Οι δρόμοι του Πειραιά.

 

                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Αρχαία μονοπάτια και κοινόχρηστοι δρόμοι σε εδάφη πρόσφορα για συντομότερη κι εύκολη πρόσβαση στις επιθυμητές κατευθύνσεις στις γύρω περιοχές, στα κτήματα, στις μάντρες, στα βοσκοτόπια και στις παραλίες είχαν σχηματιστεί, πατηθεί και διατηρηθεί στους αιώνες αναλλοίωτα στον πειραϊκό χώρο μέχρι το 1835-36 όταν εκπονήθηκε το σχέδιο της νέας πόλης από τους Σταμάτη Κλεάνθη, Ed. Schaubert  και L.v. Klenze.

Οι αρχιτέκτονες έλαβαν μάλιστα υπ’ όψιν τους παλιούς αυτούς δρόμους αν κρίνουμε από το βενετικό χάρτη του 1687 όπου η σημειωμένη άρα ήδη υπάρχουσα Strada che va in Athene, η οδός που πάει στην Αθήνα συμπίπτει περίπου με τη σημερινή Δ. Γούναρη, μια άλλη με την Εθνικής Αντιστάσεως και η τρίτη να τις ενώνει παραλιακά όπως γίνεται και τώρα με την Ακτή Ποσειδώνος.

Στα κλασικά χρόνια ο Πειραιάς επικοινωνούσε με την Αθήνα με δρόμο μέσω της «εντός των Μακρών Τειχών Πύλης» και με το ύπαιθρο με την «Πύλη του Άστεως». Η Αθήνα πάλι με δρόμους που άρχιζαν από τις «Πειραϊκές Πύλες», στη συμβολή Ερυσίχθονος και Ηρακλειδών. Επί τουρκοκρατίας ύστερα, στο αθηναϊκό τείχος του Χασεκή (1778) άνοιγε η πόρτα του Μαντραβίλη ή Ασλάν Καπουσού, κοινώς η Πόρτα του Δράκου στη Αποστόλου Παύλου στο ύψος της Ηρακλειδών στο Θησείο, με δυο δρόμους. Πόρτο Δράκο, Πόρτο Λεόνε, Ασλάν λιμάνι λεγόταν ο Πειραιάς.

Θα εξακολουθούσαν βέβαια να χρησιμοποιούν και τους παλαιότερους δρόμους που σχεδίασε κι ο Spon στα 1676. (Δρόμος του Port Lyon μέσω της ακτής, Δρόμος της Μουνιχίας, Δρόμος του λιμανιού του Φαλήρου).

Η Γούναρη θεωρείται σαν η φυσική προέκταση του οδικού άξονα Αθηνών - Πειραιώς μέσω της Δ. Ο. Σκυλίτση. Δρόμοι αναφέρονται εκτός από τους χάρτες και στα τουρκικά κι ελληνικά συμβόλαια αγοραπωλησιών.

«Η στράτα του Δράκου στην Τάπια εις τον λιμένα του Πειραιώς», 1830, «και από το άλλο με τη στράταν», 1831.

Δρόμος συνέδεε το λιμάνι με το χωριό Κερατσίνι και τις εξοχικές κατοικίες των βοσκών κι έσμιγε το μεγάλο δρόμο των Αθηνών προς τη Σαλαμίνα (Πέτρου Ράλλη, πρώην Κυδωνιών). Οι αρχικοί σύγχρονοι δρόμοι, χωμάτινοι κι «αδιάβατοι διότι εν καιρώ βροχής ήταν αδύνατον να περάσωσιν οι πολίται του Πειραιώς από το εν πεζοδρόμιον εις το άλλο αν δεν εχώνετο ο πους των μέχρις αστραγάλου εις την λάσπην» επισκευάζονταν, επεκτείνονταν κι αυξάνονταν σε αριθμό επί δεκαετίες μέχρι που ασφαλτοστρώθηκαν τμηματικά και φωταγωγήθηκαν με αέριο αρχικά και μετά το 1904 με ηλεκτρικό. Ο ιστορικός πυρήνας του Πειραιά, δηλαδή από τον Άγιο Νικόλαο μέχρι την Πλατεία Ιπποδαμείας και τον Ηλεκτρικό Σταθμό, περικλείει τους πιο παλιούς δρόμους.

Οι μετονομασίες των δρόμων.

Όπως είναι ευνόητο είχαν εγκριθεί και δοθεί στους δρόμους ιδιαίτερα ονόματα που πολλά άλλαξαν με τα χρόνια σε σημείο να αγνοούνται από τους κατοίκους τους και να μπερδεύονται στο διάβασμα κάποιου παλαιού εντύπου. Παρακάτω γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής αυτών των μετονομασιών σε δρόμους του Δήμου Πειραιά κατά διαμέρισμα. Παρατίθεται το σημερινό όνομα και μετά από το πιο πρόσφατο στο παλαιότερο.

 Α΄.

Ακτή Θεμιστοκλέους: Λεωφόρος Πειραϊκής Χερσονήσου, Παραλίας.

Αριστείδου Καλλιγά: Προέκταση Περικλέους.

Αφεντούλη: Νοσοκομείου.

Γεωργίου Θεοτόκη: Δεξαμενής.

Δημητρίου Ράλλη: Λατομείου.

Ζωοδόχου Πηγής: Πόντου.

Ιωάννου Χατζηκυριάκου: Συνέχεια Σωκράτους.

Προποντίδος: Ναυπηγείων.

Σαλαμινομάχων: Συνέχεια Καραΐσκου.

Σπυρίδωνος Τρικούπη: Θρασυβούλου.

Σπύρου Λάμπρου: Φανοστράτους.

Χαριλάου Τρικούπη: [Λεωφόρος  Ρόδου], Αρτέμιδος.

 Β΄.

2ας Μεραρχίας: Λεωφόρος Αιγέως.

34^ου Συντάγματος Πεζικού: Ντενύ Κοσσέν, Δημητρίου Μουτζοπούλου, Σωκράτους.

Ακτή Καλλιμασιώτη: Πλούτωνος.

Ακτή Ποσειδώνος: Πλούτωνος.

Γερμανού Καλλιγά: Κατσαντώνη.

Γεωργίου Α΄: Δημοκρατίας, Αθηνάς.

Γεωργίου Σκουζέ: Αφροδίτης.

Γρηγόρη Λαμπράκη: Βασιλίσσης Σοφίας, Ελευθερίου Βενιζέλου, Λεωφόρος Μουνιχίας.

Δημητρίου Γούναρη: Μακράς Στοάς.

Δημοσθένη Πουρή: Οδυσσέως.

Διστόμου: Ξενοφώντος.

Εθνικής Αντιστάσεως: Μεγάλης Βρετανίας, Ιωάννου Μεταξά, οδός Μιαούλη.

Ελευθερίου Βενιζέλου: Ηφαίστου.

Ευαγγελιστρίας: Ιπποδαμείας.

Ηρώων Πολυτεχνείου: Βασιλέως Κωνσταντίνου, Σωκράτους.

Θ. Ρετσίνα: Θηβών, Κήπων.

Ιακώβου Δραγάτση: Ανδριτσαίνης, Παρθεναγωγείου.

Ιερού Λόχου: Προφήτη Ηλία.

Καθολικής Εκκλησίας: Δυτικής Εκκλησίας, Πινδάρου.

Καραολή-Δημητρίου: Ναυάρχου Μπήττυ, Άρεως.

Λεωφόρος Βασιλέως Παύλου: Λεωφόρος Φαλήρου.

Λόυδ Τζωρτζ: Σωτήρος Διός.

Μακράς Στοάς: Ιωάννου Δροσοπούλου, Ομήρου.

Μανούσου Κούνδουρου: Διαμαντή, Φιλοκλέους.

Σωτήρος Διός: Μακένζυ Κινγκ, Εμμανουήλ Ρέπουλη, Σωτείρας.

Φαληρέως: Φιλαΐδος.

 Γ΄.

Δημοσθένη Ομηρίδου Σκυλίτση: Τροχιοδρόμων.

Εθνάρχου Μακαρίου: Ποσειδώνος.

Ειρήνης: Βασιλίσσης Φρειδερίκης, Πεσματζόγλου.

Ελευθερίου Βενιζέλου: Κεχαγιά.

Επονιτών: Αλιμπράντη.

Κόκκοτα: Μυστρά.

Οικονομίδου: Κανελλοπούλου.

Σοφιανοπούλου: Ιγγλέση.

 Δ΄.

25^ης Μαρτίου: Καραβά.

Αγίου Ελευθερίου: Αγίου Ιωάννη Ρέντη.

Ερμουπόλεως: Ενώσεως.

Μαρμαροτούρη: Αβέρωφ.

Χίου: Περιβολίων.

 Ε΄.

Αγίου Δημητρίου: Θεσμοφορίου.

Δογάνη: Ικονίου.

Κουμουνδούρου: Καλλιπόλεως.   

Μαυρομιχάλη: Πλούτωνος.

Παπαστράτου: Κερατσινίου.

Σπάρτης: Γάμα.

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ. Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 1996, σελ. 18. Αντιγραφή και διόρθωση εδώ, 22.10.2009.