Τα ξενοδοχεία του Πειραιά της δεκαετίας του 1960.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Από τις πρώτες ενασχολήσεις μου πάνω στα πειραϊκά θέματα ήταν η καταγραφή των ξενοδοχείων που είχαν ανοίξει διαχρονικά στην πόλη μας. Με γοήτευε η ύπαρξή τους κοντά και γύρω από το λιμάνι, η φιλοξενία σε αυτά του περαστικού κόσμου, που απομακρυνόταν από τα σπίτι του για δουλειές, τουρισμό, τυχαία ή προγραμματισμένη παραμονή για ιδιωτικούς λόγους. Με τον καιρό - αφού έχω γυρίσει με τα πόδια σχεδόν όλον τον Πειραιά - γνώρισα πολλά από τα ονόματά τους και είδα πού βρίσκονταν. Μερικά λειτουργούσαν στα πάνω πατώματα κτηρίων επιτρέποντας στο ισόγειο τα μαγαζιά οπότε ανέβαινες σε αυτά από στενές πόρτες και απότομα ανηφορικές σκάλες.
Τίτλοι κάθε λογής, με ανώνυμους ιδιοκτήτες, αδιευκρίνιστη την κατηγορία που ανήκαν, άγνωστο το πόσο διήρκησε η ζωή τους, πώς ήταν το εσωτερικό τους, ποια άτομα εργάστηκαν εκεί, ποιοι και πόσοι βρήκαν κατάλυμα στα δωμάτιά τους.     
Μια πρώτη δημοσίευση (ο κάθε δρόμος με τα ξενοδοχεία του) έκανα στην εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 1997, σελ. 22. Ύστερα την μετέφερα στον υπολογιστή (σε αλφαβητική όμως σειρά) και προσέθετα νεότερα στοιχεία.
Τα ξενοδοχεία, όπως κάθε επιχείρηση, λειτουργούν κάποιο μικρό ή μεγάλο διάστημα και κλείνουν για διάφορους λόγους, εγκαταλείπονται τα κτήρια τους, παραμένουν ακατοίκητα και γερνάνε, τα περισσότερα κατεδαφίζονται και ανεγείρονται πολυκατοικίες με άλλες χρήσεις. Ελάχιστα άλλαξαν όνομα ή διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας.
Αποφεύγοντας να παρουσιάσω όλα τα ξενοδοχεία που έχω υπ’ όψη μου, αρκούμαι στην αντιγραφή εκείνων που ήταν ανοιχτά στην δεκαετία του 1960, όταν λειτουργούσαν ακόμα με τον παραδοσιακό τρόπο.
Αναπολώ τα φροντισμένα με παλιά έπιπλα δωμάτια, τις διακοσμημένες οροφές, τα κοινόχρηστα μπάνια, τους στενούς μισοσκότεινους διαδρόμους, τις ξύλινες σκάλες και τα κρεβάτια που έτριζαν, τα παλιά ασανσέρ, τα μαρμάρινα κλιμακοστάσια, τα ωραία πατώματα, τα ογκώδη βιβλία με χειρόγραφα τα στοιχεία των πελατών, το κουδούνι, τους εξυπηρετικούς υπαλλήλους στην υποδοχή και τις συγκαταβατικές ή πονηρές καμαριέρες.
Πολλά από τα ξενοδοχεία - χωρίς απόλυτο διαχωρισμό - ήταν οικογενειακά, άλλα ύπνου για μεμονωμένα άτομα, αρκετοί τα χρησιμοποιούσαν μόνο για λίγες ώρες ξεκούρασης ή για σύντομες ερωτικές περιπτύξεις.
Οι διευθύνσεις προσπάθησα να ανταποκρίνονται σε εκείνες της εποχής που αναφέρομαι. Αν η αρίθμηση σε δρόμος της εποχής μπορεί να έχει αντιστραφεί, τίποτα δεν αλλοιώνει το αντικείμενο της έρευνάς μου. Αν έκανα λάθος στον ακριβή αριθμό της οδού ή παρέλειψα μερικά ξενοδοχεία τότε είναι εύκολο να γίνει διόρθωση και συμπλήρωση.
     
ΑΡΧΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1960
Αθήναι. Δ΄ κατηγορίας. Φίλωνος 81.
Αίγυπτος. Ε΄ κατηγορίας. Φίλωνος 98.
Αίνος. Δ΄ κατηγορίας. Μεγάλης Βρεταννίας 14.
Ακροπόλ. Γ΄ κατηγορίας. Δημητρίου Γούναρη 7.
Αλεξάνδρα [Αλεξάνδρεια;]. Ε΄ κατηγορίας. ΙΙ Μεραρχίας 13 [Φίλωνος 66;].
Απόλλων. Δ΄ κατηγορίας. Φίλωνος 46.
Αττική. Ε΄ κατηγορίας. Αριστείδου 29.
Βαλκάνια. Ε΄ κατηγορίας. Ακτή Ποσειδώνος, μεταξύ Γούναρη και Δημοσθένους.
Βυζάντιον. Ε΄ κατηγορίας. Φιλελλήνων 10.
Βύρων. Ε΄ κατηγορίας. Ναυαρίνου 12. [Από το 1972 στεγάζει το ξενοδοχείο ΗΛΕΚΤΡΑ]
Δωδεκάνησος. Δ΄ κατηγορίας. Χαριλάου Τρικούπη και Φίλωνος.
Ίκαρος. Ε΄ κατηγορίας. Λεωχάρους 18.
Ιόνιον. Γ΄ κατηγορίας. Καποδιστρίου 10.
Κεντρικόν. Δ΄ κατηγορίας. Λουδοβίκου 16 και Ναυαρίνου 5.
Κεφαλληνία. Ε΄ κατηγορίας. Νοταρά 24.
Κρήτη. Ε΄ κατηγορίας. Αγγέλου Μεταξά 11. Πασαλιμάνι.
Κυκλάδες. Ε΄ κατηγορίας. Χαριλάου Τρικούπη 3.
Λακωνία - Λεωνίδιον. Ε΄ κατηγορίας. Ελευθερίου Βενιζέλου 1.
Λουξ. Δ΄ κατηγορίας. Φίλωνος 115.
Λυρικόν. Ε΄ κατηγορίας. Φίλωνος 54.
Μακεδονία. Ε΄ κατηγορίας. Εθνικής Αντιστάσεως 35.
Μεγάλη Ελλάς. Δ΄ κατηγορίας. Φωκίωνος 2 και Δ. Γούναρη.
Μητρόπολις. Ε΄ κατηγορίας. Φίλωνος 110.
Μινέρβα. Ε΄ κατηγορίας. Φίλωνος 109.
Νέα Ανατολή. Δ΄ κατηγορίας. Ακτή Ποσειδώνος 22.
Νέα Ολύμπια. Ε΄ κατηγορίας. Σαχτούρη 18.
Νέα Υόρκη. Ε΄ κατηγορίας. ΙΙ Μεραρχίας 16.
Νέος Ερμής [Νέον Ερμής;]. Γ΄ κατηγορίας. Ακτή Μιαούλη 23.
Ξενοδοχείο των Ξένων. Γ΄ κατηγορίας. Αγίου Σπυρίδωνος 22.
Όασις. Ε΄ κατηγορίας. Σαχτούρη 6.
Οινούσαι - Σαντορίνη. Ε΄ κατηγορίας. Φιλελλήνων 11.
Ουάσιγκτων. Ε΄ κατηγορίας. Φίλωνος 96.
Παλλάδιον. Ε΄ κατηγορίας. Φίλωνος 127.       
Παράδεισος. Ε΄ κατηγορίας. Φίλωνος 107.
Παρθενών. Ε΄ κατηγορίας. Ιωάννου Δροσοπούλου 13.
Πατρίς. Ε΄ κατηγορίας. Τσαμαδού 3.
Πειραιεύς. Ε΄ κατηγορίας. Μπουμπουλίνας 1 και Ακτή Μιαούλη 13.
Πρωτεύουσα. Ε΄ κατηγορίας. Κολοκοτρώνη 114.
Πύλαρος. Ε΄ κατηγορίας. Τσαμαδού 21.
Ραμλί. Δ΄ κατηγορίας. Κεχαγιά 10. Νέο Φάληρο.
Ρόδος. Ε΄ κατηγορίας. Αγίου Σπυρίδωνος 23.
Σικάγον. Δ΄ κατηγορίας. Φίλωνος 119, είσοδος από Σκουζέ 7, Νοταρά 116.
Σπάρτη. Ε΄ κατηγορίας. Καποδιστρίου 18.
Ύδρα. Δ΄ κατηγορίας. Αγίου Σπυρίδωνος 20.
Φλοίσβος. Ε΄ κατηγορίας. Ακτή Πρωτοψάλτη 19.
Χάι - Λάιφ. Δ΄ κατηγορίας. Δημητρίου Φαληρέως 14. Νέο Φάληρο.
Χίος - Βροντάδες. Ε΄ κατηγορίας. Νοταρά 84.
Χίος - Γαλαξίδιον. Ε΄ κατηγορίας. Αγίου Σπυρίδωνος.
Χίος - Λήμνος - Άνδρος. Δ΄ κατηγορίας. ΙΙ Μεραρχίας 9.
Αυτά τα ξενοδοχεία βρήκα ότι ήταν ανοιχτά στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μέσα από οδηγούς, βιβλία, αναφορές γνωστών μου φίλων Πειραιωτών και αυτοψία.

ΤΕΛΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1960
Αρίων. Βασιλέως Παύλου 109. [Αργότερα ξενοδοχείο Bella Vista].
Γαλήνη. Φιλίππου 28. Νέο Φάληρο.
Γαλλία. Φίλωνος 117.
Γλάρος. Χαριλάου Τρικούπη 4. Γ΄ κατηγορίας.
Δελφίνι. Γ΄ κατηγορίας. Λεωχάρους 7. 
Δελφοί. Σκουζέ, αρχές.

Δήλος. Γ΄ κατηγορίας. Δ. Φαληρέως 3. Νέο Φάληρο. Γ΄ κατηγορίας.
Διάνα. Γ΄ κατηγορίας. Φιλελλήνων 11. Τώρα το νέο ξενοδοχείο FILON.
Διεθνές. Γεωργίου Α΄ και Υψηλάντου γωνία.
Διογένης. Β΄ κατηγορίας. Βασιλέως Γεωργίου Α΄ 27 και Ανδρούτσου. Β΄ κατηγορίας.
Ερμείον. Γιαννοπούλου 24. Νέον Φάληρον.
Ευρώπη. ΙΙ Μεραρχίας 27 και Υψηλάντου, όπου αργότερα λειτούργησε «το Πέτρινο».
Ήλιος. Ποσειδώνος και Κηφισού. Νέο Φάληρον.
Καστέλλα. Βασιλέως Παύλου 75.
Κηφισός. Κηφισού 35. Νέον Φάληρον.
Κρητικοπούλα [Κρέτα]. Ε΄ κατηγορίας. Τσαμαδού 21. [Τώρα Τσαμαδού και  Εθνικής Αντιστάσεως 4]. 
Μυκήναι. Ακτή Μιαούλη 45.
Ολύμπικ. Παλαιάς Τραπέζης 6.
Πρίμα. Γιαννοπούλου και Δημητρίου Φαληρέως 7. Νέον Φάληρον.
Σέριφος. Γ΄ κατηγορίας. Χαριλάου Τρικούπη 5.
Σμύρνη. Φίλωνος προς Σκουζέ. 
Σταρ. Δημητρίου Φαληρέως. Νέον Φάληρον.
Τρίτων. Τσαμαδού 8. Λειτούργησε στα 1964.
Φαίδρα. Σκουζέ και Νοταρά.
Φειδίας. Κουντουριώτου 189.    
  
ΣΧΟΛΙΑ
Οδός Ιωάννου Δροσοπούλου: Η νυν Μακράς Στοάς.
Οδός Λουδοβίκου: Η σημερινή Γεωργίου Κασιμάτη.
Οδός Μεγάλης Βρεταννίας: Η κατόπιν Εθνικής Αντιστάσεως.

Στο διαρκές πέρασμά μου από τους πειραιώτικους δρόμους του κέντρου, παρατήρησα τα εγκαταλειμμένα κτίσματα που στέγασαν κάποτε μικρά ή μεγάλα ξενοδοχεία.
Όπως συμβαίνει καμιά φορά, από όλη εκείνη την ύπαρξή τους, σαν ύστατο δείγμα, παραμένει κάπου ψηλά στον τοίχο σκουριασμένη ή μισοσβησμένη η εξωτερική επιγραφή με την ονομασία τους. Παράδειγμα είναι οι πινακίδες από το ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝ στην Τσαμαδού 18 και Εθνικής Αντιστάσεως που τράβηξα πιο παλιά και από το HOTEL ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ στην Ακτή Μιαούλη σε φωτογραφία που έβγαλα τον Δεκέμβριο 1996. Επίσης το ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΚΡΗΤΙΚΟΠΟΥΛΑ (16 δωμάτια, 30 κρεβάτια, εδώ σε φωτογραφία του 1967 δοσμένη από τον φίλο μου Μανώλη Μαραγκάκη) διατηρούσε για πολλά χρόνια την πινακίδα του με τα ονόματα και των τελευταίων ίσως διαχειριστών του ΠΟΠΗ και ΤΑΚΗΣ.  
Στις 16.3.2019 τράβηξα ψηφιακά τις προσόψεις μερικών από αυτά.
Πρώτα το ELECTRA (τότε λεγόταν ΒΥΡΩΝ), το ACROPOLE που συνεχίζει ανακαινισμένο στην Γούναρη.
Πιο πέρα στην ίδια οδό είδα να παραμένει αξιολύπητο το κουφάρι του HOTEL ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΣ με την επιγραφή του.
Συνέχισα με το ΙΚΑΡΟΣ, το ΙΟΝΙΟΝ, το ΣΠΑΡΤΗ που σε αυτό είχα μείνει μια βραδιά, μόνο και μόνο για να ζήσω την εμπειρία.
Σε επόμενη πεζοδρομία μου της 18.3.2019 φωτογράφησα πρώτα με το κινητό το γωνιακό ξενοδοχείο ΣΙΚΑΓΟΝ, στο παλαιότερα ονομαζόμενο Μέγαρο Ποτόγλου.
Η επιγραφή διακρίνεται πάνω από την σιδερένια εξώθυρα. Έπειτα μίλησα με τον Βασίλη Οικονομάκη (αδελφός μιας θείας μου που δεν ζει) σε ανοιχτό πάρκινγκ της Φίλωνος ο οποίος μού υπέδειξε πού βρισκόταν το εγκαταλειμμένο σήμερα ξενοδοχείο ΓΑΛΛΙΑ, δηλαδή μεταξύ του ΛΟΥΞ (Φίλωνος 115) και του ΣΙΚΑΓΟΝ (Φίλωνος 119).
Τέλος, στην Μπουμπουλίνας 1, όπου το άλλοτε ξενοδοχείο ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ, καλυμμένο στις ημέρες μας από μεταλλικές σκαλωσιές και ανεμοδαρμένες λινάτσες, φωτογράφησα την μαρμάρινη επιγραφή που θυμίζει το ιδρυτικό συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδας, σε συντομία ΣΕΚΕ (4-10 [17-23].11.1918), από το 1924 ονομάστηκε ΚΚΕ) στα τότε εδώ γραφεία της Πανελληνίου Ενώσεως Μηχανικών Εμπορικών Ατμοπλοίων (ΠΕΜΕΑ). Πάνω της η πινακίδα HOTEL PIRAEUS. Αριστερά, ψηλά στην σφραγισμένη με λαμαρίνες πόρτα, παραμένει η λέξη ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ.
Τέλος στις 25 Μαρτίου έβγαλα από την Ναυαρίνου - Λεωχάρους τα πλάγια των ξενοδοχείων ΔΕΛΦΙΝΙ και ΙΟΝΙΟΝ…

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ
Λίγο πριν γίνει η παρούσα ανάρτηση βρήκα σε παλιές σημειώσεις μου έναν χειρόγραφο από εμένα κατάλογο των πειραϊκών ξενοδοχείων του 1954.

Νέον Ερμής. Ακτή Μιαούλη 23^α. Κατηγορία Γ΄. 62 κλίνες. 2 λουτρά - ντους.
Ξένων. Αγίου Σπυρίδωνος 22. Κατηγορία Γ΄. 36 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.
Ουάσιγκτον. Φίλωνος 96. Κατηγορία Γ΄. 21 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.          
Σικάγον. Σκουζέ 7. Κατηγορία Γ΄. 63 κλίνες. 3 λουτρά - ντους.
Αθήναι. Φίλωνος 81. Κατηγορία Δ΄. 34 κλίνες.
Αίνος. Μεγάλης Βρεταννίας 14. Κατηγορία Δ΄. 28 κλίνες.
Απόλλων. Φίλωνος 46. Κατηγορία Δ΄. 37 κλίνες. 2 λουτρά - ντους.
Γαλλία. Φίλωνος 117. Κατηγορία Δ΄. 52 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.
Ν. Ανατολή. Ακτή Ποσειδώνος 22. Κατηγορίας Δ΄. 56 κλίνες.
Ύδρα. Αγίου Σπυρίδωνος 20. Κατηγορίας Δ΄. 43 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.
Χίος - Βροντάδες. Νοταρά 84. Κατηγορίας Δ΄. 12 κλίνες.
Χίος - Λήμνος. Κατηγορίας Δ΄. 31 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.
Αίγυπτος. Φίλωνος 98. Κατηγορίας Ε΄. 35 κλίνες.
Αλεξάνδρεια. ΙΙ Μεραρχίας 14. Κατηγορίας Ε΄. 36 κλίνες.
Αττική. Αριστείδου 29. Κατηγορίας Ε΄. 27 κλίνες.
Βαλκάνια. Ακτή Ποσειδώνος 12. Κατηγορίας Ε΄. 30 κλίνες.
Βυζάντιον. Φιλελλήνων 10. Κατηγορίας Ε΄. 34 κλίνες.
Βύρων. Ναυαρίνου 12. Κατηγορίας Ε΄. 41 κλίνες.
Ίκαρος. Λεωχάρους 18. Κατηγορίας Ε΄. 43 κλίνες.
Κεντρικόν. Τσαμαδού 25. Κατηγορίας Ε΄. 24 κλίνες.
Κρήτη. Πλατεία Κανάρη. Κατηγορίας Ε΄. 22 κλίνες.
Κυκλάδες. Χαριλάου Τρικούπη 3. Κατηγορίας Ε΄. 15 κλίνες.
Λακωνία - Λεωνίδιον. Ελευθερίου Βενιζέλου 1. Κατηγορίας Ε΄. 22 κλίνες.
Λυρικόν. Φίλωνος 54. Κατηγορίας Ε΄. 35 κλίνες.
Μακεδονία. Μεγάλης Βρεταννίας 35. Κατηγορίας Ε΄. 24 κλίνες.
Μ. Ελλάς. Φωκίωνος 9. Κατηγορίας Ε΄. 33 κλίνες.
Μητρόπολις. Φίλωνος 111. Κατηγορίας Ε΄. 26 κλίνες.
Μινέρβα. Φίλωνος 109. Κατηγορίας Ε΄. 30 κλίνες.
Ν. Ολύμπια. Σαχτούρη 18. Κατηγορία Ε΄. 21 κλίνες.
Ν. Υόρκη. ΙΙ Μεραρχίας 20. Κατηγορίας Ε΄. 38 κλίνες.
Όασις. Σαχτούρη 8. Κατηγορίας Ε΄. 20 κλίνες.
Οινούσαι. Φιλελλήνων 11. Κατηγορίας Ε΄. 20 κλίνες.
Παλλάδιον. Φίλωνος 127. Κατηγορίας Ε΄. 13 κλίνες.
Παράδεισος. Φίλωνος 107. Κατηγορίας Ε΄. 31 κλίνες.
Παρθενών. Ι. Δροσοπούλου 13. Κατηγορίας Ε΄. 45 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.
Πειραιεύς. Μπουμπουλίνας 1. Κατηγορίας Ε΄. 63 κλίνες.
Πεντελικόν. Μπουμπουλίνας 8. Κατηγορίας Ε΄. 33 κλίνες.
Πρωτεύουσα. Κατηγορίας Ε΄. Κολοκοτρώνη 114. 53 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.
Πύλαρος. Τσαμαδού 21. Κατηγορίας Ε΄. 26 κλίνες. [Το μετέπειτα Κρητικοπούλα]
Ρόδος. Αγίου Σπυρίδωνος  23. Κατηγορίας Ε΄. 31 κλίνες.
Σμύρνη. Καποδιστρίου 18. Κατηγορίας Ε΄. 49 κλίνες.
Σπλέντιτ. Παλαιάς Τραπέζης 8. Κατηγορίας Ε΄. 35 κλίνες. 1 λουτρό - ντους.

 

Στον Πειραιά του 1988.

Από ένα άρθρο μου σε εφημερίδα του 2001.

 

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Όσο ανακατεύω τα χαρτιά μου για να βρω κάποιο τεκμήριο που έχω κατά νου, τόσο πέφτω πάνω σε παλιά, ξεχασμένα - ακόμα και από μένα - άρθρα μου.
Μια δακτυλογραφημένη σελίδα με παρέπεμψε σε δύο χειρόγραφες και εκείνες με την σειρά τους σε ένα φύλλο εφημερίδας.
Έτσι θυμήθηκα πάλι την εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ της Χρυσούλας Αξυπολίτου. Ξεχάστηκε και αυτή όταν η ιδιοκτήτριά της έφυγε πρόωρα από την ζωή, αφού ο Πειραιάς όπως και το διαδίκτυο κρατάει στην μνήμη του μόνο τα τρανταχτά, πιασάρικα για κατανάλωση ονόματα κι εγκαταλείπει στην αφάνεια τους συνεπείς σκαπανείς του πνευματικού του κόσμου.
Τα γραφεία της εφημερίδας ήταν αρχικά στην Νεάπολη Νικαίας όπου εκεί ή κάπου κοντά κατοικούσε και η Χρυσούλα. Πρωινές ώρες, μια φορά την εβδομάδα έπαιρνα δύο λεωφορεία και περπάταγα αρκετά για να φτάσω στον προορισμό μου. Τα δωμάτια ήταν ευχάριστα, γεμάτα χαρτιά, περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία. Ήμασταν μια μικρή, ευέλικτη ομάδα γεμάτη όρεξη για την δημοσιογραφία. Η συνεργασία άψογη.
Έστελνα με fax τα χειρόγραφα ή σπανιότερα πήγαινα και τα παρέδιδα. Δακτυλογραφούνταν στον υπολογιστή, τα διόρθωνα με το στυλό, γινόταν η σελιδοποίηση και όπως ήταν έτοιμο το άρθρο μαζί με τις φωτογραφίες προχωρούσε για την εκτύπωση.
Γέμιζα την τσάντα μου με φρέσκα αντίτυπα και επέστρεφα στο σπίτι μου.
Μετά από διάφορες αλλαγές στους τίτλους, είχα την μόνιμη στήλη Εν Πειραιεί τη … με πρωτότυπες τοπικές ειδήσεις και ιστορικές αναδρομές.

Δεκέμβριος 2001. Τα φύλλα είχαν φτάσει πλέον τον αριθμό 44. Το γυαλιστερό εξώφυλλο ήταν δικής μου έμπνευσης, μια παλιά ευχετήρια καρτ ποστάλ από την συλλογή μου με τριαντάφυλλα, πέταλο, ημερολόγιο με ένδειξη «1 Ιανουαρίου», ένα καράβι και τις ευχές «Ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος/ Καλή αντάμωση».
Όπως συνέβαινε σε πολλά αντίστοιχα έντυπα λόγω λήξης του χρόνου και με την ευκαιρία του ερχομού του επόμενου, έτσι και από μας συντάχθηκε ο μηνιαίος ΚΑΖΑΜΙΑΣ 2002, με ευτράπελο, δήθεν προφητικό για τα μελλούμενα περιεχόμενο που ονομάτιζε δήμαρχους, δημοτικούς σύμβουλους, υπουργούς, δημοσιογράφους κι άλλα πρόσωπα της τότε επικαιρότητας. Ακόμα και τους εαυτούς μας σατιρίσαμε, πάντα με ελαφριά αίσθηση αστειότητας χωρίς να ενοχλήσουμε κάποιον. Άρχιζε με την φράση:
Με ρυθμούς γοργούς που χάριν έχουσι, η πειραϊκή γη καλπάζει ολοταχώς προς τα αντιπροεόρτια της Ολυμπιάδας. Το μέντιουμ Ορελί διάβασε το νερό, η Σοφία Πανάγου την σκέψη του Κώστα Λαλιώτη και ο Δημήτρης Κρασονικολάκης μπήκε στο μυαλό όχι του Τζον Μάλκοβιτς αλλά της Λίτσας Καλαγιά …
Αναφορά για μένα γίνεται και στον μήνα Φεβρουάριο:
Η Λίτσα Καλαγιά προτείνει να χρησιμοποιηθούν τα βιβλία και τα έγγραφα του Ιστορικού Αρχείου ως ταπετσαρία στο νέο κτήριο της ΔΕΠΑΠ και ανακοινώνει ότι εξασφάλισε την χορηγία της Moda Bagno. Ο Αγραπίδης ενθουσιάζεται ενώ ο Κρασονικολάκης μεταφέρεται με κώμα σε διπλανό κρεβάτι με τον Στέλιο Λογοθέτη ο οποίος ακόμα δεν έχει συνέλθει…
Οι προβλέψεις του καζαμία τελειώνουν (31.12.2002) με την πρόταση «Μια τροπή που ίσως στον επόμενο Καζαμία δημιουργήσει νέα δεδομένα: ο Πειραιάς θα αποκτήσει τραμ!».
[Είναι γνωστή η ευαισθησία μου για τα πειραϊκά ιστορικά αρχεία, για την συλλογή τεκμηρίων και την διαφύλαξή τους. Αυτή διακωμωδήθηκε. Οι εκλογές της 11 και 18 Οκτωβρίου 1998 είχαν αναδείξει ως πρώτο πολίτη τον Χρήστο Αγραπίδη ο οποίος παρέμεινε δήμαρχος από 1.1.1999 έως 31.12.2006. Ο Στέλιος Λογοθέτης, δήμαρχος από 1.1.1991 έως 31.12.1998, δεν είχε θέσει υποψηφιότητα, αρκέστηκε να είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στον συνδυασμό του Αντώνη Ντεντιδάκη. Η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πειραιά (ΔΕΠΑΠ) ιδρύθηκε στα 1991 αλλά λειτούργησε από το 1992.
Η δημοτική σύμβουλος Λίτσα Καλαγιά, δραστήρια και πρόσχαρη γυναίκα (πλήρες όνομα, Πασχαλίνα Καραμαλάκου - Καλαγιά), η οποία είχε το γνωστό ατύχημα στο πόδι της στις 19.6.2011 κατά την προσέγγιση να δέσει η θαλαμηγός του Διονύση Μπεχράκη στον προβλήτα του Ναυτικού Ομίλου Λαυρίου, είχε χρηματίσει πρόεδρος της ΔΕΠΑΠ]  
Παρουσιάζω χωρίς να αλλοιώσω το κείμενο ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΟΥ 1988 (οπισθόφυλλο, σελίδα 12) και δεν βάζω τις τρεις φωτογραφίες που το συνόδευαν σε σμίκρυνση αφού έτσι σκόρπιες που είναι στο αρχείο μου δυσκολεύομαι να τις βρω.
Υπενθυμίζω ότι δήμαρχος Πειραιά στα 1988 ήταν ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Σημειώσεις σε κοτσωμένα τετράδια με λυτά τα φύλλα τους από την πολλή χρήση.
Παραπεταγμένα, πέφτουν στα χέρια σου αν πας να ψάξεις κάτι, να θυμηθείς κάποια πράγματα. Ότι διαβάζεις σε φέρνει πίσω και βρίσκεις ένα Πειραιά «σταματημένο» για λίγο στην ημερομηνία που χάραξες, μα τόσο ρευστό που σου ξεφεύγει κυλώντας προς τα εμπρός, παρασέρνοντας και σένα στο μέλλον, στο σήμερα.
Στις αρχές του 1988 η πλατεία Λουδοβίκου στον Ηλεκτρικό Σταθμό ήταν διαφορετική. Μετά το πεζοδρόμιο με τα τρία περίπτερα ανοίγονταν το οδόστρωμα με την πιάτσα των ταξί. Την πλατεία χώριζε μια μακρόστενη νησίδα με 16 τετράγωνα γα το χώμα, φυτεμένα με φοινικόδεντρα επί Παπασπύρου, κενά διαστήματα και τέσσερα παγκάκια.
Στην συνέχεια φαίνονταν  οι διπλές γραμμές του τραμ Περάματος. Μόνιμη ήταν η αφετηρία της γραμμής Χατζηκυριάκειο - Φρεαττύδα - 904 (τότε 158/78).
Η ανάπλαση κράτησε όλο το χρόνο. Τα περίπτερα από μεταλλικά έγιναν ξύλινα. 

Η οδός περιορίστηκε και πάνω στον πεζόδρομο μπήκαν παρτέρια, τσιμεντένιοι πάγκοι, σιντριβάνι, φανάρια. Η εικόνα της ακαταστασίας και το χώμα άργησε να φύγει από τα μάτια των περαστικών.
Οι καινούργιοι φοίνικες που τοποθετήθηκαν ήταν πανάκριβοι, ο ένας ξεράθηκε γρήγορα. Ο άλλος είχε την επιγραφή ″Φοίνικας Κανάριος, μεταφυτεύτηκε από φυτώριο της Πάτρας το 1988, ηλικίας 50 ετών, προσφορά του ΟΛΠ στη πόλη του Πειραιά″.
Την ίδια χρονιά φτιάχτηκε και η πλατεία Κοραή. Ήταν τσιμεντένια, πλάκες υπήρχαν προς την μεριά των κτιρίων όπου παλιά ήταν δρόμος, η προέκταση της Δραγάτση. Έφυγε το μεταλλικό ρολόι της επταετίας και ο χώρος πήρε τη σημερινή του μορφή με τα παρτέρια, τους πάγκους, τη βρύση, τη σκακιέρα ″Δήμος Πειραιά - Το σκάκι είναι δωρεά του δημάρχου Ανδρέα Ανδριανόπουλου″, τα φανάρια, το κιόσκι ″Δήμος Πειραιά - Η ανάπλαση της πλατείας Κοραή έγινε το 1988 επί δημαρχίας Ανδρέα Ανδριανόπουλου - Μελέτη κατασκευής χυτοδιακόσμηση Χυτοράλ″.
Τα σπασμένα - καταγραμμένα του μάρμαρα αντικαταστάθηκαν πρόσφατα και καθαρίζονται με σβουράκι.
Στις 21.9. γιορτάστηκε το τέλος των εργασιών με το συγκρότημα ″Δυνάμεις του Αιγαίου″. Η πρώτη εκδήλωση στην πλατεία ήταν στις 25.9., ομιλία του Γιώργου Σουφλιά με καλλιτεχνικό πρόγραμμα.
Η οδός Γεωργίου χαμηλά γέμισε με διαφημίσεις στις κουπαστές που παρεμποδίζουν το πέρασμα απέναντι …
Άλλο ένα χάλι, κατά τον Δεκέμβριο στήθηκαν οι μεγάλες φωτεινές πινακίδες διαφημίσεων σε πολυσύχναστα σημεία της πόλης.
Από την Δευτέρα, 25.4. ξεκίνησε η γραμμή -16- του τρόλεϊ για τον Ρέντη.
Το Σάββατο 1.10. ήταν και η πρώτη μέρα κυκλοφορίας του τρόλεϊ -17- προς Κερατσίνι (αντικατάσταση του 848, πρώην 74).
Στην οδό Δογάνης είδα καλύμματα της αποχέτευσης να γράφουν ″Επί δημαρχίας Γεωρ. Α. Ανδριανόπουλου. ΔΠ, 1956″. Το όνομα του δημάρχου ήταν σ’ όλα φανερά σβησμένα. Στη γωνία επίσης του Ηλεκτρικού προς την Αλιπέδου το καπάκι του βόθρου γράφει ″Δήμος Πειραιώς, 1907″!
Το γεγονός ότι δεν υπήρχαν δημόσια ουρητήρια σε κατάλληλες μεριές δεν απασχολούσε την δημοτική αρχή. Ο κόσμος εκτονώνονταν - κακώς - στα δένδρα των κήπων, του Τινάνειου και του Καραϊσκάκη. Ο κύβος - WC - στην παραλία μπήκε στις 17.5.

Παλιά βαγόνια του ΗΣΑΠ είχαν στολιστεί όμορφα για την παιδική μέριμνα στον Τινάνειο, στου Καραϊσκάκη, στην Τερψιθέα. Διατηρείται πια αυτό στην πλατεία Κανάρη (Πασαλιμάνι) με άλλον προορισμό.
Την Τετάρτη, 13.7. είχαμε την υποδοχή του Ούγγρου ποδοσφαιριστή Λάγιος Ντέταρι στην πλατεία Κοραή. Μια τεράστια σημαία του Ολυμπιακού στους τρεις πάνω ορόφους του Δημαρχείου, πολύ κόκκινο χρώμα, τηλεοράσεις, πλήθη που ξεφώνιζαν ″Θρύλε, Θρύλε Ολυμπιακέ μου″. Λαϊκό πανηγύρι χωρίς αντίκρισμα που μας γύρισε στις ρωμαϊκές φιέστες …

Τον ίδιο Ιούλιο είδαμε να περνούν τα Mini-Bus ″με την πεποίθηση ότι συμβάλλουμε ενεργά στην λύση του Συγκοινωνιακού προβλήματος της πόλης μας και πιστοί στις εξαγγελίες μας″ στην διαδρομή από Ν. Φάληρο μέχρι Ταμπούρια κι αντίστροφα.
Δύο απ’ αυτά, το ΔΠ 9 και ΔΠ 11 είδα σταθμευμένα στην  συμβολή Σπάρτης και Μεθώνης. Τα λεωφορεία ήταν δωρεά της Τραπέζης Κρήτης του Κοσκωτά … ″Δεν θα υπάρχουν καθορισμένες στάσεις, αλλά ο καθένας θα μπορεί να επιβιβάζεται ή να αποβιβάζεται όπου θέλει, αρκεί να είναι μέσα στη διαδρομή″.
Τον Ιούλιο ακόμα παρακολουθήσαμε την περιπέτεια του City of Poros με τους 9 νεκρούς και τους 60 περ. τραυματίες. Είχε αράξει στην Ψυτάλλεια. Τα πλοία της γραμμής Αργοσαρωνικού (Ευτυχία - Μανάρας …) έφεραν και τους υπόλοιπους επιβάτες στην προκυμαία.
Στις 20.10. είχαμε και τον εμβολισμό του κρουαζιερόπλοιου Jupiter λίγο έξω από το λιμάνι, πάλι με νεκρούς.
Στις 25 Οκτωβρίου έγιναν τα εγκαίνια της ανακαινισμένης πλατείας Κατίνας Παξινού, της Πηγάδας δηλαδή. Η προτομή της ηθοποιού μεταφέρθηκε από το Δημοτικό, σύντομα όμως επανήλθε.

Εκτός από τη ″Γραμμή Ζεστασιάς″ του Καναλιού 1 η οποία λειτουργούσε από Δευτέρα έως Πέμπτη, 03 - 06 την νύχτα κι όπου μπορούσε ″κάθε μοναχικός πολίτης που ζητάει λίγη συντροφιά και μια συμβουλή για ν’ απαλύνει τις στεναχώριες του να τηλεφωνήσει σε δυο γραμμές″, ο Πειραιάς διέθετε από τις 2.12. και την δική του συνδρομητική τηλεόραση, το TV Plus Πειραιάς. Εξέπεμπε από το κανάλι 24.
Στις 31.12.1988 σε μπλε φόντο διαβάζαμε ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ και βλέπαμε το σήμα του ΠΟ.Π.ΚΕ.ΔΗ. Πειραιά.
Στις βραδινές ειδήσεις της ΕΡΤ η κυβέρνηση κατηγόρησε ως παράνομες τις πρωτοβουλίες των δημάρχων Πειραιά και Θεσσαλονίκης, ότι καταπατούν συνταγματικά δικαιώματα …
Ο σταθμός Πειραιά διέκοψε την ξένη ταινία, είπε τις πρώτες έκτακτες ειδήσεις, συνέχισε κι ύστερα ακούσαμε διάφορες συνεντεύξεις με ευχές για την καλή του πορεία … Πήγε  στο κανάλι 29, διέκοψε, ξαναμεταδόθηκε [στις 6 Απριλίου 1989], κράτησε κάμποσο καιρό μέχρι που σίγησε … 

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ
Τελικά κατόπιν αναζήτησης, βρήκα τις αντίστοιχες τρεις φωτογραφίες και προσθέτω ακόμη δύο.

       

 
 

 
 
  
  
 
    
         

Πειραϊκά σκηνογραφήματα.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Κάθε φωτογραφία αποτελεί τμήμα ενός μωσαϊκού δεδομένων, συνισταμένου από τον χρόνο που τραβήχτηκε, την μορφή ή τα πρόσωπα που περιέχει έως το τυχόν πλάνο που φαντάζει πίσω της.
Είμαι τυχερός που στην συλλογή μου έχω ένα ικανό δείγμα οικογενειακών πειραιώτικων φωτογραφιών, αποτέλεσμα μακρόχρονης αναζήτησης.
Θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο μιας έκθεσης ή να προαναγγέλλουν την έκδοση ενός λευκώματος με πιθανό τίτλο: «ΠΕΙΡΑΙΩΤΕΣ. Μορφές και στιγμιότυπα. 1910 - 1970».
Καθώς κυλάει ο χρόνος και οι άνθρωποι φεύγουν, από μόνη της η φωτογραφία εξακολουθεί να προβάλλει το λαμπερό παρελθόν τους, την κίνηση και τις δραστηριότητές τους. Για εμάς, τους έξω από το συγγενικό περιβάλλον τους, που τις κοιτάμε μερικές δεκαετίες αργότερα, καλύπτονται από ένα μυστήριο: δεν μπορούμε να τις ερμηνεύσουμε, να εξηγήσουμε το ποιοι είναι οι εμφανιζόμενοι, πότε στήθηκαν για φωτογράφηση και - τις περισσότερες φορές - πού ακριβώς βρίσκονταν.

 

Στην είσοδο του Δημοτικού Θεάτρου. Στιγμιότυπο από άγνωστη πλέον σε μας εκδήλωση. Ένας άνδρας επιδεικνύει κρατώντας στα χέρια του συσκευή  ραδιοφώνου (την είχε κερδίσει; την προόριζε για προσφορά;) που σήμερα θεωρείται αντίκα. «Φωτο - λουξ/ Δ. ΜΟΣΧΟΛΙΟΣ/ ΝΟΤΑΡΑ 44 ΤΗΛ. 471-171/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ». Χαρτί ARGENTA.

 

Νεαρή κοπέλα, πάνω σε πλοίο, στο λιμάνι του Πειραιά έτοιμη για αναχώρηση μάλλον προς κάποιο νησί του Αργοσαρωνικού. Η επιγραφή στο κτήριο, ΕΝΩΣΙΣ ΠΑΡΙΣΙΩΝ/ ΑΣΦΑΛΕΙΑΙ  ΠΛΥΤΑ. Χαρτί με οδοντώσεις.

 

Τρία κορίτσια και δυο αγόρια με στολή παρέλασης στα σκαλιά που στεγαζόταν οι Σχολές Πασκάλ. Στην πινακίδα: «ΠΑΣΚΑΛ/ ΤΕΧΝΙΚΑΙ ΣΧΟΛΑΙ/ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ - ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ/ ΙΔΡΥΤΑΙ Ι. ΕΓΓΛΕΖΟΣ - Α. ΚΑΣΑΠΗΣ». ″25 - 3 - 65. Εν Πειραιεί τη 25^η Μαρτίου 1965″. Οι σχολές θυμάμαι βρίσκονταν στην Δ. Γούναρη και Καραολή - Δημητρίου.

 

Λιτάνευση θρησκευτικής εικόνας σε πειραϊκούς δρόμους. Ίσως, αν δεν είναι επίσημη εορτή ναού, να πρόκειται για επαγγελματική συντεχνία, σύλλογο ή κάτι παρεμφερές αφού την κρατούν λαϊκοί. Πάντως διακρίνονται επτά ιερείς. «ΦΩΤΟ - ΑΝΘΗ/ ΧΑΡ. ΒΑΓΗΣ/ ΣΑΧΤΟΥΡΗ 53/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Συγκέντρωση - εκδήλωση στο Πειραιά σε κάποια αίθουσα ή μεγάλο σαλόνι. Χωρίς χρονολογία και αναγνώριση προσώπων. Ένας με υψωμένο το ποτήρι, άλλος με ένα πιατάκι να προσφέρει μεζέ ή φρούτα σε οδοντογλυφίδες, οι υπόλοιποι να χειροκροτούν. «ΦΩΤΟ - ΚΑΛΑΜΑΤΑ/ ΚΩΝΣΤ. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ/ ΣΩΤΗΡΟΣ 59/ ΤΗΛ. 473.141 - 475.233/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Γυναίκα που τηλεφωνεί. Ίσως να ήταν υπάλληλος και να φωτογραφίστηκε σε γραφείο καταστήματος. Στο αριστερό αφτί κρατάει το ακουστικό ενώ έχει ανοιχτό τον τηλεφωνικό κατάλογο. «ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΙΩΣΗΦΙΔΗΣ/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ/ ΚΥΠΡΟΥ 26 - ΤΕΡΜΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ.

 

Χειμώνας στον δρόμο. Πίσω από τον άντρα και τις δυο γυναίκες, περπατούν αρκετοί άλλοι, ένας οδηγεί μηχανή. ″Νέα Κοκκινιά 2/1949″.

 

 

Νεαρός αγναντεύει το λιμάνι του Πειραιά. Απέναντι η Ακτή Μιαούλη, στο βάθος ο Άγιος Νικόλαος. Πίσω, σε σφραγίδα: «ΚΩΝΣΤ. ΚΟΜΙΝΗΣ». Χωρίς χρονολογία, υγρασία στο πάνω μέρος της φωτογραφίας. Χαρτί Agfa.

 

 

Νεαρός σε προκυμαία παρατηρεί τα κύματα που σκάζουν στα βράχια και στο τσιμεντένιο κράσπεδο. Κατά πάσα πιθανότητα βρισκόμαστε στην Ακτή Πρωτοψάλτη, στο Νέο Φάληρο. Χωρίς χρονολογία. Χαρτί Agfa.

 

 

Λιμάνι Ζέας (Πασαλιμάνι). Διακρίνονται οι πολυκατοικίες προς την Πλατεία Αλεξάνδρας. Το σκάφος ονομάζεται FRITH (δρυμός, εκβολή στη θάλασσα). Χωρίς χρονολογία.

 

Στον λιμένα Ζέας (Πασαλιμάνι). Φωτογράφηση στην σκάλα ενός σκάφους. Στο βάθος η πλατεία Κανάρη και οι οικοδομές της οδού Αγγέλου Μεταξά. Χωρίς χρονολογία.

 

1965. Θαλασσινή εικόνα. Πρύμνη πλοίου που διασχίζει τα νερά αφήνοντας πίσω του αφρισμένα κύματα. «ΠΡΟΣ ΥΔΡΑ 26 - 4 - 65».


ΑΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΕΣ
Αμέτρητες χιλιάδες είναι οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες που παραμένουν αδιευκρίνιστες, τραβηγμένες από άγνωστους ανθρώπους σε άγνωστους για μας τόπους αφού δεν υπάρχει συγκεκριμένη ένδειξη, κάποια σημείωση ή σφραγίδα φωτογραφείου. Λιμάνια ανώνυμα αλλά βέβαια υπαρκτά. Είναι κρίμα να μην δημοσιευτούν. Παρουσιάζω δυο από αυτές που βρίσκονται στην συλλογή μου προερχόμενες από μια παλιά πειραιώτικη οικογένεια. Ο κόσμος ταξίδευε, απαθανάτιζε τις εκδρομές του, τύπωνε τις φωτογραφίες και τις φύλασσε χωρίς να πολυενδιαφερόταν να γράψει κάτι πίσω τους. Θυμόταν από μνήμης να εξηγήσει τι αναπαριστούν.
  
 

Γυναίκα με τα δυο παιδιά της σε κάποιο λιμάνι. Χαρτί LEONAR.

 

 

Λιμάνι και παραλιακή πόλη τραβηγμένη από πλοίο. Όποιος το αναγνωρίζει ας στείλει να το αναφέρουμε.