Κυριακή 28 Φεβρουαρίου 2016

Ένα κείμενο για τοιχοκόλληση αναφερόμενο στον συνοικισμό των Υδραίων το 1839.


                                                                                          Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

«Περί του συνοικισμού  των Υδραίων εις Πειραιά» έχω ήδη αναρτήσει άρθρο μου στις 26 Απριλίου 2014. 

Στις 19 (31) Μαΐου 1838 εκδόθηκε το ΒΔ «Περί συνοικισμού Υδραίων εις Πειραιά» με 9 άρθρα. Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αριθμός 18, σελ. 30 της 30.5.1838:

Διάταγμα
Περί συνοικισμού Υδραίων εις Πειραιά.
ΟΘΩΝ
ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ
ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.
Εγκρίνοντες ήδη το συνταχθέν σχέδιον διά τον συνοικισμόν του παρά τω λιμένι και προς το Τελωνείον δυτικομεσημβρινώς κειμένου μέρους του Πειραιώς∙ λαβόντες υπ’ όψιν και την υπ’ αριθ. 4775 πρότασιν της Ημετέρας επί των Εσωτερικών Γραμματείας, απεφασίσαμεν και διατάττομεν∙
Άρθρ. 1
Οι εις Πειραιά αποκαταστηθησόμενοι Υδραίοι, θέλουν συσσωματωθή με τον ήδη εκεί σχηματισθέντα δήμον, ωφελούμενοι από όλα τα οφέλη, και υποχρεούμενοι εις όλα τα βάρη του δήμου τούτου ως και οι λοιποί δημόται.
Άρθρ. 2.
Διά την αποκατάστασίν των θέλουν τοις χορηγηθή αι εις τα 48 παραλληλόγραμμα του εγκριθέντος σχεδίου, συμπεριλαμβανόμεναι εθνικαί γαίαι∙ θέλουν δε διαιρεθή αι γαίαι αύται εις γήπεδα, ων το ελάχιστον θέλει έχει έκτασιν 112 ½  □ Βασιλ. πηχών. ή 200 □ πηχών Αττικών, και το μέγιστον 337 ½ □ Β. π. ή 600 □ Αττικών.
Αν τυχόν αι γαίαι αύται δεν επαρκέσουν διά τον οικισμόν όλων των αποίκων, εμπορεί να εκτανθή το σχέδιον προς δυσμάς επί των εθνικών γαιών, διά προσθήκης νέων παραλληλογράμμων ομοίων με τα σχεδιασθέντα ήδη.
Άρθρ. 3.
Η παραχώρησις των οικοπέδων τούτων θέλει γένει εις τους συνοικισθησομένους κατά τους όρους του από 26 Μαΐου 1835 Νόμου της Προικοδοτήσεως, μη λαμβανομένου όμως υπ’ όψιν του άρθρ. 10, διότι δεν θέλει γίνη συναγωνισμός.
Άρθρ. 4
Δι’ έκαστον τετραγωνικόν Βασ. πήχυν θέλουν πληρώσει οι συνοικισθησόμενοι δραχμήν μίαν∙ η διά τας οδούς όμως και πλατείας γη θέλει της παραχωρηθή δωρεάν κατά την έννοιαν του άρθρ. 27, στοιχ. Ζ, του περί προικοδοτήσεως Νόμου.
Τα συναχθησόμενα χρήματα εκ των μοναστηριακών οικοπέδων θέλουν παραδοθή επίσης εις το εκκλησιαστικόν ταμείον.
Άρθρ. 5
Η παραχώρησις των γηπέδων θέλει ενεργηθή διά κληρώσεως, έκαστος δε άποικος έχει δικαίωμα να εκλέγη το γήπεδόν του κατά την τάξιν του αύξοντος αριθμού του κλήρου του.
Άρθρ. 6.
Δεν συγχωρείται εις τινά να εκποιήση το οικόπεδόν του πριν ή οικοδομήση επ’ αυτού οικίας ή αποθήκας. Συγχωρείται όμως η αλλαγή με άλλο γήπεδον, όταν αμοιβαίως συμφωνήσουν μεταξύ των οι συναλλαττόμενοι. Εις την τελευταίαν όμως ταύτην περίστασιν χρεωστούν να προειδοποιούν τον Επίτροπον της επί των Εσωτερικών Γραμματείας διά να ιγγράφη εις το κτηματολόγιον την αλλαγήν ταύτην.
Άρθρ. 7.
Έκαστος άποικος χρεωστεί ν’ αρχίση την οικοδομήν του εντός έξ μηνών από της ημέρας της κατά το άρθρ. 5 γενησομένης πληρώσεως, και εντός έξ μηνών μετά την έναρξιν να την τελειοποιήση.
Παράτασις της προθεσμίας ταύτης δεν χορηγείται, ειμή παρά της Γραμματείας των Εσωτερικών κατά πρότασιν του Επιτρόπου της.
Άρθρ. 8.
Όσαι εκποιήσεις γίνουν εναντίον των όρων του άρθρ. 6 εισίν άκυροι, και το γήπεδον δημεύεται. Όσα δε γήπεδα μείνωσιν ανοικοδόμητα μετά την λήξιν της δοθείσης από το άρθρ. 7 προθεσμίας, θέλουν μεταβαίνει εις του δημοσίου την κυριότητα, διά να διαθέτωνται προς όφελος άλλων αποίκων ικανωτέρων να οικοδομήσουν.
Άρθρ. 9.
Η Ημετέρα επί των Εσωτερικών Γραμματεία επιφορτίζεται την δημοσίευσιν και εκτέλεσιν του παρόντος διατάγματος.
Εν Αθήναις, τη 19 (31) Μαΐου 1838.
ΟΘΩΝ
Ο επί των Εσωτερικών Γραμματ. της Επικρατείας
Γ. Γλαράκης.
 
ΣΧΕΔΙΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, φάκελος 217. Μας δείχνει την - υπό μελέτη - κατασκευή της πόλης των Υδραίων.
Τo ύψωμα της Πειραϊκής Ακτής λέγεται «Όρος Μουνύχιον» και το Πασαλιμάνι (με τις εγκαταστάσεις των θαλάσσιων λουτρών) «Λιμήν Μουνυχία». Ο συνοικισμός ξεκινάει από την σημερινή οδό Φιλελλήνων. Διακρίνονται επίσης οι χαράξεις των δρόμων Χαριλάου Τρικούπη, Κανθάρου, Αφεντούλη. Σε ευθεία γραμμή η Σαχτούρη, η Ιάσονος και ακόμα δύο παράλληλοι οδοί. Η Ιωάννου Χατζηκυριάκου, η οποία παλαιότερα θεωρούνταν ως προέκταση της Ηρώων Πολυτεχνείου (τότε Σωκράτους), έχει ανοιχτεί μεταξύ των τετραγώνων XVI - XVII και XVIII - XVIX. Τα 41 οικοδομικά τετράγωνα που ήταν πολύ μεγαλύτερα, κόπηκαν σε μικρότερα. Στο ύψος του ΧΧV αργότερα αφέθηκε κενός χώρος, εκεί σήμερα έχουμε την Πλατεία Πηγάδας.

Τον σχεδιασμό του ανέλαβε στα 1837 ο αρχιτέκτονας Lorenzen. Σύντομα όμως έγινε αναθεώρηση και δέχθηκε επεμβάσεις από άλλους. Τοπογραφικά σχέδια και χάρτες διασώζονται σε διάφορα αρχεία. Αναφέρεται ότι στο τέλος του 1838 αποτύπωση του εδάφους έκανε ο γεωμέτρης Rechenberg. Η πόλη των Υδραίων θα ήταν νότια του συνοικισμού των Χίων ενώ οι δρόμοι θα ήταν προέκταση εκείνων του γενικού σχεδίου. Ειδική φροντίδα δινόταν στην ένταξη του καταστήματος της διαμετακομίσεως, δηλαδή του τελωνείου. Λόγω του ανηφορικού φυσικού ανάγλυφου πολλά οικόπεδα είχαν ακανόνιστο σχήμα οπότε έγιναν τακτοποιήσεις και ανταλλαγές μικρών χώρων.   
Οι ιδιοκτήτες για να ξεχωρίζουν τα χωράφια τους συνήθιζαν ως όρια να σκάβουν χαντάκια ή να τοποθετούν σωρούς από πέτρες. Οι γραμμές που χάραζαν για να χωροθετήσουν τον νέο οικισμό κατέστρεφε αυτές τις διατάξεις. Το καλοκαίρι του 1838 προσκλήθηκαν όλοι όσοι είχαν ιδιοκτησίες μεταξύ του Χιακού συνοικισμού, του λιμένα Μουνυχίας (Πασαλιμάνι) και του σχοινοπλοκείου του Γάλλου Κλεμάν (εξελληνισμένα, Κλημέντιος Καδέτος) να φέρουν τους τίτλους και να βεβαιώσουν τα σύνορα της γης τους με απειλή να την στερηθούν αν δεν προσέλθουν. Με την πάροδο των ετών η περιοχή άρχιζε να παίρνει μορφή οργανωμένου οικισμού. Νέοι δρόμοι ανοίχτηκαν ενώ με την ισοπέδωσή τους και το χτίσιμο οικιών και καταστημάτων ανασκάφτηκαν κι απομακρύνθηκαν τόνοι χωμάτων και λίθων. Στο φως ήλθαν πολλές αρχαιότητες και λείψανα αρχαίων κτηρίων.     
Παρά τις αντιρρήσεις αρκετών Υδραίων οι οποίοι επιθυμούσαν ανεξάρτητο δήμο, η συγχώνευση του συνοικισμού τους με τον Πειραιά έγινε στα 1841.
Από την προσωπική συλλογή μου έχω να προσθέσω κάτι παραπάνω στην πειραϊκή έρευνα. Είναι η διαταγή του διοικητή Αττικής με χρονολογία 24 Δεκεμβρίου 1838 προς τον δήμαρχο Πειραιώς που θα έπρεπε να τοιχοκολλήσει στους δρόμους τρεις φορές τον μήνα στους επόμενους μήνες ώστε μεταξύ των άλλων να ενημερωθούν οι κάτοικοι ότι στο σχέδιο χαράχθηκαν μόνο οι εθνικές γαίες που προορίζονται για τον συνοικισμό τους και να μην ανησυχούν προς το παρόν οι ιδιοκτήτες ιδιωτικών κτημάτων για τυχόν απώλεια των δικαιωμάτων τους.
 

 

αρθ. Πρ. 5897                                                ελ. 31 Χβρίου 1838
Δ. 4507.                                                         αρ. πρ. 951.
Αθήναι τη 24                                                 Δ. 9 – Ν. Σ.
Χβρίου 1938

Βασίλειον της Ελλάδος.
Ο Διοικητής Αττικής
προς τον Δήμαρχον Πειραιώς

Κατά διαταγήν υπ’ αρθ. 16687. της επί των εσωτερικών Β. Γραμματείας προσκαλείσθε, κ. Δήμαρχε, να δημοσιεύσητε διά τοιχοκολλήσεως εις Πειραιά τα εξής τρις του μηνός εις τους διαδοχικούς μήνας. «ότι η Α Μ. ενέκρινε το σχέδιον του συνοικισμού των υδραίων εις τα πέριξ του εν πειραιεί τελωνείου και διεκήρυξεν, ότι εις τους συνοικισθεισομένους τούτους δεν θέλουν χορηγηθεί, ή μη εθνικαί γαίαι· εις εκτέλεσιν της Β. ταύτης διαταγής δεν διεχαράχθη καν’ έν άλλο τετράγωνον του σχεδίου, ή μη όπου περιέχουσιν εθνικάς γαίας προσδιορισθείσας διά τον ρηθέντα συνοικισμόν. Και τα τετράγωνα ταύτα μόνον τα μεταξύ ιδιωτικών κτημάτων όρια εκανονίσθησαν εις τρόπον, ώς τε ν’ αποτελέσωσι κανονικά οικόπεδα· αι κυριώτεραι οδοί αι διερχόμεναι διά των ιδιωτικών κτημάτων δεν διεχαράχθησαν, ή μη διά να γνωρίσωσιν οι ιδιοκτήται αυτών ποίον σχήμα ήθελε λάβει το μέρος εκείνο της πόλεως, εάν μετά ταύτα επρόκειτο λόγος περί ανεγέρσεως οικιών εις αυτόν·
εάν λοιπόν εκτός των οδών τούτων είναι ίσως τετράγωνα και δρόμοι διαπερώμενοι από ιδιωτικά κτήματα, δεν πρέπει διά τούτο να εμποδισθώσιν οι ιδιοκτήται αυτών του ν’ απολαμβάνωσι τα εισοδήματα των γαιών των, μέχρι που το σχέδιον του μέρους τούτου του Πειραιώς πραγματοποιηθεί διά της ανεγέρσεως των οικιών.
Επειδή δε δι’ αυτού του τρόπου οι κατά το μέρος τούτο του Πειραιώς ιδιοκτήται έχουσιν ελευθέραν επικαρπίαν των κτημάτων των καμμία περί του σχεδίου της πόλεως έκτασις δεν θέλει ληφθεί υπ’ όψιν, μήτε ενεργηθεί τι υπ’ αυτής.»
Ο Διοικητής
Κωνσταντίνος Αξιώτης.

Ο Γραμ.
Σ. Εκλείδης [;]


Ανάμεσα στα δύο φύλλα ακολουθεί το παρακάτω ένθετο μονόφυλλο έγγραφο. Είναι η αρχή της διακήρυξης που ολοκληρωμένη με το κείμενο της Γραμματείας όφειλε ο δήμαρχος να ανακοινώσει δια τοιχοκολλήσεως στους κατοίκους του Πειραιά:



αρ. Πρ. 951.
Δ.
τη 2 Ιανουαρίου 1839.
Πειραιεύς.

Ο Δήμαρχος Πειραιώς

διακηρύττει, κατ’ ανωτέραν διαταγήν

ότι η Α.Μ. ενέκρινε το σχέδιον του συνοικισμού των υδραίων εις τα πέριξ, κτλ./ απαράλλακτα της υπό αρ. 5897. 
Διατ. της Β. Διοικήσεως.
Ο Δήμαρχος








Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 2016

Ένα έγγραφο για τα θαλάσσια λουτρά της Μουνυχίας.


                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Είναι άξια θαυμασμού η δυναμική που αναπτύχθηκε στον Πειραιά τα πρώτα χρόνια της ίδρυσή του. Μια από τις δραστηριότητες στην οποία δόθηκε σημασία ήταν η ψυχαγωγία του κόσμου στα θαλάσσια λουτρά. Για τόπο τέτοιας δραστηριότητας  διαλέχτηκε η ρηχή λεκάνη του λιμένα της Ζέας, του γνωστού μας και ως Πασαλιμάνι, που τότε ονομαζόταν λανθασμένα λιμένας Μουνυχίας. Αναφέρεται λοιπόν ότι είναι η πρώτη οργανωμένη πλαζ στην ελεύθερη Ελλάδα. Καθαρίστηκε ο πυθμένας για να απομακρυνθούν οι διάφορες οσμές και ανεγέρθηκαν παραπήγματα. Ο δρόμος αλλά και τα μονοπάτια που οδηγούσαν προς τα εκεί στην αρχή ήταν ασχημάτιστα, μετά ισοπεδώθηκαν και με την επέκταση του σχεδίου πόλεως μετατράπηκαν σε κανονικές διαβάσεις μέχρι που κτίστηκε όλη η περιοχή.
Ήδη οι κάτοικοι των Αθηνών και του Πειραιά επέλεγαν την Μουνυχία για τα καλοκαιρινά τους μπάνια, στην αρχή οι άνδρες, έπειτα οι γυναίκες, μετά ολόκληρες οικογένειες οπότε έχουμε την γνωστή εγκύκλιο που εξέδωσε ο αστυνόμος Πειραιώς Γεράσιμος Πάγκαλος στην οποία διαχωρίζει την αριστερή πλευρά για τις κυρίες και την δεξιά για του κυρίους. Ευνόητο είναι ότι το γυναικείο φύλο παρενοχλούνταν συνέχεια…
Οι θέσεις των εγκαταστάσεων διαφοροποιούνται στους παλιούς χάρτες, πολλές φορές έγινε ανακαίνισή τους λόγω βλαβών από τις καιρικές συνθήκες (δυνατούς ανέμους, καταιγίδες, όπως στα 1842 και 1853). Την δόξα της Μουνυχίας ακολούθησε αργότερα το Νέο Φάληρο (1853 - 1855). Στα πρώτα χρόνια άτονα, λόγω κακής συγκοινωνίας. Μετά την ίδρυση της «ανωνύμου εταιρίας του απ’ Αθηνών προς Πειραιά σιδηροδρόμου» στα 1868 και την ολοκλήρωση των έργων στα 1869 που έδωσε χαρακτηριστική προτεραιότητα στο Νέο Φάληρο και δημιούργησε τον νέο οικισμό - θέρετρο της Αθήνας, την πύκνωση των οικιών στο Πασαλιμάνι και την διευθέτηση των ακτών του με αντηρίδες και περίπατο, ο κόσμος που έμενε σε κοντινή ή σχετικά ανεκτή απόσταση απομακρύνθηκε από τα μπάνια του Πασαλιμανιού προτιμώντας άλλες γειτονικές, πιο έρημες φυσικές παραλίες (Φρεαττύδα, Πειραϊκή, σπηλιά του Παρασκευά).

Επιστρέφοντας στα πρώτα χρόνια, θέλοντας να βρω το όνομα του ιδιώτη που ζήτησε από τον δήμο να αναλάβει την εγκατάσταση κι εκμετάλλευση των λουτρών, έψαξα στο αρχείο μου και βρήκα το παρακάτω έγγραφο. Είναι μονόφυλλο με υδατόσημο και διαστάσεις περίπου 30
X21. 




αρ. Πρ. 894.
Δ.748.
την 14. Xβρίου 1839
Πειραιεύς

Προς την Β. Διοίκησιν Αττικής.

Εσωκλείομεν αναφοράν του Κ. Λουκά Ράλλη περί ανεγέρσεως παραπηγμάτων εις τον λιμένα της Μουνυχίας διά χρήσιν των κατά το θέρος μεταχειριζομένων τα θαλάσσια λουτρά.
Επειδή ο Δήμος δεν είναι εις κατάστασιν να εξοδεύση διά την ανέγερσιν τούτων, έχων κατεπειγοτέρας ανάγκας, ο δε ταύτην προβάλλων αποδέχεται να εγείρη παραπήγματα δι’ ιδίων εξόδων με τας συμπροβαλλομένας παρ’ αυτού συμφωνίας, διά τούτο διευθύνομεν την αναφοράν του προς την Διοίκησιν να σκεφθή και αποφασίση περί τούτου.
Νομίζομεν ενταύθα αρμόζει να παρατηρήσωμεν προς την Διοίκησιν ότι βλέπομεν επωφελή την πρότασιν εις τον Δήμον.[Το κείμενο που ακολουθεί είναι διορθωμένο]
Δεν επιβλέπομεν εις την προσφοράν του μικρού προσφερομένου ποσού, όσον εις την πολλύ πλειότερον παρ’ άλλοτε ωφέλειαν εκ της προβλεπομένης συρροής των διαφόρων.


Ευπειθέστατος
Ο Δήμαρχος Πειραιώς

[Στην κάτω αριστερή πλευρά της πρώτης σελίδας: Περί ανεγέρσεως παραπηγμάτων εις τον λιμένα της Μουνυχίας]

Ο Λουκάς Ράλλης, πλούσιος ευπατρίδης, γεννήθηκε στην Χίο το 1794, ζούσε στην Κωνσταντινούπολη και παρέμεινε στην Σύρο μετά την καταστροφή του νησιού του από τους Τούρκους. Σε εκείνον αποδίδεται η ονομασία της Ερμούπολης. Στον Πειραιά ήλθε το 1836 (ήδη ενδιαφερόταν για αυτόν από το 1833) όταν έγινε μέλος της «επί του συνοικισμού των Χίων επιτροπής» μαζί με τους Νεόφυτο Βάμβα, Α. Κοντόσταυλο, Θ. Άμιρο, Π. Νεγρεπόντη και Ιωάννη Βούρο αναλαμβάνοντας χρέη ταμία. Η κατοικία του ήταν στο υπάρχον ακόμα κτηριακό συγκρότημα της Φίλωνος - Γεωργίου Α΄ - Νοταρά, απέναντι από την Αγία Τριάδα. Στα 1844 ίδρυσε μεταξουργείο. Αντιπρόσωπος της εταιρίας Rallis Bros. Νομίζω επίσης ότι διατέλεσε πρώτος υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας. Δήμαρχος Πειραιά στις περιόδους 1855, 1858 και 1862. Πέθανε στις 18.12.1879. 

Πηγές:

Στέφανος Κουμανούδης, Ημερολόγιο, ΙΚΑΡΟΣ, 1990. Στο άρθρο μου «Ο Πειραιάς μέσα από το ημερολόγιο του Στεφάνου Κουμανούδη», εδώ στο blog μου, 28.2.2015. [10 Ιουλίου 1846. Στις 9 Ιουλίου ο Κουμανούδης κατέβηκε στον Πειραιά με τον φίλο του και συγκάτοικο Δημήτριο Χαραμή. Ευχαριστήθηκε που είδε έστω και τυχαία για πρώτη φορά από κοντά τον λιμένα της Μουνυχίας (δηλαδή την Ζέα, το Πασαλιμάνι), όπου υπήρχαν δημοτικά μπάνια. «Χθες υπήγα εις τον Πειραιά με τον Χαραμήν δια να εξαποστείλω τάχα τον Μητσόπουλον το εσπέρας δια Πάτρας, αλλά δεν εφάνη, έπειτα δε το εσπέρας ιδών αυτόν εις την πόλιν δεν τον αντεχαιρέτησα διότι μ’ επόνει ο πους. Είδα τον προς τα δεξιά ελαιώνα ότι ην φυτευμένος κατά σειράν και εξέφρασα την παρατήρησίν μου. Αποκριθείς δε ο παρακαθήμενος Νικολαΐδης είπε ναι, en quinconce [ναι, κλιμακωτά, χιαστί]. Αλλά δεν ήτον in quincuncem ως ειξεύρω εγώ. Εσιώπησα όμως. Δια τι; -Είδα πρώτην φοράν της Μουνυχίας τον λιμενίσκον· λοιπόν μετά 10 μήνας της εδώ διατριβής μου και τούτο κατά περίστασιν, διότι ήθελε να κολυμβήση εκεί ο Χαραμής»].

Γ. Αγγελόπουλος, Στατιστική Πειραιώς, Αθήναι 1852, σελ 43: «Η Μουνυχία (Πασά - λιμάνι). .. ∙και εντός μεν του λιμένος προς την βόρειο παραλίαν υπάρχουσι δύο παραπήγματα λουτρών, έν διά τους άνδρας και άλλο διά τας γυναίκας∙ εκτός δ’ αυτού προς το βόρειον ωσαύτως μέρος ολίγα βήματα μακράν της παραλίας λιθόκτιστον καφενείον, αναγερθέν, ως και τα μνησθέντα παραπήγματα των λουτρών, δαπάνη του δήμου, και ενοικιαζόμενον κατά το θέρος μόνον».

Δημήτριος Σπηλιωτόπουλος, Ο Πειραιεύς και οι Δήμαρχοι της Α΄ Εκατονταετηρίδος. Πειραιεύς, 1939, παράγραφος 99 (σελ. 116 - 117): «Εις τον λιμενίσκον αυτόν υπήρχον εγκατεστημένοι θαλάσσιοι λουτήρες, γυναικών και ανδρών διά τα θαλάσσια λουτρά των κατοίκων. Και οι μεν γυναικείοι λουτήρες εις σχήμα κυκλικόν με μικρόν άνοιγμα προς την θάλασσαν ήσαν τοποθετημένοι εις το τέρμα της λεωφόρου Β΄ Μεραρχίας (πρώην Αιγέως), οι δε ανδρικοί λουτήρες ήσαν τοποθετημένοι εις σχήμα Π προς το αρκτικοανατολικόν μέρος του λιμενίσκου, εις ό σημείον καταλήγει η οδός Βούλγαρη, εχωρίζοντο τα δύο σκέλη του Π δι’ ενός στενού και μακρού διαδρόμου, διευθύνοντο δε από τον Γιαννιό Πρεβεδούρο και από τον Ιωάν. Κράκαρην , και εκεί ελουόμεθα όλοι οι Πειραιείς μέχρι του έτους 1885 ή 1886, όποτε κατόπιν μιάς σφοδροτάτης σοροκάδας μετεβλήθησαν οι ξύλινοι λουτήρες εις θρύψαλα, και έκτοτε δεν εστήθησαν πλέον θαλάσσιοι λουτήρες εκεί πολύ ορθώς, διότι ο πέριξ του λιμενίσκου χώρος είχε κατοικηθή, είχον μεταβληθή αι ακταί αυτού εις ωραίους περιπάτους, αλλ’ εστήθησαν οι παρά την Σπηλιά (Σηράγγιον, όπερ ανεκάλυψε και περιέγραψεν ο μακαρίτης Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης) και την Φρεατίδα, και πολύ βραδύτερον οι κάτωθι του Σταυρού ή Τηλεγράφου της Πειραϊκής Χερσονήσου, εις τον υπέροχον αμμώδη κολπίσκον, οι και μέχρι σήμερον διατηρούμενοι, και οι παρά την Δραπετσώνα τοιούτοι. Εις το στόμιον του λιμενίσκου τούτου κάτωθι της πρώτης οικίας Τσίλλερ και ήδη οικίας Ποταμιάνου και ακριβώς, εις ό μέρος υπάρχει έν μικρόν τετράγωνον, εστρωμένον ήδη με πλάκας εκ μαρμάρου, υπήρχε μία βραχώδης εξοχή εκτισμένη με λίθους τετραγώνους Πειραϊκής χερσονήσου από αρχαιοτάτων χρόνων, ήτις εκαλείτο κάβος, και εκεί όλοι οι εργατικοί, οι δεινοί κολυμβηταί ελάμβανον τα θαλάσσια λουτρά των, διότι εις το μέρος εκείνο η θάλασσα είχε βάθος, εσχηματίζοντο δε και ρεύματα, ολίγον δε απωτέρω προς το μικρόν ακρωτήριον απέναντι της Φρεατίδος ελούετο χειμώνος τε και θέρους είς εκ των πρώτων διδασκάλων του Πειραιώς, ο μακαρίτης Γούναρης. Αντιθέτως οι μη γνωρίζοντες να κολυμβώσιν, ως και οι το πρώτον μανθάνοντες να κολυμβώσι, ελούοντο προς το μεσημβρινόν μέρος του λιμενίσκου και ακριβώς κάτωθι της νυν οικίας Βρυώνη ένθα υπήρχον ίχνη τινά μακρών τειχών, άτινα εσώζοντο μέχρι τινός, εκαλείτο δε τούτο καβάκι».       

Μαριάνθη Κοτέα, Η Βιομηχανική Ζώνη του Πειραιά (1860 - 1890), Αθήνα 1997, σελ. 56: «Στο Πασαλιμάνι υπήρχαν επίσης δύο, δημοτικά ξύλινα παραπήγματα λουτρών, ένα για τους άνδρες κι ένα για τις γυναίκες καθώς κι ένα λιθόκτιστο καφενείο, που νοίκιαζε ο Δήμος κάθε καλοκαίρι».

Σταματίνα Μαλικούτη, Πειραιάς 1834 - 1912, Π.Ι.Ο.Μ., 2004, σελ. 124. Βλέπε και ειδική μελέτη της για τα λουτρά του Πειραιά.

Στέφανος  Μίλεσης, Διαδίκτυο, ΠΕΙΡΑΙΟΡΑΜΑ, 22 Μαρτίου 2012. «Τα πρώτα θαλάσσια λουτρά της Πλατείας Κανάρη (Πασαλιμάνι).





Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016

Αίτηση Πειραιωτών της 31.12.1839 για τον προβιβασμό του δήμου στην δεύτερη τάξη.


                                                                      Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Το Βασιλικό Διάταγμα «περί σχηματισμού και της διαιρέσεως των δήμων» της 27.12.1833 (στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αριθμός 3, 10.1.1834, που τυπωνόταν στο Ναύπλιο και ήταν δίγλωσση, στα ελληνικά και γερμανικά) όριζε την σύσταση, διοίκηση και λειτουργία των δήμων του κράτους. Το άρθρο 7 ανέφερε ότι ως δήμοι Α΄ τάξεως χαρακτηρίζονταν οι οικισμοί που είχαν τουλάχιστον 10.000 κατοίκους, οι Β΄ τάξεως με τουλάχιστον 2.000 κατοίκους και οι Γ΄ τάξεως με λιγότερο από 2.000.
Η εκτελεστική οδηγία προς σχηματισμό των δήμων της Αττικής εκδόθηκε με το Β.Δ. της 1.10.1835.
Για να ιδρυθεί ο Πειραιάς ανακηρύχθηκε δήμος τρίτης τάξεως. Με συνδυασμό το διάταγμα του 1935, το παραπάνω άρθρο 7 και το άρθρο 5 του 1833 που έλεγε ότι «Ο σχηματισμός Δήμων εχόντων ολιγωτέρους των 300 κατοίκων, εμπορεί να γένη κατ’ εξαίρεσιν τότε μόνον, όταν ως εκ των υπαρχουσών σχέσεων πηγάζωσιν ιδιαίτεροι λόγοι προς τούτο, και όταν ουδέ ο διορισμός της Δημοτικής Αρχής, ουδέ η εκπλήρωσις των δημοτικών σκοπών παρεμποδίζεται διά του τοιούτου σχηματισμού. Προ πάντων δε θέλουν δίδεσθαι κατά τούτο αι δυναταί ευκολίαι, όταν πρόκηται λόγος να συνοικισθώσι νέα χωρία δι’ αποίκων».
Η ανάγκη συστάσεως δημοτικής αρχής στον «συνοικισμό του Πειραιώς» παγιώθηκε με την αναφορά προς την επί των Εσωτερικών Βασιλική Γραμματεία 40 κατοίκων του με χρονολογία 21.10.1835. Επιφορτισμένοι για «να παρουσιάσουν την παρούσαν και να ομιλήσουν και προφορικώς τα δέοντα» ήταν ο Κυριάκος Σερφιώτης, Υδραίος και ο Κωνσταντίνος Σκυλίτσης, Χιώτης. Το κείμενο έχει δημοσιεύσει ο Ιωάννης Μελετόπουλος στα ΠΕΙΡΑΪΚΑ του, 1945, σελ. 56 και 58 αλλά με λάθος ημερομηνία, 25.10.1835. Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο οι άρρενες πάνω από 25 ετών, όσοι δεν είχαν κατηγορηθεί για εγκληματική ενέργεια και διαχειρίζονταν ελεύθερα την περιουσία τους. Στο 5ο μέρος του Β.Δ. του 1833, το άρθρο 39 διευκρίνιζε ότι η δημοτική αρχή τρίτης τάξεως αποτελείτο από «ένα Δήμαρχον, ένα Πάρεδρον και έν Δημοτικόν Συμβούλιον έξ μελών». «Εις τους Δήμους β΄ τάξεως από τον Δήμαρχον, από δύο έως τέσσαρας Παρέδρους, και από έν Δημοτικόν Συμβούλιον δώδεκα μελών». Στις 14 Δεκεμβρίου 1835 έγιναν εκλογές, ψήφισαν οι πολίτες, εκλέχθηκαν οι δημοτικοί σύμβουλοι και το διευρυμένο δημαιρεσιακό συμβούλιο που αποτελείτο από τα μέλη του Δ.Σ. και τους ισάριθμους πλέον φορολογούμενους κι όσους είχαν δικαίωμα ψήφου πολίτες υπέδειξε στην κυβέρνηση (στους δήμους πρώτης και δευτέρας τάξεως απεφάσιζε ο βασιλεύς και στους τρίτης τάξεως ο διοικητής - νομάρχης με την ειδική άδεια του βασιλέα) τους τρεις πρώτους δημότες από τους πλειοψηφίσαντες ως υποψηφίους δημάρχους και αυτή επέλεξε τον Κυριάκο Σερφιώτη.      
Έτσι εκτός του δημάρχου Κυριάκου Σερφιώτη εξελέγησαν κι ορκίστηκαν στις 23.12. 1835 οι Εμμανουήλ Δικτάκης (ο οποίος αναδείχτηκε και πρώτος πρόεδρος του Δ.Σ.), Γεώργιος Λαμπρινίδης, Ιωάννης Δ. Δράκος, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Εμμανουήλ Μεστανεύς, Βασίλειος Ν. Αργαστηριάρης. Αναπληρωτές οι Αθανάσιος Σίνου και Ισίδωρος (Σιδέρης) Πούρπουρας.
Στις δημαιρεσίες του 1837 διορίστηκε δήμαρχος πάλι ο Σερφιώτης και σύμβουλοι οι Κωνσταντίνος Παππά 
Α. Θεοχάρης, ο Ιωάννης Μ. Μπαρμπαρέσος, ο Θεόδωρος Κουτσούκος, ο Βασίλειος Αργαστηριάρης, 
ο Εμμανουήλ Δικτάκης, ο Ιωάννης Αποστόλης, ο Αντώνιος Θεοχάρης, ο Παντελής Χατζησωτηρίου. 
Στις εκλογές του 1841με δήμαρχο την Πέτρο Σκυλίτση - Ομηρίδη: Λουκά Ράλλης, Κυριάκος Σερφιώτης, Ιωάννης Σέρρος, Παντελής Χατζησωτηρίου, Θεόδωρος Κουτσούκος, Σταμάτιος Ιωάννου, Βασίλειος Αργαστηριάρης, Αναστάσιος Μπόνης, Παναγιώτης Γιουρδής και Δημήτριος Δεσποτόπουλος, Γεώργιος Ρετσίνας και Κωνσταντίνος Παππάς Α. Θεοχάρης (αναπληρωματικοί), Βασίλειος Δασκαλόπουλος (παραπληρωματικός). Δευτέρας τάξεως δήμος έγινε ο Πειραιάς στα 1840 - 1841.
Ένα δίφυλλο διαστάσεων 28,9Χ20,4 θα τραβήξει αυτήν την φορά την προσοχή μας. Δεν έχει δημοσιευτεί άλλη φορά και είμαι ευτυχής που βρίσκεται στην συλλογή μου.
Πρόκειται για την αυθεντική αίτηση 45 κατοίκων του Πειραιά προς τον δήμαρχο ώστε να προχωρήσει στις κατάλληλες ενέργειες για να προβιβαστεί ο δήμος στην Β΄ τάξη. Διπλωμένο κατά μήκος για να χωρίσει τα κείμενα ή να γίνει η χρήση του κατά το δοκούν, γραμμένη όλη η πρώτη σελίδα αλλά σε μονόστηλο οι υπόλοιπες τρεις, μιλάμε για ένα επίσημο έγγραφο σε κρατικό χαρτί αλληλογραφίας. Πάνω του οι σφραγίδες ΧΑΡΤΟΣΗΜΟΝ ΤΑΞΕΩΣ/ 25 ΛΕΠΤΑ. Δίπλα του μικρό υδατόσημο, ενώ το μεγάλο με το εθνόσημο έχει την ένδειξη ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ/1838. Πρόσθετη η στρογγυλή σφραγίδα ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ – ΔΗΜΟΤ. ΣΥΜΒ. ΠΕΙΡΑΙΩΣ.






ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ – Αριστερή πλευρά.

Εν Πειραιεί τη 31. δεκεμβρίου του 1839

Αίτησις περί ενεργείας των δεόντων
διά να προβιβασθή ο Δήμος εις την
Βαν τάξιν των Δήμων.

[Πρόσθετο κείμενο με διαφορετική γραφή]

αρ. Δ. 41.

Διευθύνεται εις τον Κύριον
Πρόεδρον του Δημοτικού
Συμβουλίου Πειραιώς διά να κα-
θυποβάλλει εις το Δημοτ. Συμ-
βούλιον την παρούσαν της
Δημοτικής Πράξεως, δια να
αποφασισθή περί αυτής, και
μας σταλή η απόφασις διά
τα δέοντα.

Την 24. Ιανουαρίου 1840. εν Πειραιεί

ο Δήμαρχος
Κυριάκος Σερφιώτης – 
[Σφραγίδα του Δημοτικού Συμβουλίου]

ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ – Δεξιά πλευρά.

Πρ. 51.

Προς τον Δήμαρχον Πειραιώς

Παρατηρούντες Κύριε Δήμαρχε, ότι ο Αριθ
μός των Δημοτών, και των κατοικούντων εις Πει
ραιά αυξάνει καθ’ εκάστην·
ότι σήμερον ο Αριθμός των μεν δημοτευόντων
είναι [κενός χώρος] των δε όλων των κατοίκων
[με πιο έντονο μελάνι:]
2,200, περίπου, ως τον κατάλογον της αστυνομίας, συνταχθέν κα
τά τον απελθών Φευρουάριον·
ότι όλοι σχεδόν οι μη δημοτεύοντες σκοπούν
και έχουσιν την θέλησιν να δημοτογραφθώσιν, όταν
ίδωσι τον Δήμον προβιβασμένον εις Βαν τάξιν
και ενεργούμενα τα συμφέροντά του υπό περισσο
τέρων και εμπείρων αντιπροσώπων·
ότι κατά το Β΄ εδ. του κεφ. 7. του περί Δήμων νό
μου, Δήμος έχων δύο χιλιάδας κατοίκων δύνα
ται να ταχθή εις την δευτέραν τάξιν, παρατη
ρούντες επί τούτοις ότι ο προβιβασμός του Δήμου
εις Βαν τάξιν εν ω δεν επιβαρύνει τι εις το οι
κονομικόν αυτό (διότι τα αυτά έξοδα θα γί
νωνται) έχει τας εφεξής ωφελείας: το,
ότι θα κάμη τόσα άλλα μέλη, και θα προσκαλέ
ση τόσους άλλους έξωθεν, ευρίσκοντες προστούτοις
λιμέναν καλόν, τόσον εμπορικόν, και προσορμη
τήριον της Βασιλευούσης, και, θα κινή ευκολότε
ρα την δημοτικήν μηχανήν· διότι όπου
πλείονες έμπειροι εκεί πλείον ευκολία επί

ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΛΙΔΑ – Δεξιά πλευρά.

επινοήσεων και ενεργειών και εκ των φότων των
πλειοτέρων θέλουν ωφελήσται ο δήμος και οι δη
μόται·
ιδόντες ότι η περί προβιβασμού του Δήμου
γνωμοδότησις κατά το κεφ. 8. του περί Δήμων Νό
μου προηγουμένως πρέπει να γίνη από το δημο
τικόν συμβούλιον.
Σκεπτόμενοι τα αυτά με ημάς αισθήματα έχουν
και αι Σ. Δημοτικαί μας αρχαί παρουσιαζόμενοι διά
της παρούσης μας, αιτούμεν να συγκαλεσθή συν
εδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου, και να γίνη πρό
τασις παρά του Δημάρχου εν ονόματι των Δημο
τών ώστε να γίνη σκέψις, απόφασις, και γνωμοδό
τησις του Δημοτικού Συμβουλίου, διά να προβιβασ
θή ο Δήμος εις Βαν τάξεως.
περί τούτου ωρίμως σκεφθέντες είμεθα έτοιμοι
διά να ενεργιθώσι τα εικότα.

Στο τέλος της δεύτερης σελίδας, στην αριστερή πλευρά της τρίτης και τέταρτης ακολουθούν οι υπογραφές 46 ανδρών, όμως η όγδοη, του Γεωργίου Αναστασόπουλου συμπίπτει με την δέκατη. Πολλές είναι δυσανάγνωστες, μπορώ να ξεχωρίσω εκείνες των: Σταμάτιος Ιωάννου, Β. Δασκαλόπουλος, Δημήτριος Πολίτης, Δημήτριος Αγριωνίτης, Αποστολόπουλος, Αθανάσιος Ζωγράφου, Γεώργιος Αναστασόπουλος, Αργύριος Κεφαλάς, Αλέξιος Χρηστοφόρου, Γεώργιος Ρετζίνας, Οικονομόπουλος, Παντελής Μαύρος (;), Ανδρέας Κορδελάς (;), Κωνσταντίνος Καλιπολίτης, Σπύρος Ρετζίνας, Μπόνης, Αναστάσιος Φραγκούλης, 
Ι. Γ. Τζελέπης, Federico Marchetti (;), Χρυσαφόπουλος, Πέτρος Καρακλής, Ιωάννης Κωνσταντίνου, Γιώργης Δημητρίου, Τζελέπης, Διπλάρης, Κωνσταντίνου, Ιωάννης Χατζηδημητρίου, Ιω. Αναγνωστόπουλος, Αθανάσιος Βαγιανέλης, Αναγνώστης Κουράντος...
Άνδρες που «από τους παντού τριγύρω τόπους» αποφάσισαν να έλθουν στον μικρό αρτισύστατο οικισμό 
για να ζήσουν, να εργαστούν, να δημιουργήσουν, να κάνουν σπίτια, οικογένειες και να πολιτογραφηθούν Πειραιώτες.   


          

Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 2016

Η εγκύκλιος «Περί φαυλοβίων υπηκόων ξένων δυνάμεων» του 1839.


                                                                                   Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.


Είναι δύσκολο πράγμα να φανταστούμε την κατάσταση στην Ελλάδα των πρώτων χρόνων - όταν ήταν ένα νεοσύστατο κράτος - και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την κοινωνία που την αποτελούσε, της οποίας η σύνθεση από ετερόκλητα πρόσωπα προβλημάτιζε και εμπόδιζε την εξέλιξή της σε ευνομούμενη και πειθαρχημένη πολιτεία.
Για να «καλλιεργηθεί», να αλλάξει νοοτροπία, να ανασυνταχθεί και μεταβληθεί κάποιος σε χρηστό πολίτη έπρεπε να καθοδηγηθεί και να υπακούσει σε νόμους, διατάγματα και εγκυκλίους. 
Έχω ξαναγράψει ότι ο πληθυσμός της χώρας, εκτός από τους ντόπιους αποτελούνταν από εσωτερικούς μετανάστες νησιώτες και στεριανούς, κατοίκους των ακόμα υπόδουλων από τους Οθωμανούς εδαφών και πολλούς ξένους κυβερνητικούς υπαλλήλους, καθηγητές, αρχαιολόγους, εμπόρους, ναυτικούς, ψαράδες, άντρες που ζητούσαν νέο περιβάλλον με σωστές συνθήκες κι εργασία για μια καλύτερη ζωή αλλά και αρκετούς τυχοδιώκτες που αποσκοπούσαν στο εύκολο κέρδος.
Μια ακραία κατηγορία υπηκόων ξένων δυνάμεων ήταν και οι «φαυλόβιοι». Μας λείπει η ακριβής περιγραφή των χαρακτήρων τους την εποχή εκείνη ώστε να τους ξεχωρίσουμε. Δεν βρίσκεται στα χέρια μου η διευκρινιστική υπ’ αριθμόν 480 εγκύκλιος του 1839, παρά μόνο το επίσημο έγγραφο που έστειλε στους Διοικητές και Υποδιοικητές, δηλαδή τους Νομάρχες και Αντινομάρχες του Βασιλείου της Ελλάδος η «Επί των Εσωτερικών Γραμματεία της Επικρατείας».
Στα σημερινά λεξικά, Φαύλος = ανήθικος, αχρείος, αισχρός, πρόστυχος, ανίκανος στο έργο του, ασήμαντος, ανάξιος λόγου και Φαυλόβιος = αυτός που έχει φαύλη, ανήθικη, διεφθαρμένη ζωή, αλλά και ο φαύλα (φάυλως) σκεπτόμενος ίσως να είχε πολιτικές, εχθρικές με το έθνος διαθέσεις. Έχει αρκούντως καταγραφεί η παραβατική συμπεριφορά ξένων ιδιωτών και στρατιωτών στον Πειραιά, λόγω δυστροπίας ή ειδικά όταν βρίσκονταν υπό την επήρεια μέθης στα καπηλειά και στα καφενεία του λιμανιού. Ύβρεις, μαλώματα, επιθέσεις, χτυπήματα, μαχαιρώματα, σπασίματα αντικειμένων κι επίπλων αποτελούσαν συχνές καθημερινές σκηνές και τα επεισόδια τράβαγαν σε μάκρος. Η αντιμετώπισή τους κατά περίπτωση δεν στάθηκε ικανή να μειώσει την παρουσία τους σε καμία ιστορική περίοδο.
Στο εν λόγω έγγραφο, με το οποίο η κυβέρνηση ζητάει από τους διοικητές - κι εκείνοι από τους αρμόδιους - την απομάκρυνση των «φαυλοβίων» ξένων κατοίκων που ζουν στις περιοχές τους, η σύντομη διατύπωση του κειμένου δίνει επιφανειακά ένα γεγονός που είναι βέβαιο ότι θα είχε μεγάλο αντίκτυπο την περίοδο εκείνη.
 Ή μπορεί τελικά να μην συνέβη κάτι, λόγω διαμαρτυρίας ή αποτυχίας της προσπάθειας.
Με πλάγια γράμματα αντιγράφεται το τυπωμένο κείμενο, με ίσια οι χειρόγραφες προσθήκες - οδηγίες του διοικητή Αττικής Κωνσταντίνου Αξιώτη προς τους υφισταμένους του δημάρχους. Το παρόν πρωτότυπο γνήσιο αντίγραφο [φυλάσσεται στην συλλογή μου], χωρίς να αναφέρεται, είναι εκείνο που στάλθηκε στον Δήμαρχο Πειραιά Κυριάκο Σερφιώτη ο οποίος το έπιασε στα χέρια του και το διάβασε. Ο υπάλληλος του Δήμου, ο γραμματέας, έγραψε ψηλά δεξιά ότι ελήφθη στις 6 Νοεμβρίου 1839 και το πρωτοκόλλησε με τον αριθμό 814. Δεν γνωρίζουμε τις επόμενες ενέργειες, ούτε πώς εξελίχθηκε και περατώθηκε η υπόθεση. 
Αυτή και μόνο η απλή μνεία νομίζω αρκεί να μας εξάψει την φαντασία.     



ελ. 6. 9βρίου. 1839
αρ. Πρ. 814

 Αρ. 15,055.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ.

Προς τους κατά το Βασίλειον Διοικητάς και Υποδιοικητάς.

Διά της υπ’ αριθ. 480 εγκυκλίου μας, περί φαυλοβίων, διετάξαμεν την αποπομπήν εκτός του Κράτους υπηκόων ξένων δυνάμεων, οίτινες υπάγονται εις την κατηγορίαν ταύτην.
Διά της παρούσης σας προσκαλούμεν, αν υπάρχωσι τοιούτοι εις την υπό την διεύθυνσιν σας Διοίκησιν, να μην επιτρέπητε την αποπομπήν αυτών εις τας Αστυνομικάς Αρχάς, ουδέ να την ενεργήτε υμείς, αλλά να μας υποβάλητε αναφοράν, περιέχουσαν ακριβή περιγραφήν της διαγωγής του τοιούτου ξένου, συνοδεύοντες αυτήν με τας παρατηρήσεις σας, και εκθέτοντες τους λόγους, διά τους οποίους κρίνεται αναγκαία η εκτός του Κράτους αποπομπή του.

  Εν Αθήναις, την 24 Οκτωβρίου 1839.

                                                                                    Ο Γραμματεύς
                                                                                    Γ. ΓΛΑΡΑΚΗΣ.

Περίληψις.
Περί φαυλοβίων υπηκόων ξένων δυνάμεων.

Αριθ. Πρ. 5727
Διεκπ. 3512
την αην 9βρίου 1839
Αθήνας.

Προς τους Δημάρχους Αττικής.

Σας προσκαλούμεν να συμμορφωθήτε με την ανωτέρω Διαταγήν της Β. Γραμματείας την οποίαν θέλεται κοινοποιήσει και εις τας υφ’ υμίν αστυνομικάς αρχάς.
Ο Διοικητής Αττικής
Κωνσταντίνος Αξιώτης.



ΣΧΟΛΙΟ:
Επέκταση της έννοιας των καθ’ ημάς φαυλοβίων, είναι οι φαυλοκράτες = οι πολιτικοί, Έλληνες και Ξένοι, που χρησιμοποιούν ανέντιμες μεθόδους στην διοίκηση των κοινών. Θα ήταν χρήσιμο να βλέπαμε στα 2016 μια αντίστοιχη κρατική εγκύκλιο που να απομακρύνει ή περιορίζει έστω το φαινόμενο της δράση τους αφού - όσο υπάρχουν άνθρωποι - δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθεί κι αυτό το απεχθές είδος.