι από του 1874 μέχρι του 1930» καταγράφεται ολόκληρος σχεδόν ο εκδοτικός του κόπος. Δυστυχώς, ενώ είχε προαναγγείλει την κυκλοφορία της «ιστορίας του Πειραιώς από των απωτάτων χρόνων μέχρι σήμερον», δεν την είδαμε δημοσιευμένη. Θά πρέπει κάπου να είναι το χειρόγραφο και να περιμένει τη δική μας πρωτοβουλία να το ανακαλύψουμε.         

Στα ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ ΚΙ ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΑ πάλι, το κεφάλαιο ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ σελ. 138 - 139, ο Κοσμής ξαναγράφει για τον πατριώτη του: «Ο Ιάκωβος Δραγάτσης, ακούραστος εις την εκπλήρωσιν της αποστολής του, ως καθηγητού και γυμνασιάρχου, υπήρξεν ο μεγάλος ερευνητής της αρχαιολογικής ιστορίας του Πειραιώς, 

ο γλυκύς ομιλητής, που εις σειράν διαλέξεων εδίδασκε πολλά, ο δυνατός ρήτωρ, που τον ενέπνεεν η πατρίς και η θρησκεία και η οικογένεια και επροκάλει θύελλαν ενθουσιασμού εις τα ακροατήριά του και που εμόρφωνε χαρακτήρας εις τον κόσμον των μαθητών του.. Και ποιός Πειραιώτης, εκείνου του καλού καιρού δεν εχρημάτισε μαθητής του Δραγάτση;»...

Ο Χαντζάρας αντίθετα από άλλη ματιά καταγράφει την αυστηρότητά του στους άτακτους κι ανυπάκοους σε μια ρήση του ίδιου «..εγώ όμως γνωρίζω να σας ποιμάνω εν ράβδω σιδηρά και να σας συντρίψω ως σκεύος κεραμέως...»

Σήμερα, όπως συνηθίζεται να αδυνατίζει η τοπική μνήμη, ο μόνος τρόπος να τον θυμόμαστε είναι να μιλάμε καμιά φορά για το δρόμο που έχει τ’ όνομά του.

Είναι η οδός Ιακώβου Δραγάτση, η πρώην Ανδριτσαίνης, πρώτα Παρθεναγωγείου, στο κέντρο της πόλης και στο χώρο όπου δίδαξε, που η προέκταση του ενός τμήματός της προς Καραΐσκου έξω από το δημαρχείο και την Ιωνίδειο δεν αποτελεί κανονική οδό αφού είναι συνενωμένη με την πλατεία Κοραή και το δεύτερο κομμάτι της έγινε πλατεία Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ.

[Ανάγνωση και επιλογή με σχόλια από το βιβλίο του Η ΖΩΗ ΜΟΥ]

Στα 1851 ο παππούς του Γιακουμάκης εργαζόταν στην Αθήνα, στο εκκλησιαστικό τμήμα του Υπουργείου Παιδείας «υπό τον Ανδρέαν Μάμουκαν» [Χίος 1801 - Αθήνα 1884], συγγραφέα μεταξύ άλλων του πολύτομου έργου «Τα κατά την αναγέννησιν της Ελλάδος κ.λ.π.» του οποίου οι πρώτοι τόμοι εκδώθηκαν στον Πειραιά.

Ο πατέρας του Χαρίδημος ήταν δάσκαλος στο σχολαρχείο της περιοχής των Αθηνών «Ρόμβη». 

Σύζυγός του ήταν η Άννα (Νέζω), κόρη του Υδραίου γιατρού Νικολάου Ξανθού.

Από την ΚΥΨΕΛΗ, φιλολογική επιθεώρησις, 1902, σελ. 84. Ο Χαρίδημος Δραγάτσης, 1823 - 26.7.1900. Μαθήτευσε κοντά στο Γεώργιο Γεννάδιο (1786 - 1854). Όταν στα 1862 ιδρύθηκε στον Πειραιά το γυμνάσιο, υπήρξε διευθυντής του για δυο χρόνια «προς δε όλα τα υπάρχοντα σήμερον εν τω Γυμνασίω όργανα φυσικής, οφείλονται εις την ακάματον ενέργειαν του αλησμονήτου διδασκάλου ο οποίος ουδενός ωλιγώρει όπως επιτύχη την τελείαν πνευματικήν μόρφωσιν των μαθητών του». Τρεις ολόκληρες γενεές γαλουχήθηκαν από το Χαρίδημο Δραγάτση. Η πολιτεία τον τίμησε στα 1886 με τον αργυρό και στα 1891 με τον χρυσό Σταυρό του Σωτήρος.

1853. Για να αποφύγουν την πανώλη που ενέσκηψε στην Αθήνα τους κατέβασε στον Πειραιά. Κατοίκησαν σ’ ένα δρόμο κοντά στον Άγιο Νικόλαο, την μετέπειτα οδό Τομπάζη (στο τρίτο σπίτι δεξιά). Εκεί γεννήθηκε ο Ιάκωβος στις 31 Ιουλίου 1853 και βαπτίστηκε στο γειτονικό ναό.

Σύντομα πήγαν στη Σίφνο, τόπο καταγωγής τους, αφού
ο πατέρας του διορίστηκε Σχολάρχης στο τότε Ελληνικό Σχολείο. Έμεναν στο σπίτι του παππού του στα Εξάμπελα, στη συνοικία της Αγίας Βαρβάρας. 

Εκεί διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα.

Στα 1862 ο πατέρας του μετατέθηκε στο Γυμνάσιο Πειραιώς και μετακόμισαν στο σπίτι της Αθήνας, της οδού Σόλωνος και Θεμιστοκλέους.

Φοίτησε στο ιδιωτικό σχολείο του Αντωνίου Βλάση, μετέπειτα επάρχου Μήλου, όπου δίδασκε ο πατέρας του. Μετά στο Λύκειο Δαν. Σουρμελή στην οδό Σοφοκλέους όπου και πάλι δίδασκε ο πατέρας του. Το σχολείο μεταφέρθηκε κοντά στο μέγαρο της Εθνικής Τράπεζας όπου έμεινε μέχρι την τρίτη τάξη του Γυμνασίου. Συνέχισε στο Βαρβάκειο και τελικά πέρασε τις απολυτήριες εξετάσεις στα 1869.

 Ήθελε να εγγραφεί στη Θεολογική Σχολή αλλά κατέληξε στη Φιλοσοφική.

Δεν αποδέχτηκε το βαθμό που του έδωσαν, ζήτησε να υποβληθεί σε νέες εξετάσεις, το δόθηκε ετήσια προθεσμία που αντ’ αυτής έμεινε να μελετάει ολόκληρη τετραετία. Άρχισε να γράφει κυρίως από το 1872 όταν ήταν φοιτητής (αυτοτελές έργο, Η Γυμναστική Εκπαίδευσις). Το Μάρτιο του 1877 ανακηρύχτηκε διδάκτορας. Έμαθε γερμανικά, ιταλικά και αρκετά γαλλικά. Έγινε δεκτός (φοιτούσε ακόμα στο Πανεπιστήμιο) και εργάστηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία κοντά στον Στέφανο Κουμανούδη.

1878 - 1879. Διορίστηκε στο Γυμνάσιο Κορίνθου.

1879 - 1880. Μετατέθηκε στον Πειραιά.   

1880. Μετατέθηκε στην Καλαμάτα. Δεν πήγε, μετατέθηκε στο Πειραιά.

1882. Νυμφεύτηκε την Ελένη, κόρη του Αθανασίου Πολιτόπουλου, συνταγματάρχη του μηχανικού, υποδιοικητή της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων Πειραιά. Έκαναν έξι αγόρια και δύο κορίτσια. Δύο αγόρια πέθαναν αμέσως μετά τη γέννα αβάπτιστα, ο Ιάσων - Ιωάννης πέθανε δέκα ετών από διφθερίτιδα, ο Αιμίλιος πέθανε γύρω στα 1929 από ίκτερο. Μέχρι το θάνατό του επέζησε ο Χαρίδημος, που ανέλαβε τη Σχολή στην Αθήνα, ο Αθανάσιος που έγινε ταγματάρχης μηχανικού στο Υπουργείο Ναυτικών και οι κόρες του Δανάη και Διδώ. Το καλοκαίρι του 1882 στάλθηκε στην Άνδρο προς επιθεώρηση των δημοτικών σχολείων. 

Ξαναπήγε ακόμα μια φορά εκεί.       

1887. Πήρε προαγωγή, έγινε Γυμνασιάρχης. Μετατέθηκε  στην Πετρίτσειο Σχολή Ληξουρίου. Δεν πήγε και απολύθηκε. Περιορίστηκε στην ιδιωτική διδασκαλία. Τον ίδιο Αύγουστο διορίστηκε στον Πειραιά.

1890.Δυσμενής μετάθεση στην Ανδρίτσαινα. Δεν πήγε και απολύθηκε. Από το 1890 έως το 1903 δίδαξε ελληνικά και ιστορία επί δέκα χρόνια στη Ναυτική Σχολή των Δοκίμων, οικία Φεράλδη στην Βασ. Γεωργίου και στον ατμοδρόμωνα ΕΛΛΑΣ, αραγμένο στην Ακτή Τσελέπη.

1892. Επανήλθε και διορίστηκε στον Πειραιά.

1894. Προάχθηκε σε Γυμνασιάρχη του Α΄ Γυμνασίου Αθηνών και κατόπιν αιτήσεώς του στο Γυμνάσιο Πειραιά.

1895. Δέχτηκε δυσμενή θέση καθηγητού στον Πειραιά.      

1897. Μετατέθηκε ως καθηγητής στο Α΄ Γυμνάσιου Αθηνών και την ίδια χρονιά στον Πειραιά.

1898. Απολύθηκε από την υπηρεσία.

1899. Επανήλθε στη θέση του στον Πειραιά.   

1900. Γυμνασιάρχης Πειραιώς επί υπουργίας Σπυρίδωνος Ε. Στάη.

Ο Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης ως «Γυμνασιάρχης του εν Πειραιεί Γυμνασίου». Φωτογραφία στη σελ. 49, από την ΚΥΨΕΛΗ του έτους 1902 για το άρθρο του «Ο Άσπρος Πύργος της Σίφνου».

1903. Απομακρύνθηκε της υπηρεσίας με δικό του αίτημα.

Δίδαξε επίσης στο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Πειραιώς, στη Γαλλική Σχολή του Αγίου Παύλου και στο Παρθεναγωγείο αδελφών Παπακώστα.

1903. Ίδρυσε το Δραγάτσειο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα στον Πειραιά σε δύο οικήματα (στην τριώροφη ιδιοκτησία του Χοϊδά της Καραΐσκου και στην πενταόροφη του Λ. Οικονομίδου όπου και διέμενε) στην πλατεία Τερψιθέας.

 Από το βιβλίο Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς. 1906 - 1907. Βιομηχανία - Εμπόριον - Ναυτιλία - Αρχαιολογία - Τοπογραφία. Διευθύνσεις. Οδοί Πειραιώς. Εν Πειραιεί. Βιβλιοχαρτοπωλείον ο “Ερμής„ Γ. Ν. Αλεξάκη. 1906. Επανέκδοση Εμπορικού Συλλόγου Πειραιώς, 1990 σελ. 69 - 71.

Στα 1910 μετέφερε τη Σχολή στην Αθήνα, στο οίκημα του Εμμανουήλ Φραγκόπουλου, Φιλελλήνων και Νικοδήμου. Συνολικά έζησε στον Πειραιά 31 χρόνια. Από το 1879 έως το 1910.

  

Ο Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης. 

Φωτογραφία του στη σελίδα 129, στο Φιλολογικόν Ημερολόγιον ΚΥΨΕΛΗ έτος Δ΄ του 1914 για το άρθρο του «Οι πρώτοι αγώνες εν Πειραιεί τω 1856».  

Ο Ιάκ. Δραγάτσης. Φωτογραφία του στη σελίδα 9, στο Μέγα Οδηγό Πειραιώς 1928 - 1929 για το άρθρο του « Ιστορική εξέλιξις του Πειραιώς από των αρχαιοτέρων χρόνων περιληπτικώς». [Την ίδια φωτογραφία βλέπουμε και στη σελίδα 4 του βιβλίου του Η ΖΩΗ ΜΟΥ] 

Ενδιάμεσα στάλθηκε στην Άνδρο προς επιθεώρηση των δημοτικών σχολείων. Από την Αρχαιολογική Εταιρεία στάλθηκε στη Σίφνο για ανασκαφές. Κατάρτησε μικρή συλλογή με κατάλογο. Στην Αμοργό που πήγε επίσης για έρευνες υπέστη κάταγμα μηριαίου οστού στο αριστερό πόδι. Δαπάνησε γύρω στις 32.000 δραχμές χωρίς να μπορέσει να θεραπευθεί.

Στον Πειραιά από το 1879 μάζευε όπου εύρισκε διάφορες αρχαιότητες.

Τον βοηθούσαν οι μαθητές του που έμεναν σκορπισμένοι σε όλα τα σημεία της πόλης. Ήδη υπήρχαν κάποια μαρμάρινα κομμάτια στο τότε Σχολαρχείο, στην παλία Ιωνίδειο. Ο Σχολάρχης Θωμάς Βραχνός, του παρέδωσε τα μάρμαρα που μαζί με άλλα κατέθεσε σε τρία συνεχόμενα δωμάτια στο τότε Γυμνάσιο, όπου αργότερα βρίσκουμε το πρωτοδικείο, σήμερα το δημαρχείο. Εκεί υπήρχε συλλογή που είχε συγκεντρώσει ήδη ένας εταίρος της εν Αθήναις Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής. Ο Δραγάτσης ασχολήθηκε πολύ με τη συλλογή και κατάρτισε «κατάλογον μέγα κατά είδος». Κατόπιν μεταφέρθηκε στο υπόστεγο πίσω από το Γυμνάσιο, όπου κτίστηκε αργότερα ο Πειραϊκός Σύνδεσμος. Μετά την απόφαση για την ανέγερσή του μεγάρου μεταφερθηκε στο οίκημα πίσω από το θέατρο Ζέας, δηλαδή στο παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Στον Πειραιά έκανε πολλές ανασκαφές. «Ανέσκαψα τους νεωσοίκους της Ζέας (Πασαλιμάνι), τους της Μουνιχίας (Μικρολίμανου), τα Λουτρά παρά τον Όμιλον των Ερετών, ένθα η ψηφιδωτή κεφαλή της Μεδούσης η κοσμούσα το Εθνικόν Αρχαιολογικόν Μουσείον, το οικοδόμημα το κατά την κυρίαν είσοδον του Πειραιώς, την εν τω Τινανείω Κήπω Στοάν, το θέατρον της Μουνιχίας, το της Ζέας, τα ίχνη οικοδομής κατά την λεωφόρον Σωκράτους προ της οικίας Θ. Ρετσίνα, ομοίας κατά την οδόν Φίλωνος».

Το 1939 ο Γιάννης Τσαρούχης πήγε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και έκανε το πρώτο αντίγραφο της κεφαλής της Μέδουσας που ανακάλυψε ο Δραγάτσης στον Πειραιά. Σε συνομιλία μας είχε αναφερθεί κάποτε για το πόσο τον επηρέασε η θέα και η σχεδίασή της. [Νερομπογιά σε χαρτί, 23Χ23, Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη αρ. ευρ. 1005].                                 «Σήμερα το απόγευμα ήρθε να ποζάρει το μοντέλο για το μεγάλο γυμνό. Ότι είχα επιστρέψει από το Μουσείο όπου αντέγραψα τη Μέδουσα. Ήμουν ευχαριστημένος από την αντιγραφή. Το κεφάλι της Μέδουσας ήταν καρφωμένο στην πόρτα του εργαστηρίου. Έβλεπα μια φορά το αντίγραφο, μια τη ζωγραφική μου που την έβρισκα μέτρια. Λέω προς το μοντέλο, θα σταματήσω να ζωγραφίζω για πολύν καιρό. Άξαφνα, είδα ο κεφάλι του δίπλα στο αντίγραφο της Μέδουσας, έμοιαζαν καταπληκτικά αναμεταξύ τους, συνέπιπταν απολύτως. Ένα μεγάλο μυστικό της ελληνιστικής ζωγραφικής, της ζωγραφικής εν γένει, μου είχε αποκαλυφθεί...».  
«Την Μέδουσα, που ήταν του 3ου ή 4ου μ.Χ. αιώνα, την είχα δει στο δάπεδο του Μουσείου των Αθηνών, μου έκανε εντύπωση και την αντέγραψα. Αυτή μου έμαθε ότι η δουλειά με το μοντέλο, όταν γίνεται με ανοιχτά μάτια και με γερή όραση και αντιγράφεις το μοντέλο και τα χρώματά του, ελευθερωμένος από συνταγές, φτάνεις σ' αυτήν την ελληνιστική μεταφυσική,  η οποία νόμιζα ότι στηρίζεται αλλού».

Έγραψε πολλούς λόγους, γυμνασιακούς, εθνικούς, διάφορους.

Δίδαξε εθνική κατήχηση και απαγγελία (την είχε κάνει νέος στο Ωδείο Αθηνών), διδάχτηκε ακόμα και ζωγραφική για μια επταετία από το Νικηφόρο Λύτρα καθώς και καλλιγραφία. 

Στα χρόνια της παραμονής του στον Πειραιά έκανε πολλές εκδρομές, διαλέξεις, συμμετείχε σε σωματεία ως μέλος οπότε και του απονεμήθηκαν διπλώματα. Είχε αδυναμία στο μάθημα της γυμναστικής και το παρακολουθούσε τακτικά. Το σχολείο του πήρε αρκετές διακρίσεις σε αγώνες. Για τις δραστηριότητές του, του απενεμήθηκαν τίτλοι και παράσημα.        

         

Όσα έντυπα αναφέρονται στο παρόν άρθρο βρίσκονται στη συλλογή μου.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΓΑΤΣΗ ΠΟΥ ΚΑΤΕΧΩ.

1910 - Ιακ. Χ. Δραγάτση. Το Θεμιστόκλειον. # Εν Αθήναις. Βασιλική τυπογραφία Ραφτάνη - Παπαγεωργίου. 1910 {Τιμάται δραχ. 2. [Πειστήρια για τη θέση του ταφικού μνημείου στον Κάβο Κράκαρη Δραπετσώνας]} 23,6Χ15,9 σ. 40.

1928 - Ιακ. Χ. Δραγάτση. Πρώην Γυμνασιάρχου. Ασκήσεις εις το τυπικόν και συντακτικόν της Αττικής διαλέκτου δια Ελληνικά σχολεία, Γυμνάσια και Παρθεναγωγεία. Έκδοσις δευτέρα. # Εν Αθήναις. Τυπογραφικά κατ/ματα Αδελφών Ι. Κούβελου. Αγ. Μάρκου 17.  - Φαλήρου 10. 1928

{Η πρώτη έκδοση στα 1902} 20,8Χ14,3 σ. 104. 

1931 - Ιακ. Χ. Δραγάτση. Α΄. Ομιλία επί τω μνημοσύνω Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου. Εν τω Δραγατσείω τη 29η Μαΐου 1930. Β΄. Μικρόν πατριωτικόν λεύκωμα. Γ΄. Η εθνική κατήχησις. Δ΄. Το εθνικόν πιστεύω. #. Τύποις Χ. Αρνάκη (Ομόνοια Δώρου 16). Εν Αθήναις. 1931 22,7Χ15 σ. 24.

1933 - Ιακ. Χ. Δραγάτση. Διευθυντού του Δραγατσείου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος. Η ζωή μου. 

# (1853-1933). Τυπ. Χ. Αρνάκη Στοά Βερανζέρου 19. Εν Αθήναις.

[Δίχως χρονολογία. Εx libris: Βιβλιοθήκη Ν. Χάγερ. Μπουφίδη. Αρ. 179]. 22,4Χ15,5 σ. 24.

                                          Γράφτηκε το Δεκέμβριο του 2013 ειδικά για το παρόν blog.