Κυριακή 27 Μαρτίου 2016

Ο Πειραιάς κοιταγμένος από ψηλά.


Όταν η πόλη άλλαζε το κεραμίδι με το σκυρόδεμα.   

                                                                                          Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.


ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το διαδίκτυο βρίθει από επίγειο (περισσότερο) αλλά και απ’ αέρος (πιο σπάνιο) φωτογραφικό υλικό του πειραϊκού χώρου. Όσοι διαθέτουν χρόνο να περιηγηθούν τις σελίδες του εκπλήσσονται με τον πλούτο και την ποικιλία του περιεχομένου του. Γεγονός είναι ότι όλο και περισσότεροι χρήστες αναρτούν γνωστές ή άγνωστες ακόμα φωτογραφίες - πολλοί τις αναμεταδίδουν, τις σχολιάζουν ή απλά στέλνουν το σήμα προτίμησής τους - οπότε χαίρομαι ιδιαίτερα και επαινώ την κίνησή τους. Προσωπικά λόγω ασχολιών μου δεν έχω την ευχαρίστηση να επισκέπτομαι τέτοιες περιοχές, κακώς θα έλεγα αλλά έτσι διατηρώ μια διακριτική απόσταση που με κάνει να συνεχίζω ανεπηρέαστος την δική μου προσφορά. Δίχως ατοπήματα, αντιγραφή λαθών και κακών εκτιμήσεων, χωρίς να με διακατέχει το σαράκι της «ζήλειας» ή του ευτελούς ανταγωνισμού, αξιοποιώντας μόνο τις δικές μου γνώσεις που απέκτησα από την - πάνω από 35 έτη - ενασχόληση με την ιστορία της πόλης και την συλλογή βιβλίων και τεκμηρίων, έχω δημιουργήσει μια ιδιαίτερη σχέση αντικειμενικής κριτικής θεώρησης των πραγμάτων.  Έτσι μεταδίδω στους αναγνώστες τα πειραϊκά μου βιώματα τα οποία καλλιέργησα στην επαφή μου με τους παλιοκαιρίτες φίλους μου, τους τοπικούς πνευματικούς ταγούς, τα μέλη συλλόγων, με άλλα εξειδικευμένα άτομα, σε συνδυασμό με την επαρκή αντίληψη του φυσικού ανάγλυφου, του ρυμοτομικού σχεδίου, των εγκαταστάσεων, των κτηρίων και των δεδομένων που άντλησα από τα αρχειακά μου επίσημα, τακτικά ή εφήμερα έντυπα.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Αεροφωτογραφίες με θέμα τον Πειραιά έχουν παραχθεί για διάφορους λόγους. Αξιόλογα δείγματα έχουμε από τις πρώτες κιόλας πτήσεις αεροπλάνων πάνω από τις αττικές ακτές έως τις σύγχρονες, έγχρωμες δορυφορικές αποτυπώσεις. Τα βρίσκουμε μεμονωμένα να πωλούνται στις δημοπρασίες, να φυλάσσονται στις συλλογές, να εκτίθενται σε επετειακές εκδηλώσεις. Πλήθος αεροφωτογραφιών επισημάνθηκε επίσης στα αρχεία πολιτικών και στρατιωτικών φορέων ή οργανισμών (π.χ. στο Υπουργείο Πολιτισμού και στην Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού), να εικονίζεται σε ταχυδρομικά δελτάρια ενώ αρκετές από αυτές δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και βιβλία.  
Εδώ βγάζω από τους φακέλους μου και παρουσιάζω επτά ασπρόμαυρες αεροφωτογραφίες του Πειραιά.
 
ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Διακρίνονται οι ακτές της Φρεαττύδας, η Ζέα, ο λόφος της Καστέλλας, το Μικρολίμανο, το παράλιο τμήμα του Νέου Φαλήρου (όπου προβάλλονται το θέατρο και το γήπεδο Καραϊσκάκη) και η οδός Τζαβέλα με τις στέγες του εργοστάσιου του Ρετσίνα στην θέση του σημερινού σχολικού συγκροτήματος.

ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η κεντρική πολεοδομική ζώνη του Πειραιά μεταξύ Ζέας (Πασαλιμάνι) και λιμένα Αλών. Το Δημοτικό Θέατρο «αναπνέει» ανάμεσα στα χαμηλότερα από εκείνο κτίσματα. 

ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο λιμένας Ζέας (Πασαλιμάνι) από μια πιο χαμηλή πτήση. Η πλατεία Αλεξάνδρας είναι αδιαμόρφωτη, η ΙΙ Μεραρχίας δεν είχε ενωθεί στην Τερψιθέα. Οι πολυκατοικίες, ελάχιστες, δεν ασχήμαιναν την όψη του Πειραιά και δεν έκρυβαν τον αέρα των παλαιών αρχοντικών.

ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Τμήμα της θαλάσσιας λεκάνης του κεντρικού λιμένα γύρω στα 1967.    Η Ακτή Μιαούλη, η Ακτή Ποσειδώνος και οι προβλήτες της Ακτής Τζελέπη. Το Ρολόι και η Αγορά δεν είχαν ακόμη κατεδαφισθεί.
 
ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η είσοδος του κεντρικού λιμένα στην δεκαετία του 1960. Βλέπουμε ένα τμήμα της Πειραϊκής, την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, την «Νηοδόχη Φορτηγίδων», μπροστά μας τις αποθήκες της περιοχής των «γαιανθράκων» (Ακτή Βασιλειάδη) που έχουν κατεδαφισθεί, ανοιχτοί χώροι  εναποθέσεως εμπορευμάτων και σκάμματα από παλαιές εγκαταστάσεις (ζωαγορά Λούκου). Εκεί, με όριο τον 280 μέτρων λιμενοβραχίονα ή «μώλο Κράκαρη (Θεμιστοκλέους)» ανοίγεται το Ναυπηγείο Βασιλειάδη.

ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Πανοραματική θέα του λιμένα Πειραιά γύρω στα 1967 από τις εγκαταστάσεις του ΟΛΠ στην Ηετιώνεια με τις μόνιμες δεξαμενές. Πίσω η πόλη με την Ακτή Μιαούλη, το εσωτερικό της από το Νέο Φάληρο, τον λόφο της Καστέλλας, το Πασαλιμάνι έως τον Άγιο Βασίλειο.

AΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Πειραϊκός χώρος δεν είναι μόνο η έκταση του Δήμου Πειραιώς με τα λιμάνι και τις παραλίες του. Περιλαμβάνει επίσης την ευρύτερη περιοχή προς το Πέραμα που, ναι μεν ανήκει σε άλλους όμορους Δήμους, έχει όμως κοινές ιστορικές καταβολές και έντονη πειραϊκή εξάρτηση. Εδώ είμαστε πάνω από το λιμάνι και την πόλη του Κερατσινίου. Περίπου κοντά στην ακτογραμμή της την διασχίζει η Λεωφόρος Δημοκρατίας (πρώτα Λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου Β΄). Αριστερά το Νέο Ικόνιο. Προς το κέντρο συναντώνται και ανηφορίζουν οι Λεωφόροι Σχιστού και Γρηγόρη Λαμπράκη. Δεν έχουν γίνει οι σύγχρονες επεκτάσεις των προβλητών. Βλέπουμε τις δεξαμενές υγρών καυσίμων, την Υχθυόσκαλα, τους Μύλους Αγίου Γεωργίου. Φαίνονται οι γυμνοί βράχοι (Τουρκοβούνια) που απέμειναν από τις λατομεύσεις, εκεί όπου σήμερα κατασκευάσθηκε το Κατράκειο Θέατρο Νικαίας. 

     



Κυριακή 20 Μαρτίου 2016

Φωτογραφικές μνήμες από το λιμάνι του Πειραιά.


                                                                                                 Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Το λιμάνι του Πειραιά έχει αποτυπωθεί σε αμέτρητες παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Δεν το απεικονίζουν μόνο οι καρτποστάλ, οι τυχούσες οικογενειακές ή ιδιωτικές φωτογραφίες που κυκλοφορούν, στις οποίες γνωρίζουμε να αναφέρουμε αρκετά πράγματα.
Εκτός από τις σκηνές που μας κληρονόμησαν οι ελληνικές ταινίες, είναι επίσης τόσο απαθανατισμένο - σε διαφορετικές εποχές - από επώνυμους αλλά και μη γνωστούς σε εμάς επαγγελματίες φωτορεπόρτερς, από ειδικά απεσταλμένους μέσω διαφόρων δημοσίων υπηρεσιών και φορέων φωτογράφους, από τα κάθε είδους φωτογραφεία της πόλης, που αν και φαίνεται ότι είναι πολύ δύσκολο να βρεις άκρη τελικά μπορείς να κάνεις συγκρίσεις και να δώσεις μια επαρκή περιγραφή του.
Αν δεν έχεις περπατήσει να ξέρεις τους χώρους του λιμανιού, να έχεις κατανοήσει την διευθέτησή του, θα δυσκολευτείς, θα νομίσεις ότι όλα όσα δείχνουν εκείνες οι φωτογραφίες φαίνονται μακρινά και απρόσιτα ιστορικά ντοκουμέντα.
Κάθε σημείο, ιδωμένο από άλλη οπτική γωνία και δίνοντας ένα πρόσθετο πεδίο παρατήρησης, μας χαρίζει την ιδιαίτερη αίσθηση παραδοχής ότι το πειραιώτικο λιμάνι είναι η καρδιά της πόλης που εξαπλώνεται γύρω του: οι ρυθμοί του, άσχετα αν δεν το νιώθουν, κανονίζουν σημαντικά την ζωή των κατοίκων του.
Έχουν αλλάξει πάρα πολλά από τότε στην ακτογραμμή, στα παραλιακά κτήρια και στα πλοία που άραζαν στους προβλήτες του.
Σε περασμένους καιρούς τέτοιες φωτογραφίες έβγαιναν σε γυαλιστερό, μεγάλου, μεσαίου ή μικρού μεγέθους χαρτί προς χρήση των εφημερίδων, συχνή ήταν η ανάρτησή τους σε πλαίσια για εκθεσιακούς λόγους, πολλές τραβήχτηκαν αποκλειστικά για περιοδικά, για βιβλία, για ημερολόγια, για λευκώματα. Ένας αριθμός τους κρεμάστηκε με κάδρα στα τοπικά μαγαζιά ή κολλήθηκε σε χοντρά χαρτόνια. Αντίτυπά τους, δυσεύρετα και για αυτό σπάνια και περιζήτητα, πωλούνται καμία φορά από ανάλογους εμπόρους, διατίθενται σε δημοπρασίες ή βρίσκονται σε αρχεία και συλλογές.
Ας αρκεστούμε τώρα σε επτά φωτογραφίες του κεντρικού λιμένα. Αν κάποιες διαπιστώσετε ότι ήδη έχουν τυπωθεί σε γνωστά πειραϊκά βιβλία, σας αξίζουν συγχαρητήρια για την παρατηρητικότητά σας, σας διαβεβαιώ ότι η παρουσίασή τους εδώ είναι από αυθεντικές, πρωτότυπες κόπιες. Χρονολογούνται στις δεκαετίες 1950 - 1960.
 
Προβλήτες Ακτής Τζελέπη. Καλοκαίρι. Στο βάθος το μέγαρο των ΗΣΑΠ, δεξιά τα πίσω κτήρια της πλατείας Καραϊσκάκη. Μπροστά το ΙΟΝΙΟΝ, πίσω του το ΚΑΝΑΡΗΣ. 
[ΦΩΤΟ ΒΛΑΝΤΗ. Τσαμαδού 44. Πειραιεύς]. Το ρολόι στο κτήριο του κεντρικού πρακτορείου της TYPALDOS LINES στην Ακτή Τζελέπη, αν λειτουργούσε, δείχνει 11.50. Τα NERAIDA, ΠΙΝΔΟΣ, SEMIRAMIS, MEDITERRANEAN, πολλά μεγάλα αλλά και τα μικρά πλοία της γραμμής του Αργοσαρωνικού και της Σαλαμίνας έχουν προσδεθεί στις Ακτές Ποσειδώνος και Μιαούλη.  
Προβλήτες της Ακτής Τζελέπη. Στις επιφάνειές τους εκτελούνται έργα. Θέα προς την έξοδο του κεντρικού λιμένα. Μπροστά μας το ΑΙΓΙΝΑ και το ΠΙΝΔΟΣ.   
Το ΚΑΝΑΡΗΣ αραγμένο στην Ακτή Τζελέπη. Διακρίνονται τα στέγαστρα της παραλίας. Αριστερά στην Ακτή Ποσειδώνος το ΝΕΡΑΪΔΑ. Στο βάθος η Ακτή Μιαούλη όπου υπάρχει το κτήριο μπροστά από τον Άγιο Σπυρίδωνα κι έχουν ορθωθεί οι δύο πολυκατοικίες. Ψηλά δεξιά ξεχωρίζει ο Άγιος Βασίλειος και δεξιότερα στην άκρη ο Άγιος Νικόλαος.
[PHOTO-ΡΕΠΟΡΤΑΖ Δημήτριος Πουλακίδας. Κολοκοτρώνη 82 - Πειραιεύς. Μέλος της Ε.Φ.Ε.]. Το εκπαιδευτικό πλοίο DAR POMORZA, στα ελληνικά «ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΠΟΜΕΡΑΝΙΑΣ», γνωστό και σαν «λευκή φρεγάτα», όταν ήλθε στον Πειραιά. Ναυπηγήθηκε στα 1909, ανήκε στην Γερμανία, μετά στο Ηνωμένο Βασίλειο ως πολεμική αποζημίωση και τέλος στην Πολωνία όπου από το 1983 παραμένει ως πλοίο - μουσείο στην Gdynia.
Το λιμάνι του Πειραιά από την Ακτή Μιαούλη. Δεξιά στο ύψος της με την ΙΙ Μεραρχίας ο παλαιός τριγωνικού σχήματος προβλήτας Βασιλέως Κωνσταντίνου με τον σταθμό επιβατών έχει πλέον υποβαθμιστεί και η είσοδός του χρησιμεύει ως αφετηρία λεωφορείων.
Το ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ αγκυροβολημένο στο Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από μέγαρο της Ακτής Μιαούλη.