Σάββατο 4 Μαΐου 2013

Ιδιωτικά εκπαιδευτήρια στον Πειραιά του 20ου αιώνα.


                                                                                    του Δημήτρη Κρασονικολάκη

Τόσα χρόνια στο σχολείο
κάθε χρόνο άλλο θρανίο
μια ζωή στην ίδια τάξη
θεωρία μα και πράξη..
(Από το τραγούδι «Θεωρία και Πράξη» του Δημήτρη Ζερβουδάκη).
Καθώς δεν έχει ακόμα δοθεί η απαιτούμενη προσοχή των ερευνητών για τη δημόσια ή ιδιωτική εκπαίδευση  στον Πειραιά, ώστε να γίνει μια πλήρης καταγραφή των ιδρυμάτων κατά τον 20ο αιώνα, είχα ανατρέξει - εκτός των άλλων - σε παλιά ενδεικτικά ή απολυτήρια που βρίσκονταν στη συλλογή μου, σε επετηρίδες, λευκώματα, δελτία προόδου μαθητών, σε αποδείξεις πληρωμής διδάκτρων, φωτογραφίες τάξεων και οδηγούς της πόλης, για να αναφέρω μερικά από τα ιδιωτικά σχολεία που ξεχασμένα πλέον, ενδιαφέρει ιστορικά έστω η ανάγνωσή τους.
Το αποτέλεσμα της μελέτης ήταν προορισμένο να δημοσιευτεί το 2004 σε πειραϊκό περιοδικό που θα έκανε αφιέρωμα στην παιδεία. Ο τόμος κυκλοφόρησε αργότερα με άλλο θέμα. Εν τω μεταξύ δημοσιεύτηκε το κείμενο του Γιάννη Χατζημανωλάκη, Η ιδιωτική εκπαίδευση στον Πειραιά (Χρονικό), περιοδικό Φιλολογική Στέγη, Περίοδος Β΄ τεύχος 8, Απρίλιος - Ιούνιος 2006, σ. 73 - 79. Όσο κοινός κι αν ήταν ο τίτλος και το περιεχόμενο των κειμένων, υπάρχουν αρκετές διαφορετικές καταγραφές που αξίζει να παραλληλιστούν για να πλουτίσουν το ερευνητικό μας πεδίο. Μπορεί όμως το παρόν να θυμήσει κάτι, αλλά και να συγκινήσει κάποιους μεγαλύτερους σε ηλικία.. αφού τα μαθητικά χρόνια παραμένουν αξέχαστα σε όλους μας.
{Η αρίθμηση των οδών είναι της εποχής της ακμής τους. Δεν περιλαμβάνονται οι τεχνικές κι οι ναυτικές σχολές, αυτές είναι άλλο κεφάλαιο!}
Στα 1883 (βιβλίο του Π. Καμπούρογλου) αναφέρονται τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια των κ. κ. Αντωνάκη και Ζαφειροπούλου που συγχωνεύτηκαν «εις έν αποτελέσαν το Εμπορικόν Λύκειον Ζαφειροπούλου». «Έτερον σχολείον ιδρύθη του ιερέως Παΐση, εν αυτώ διδάσκονται τα στοιχειώδη μαθήματα και έχει μαθητάς περί τους εβδομήκοντα». Το παρθεναγωγείον της Σοφίας Βαμβακά ή μάλλον Βαμβακάρη αφού χρόνια μετά
(γύρω στα 1904) η ΑΘΗΝΑ Ι. ΦΟΣΚΟΛΟΥ διηύθυνε το Ελληνικόν Κορασίον Εκπαιδευτήριον "Η Σοφία Βαμβακάρη"... Το παρθεναγωγείο της Ζωής Γκίκα (1881).

*Πειραϊκόν Λύκειον Γ. Μεταξά. Σώζεται μια φωτογραφία του κτηρίου αλλά δεν κατόρθωσα να αναγνωρίσω τη θέση. 

*Ιδιωτικόν Δημοτικόν Σχολείον Ελληνογαλλικής Σχολής «Ιωάννα Δ. Αρκ» εν Πειραιεί. 
Άδεια ιδρύσεως Υ. Π. αριθ. 7938/ 2.1.1860. 

* Λύκειον «ο Πλάτων», του Ζήση Ν. Αγραφιώτη, 1887. Διάδοχοί του στα 1936 ο Παλαιολόγος Παπαϊωάννου και από το 1953 ο Περικλής Παπαϊωάννου. Μεταστεγάσεις, αρχικά στην Κολοκοτρώνη και Σωτήρος Διός, μετά οίκημα Κολοσούκα, 1893 (οδός Αγίου Κωνσταντίνου), ύστερα γωνία Σωκράτους (Ηρώων Πολυτεχνείου) και Αγίου Κωνσταντίνου, 1896, Σωκράτους και Σωτήρος Διός το1911 και μετά, 1927, στο μέγαρο Ζαλοκώστα, Σωκράτους 63 και Γλάδστωνος. Αγορά του μεγάρου Καζανόβα το 1956 κατεδάφισή του και εγκαίνια ιδιόκτητων εγκαταστάσεων το 1963 στη Γλάδστωνος 2-8, Πλατεία Τερψιθέας.  Έκλεισε το 2002. 

* Ελληνογαλλική Σχολή «Ο Άγιος Παύλος», 1893. Διαδοχικά στις οδούς Τσαμαδού, Πραξιτέλους και Φιλελλήνων, τέλος στη λεωφόρο Αρτέμιδος (Χαριλάου Τρικούπη 36). 

*Αδελφών Μπάρδη. Ιδρύτρια η Ευγενία Μπάρδη, λειτούργησε από 1898 έως το 1950, στην Ελευθ. Βενιζέλου ή Λεωφ. Μουνιχίας 117 (Γρ. Λαμπράκη).  

*Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια «Θεομήτορος» Αρρένων και Θηλέων Δεσποίνης Ι. Κατρανίδου, 1902.
 Α΄. Οδός Σμύρνης 3 (όπισθεν Α΄ εργοστασίου Ρετσίνα).  
 Β΄. Οδός Ι. Μεταξά (πρώην Γαρδικίου) - Ραιδεστού (πλησίον Υπαπαντής, Ταμπούρια), 1929.  
 Γ΄. Αικατερίνης Ι. Κατρανίδου - Λαγογιάννη, Βαλαωρίτου και Σολωμού 9, Καραβάς, 1936.  
 Δ΄. Δεσποίνης Ι. Κατρανίδου, Χρυσοστόμου Σμύρνης 77, Καμίνια, 1954.  
 Ε΄. Κατρανίδου -Κυριαζοπούλου, Καλοκαιρινού 139 και Θεοφράστου. 

*Ίδρυμα εκπαιδευτικόν το Δραγάτσειον εν Πειραιεί, του Ιάκωβου Δραγάτση, 1903 στην πλατεία Τερψιθέας. Τα 1910 μεταφέρθηκε στην Αθήνα. 

*Παρθεναγωγείον Αικατερίνης Διαμαντοπούλου, Λεωφόρος Σωκράτους 69. 

*Λύκειον μετ’ οικοτροφείου Φιλίππου Ι. Ζορμπά, καθηγητού των μαθηματικών, Γ. Σκουζέ 36.

*Παρθεναγωγείον Αδελφών Αθηνέλλη, Κ. Παλαιολόγου 2 στην Τερψιθέα. 

*Λύκειον ο Σωκράτης του Ιω. Τσέλιου, έναντι Δημοτικού Θεάτρου

*Παρθεναγωγείον Σταμ. Σερέτη, Αλκιβιάδου 207. 

*Παρθεναγωγείον Αδελφών Παπακώστα, έναντι Αγίου Κωνσταντίνου και αργότερα στο ιδιόκτητο κτήριο της Καραΐσκου όπου το Χάι-Λάιφ.

*Παρθεναγωγείον Άννης Ανεστοπούλου, Αλκιβιάδου 179, Καραΐσκου 174. 

*Λύκειον «Ελληνισμός» του καθηγητού Μαθηματικών Κυριάκου Σταυριανού. Σε δύο κτήρια,  Αγίου Κωνσταντίνου 13, μετά Καραΐσκου 117 και Κ. Παλαιολόγου (τώρα Οίκος Ναύτου). Λειτούργησε από 1912
έως 1987. 

* Ελληνογαλλική Σχολή  (των αδελφών δεσποινίδων) Κ. Μ. Παρίση, 1916. Πραξιτέλους 115. 

* Εκπαιδευτήριον «το Παλλάδιον» Ιφιγενείας Σούφλα, Ζαννή και Μακρυγιάννη (δεκαετία του ’20). 

*Τιτίκας Ψαρουδάκη, Τομπάζη 40. 

* Μαρίας Παπαγεωργίου, Αλκιβιάδου 183. 

*Βασ. Οικονομοπούλου, Τσαμαδού 54. 

*Μαρ. Μαρελάκου, Παλαμηδίου 61. 

*Ελένης Νοταρά, Υψηλάντου 103. 

*Ειρήνης Ανδρουλή, Ζαννή 5. 

*Γάλλου, οδός Δεληγιώργη. 

*Ειρήνης Θειακάκη, Ιωνιδών 17. 

*Δημοτικόν - Νηπιαγωγείον Ο ΑΓΙΟΣ ΑΡΤΕΜΙΟΣ Αφών Π. Αλεξοπούλου. Έτος ιδρύσεως 1916; Ιδιοκτήτης ο Παν. Αλεξόπουλος, μετά η Ελένη Αλεξοπούλου. Δεξαμενής 2 (τώρα Γ. Θεοτόκη 1). Δεν ξέρω πότε έκλεισε, όμως υπήρχε στα 1967. 

*Μοίρας Καραμοδούκη, Τομπάζη 69. 

*Ελένης Κουντούρη, «παρά τον Άγιον Βασίλειον». 

*Εκπαιδευτήριον Σοφίας Στέλλιου και Γ. Δαββέτα, Τσακάλωφ 14. 

*Ελένης Κοκκινάκη στο Ν. Φάληρο. 

*Εκπαιδευτήριον ιδιόκτητον (Ιδιωτικόν Δημοτικόν Σχολείον) Νικολάου Δ.  Μπουρούνη, Λ. Γεωργίου Α΄ 43, 1922. 

* Σχολή Μάρκου Αυγέρη, Πλατεία Αγίας Σοφίας, 1922. 

*Μέγα Εκπαιδευτήριον Μαρίκας Πετράκη - Βαλσαμίδου (γεν. 1902 - θάν. 1998). Ιδρύθηκε το 1922. Το παλιό κτήριο στη Ιπποδαμείας και Πραξιτέλους 54. Χαρακτηρίστηκε ως «οίκημα υγιεινότατον. Προσωπικόν άριστον. Τέλειον σύστημα διδασκαλείας. Ενδιαφέρον μητρικόν». Πραξιτέλους 66-70

*Ιδιωτικόν Δημοτικόν Σχολείον Στέγκα και Γκίκου, 1926. 

*Ιδιωτικόν Δημοτικόν Σχολείον Αρρένων και Θηλέων Κωνσταντίνας Παπαδάκη, 1926, Φαλήρου 29, Καστέλλα. Στα απολυτήρια του 1950/51 αναφέρεται ότι ο μαθητής «έχει δαμαλιστεί κατά το έτος», δηλαδή έχει εμβολιαστεί από τη «μπατσίνα, την ευλογιά».. Αργότερα το συναντάμε να ανήκει στους αδελφούς Παπαδάκη με την ονομασία  Ιδιωτικόν εκπαιδευτήριον Καστέλλας ή Μικτόν Γυμνάσιον Καστέλλας.
Ήδη πολλοί ιδιοκτήτες δημοτικών σχολείων είχαν επεκτείνει την εκπαίδευση σε βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία, γυμνάσια, λύκεια.


*Το Λύκειον «η Αθηνά» του Αδαμαντίου Συρίγου, Αγίου Κωνσταντίνου 10, κατόπιν Αρρεναγωγείον, Παρθεναγωγείον, Οικοτροφείον, Καραΐσκου 146 και 146α  ή 153-153α, «παρά τον κήπον της Τερψιθέας», 1933, μεταφέρθηκε στην  Αθήνα. 

*Το Ελληνογαλλικόν Λύκειον εν Νέω Φαλήρω ιδρύθηκε στα 1927, οδός Πεσματζόγλου 17 (τώρα Ειρήνης) από τον Ευάγγελο Ι. Μάρκου και τον Σπυρίδωνα Γεωργίου Μακρή. Στα 1936 μεταβιβάστηκε σε τρίτους (Τσούρης - Αθανασούλιας, Σμολένσκυ και Βενιζέλου στη δεκαετία του ’60). Ο Σ. Μακρής, γιος του πρωθιερέα Γεωργίου Μακρή (1871-1942), άνοιξε το 1936 (εγκαίνια στις 11 Οκτωβρίου) το «Παρθεναγωγείον Χριστιανικής Ελληνοπρεπούς Μορφώσεως» στην Χαρ. Τρικούπη και Σωκράτους.
Ο Μάρκου συνέχισε να διευθύνει το οικογενειακό Λύκειο «Ευαγγελισμός», (το είχε ιδρύσει στα 1914
ο πατέρας του Ιωάννης Μάρκου σε ιδιόκτητο οικόπεδο στη Νεώσοικων 35 για τα παιδία του που ήταν φιλόλογοι) που κατόπιν (1959-60) διηύθυνε ο γαμπρός του αδελφού του μαθηματικός Ιάκωβος Βαγιάκης (γεν.1928) μέχρι το κλείσιμό του το 1965. Σύμφωνα με πληροφορία του ίδιου ήταν δυσβάστακτη η αύξηση αποδοχών των εκπαιδευτικών που είχε επιβάλλει -1964 - ο Γ. Παπανδρέου… Τότε είχε προστεθεί και ο 2ος όροφος στο κτήριο.

  
*Ιδιωτικόν Δημοτικόν Σχολείον Ευανθίας Λυσικάτου, 1932, Ευρυμέδοντος 41.  

*Στα 1938, από ένα βιβλίο που το ίδιο το σχολείο κυκλοφόρησε,  βρίσκουμε στον Πειραιά το Παρθεναγωγείο του Ηλία Π. Βούλγαρη.

*Ιδιωτικόν Δημοτικόν Σχολείον «ο Άγγελος», Γεωργίας Κ. Βυζαντίου, Αριθ. αδείας ιδρ. 57.812/42, Φαλήρου 93, Καστέλλα

* Εκπαιδευτήριον «η Αγία Παρασκευή», Μ. Ευδαίμονος (πρώην Ειρήνης Θειακάκη), Κάσου 15.

*Ιδιωτικόν Εκπαιδευτήριον «Υπαπαντή του Σωτήρος» Βασιλικής Διαμαντή, 1951. 

*Ιδιωτικόν Δημοτικόν Σχολείον Αντωνίου Γ. Μαργαρίτη, γύρω στα 1951/52, Αγίου Όρους 7 (μετά Φωκίδος στο Κερατσίνι).. 

Με το γενικό όρο «Σχολές» θα βρούμε επίσης πολλά άλλα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια όπως «του Δούκα», της Ειρήνης Δαυράδου-Μπαχλιτζανάκι. 
Τα εκπαιδευτήρια Μπαχλιτζανάκι γύρω στο 1947, είχαν το νηπιαγωγείο - δημοτικό στην Ακτή Π. Κουντουριώτη 15 και το Γυμνάσιο - Λύκειο στη Μπουμπουλίνας και Καραΐσκου 147.  Έχουμε ακόμα των: Ευρ. Αποστολίδου, Στυλιανού, Αρβανιτοπούλου, Βενιέρη, Φιλιππάτου, Σύγχρονος Αγωγή,  Ζ. Λαλαράκη - Ευαγγελίου, ο Αδαμάντιος Κοραής, οι Τρεις Ιεράρχαι, Γυμνάσιον και Λύκειον «Παντάνασσα» [του Παναγ. Ηλ. Παπαδογεώργη, Ευπλοίας 53, Καραΐσκου 235-237 και Σαλαμινομάχων 5 με Ιάσονος 31], Σπανάκου - Σιβρή, Ι. Ελευθερίου στην οδό Μεθώνης, Φ. Αθανασόπουλου στην Ουΐλσωνος 6, Αγγελικής Τζιχάλη, Μιχαήλ Ν. Παπαδοδήμα στην Αιτωλικού - Θεσσαλονίκης - Βιτωλίων προπολεμικά και στην ίδια διεύθυνση αργότερα, Θεσσαλονίκης 20 και Αιτωλικού τα Εκπαιδευτήρια Γ. Α. Πασχάλη, Αριάδνης Δουργούτη, Πελαγίας Κόκκορη, Μαρίας Καρρά, Γ. Κανελλοπούλου και Ν. Αθασούλιου (στο Ν. Φαληρο).  
Ας σημειώσουμε επί πλέον τα Λύκεια Ιωάννη Τσέλιου και το Πειραϊκόν Λύκειον  Ο ΕΡΜΗΣ του Όθωνα Ρέντζου (δεκαετία του 1910, Ακτή Μουτσοπούλου 41-43 στο Πασαλιμάνι) και γύρω στα 1954 το εκπαιδευτήριον
«Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος» της Βαρβάρας Αλευρομάγειρου - Μπελεσιώτη στην Καπετάν Γέρμα 23. Επίσης το Ιδιωτικό Δημοτικό σχολείο Ο ΑΓΙΟΣ ΑΡΤΕΜΙΟΣ του Παναγιώτη Αλεξόπουλου στην πλατεία Πηγάδας, οδός Ιάσωνος και Θεοτόκη.
Από τα μεγάλα εκπαιδευτήρια εξακολουθούν να είναι σε λειτουργία το Μιχαλοπούλειον, 1931, της Γιούλας Μιχαλοπούλου στη Φιλικής Εταιρείας 30 που στα τελευταία της χρόνια και μετά το θάνατό της διευθύνει ο γιος της Ευάγγελος Πλαφουντζής, ο Θεμιστοκλής της Αλεξάνδρας Παυλάκη - Σκυβαλάκη (Κουμουνδούρου 175), το νηπιαγωγείο τα Πουλιά (Birds),1976 και το δημοτικό η Παιδαγωγική, 1992 της Ελένης Γκάτσου - Αθηναίου και του Θεόδωρου Ν. Κατσικάρου στην Νικοδήμου 2 με Μαβίλη και στην οδό Διστόμου 7- 9 αντίστοιχα, το δημοτικό σχολείο ΠΡΑΞΙΣ & ΠΡΑΞΕΙΣ του Βασίλη Αντωνόπουλου στην Σπύρου Λάμπρου 14 και το προαναφερόμενο των Πετράκη - Βαλσαμίδου.  

Το παρόν άρθρο ήταν προορισμένο να δοθεί στα ΠΕΙΡΑΪΚΑ, αφιέρωμα για την παιδεία. 
Το παρέδωσα στο Νίκο Μέλιο μέσω Νίκου Κουτσοθανάση στις 30 Ιουλίου 2004. 
Επειδή δεν τυπώθηκε ακόμα (Σεπτέμβριος 2009) τέτοιο τεύχος το πέρασα εδώ ανανεωμένο, 4 Σεπ. 2009. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ, Τεύχος 35. Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2011. Σελ. 16-17. 
Υπάρχουν κι άλλα, στο φάκελο με τα χειρόγραφά μου. Το κείμενο συνεχώς εμπλουτίζεται.   

                                                        
                                                                                     
  

  

6 σχόλια:

  1. Υπήρχε επισης ένα ακομη ιδιωτικό σχολείο στην οδό Παπαστράτου και Δερβενακίων , απέναντι από το τότε εργοστάσιο κινητήρων ΜΑΛΚΟΤΣΗ , με ιδιοκτήτρια την Ευαγγελία ΠΑΓΙΔΑ. Εκεί πήραν τις πρώτες γνώσεις τους
    παρα πολλά παιδιά της περιοχής.

    Μαν.Μαραγκάκης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σε αυτό το ιδιωτικό σχολείο φοίτησα και εγώ στην πέμπτη και έκτη δημοτικού, με ένα δάσκαλο ψηλό, αδύνατο, σχετικά μεγάλης ηλικίας, το όνομα του οποίου μου διαφεύγει. Πρέπει να ήταν τις σχολικές χρονιές 1963 - 1965. Το μόνο που θυμάμαι από τότε είναι το ότι στο ένα και μοναδικο μεγάλο διάλειμμα στη μέση του ωραρίου, πηγαίναμε προς την πλευρά της Αιτωλικού σε ένα μαγαζάκι που έκανε χοντροκομμένες τηγανιτές πατάτες με κοκκινοπίπερο και τις έβαζε σε χωνί από λαδόχαρτο με κόστος 1 δραχμή. Βέβαια εκεί κολάτσιζαν και οι εργάτες από τα γύρω εργοστάσια και μας έδιναν πάντα προτεραιότητα.
      Γιάννης Δημητριάδης
      dimitria@otenet.gr

      Διαγραφή
    2. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

      Διαγραφή
  2. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Επίσης υπήρχε και το ιστορικό ιδιωτικό δημοτικό σχολείο στόν Πειραιά, Ταμπουρια (πλησίον Κοπή) τού ΕΛΕΥθΕΡΙΟΥ.Με άριστους δάσκαλους, την κ. Φώφη, τον κ.Ντίνο, τήν κ. Ρεσβανη. Τό κτίριο δυστυχώς τμήμα του κατέρρευσε το 2016 (αναφέρεται στό διαδίκτυο). Γεννηθείς είμαι το 1958 και ενθυμουμαι, (νομίζω), τα ονόματα συμμαθητών καί φίλων μου :Φατσης, χονδροκουκης,(Στέλιος, Χρήστος) Ιουλία (Τζούλια) Ελευθερίου, Αγγελική (νομίζω) Ρεσβανη, Φαίδρα Κόκορη, Τασία, καί δύο-τρεις ακόμη πολύ έντονα. Μεγάλη επιθυμία μου, νά μπορουσουμε να βρεθούμε μέσω εσάς. Αναφέρω το ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο γιαυτό τον λόγο. kassianoskats@gmail.com Ευχαριστώ γιά τήν φιλοξενία καί ελπίζω νά συνηγόρησα μέ τά ανώτερα. Κασσιανός Αν.Κατσαβριας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δεν ειδα φωτογραφιες απο σχολη Αυγερη

    ΑπάντησηΔιαγραφή