Ο Γιάννης Οικονομίδης και η απόπειρα διάσωσης μιας λαϊκής κατοικίας στο κέντρο του Πειραιά.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης. Δημοσιογράφος - Συλλέκτης. Ανεξάρτητος ερευνητής πειραϊκής ιστορίας και λογοτεχνίας.

 

Τον Γιάννη Οικονομίδη γνώρισα από τα πρώτα βήματα της δημοσιογραφικής μου καριέρας, ευπαρουσίαστο με τα γυαλιά και το κοστούμι του, σοβαρό, να κριτικάρει ευμενώς τις σημειώσεις μου στις τότε εφημερίδες και περιοδικά, άλλωστε κάποιες φορές φιλοξενούμασταν στο ίδιο τεύχος. Όταν γίναμε φίλοι, μού έδινε φωτοτυπίες από κείμενά του. Ήταν τακτικός ακροατής στις εκδηλώσεις του Ζήνωνα, της Στέγης, του Πειραϊκού και από τους τελευταίους φίλους που επισκέπτονταν το ασθενή Γιάννη Χατζημανωλάκη. Είχε ζήσει από κοντά όλη εκείνη την καλή περίοδο των πνευματικών ανθρώπων του 20ού αιώνα, οπότε μού έκανε εύστοχες περιγραφές και αναλύσεις, ιδωμένες από την δική του, ιδεολογική ματιά.
Ο Γιάννης Οικονομίδης γεννήθηκε στον Πειραιά στα τέλη του 1929. Μετά την ιατρική (Πανεπιστήμιο Αθηνών) μετεκπαιδεύτηκε στο Royal Free Hospital του Λονδίνου. Γιατρός μικροβιολόγος για πολλές δεκαετίες γνώρισε τους περισσότερους πειραιώτες που χρειάστηκαν τις συμβουλές του επαγγέλματος, αλλά επίσης κι άλλους τόσους μέσα από τις πολιτιστικές του δραστηριότητες. Αρκετοί ασθενείς τού εκμυστηρεύονταν τα προσωπικά τους, μάθαινε τα ιατρικά και κοινωνικά απόκρυφα κάθε οικογένειας και τα κράταγε κρυμμένα στο μυαλό του, χωρίς ποτέ να τα διαδίδει. Πολύ αργότερα βέβαια, όταν εξέλειπαν οι πρωταγωνιστές, τα ανακοίνωνε ως ανέκδοτα, χωρίς πάλι να θίξει ονόματα.
Γενικός Γραμματέας του Ιατρικού Συλλόγου Πειραιώς σε δυο περιόδους, Δημοτικός Σύμβουλος Πειραιά για μια τετραετία (Δημαρχιακή περίοδος 1979-1982, δήμαρχος Γεώργιος Κυριακάκος).
Μέλος πολλά χρόνια της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς. Στο φάκελο για τα παλαιά μέλη που κατάρτησα κράτησα τα στοιχεία: Οικονομίδης Γιάννης. Του Δημητρίου και της Ανθούλας. [Πειραιάς 21.11.1929]. Ιατρός. Κατοικία: Αλκιβιάδου 110. Γραφείο: Πραξιτέλους 124. Αίτηση 4.10.1979. Μέλος από 15.10.1979. Οι χρονολογίες ένταξης των μελών είναι ελεγχόμενες αφού είναι η οριστική πλέον ταξινόμηση που έγινε τότε.
Όμως περισσότερο δραστηριοποιήθηκε στον Ζήνωνα. Πολύτιμη σύντροφος της ζωής του η Εριέττα (1929-2009) που την θυμάμαι να συμμετέχει δυναμικά, διατέλεσε μάλιστα κι έφορος εκδηλώσεων στα 1998-2002 και αργότερα 2005-2006, ο Γιάννης ήταν μέλος του Δ.Σ. στα 2006-2008 ενώ δεν συμμετείχαν στο ψηφοδέλτιο της 16.10.2008. Είχαν αποκτήσει τρεις γιους. [Στις 4.10.2012, η ομιλία του Κυριάκου Κατσιμάνη «Ο άνθρωπος ως δημιουργός πολιτισμού» ήταν αφιερωμένη στη συμπλήρωση τριών ετών από την εκδημία της]
Στον Ζήνωνα έκανε ομιλίες, δημοσίευε μικρά κείμενα, πένθη και βιβλιοπαρουσιάσεις διαφόρων μελών και φίλων.
-Ο μεγαλοφυής διδάσκαλος του θεάτρου Δημήτρης Ροντήρης. του Γιάννη Οικονομίδη. Φυσιολατρικός Πολιτιστικός Σύνδεσμος Ζήνων. Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2000. Τεύχος 173, σελίδες 14-24.
Ξεχωριστό ανάτυπο. Διαστάσεις 24,2Χ17,1 σελίδες 12. [Η ομιλία έγινε στις 20.12.1999 στο Γαλλικό Ινστιτούτο]
-Ζήνων Φυσιολατρικός & Πολιτιστικός Σύνδεσμος Πειραιά. 70 χρόνια. Τέλος της δεύτερης μετά Χριστόν χιλιετίας. Απαρχή διαλύσεως ενός πολιτισμού; Του Γιάννη Οικονομίδη. Πειραιάς 2001 {Ομιλία στο Δημοτικό Θέατρο. Πρώτη δημοσίευση έγινε στην εφημερίδα Η “Φωνή του Πειραιά”} Διαστάσεις 20,4Χ14,6 σελίδες 12.
-Γιάννης Οικονομίδης. Νησιώτικο. Διήγημα. Ανάτυπο από το τεύχος 183 του Ζήνωνα. Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2002. Διαστάσεις 21Χ14,8 σελίδες 4.
-Στα 2002 ο γιος τους Δημήτρης κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή:
Πρώτη γραφή. Δημήτρης Οικονομίδης. Η πυξίδα που έδειχνε το Νότο. Εκδόσεις Γαβριηλίδης. {Αθήνα 2002. Σελιδοποιήθηκε στις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Φιλμογραφήθηκε, τυπώθηκε και βιβλιοδετήθηκε στην ΕΥΡΩΤΥΠ ΑΕ τον Φεβρουάριο του 2002 (Σχέδιο εξωφύλλου LUC WUNENBURGER)}. Διαστάσεις 20Χ11,8 σελίδες 56.
Αυτή η πρώτη ποιητική συλλογή του υιού Οικονομίδη (γεν. 1964) είναι αφιερωμένο στους γονείς του. Το μοίραζαν με υπερηφάνεια, όπως αυτό που μού έδωσαν στις 22 Σεπτεμβρίου 2002 «Στον αγαπητό φίλο οι γονείς του Γιάννης-Εριέττα». [Διάβασα πάλι και το κείμενο της σελ. 33 του Ζήνωνα τεύχος 194 του 2005: Στην φετεινή θεατρική μας εξόρμηση είδαμε, όπως πάντοτε τα τελευταία χρόνια, την νέα θεατρική δουλειά του εκλεκτού Πειραιώτη σκηνοθέτη και φίλου μας Τάκη Τζαμαργιά, “Φάκελος Φάτσερ” του Μπ. Μπρεχτ. Και τι έκπληξη, μεταξύ των ηθοποιών, ο γιος των μελών του Ζήνωνα, αγαπημένων μας Εριέττας και Γιάννη Οικονομίδη. Ο Δημήτρης αφού εσπούδασε ιατρική και έγινε ψυχίατρος, εγκαταστάθηκε για δέκα χρόνια στο Παρίσι, όπου εκτός από την λαμπρή άσκηση του λειτουργήματός του, επεδόθη και στο θέατρο, άλλο μεγάλο λειτούργημα, αυτό του πολιτισμού. Τι τα θέλετε, καλή η Αθήνα, αλλά πόλις των φώτων παραμένει το Παρίσι. Προ μηνός τον ξαναείδα σε ένα ρεσιτάλ που ξεκινούσε με θεατροποιημένο το “περιμένοντας τους βαρβάρους” του Καβάφη και συνέχισε με μια σειρά από μονολόγους. Απόλαυσα την ωραία άρθρωση του λόγου του και την απλή πηγαία υποκριτική του. Μακριά από εμένα να κάνω την κριτικό. Συγχαρητήρια στον Δημήτρη για τις καλλιτεχνικές του ευαισθησίες, έχουμε ιδεί και μια ποιητική συλλογή του στο παρελθόν… Υπογράφει η ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΟΥΛΙΕΡΗ.
-Στο αφιέρωμα προς τιμή του Στέλιου Γεράνη [5.2.2003, Δημοτικό Θέατρο], ο Οικονομίδης μίλησε Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΓΕΡΑΝΗ που αντιγράφτηκε στο τεύχος 185, σελ. 18-22. Σε τεύχη εκείνης της περιόδου αναφερόταν συχνά ως μέλος της συντακτικής επιτροπής.
-Τεύχος 186, 2003: Αναφορά στο περιβάλλον. Σελίδα 27. Η φύση έχει εχθρό μόνο τον άνθρωπο. Επαναλήφθηκε στο τεύχος 214, σελ. 16.
-Περί της ωφελείας εκ της μελέτης του βιβλίου του Χαρίλαου Μηχιώτη «ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ»* [Ανάτυπο που μοίραζε ο Οικονομίδης: Χαρίλαου Μηχιώτη «ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ» από την Απελευθέρωση 1944 στην τραγωδία του Δεκέμβρη και στη Βάρκιζα. Εκδ. Κασταλία 2005. Σελίδες 8] Στο τέλος έγραψε: Ένας επίλογος αντί προλόγου. Πριν αναφερθώ στις εντυπώσεις μου από την μελέτη της «Δραματικής Πορείας» θα ήθελα εξομολογητικά να σκιαγραφήσω την σχέση μου με την ιστορία της αντίστασης και του εμφυλίου πολέμου. Παιδί αστικής οικογενείας που τα μέλη της διατάσσονταν στον κοινωνικό χώρο, μεταξύ του χυδαίου αντικομουνισμού, - ο εκ μητρός βενιζελικός παππούς μου που ζούσαμε μαζί, διερωτάτο το 1946 «γιατί δεν σφάζουν τις πέντε - δέκα χιλιάδες κομμουνιστές (τόσους τους υπολόγιζε η άγνοιά του) ώστε να ησυχάσει ο τόπος». Και της άλλης άκρης, της ανοχής και αγαθής συγκατάβασης που εκπροσωπούσε ο γιατρός, ένας από τους αδελφούς της μητέρας μου, του οποίου ο ουμανισμός τον έφερνε ανιδιοτελώς, στο προσκέφαλο των ανθρώπων του λαού, που στη γειτονιά μας αποτελείτο κατά το εβδομήντα τοις εκατό από εαμίτες. Αυτός σαν καλός άνθρωπος και συνάμα απολιτικός δεν μπορούσε να διαχωρήσει τον «φιλανθρωπικό Χριστιανισμό» (ο ίδιος ήτανε αγνωστικιστής) από τον κομμουνισμό, που του ήτανε άγνωστος αλλά του «καθότανε στο στομάχι», για απροσδιόριστους λόγους. Την διάταξη των προσώπων, στην οποία υπεισέρχοντο τα λοιπά μέλη της οικογενείας, συμπλήρωνε ο πατέρας μου, συνειδητός φιλελεύθερος αστός και ευλαβής χριστιανός· που από τη μια η ευλάβειά του και από την άλλη ο επιδεικτικός αντιχριστιανισμός πολλών αγωνιστών που κόμπαζαν «κομμουνιστές», δεν τον άφηναν να τους προσεγγίσει. Αυτός ο δυσανάλογα μακρύς αυτοβιογραφικός επίλογος, ίσως είναι περιττός.
[Χαρίλαος Θρ. Μηχιώτης, 1914-2012, εκπαιδευτικός, δημοσιογράφος, ιδρυτής του εκδοτικού οίκοι ΚΑΣΤΑΛΙΑ και εκδότης της παιδικής εγκυκλοπαίδειας ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ]
Στο λεύκωμα 80ετίας που βγήκε στα 2011 βρήκα το κείμενό του ΜΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΡΡΑ (σελ. 23) και ΕΧΕΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΘΕΑΤΡΟ Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ; (σελ. 76-78).
Ομιλίες του ήταν μεταξύ άλλων για την Μαρία Ιορδανίδου-Λωξάνδρα. Η απεικόνιση του προσώπου της Παναγίας στην ορθόδοξη εικονογραφία. Τίμηση μνήμης Δημήτρη Ροντήρη (μαζί με τον Χατζημανωλάκη).
-Ζήνων τεύχος 205, του 2008. Ο ζητιάνος. Διήγημα του Γ. Οικονομίδη από περιγραφή του Γιώργου Νικολάου. Σελίδες 31-33. [Στις σελ. 34-35, Ο Κυριάκος Περιμένης στον Ζήνωνα (για τον θάνατό του)]
-Ζήνων τεύχος 212, 2010. Στις σελίδες 14-18, βρίσκουμε το «Στερνό “αντίο” στην Εριέττα Οικονομίδη με κείμενα του Γιάννη Χατζημανωλάκη, Κρυσταλλίας Ραΐση (με το ποίημα Λήθη του Μαβίλη, της Αγγελικής Μπουλιέρη, της Μάγδας Κισσιώτου, της δικηγόρου Μαίρης Χατζή, της Ειρήνης Βαρουχάκη, της Εταιρίας Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά, του Γιάννη Μαθέ, των ανθρώπων του Ζήνωνα…
-Στα 2011 εξέδωσε κείμενα οικολογικού περιεχομένου με τίτλο: Γιάννης Δ. Οικονομίδης. ...πράσινο πάντοτε το δέντρο της ζωής. διηγήματα. νόβολι εκδόσεις. {© Αλέξης και Δανάη Π. Οικονομίδη & εκδόσεις Νόβολι 2011. Διανομή Ερεσσού 52 [Αθήνα]} Διαστάσεις 20,5Χ13,7 σελίδες 208, οι οκτώ τελευταίες κενές.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ – Αντί προλόγου ευχαριστιών και συναφών - Με λένε Έρτα - Το όνομα - Η Σοφία μας ήρθε από τα αζήτητα - Νησιώτικο - Ο Ζητιάνος - …πράσινο πάντοτε το δέντρο της Ζωής - Η γιαγιά Όλγα - Η γνωριμία μου με τον κ. Κάρολο Μαρξ - Μνήμες - Το τελευταίο ξένοιαστο καλοκαίρι - Ήτανε μια φορά μια γυναίκα - Οι άντρες με Άλφα κεφαλαίο-οι γυναίκες με μικρό – Χαρακτήρες - Σε αναζήτηση του χαμένου χρόνου - Μια ζωή στράφι - REQUIEM - Όλα ήτανε ποίηση - Τα λάθη και το κρίμα - Λίβας - Σαν επίλογος
Στο εξώφυλλο γράφει: Ο Γιάννης Οικονομίδης γεννήθηκε στον Πειραιά από τον οποίο ελάχιστα απομακρύνθηκε στην διάρκεια της ζωής του. Εσπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στο R.F.H. του Λονδίνου.
Άσκησε το λειτούργημα για μισό αιώνα. Δραστηριοποιήθηκε κοινωνικά και στην εποχή της πολιτικής αισιοδοξίας που επακολούθησε την μεταπολίτευση διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Ιατρικού Συλλόγου Πειραιά, για δύο περιόδους και Δημοτικός Σύμβουλος (αλλά μόνο για μια τετραετία). Συμμετείχε στον πολιτιστικό τομέα από την Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση, την Φιλολογική Στέγη Πειραιά, και τον Φ.Π.Σ. «Ζήνων», μαζί με την αφοσιωμένη σύντροφό των δυο τρίτων της ζωής του, η οποία αποτέλεσε, αθόρυβα, άξονα της πολιτιστικής ζωής του Πειραιά για τριάντα πέντε χρόνια. Απέκτησαν δυο χαρισματικά εγγόνια (ο χαζοπαππούς ζητά την συγνώμη σας), χάριν των οποίων αποφάσισε την συγκέντρωση και έκδοση αυτών των διηγημάτων, που ίσως τέρψουν κι’ εσάς. Το βιβλίο είχε αφιερώσει «Στην μητέρα μου Ανθούλα που με γέννησε και μ’ ανάθρεψε και στην γυναίκα μου Εριέττα που με συντρόφεψε και με στήριξε». Στο πρόλογό του μεταξύ άλλων έγραψε: « … Το πρώτο διήγημα, το «Με λένε Έρτα», το διάβασε η κα. Αγγελική Μπουλιέρη, πρόεδρος του Φυσιολατρικού-Πολιτιστικού συνδέσμου Πειραιώς «Ζήνων». Καθώς είναι ευαισθητοποιημένη με τα ζώα, ιδιαίτερα με τα σκυλιά, ενθουσιάστηκε και επέμεινε να το δημοσιεύσει στο περιοδικό του συνδέσμου. Έγινε πολύ ζεστά αποδεκτό από τους αναγνώστες και αυτό έγινε αφορμή να δημοσιευθούν και άλλα διηγήματά μου που ακολούθησαν στο ίδιο περιοδικό, και στο περιοδικό της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς, που χάρη στον ισάδελφο Γιάννη Χατζημανωλάκη και τους συνεργάτες του, κρατάει τα υπολείμματα του ποτέ διαλάμψαντος πνευματικού Πειραιά, μέσα στις σημερινές αντίξοες συνθήκες … Γνωστοί και φίλοι που τα διάβασαν τα αγάπησαν και αυτό με παρεκίνησε να εκδώσω αυτήν την συλλογή, που προφανώς θα είναι και η μοναδική μου, αφού λόγω ηλικίας το πέρας του χρόνου είναι εγγύς, και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ με την απαστράπτουσα ρομφαία καραδοκεί. Μια και η συλλογή δεν θα έχει συνέχεια, χρεωστώ μιαν επιπλέον αφιέρωση στους γιους μου, τις νύφες μου και τα εγγόνια μου, που τόσο αγαπήσαμε με την Εριέττα μου DespedidaΑποχαιρετισμός/ Si mueroΑν πεθάνω/ Dejar el bolcon abierto.Άσε το μπαλκόνι ανοικτό./ Fedirico Garcia Lorca».
Το βιβλίο του, σε συνεργασία με τα τρία πειραιώτικα σωματεία, παρουσιάστηκε από τον Παναγιώτη Μητροπέτρο την Τετάρτη 4 Απριλίου 2012, ώρα 7,30 στην αίθουσα Βαρώνου Κίμωνος Ράλλη του Πειραϊκού Συνδέσμου. Στο πιάνο η Κική Σβίγκου, ανάγνωση από την ηθοποιό Ελευθερία Χατζηδουλή.
Ο φίλος Παναγιώτης Μητροπέτρος έγραψε «Ήταν φιλομαθής μέχρι το τέλος της ζωής του και η κριτική του για τα συμβαίνοντα στην πόλη και στον κόσμο ήταν αυστηρή, αλλά δίκαιη. Από το διδακτικό έτος 2015/2016 μέχρι και το 2019/2020 παρακολούθησε τα δια ζώσης μαθήματα, που γίνονταν στην «Αιγηίδα» για τους Προσωκρατικούς, τα Διαχρονικά Ελληνικά, τον Τίμαιο, τον Κριτία και την 7η επιστολή του Πλάτωνα, τα Μετά τα Φυσικά του Αριστοτέλη και την Ξυγγραφή του Θουκυδίδη. Με την έξαρση του κορωνοϊού, δεν μπορούσε να συμμετάσχει, αλλά πνευματικά ήταν μαζί μας, όπως μου έλεγε τηλεφωνικά.
Από ιδεολογική άποψη, ο Γιάννης Οικονομίδης προσπαθούσε να συμβιβάσει τον Μαρξισμό με τον Χριστιανισμό. Και συνεχώς μνημόνευε απαγγέλοντας από στήθους το κατώτερο απόσπασμα της Προς Κορινθίους Α΄ [13] Επιστολής Παύλου, που εκθειάζει την αγάπη: Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλλων, αγάπης δε μη έχω….».
Πέθανε λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2022. Το έμαθα αρκετά αργότερα.
Λυπάμαι όταν φεύγουν άνθρωποι από το πνευματικό περιβάλλον της πόλης που μαζί τους είχα τόσες και τόσες επαφές στα γραφεία και στις αίθουσες εκδηλώσεων, στα σπίτια, στις τυχαίες συναντήσεις στους δρόμους και στα κεντρικά ζαχαροπλαστεία.
Συμπληρώνω κάποιες ακόμα αναφορές για τον θάνατό του:

Τετάρτη 21/12/2022-17:28 ανάρτηση στον 902.gr: Τα συλλυπητήρια της για τον θάνατο του συντρόφου Γιάννη Οικονομίδη, μικροβιολόγο, πρώην Δημοτικό Σύμβουλο Πειραιά και εκλεγμένο στον Ιατρικό Σύλλογο Πειραιά, εκφράζει η Τομεακή Επιτροπή Πειραιά του ΚΚΕ.

Στις 28 Δεκεμβρίου 2022 έγραψε για αυτόν η εφημερίδα ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ: Νέστωρας του πολιτισμού και του πνεύματος στον Πειραιά ο Γιάννης Οικονομίδης, ένας σοφός Πειραιώτης, που η παρουσία του ήταν έντονη κάθε στιγμή παντού. Τον γνώρισα εδώ και πάρα πολλά χρόνια, όταν με πήγε η μητέρα μου, μικρό παιδί, στο μικροβιολογικό του ιατρείο για εξετάσεις.
Τον αγαπούσα και τον θαύμαζα, τον θεωρούσα πνευματικό μου πατέρα και αυτός καμάρωνε, όχι από περηφάνια, αλλά από αγάπη.
Απλός και προσιτός, με πολλές γνώσεις, έτοιμος να στις δώσει για να γνωρίζεις, για να σε κάνει κοινωνό πολιτισμού, για να σε μάθει να διαβάζεις, να κρίνεις σωστά και να αποφασίζεις.
Ατέλειωτες πολλές φορές οι συζητήσεις μαζί του, πάντα εγώ έπαιρνα και αυτός ευχαριστιόταν να δίνει.
Άνθρωπος ήθους, κύρους, με σοβαρότητα και πίστη σε υψηλά ιδεώδη. Ποτέ δεν έφυγε από την πορεία του, ποτέ δεν περέκλινε από τις απόψεις του. Ήταν παντού, ακόμα και τα τελευταία χρόνια, με μια ηλικία απαγορευμένη για τους πολλούς, πήγαινε στα λογοτεχνικά στέκια, σε ομιλίες, σε διαλέξεις, για να μετέχει, να μαθαίνει, πολλές φορές να συμμετέχει ενεργά και να συμπληρώνει τους ομιλητές.
Έφυγε ξαφνικά σαν πουλάκι, σαν ένα μικρό φύσημα του αέρα, σαν όνειρο, έτσι όπως ήθελε, με το χαμόγελο χαραγμένο στα χείλη.
Νάναι ο δρόμος του μακάριος και ευτυχισμένος, όπως και η επίγειος ζωή του. Να βρει το ταίρι του, την Εριέττα του και να βαδίσει στα αιώνια Ηλύσια παιδία με αυτό τον εφηβικό του βηματισμό και την σκέψη τη νηφάλια.

Ο γιος του Δημήτρης Γ. Οικονομίδης έγραψε στην Πρωτοπορία: Ο Γιάννης Οικονομίδης γεννήθηκε στον Πειραιά από τον οποίο ελάχιστα απομακρύνθηκε στην διάρκεια της ζωής του. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στο R.F.H. του Λονδίνου. Άσκησε το λειτούργημα για μισό αιώνα. Δραστηριοποιήθηκε κοινωνικά και την εποχή της πολιτικής αισιοδοξίας που επακολούθησε την μεταπολίτευση διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Ιατρικού Συλλόγου Πειραιά, για δύο περιόδους και Δημοτικός Σύμβουλος (αλλά μόνο μία τετραετία). Συμμετείχε στον πολιτιστικό τομέα από την Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση, την Φιλολογική Στέγη Πειραιά, και τον Φ.Π.Σ. "Ζήνων", μαζί με την αφοσιωμένη σύντροφο των δύο τρίτων της ζωής του, η οποία αποτέλεσε αθόρυβα, άξονα της πολιτιστικής ζωής του Πειραιά για τριάντα πέντε χρόνια.

Από τα λίγα έντυπα που μού είχε δώσει – τα μοίραζε σε κάθε ευκαιρία, όταν είχε κάτι να πει – κράτησα ελάχιστα.
Ένα από αυτά, περικλείουν μια πρωτοβουλία του που δεν ευοδώθηκε. Πρόκειται για την προσπάθεια διάσωσης μιας ομάδας κτηρίων με έντονο λαϊκό χαρακτήρα:

Προς Τον Φ. Π. Σ. Ζήνων Πειραιάς 19.6.07/ Ενταύθα/ Κα Πρόεδρος [Εννοεί την Αγγελική Μπουλιέρη] στα πλαίσια της πολιτιστικής δράσεως του συνδέσμου ίσως θα μπορούσε να ενταχθεί η πρωτοβουλία για την διάσωση μιας λαϊκής κατοικίας στην πόλη μας.
Για την ιστορία του ανθρώπου, η διατήρηση ενός μνημείου σαν το Παρθενώνα έχει μεγάλη σημασία, και αυτό είναι κατανοητό σε κάθε άνθρωπο, λόγω της αισθητικής του αξίας. Την ίδια τουλάχιστον σημασία όμως έχει για ιστορικούς και αρχαιολόγους, αλλά και πολλούς ευαισθητοποιημένους πολίτες, η διατήρηση ενός προϊστορικού οικισμού, διότι τα ερείπια του μαρτυρούν τον αγώνα του ανθρώπου να επιβιώσει επάνω στη γη.
Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μεγάλη ευαισθησία για την διάσωση νεοκλασσικών κτιρίων του 19ου και 20ου αιώνα και πολλά από αυτά διασώθηκαν και στον Πειραιά. Αυτά μαρτυρούν την οικονομική ακμή της πόλης.
Τα σπίτι αυτά είτανε και κατοικίες ευπόρων οικογενειών, εμπόρων, βιοτεχνών, και βιομηχάνων, που η διαμονή τους στον Πειραιά, συνδέεται με την οικονομική του τότε ανάπτυξη. Η διατήρηση και αναπαλαίωση τους, εκτός της ιστορικής σημασίας, κοσμεί και σήμερα την πόλη μας.
Οι κατοικίες όμως των απόρων τάξεων, που κι’ αυτές με την εργασία τους συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη αφέθηκαν να χαθούν γιατί και αισθητικά δεν προσφέρουν στην εικόνα της πόλης και η διατήρηση τους δεν είτανε δυνατόν να αποφέρει κάποιο οικονομικό όφελος, ανάλογο με αυτό που προσκομίζει η εκμετάλευση των νεοκλασικών οικοδομημάτων.
Περιήλθε στην αντίληψη μου μια τέτοια κατοικία, ίσως η τελευταίο εναπομείνασα, και μάλλιστα στο κέντρο του Πειραιά και σε εξαίρετη θέση, γιατί απέναντι της αντιπαρατίθεται ένα κομψό νεοκλασικό κτίσμα άριστα διατηρημένο. Βρίσκεται στην οδό Καραολή και Δημητρίου και εκτείνεται από την οδό Ευριπίδου μέχρι την οδό Καραΐσκου έναντι του νεοκλασικού στο οποίο στεγάζεται το βιβλιοπωλείο Τσαμαντάκη, και δίπλα στο οποίο κατά σύμπτωση έχει αποκαλυφθεί κατοικία του αρχαίου Πειραιά.
Σ’ αυτήν την καταρέουσα κατοικία, απέναντι στο αρχοντικό Μοίρα, κατοικούσαν, μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, οικογένειες, με έξη – επτά μέλη κάθε μία, στοιβαγμένα σε ένα δωμάτιο και κοινόχρηστη τουαλέτα στην αυλή, κρυμμένες πίσω από τα καταστήματα της πρόσοψης. Το κρεοπωλείο Γεωργουσόπουλο, το καφενείο Παπαδημητρίου που αργότερα έγινε οπωροπωλείο (μανάβικο), το ξυλουργείο Ευστρατιάδη, που λειτουργεί μέχρι σήμερα.
Νομίζω ότι ο Ζήνων μπορεί να αναλάβει την πρωτοβουλία να ενημερώσει τα λοιπά πνευματικά σωματεία της πόλης μας, την Φιλολογική Στέγη Πειραιώς, το Ινστιτούτο Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και Ιστορίας των Επιχειρήσεων, της Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά, την Χριστιανική Ένωση Νεανίδων (ΧΕΝ) Πειραιώς, και όλα μαζί να αποταθούν στο Δήμαρχο για την αγορά και μουσειακή διατήρηση του κτίσματος, με την συμπαράσταση και αρωγή της Νομαρχίας και του Υπουργείου Πολιτισμού.
Εάν κυρία Πρόεδρος το Δ. Σ. του Ζήνωνα συμφωνεί, θα πρέπει να επισπεύσετε τις ενέργειες, διότι πληροφορούμαι ότι οι ιδιοκτήτες σκέπτονται να το κατεδαφίσουν.
Με τιμή, Γιάννης Οικονομίδης

Την επόμενη χρονιά ο Οικονομίδης έστειλε παρόμοια επιστολή στον Νομάρχη:
ΓΙΑΝΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ/ ΙΑΤΡΟΣ – ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΟΣ/ ΠΡΑΞΙΤΕΛΟΥΣ 124 – 128 ΠΕΙΡΑΙΑ. 1. 12. 2008/ Αρ. Πρωτ. γραφείου Νομάρχου 6008/ 1. 12. 2008
Κύριε Νομάρχα, Όταν από μέσα του 2007 αντελήφθην ότι ξεκίνησε διαδικασία κατεδάφισης μιας λαϊκής κατοικίας στο κέντρο του Πειραιά, αποτάθηκα στον Πολιτιστικό σύνδεσμο του δραστηριοποιούμαι, για να μην επιτελεστεί η πολιτιστική καταστροφή που επαπειλείται.
Σήμερα, λόγω του πολιτιστικού ελλείμματος που χαρακτηρίζει την συλλογική μας δράση, συνειδητοποίησα πως ακολούθησα λάθος δρόμο.
Σας επισυνάπτω την αναφορά που είχα απευθύνει στον πολιτιστικό και φυσιολατρικό σύνδεσμο «Ο Ζήνων» για ενημέρωσή σας, επικαλούμενος την άμεση παρέμβασή σας για να διασωθεί το πολιτιστικό στοιχείο, ελάχιστης μεν αισθητικής αξίας, αλλά σπουδαίας ιστορικής.
Διερωτώμαι μάλιστα πώς δόθηκε άδεια κατεδάφισης σε κτίσμα που η ηλικία του υπερβαίνει τον αιώνα, παρά της περί του αντιθέτου διατάξεις.
Αν, όπως εγώ προσωπικά, κρίνετε την ιστορική αξία διατηρήσεως μιας «λαϊκής κατοικίας», απέναντι σ’ ένα «αρχοντικό», μόνο η προσωπική σας παρέμβαση, με το κύρος του Νομάρχη και την ευαισθησία του πολίτη, μπορεί να διασώσει ένα στοιχείο πολιτισμού που, ναι μεν δεν έχει το κάλλος του Παρθενώνα, έχει όμως την κοινωνική ομορφιά, ανθρώπων που επιβίωναν, καίτοι παρίες, και δημιουργούσαν με την υπεραξία τους, αυτό που αποκαλούμε «μεγαλείο του Πειραιά», στο τέλος του δέκατου ένατου αιώνα και στις αρχές του εικοστού.
Επισυνάπτω δώδεκα φωτογραφίες, άτεχνες λόγω της μη ειδικεύσεώς μου στον τομέα, αλλά ενδεικτικές που μπορούν να αξιοποιηθούν σε συνδυασμό με την προσωπική σας επίσκεψη.
Επισημαίνω πως στις επόμενες ημέρες επίκειται η κατεδάφηση.
Με τιμή, Γιάννης Οικονομίδης

Στις 21-8-2009 η Νομαρχία απαντά: Σε απάντηση της (α) σχετικής αίτησης, σας ενημερώνουμε ότι για τα αναφερόμενα στην αίτησή σας, η Υπηρεσία μας δεν έχει αρμοδιότητα. Η Δ/νση Πολεοδομίας του Δήμου Πειραιά στην οποία αποστέλλεται η αίτηση παρακαλείται για τις ενέργειές της στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της. [Έχω το έγγραφο]
Παρ’ όλα αυτά, ήταν αναπόφευκτη η κατεδάφιση, είχε ήδη δρομολογηθεί…
Έτσι στην εφημερίδα Ο ΔΗΜΟΤΗΣ, Παρασκευή 8 Μαρτίου 2013, σελίδα 3 ο Οικονομίδης έγραψε: Το τέλος μιας φτωχής ιστορίας
Ο σύγχρονος Πειραιάς ήκμασε βιομηχανικά και ναυτιλιακά. Κατάλοιπα που μαρτυρούν το μεγαλοπρεπές Δημοτικό του Θέατρο, ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, οι εγκαταλειμένες στην φθορά του χρόνου Αποθήκες της οδού Ευπλοίας και το Παλαιό Ταχυδρομείο αλλά και οι νεοκλασσικές κατοικίες που διέφυγαν την τσιμεντοποίηση της αντιπαροχής και διατηρήθηκαν ως τις ημέρες μας.
Η λαμπρή οικία Στρίγκου, που για χρόνια στέγασε το γαλλικό Ινστιτούτο και διασώζεται από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδου, και τόσες άλλες. Μεταξύ τους και η ολιγότερο λαμπρή, οικία Μοίρα, στην γωνία των οδών Καραολή-Δημητρίου και Καραΐσκου, όπου βρίσκεται το βιβλιοπωλείο «Νέος Κύκλος» πρώην Τσαμαντάκη.
Η οικονομική άνθιση του Πειραιά, δεν ήτανε όμως μοναδικό αποτέλεσμα της δραστηριότητας των πλουσίων πολιτών που έκτισαν και κατοικούσαν αυτά τα λαμπρά σπίτια, αλλά και του πλήθους των εργατών, των ανθρώπων που επανδρώνανε τα εμπορικά καταστήματα, τις βάρκες, τα πλοία, τις προβλήτες του λιμανιού.
Όλοι αυτοί οι εργαζόμενοι, που ανήκαν σε ποικιλία μισθωτών, αποτελούσαν το πλήθος των κατοίκων της πόλης, το οποίο ανάλογα με το οικονομικό επίπεδο είχε και την κατοικία του. Υπήρχαν και οι άνεργοι που κατοικούσαν σε σπίτια τρώγλες.
Την ιστορία της πόλης απαρτίζει το σύνολο της συνθέσεως του πληθυσμού και οικιστικά αυτή η ιστορία αντανακλάται και στα ενδιαιτήματα, τις κατοικίες.
Απέναντι από την κατοικία Μοίρα, το έφερε η μοίρα, να υπάρχει ένα τέτοιο φτωχικό ενδιαίτημα. Επαγγελματικοί λόγοι με έφεραν σε επαφή με αυτό. Μια φωλιά με μικρά δωμάτια, που βλέπανε σε μια μισοσκεπασμένη με λαμαρίνες, εσωτερική αυλή, στρωμένη με υπολείμματα πλακών που συμπλήρωνε πατημένο καρβουνίδι. Τα δωμάτια τα συνέδεε η κοινή αυτή αυλή και η κοινόχρηστη «τουαλέτα», ένα κουτί που είχε το ύψος ενός ανθρώπου και τρεις τοίχους που συμπληρώνει αντί για πόρτα μια κουρελού που με τα χρόνια σάπισε και κρέμονταν τα κουρέλια της. Στη μέση δυο σανίδες, σάπιες κι αυτές, πάνω από έναν λάκο που παρίστανε τον βόθρο.
Οι παλιοί γείτονες, της προπολεμικής εποχής, θυμούνται ένα σμάρι παιδιά να βγαίνουν από την ξεχαρβαλωμένη πόρτα της αυλής, για να παίξουν στους χωματόδρομους. Θυμούνται κάποιες φτωχοντυμένες γυναίκες να μπαινοβγαίνουν για τις δουλειές τους.
Στην πρόσοψη της οδού Ναυάρχου Μπίτυ (τώρα Καραολή-Δημητρίου), ένα κρεοπωλείο και ένα καφενείο, που αργότερα έγινε μανάβικο, εκάλυπταν την πίσω κρυμμένη "φρίκη". Στον χώρο λένε στεγάστηκε κάποιο διάστημα και ένας τεκές.
Λόγοι επαγγελματικοί (μια ξυλουργική εξυπηρέτηση) με έφεραν σε επαφή με τον εγκαταλελειμμένο χώρο. Βλέποντας απέναντι την οικία Μοίρα έκανα την σύγκριση και μου γεννήθηκαν σκέψεις που ακολουθούν:
Ο Παρθενώνας είναι ένα θαυμάσιο αθάνατο μνημείο. Η αισθητική του αξία είναι σε όλους προσιτή. Η αρχαιολογική όμως υπηρεσία συντηρεί τους ογκόλιθους στο Σέσκλο και το Διμήνι. Συντηρεί το Κονώνειο τείχος και τις πύλες του αρχαίου Πειραιά, που δεν προκαλούν αισθητικά, ως κατασκευές. Τα έργα του ανθρώπου για να επιβιώσει δεν έχουν αισθητική αξία, έχουν όμως αξία γιατί περικλείουν τον αγώνα του και αυτός έχει την "ομορφιά" του. Επειδή ήταν προφανής ο κίνδυνος να εξαφανισθεί αυτό το ιστορικό, όσο ταπεινό κι αν ήταν, σημάδι της ζωής κάποιων κατοίκων αυτής της πόλης υπέβαλα (19-6-2007) μιαν έκθεση στον πολιτιστικό Σύνδεσμο "Ζήνων", με τον οποίο συνεργαζόμουνα ώστε να κινητοποιήσει Δήμο, Νομαρχία, και λοιπά πολιτιστικά σωματεία (Φ.Σ.Π., ΧΕΝ, ΙΜΤΙΙΕ).
Επειδή η υπόθεση δεν προχωρούσε, υπέβαλα σχετική αναφορά στο γραφείο του Νομάρχου στις 19-11-2008, και επεσύναψα μερικές φωτογραφίες. Προτίμησα τον Νομάρχη αντί του Δημάρχου, διότι ο Νομάρχης α) λόγω των ικανοτήτων του υπέθεσα ότι μπορούσε να εκμαιεύσει το σχετικό κονδύλιο για την αγορά, επισκευή και συντήρηση της παληάς κατοικίας, και β) για τον πρόσθετο λόγο ότι ο Νομάρχης επρόβαλε "σοσιαλιστικές" αντιλήψεις, που υπέθεσα ότι θα τον ευαισθητοποιούσαν στο θέμα συντηρήσεως μιας λαϊκής κατοικίας αντίκρυ σε ένα, ας πούμε, αρχοντόσπιτο.
Η νομαρχία με έγγραφό της, της 21-8-2009 (δηλαδή μετά έναν περίπου χρόνο!) μου γνώρισε ότι μεταβίβασε την αναφορά μου, στη Διεύθυνση Πολεοδομίας του Δήμου Πειραιά, «λόγω αρμοδιότητος».
Προ ημερών το κτίσμα κατεδαφίστηκε, φαντάζομαι πως ετηρήθησαν όλοι οι τύποι που προβλέπονται για κτίσματα παλαιότερα του αιώνα.
Απομένει να κοπούν οι νερατζιές στο πεζοδρόμιο για να μην δυσκολεύονται τα αυτοκίνητα του δημιουργηθέντος υπαίθριου parking.
ΥΓ –Δεν πας στον αγύριστο κ. Οικονομίδη που μας ζαλίζεις;
-Μην σπρώχνετε, πηγαίνω!
…………………………….
Δεν έχει πλοίο για σε δεν έχει οδόν…
[Νομάρχης στα 2008 ήταν ο Γιάννης Μίχας, δήμαρχος ο Παναγιώτης Φασούλας]
Η συνεργασία του Γιάννη Οικονομίδη στο Δελτίο της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς έχει αρκούντως καταγραφεί στα ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΑΡΕΡΓΑ του φίλου μου Γιώργου Μπαλούρδου: Το περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β΄ 2004-2013 Το περιοδικό Φιλολογική Στέγη περίοδος β΄ (Σάββατο 2 Απριλίου 2022) και αλλού σποραδικά.