Πληροφορίες και πεπραγμένα Δήμου Πειραιά στις 4 Σεπτεμβρίου 1959.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Το πόσες πληροφορίες των περασμένων δεκαετιών μπορεί «να εκμαιεύσει» κάποιος από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά είναι πρόδηλο και δεν χρειάζεται να επαναλάβω.
Ερευνώντας κατά καιρούς τα δακτυλογραφημένα αντίτυπα που βρίσκονται στην συλλογή μου, κατάλοιπα από το αρχείο του Θεοφάνη Κωνσταντινίδη, σας παρουσιάζω το περιεχόμενο από το παρακάτω κείμενο. 
Η έκτη συνεδρίαση της νέας δημαρχιακής αρχής που ανέλαβε καθήκοντα στις 24 Ιουνίου 1959 έγινε στην αίθουσα συνεδριάσεων του Κεντρικού Δημοτικού Καταστήματος στις 4 Σεπτεμβρίου 1959. Ήταν ημέρα Παρασκευή. Παρόντες 25 σύμβουλοι από του 31. Πρόεδρος ο Νικόλαος Μάρουγκας. Γραμματέας ο Εμμανουήλ Ρουσσάκης. Μετείχε ο δήμαρχος Παύλος Γ. Ντεντιδάκης (1895-1970).
Στις 16 Αυγούστου 1959 καταργήθηκε το δεκάλεπτο και το πεντάλεπτο υπέρ του Δήμου (είχαν επιβληθεί δυνάμει του Ν.Δ. 3033 και Ν.Δ. 3777 αντίστοιχα). Από τις εισπράξεις θα μπορούσαν να γίνουν πολλά από τα έργα οδοποιίας. Σε ισορροπία το Υπουργείο Δημοσίων Έργων με δαπάνες του θα βοηθήσει να γίνουν αντιπλημμυρικά έργα: εκβάθυνση δια μηχανημάτων της κοίτης του ρεύματος «Καναπιτσερί» με ταχύ ρυθμό. Έτσι θα εξασφαλίσει από τις πλημμύρες του χειμώνα τις συνοικίες Καραβά και Παλαιά Κοκκινιά. Στο μέλλον προβλέπεται η επιχωμάτωση του ρεύματος αφού πρώτα γίνει ο αποχετευτικός αγωγός. Συνεχίζονται να κατασκευάζονται αντιπλημμυρικοί τάφροι στον Κορυδαλλό και Αιγάλεω. Λίαν προσεχώς θα εκτελεστεί το δίκτυο ομβρίων στα Καμίνια Απόλλωνα και Δηλαβέρη. «Αι ανάγκαι της πόλεώς μας από απόψεως στοιχειωδών τεχνικών έργων οδοποιίας, εξωραϊστικών έργων, διανοίξεως οδών εις τα πλείστα σημεία της πόλεως, ένθα παλαιά προεξέχοντα κτίσματα εμποδίζουν την κυκλοφορίαν, αι ανάγκαι ολοκληρώσεως της υδρεύσεως και του ηλεκτροφωτισμού της πόλεως, ως και η ανανέωσις του τροχαίου υλικού καθαριότητος, είναι ζητήματα επιτακτικής λύσεως και φύσεως και χρήζουν αμέσου επεμβάσεως εκ μέρους ημών».
Η κυβέρνηση με το Νόμο 3777/57 βοήθησε τους τρεις μεγάλους δήμους παραχωρώντας τους το 75% του προϊόντος του συμπληρωματικού αναλογικού φόρου επί του εισοδήματος των οικοδομών (Ν.Δ. 3323/55) που για το 1958 υπολογίστηκε σε 55.000.000 δραχμές. Το  40% έλαβε η Αθήνα, το 25% η Θεσσαλονίκη και μόνο το 10% ο Πειραιάς που με την απελευθέρωση βρέθηκε προ ερειπίων «υπό τα οποία ακόμα στενάζει η πόλις» και από άποψη πληθυσμού είναι αναλογικά μεγάλος.
Η Η.Ε.Μ. θα εγκαταλείψει τον Δεκέμβριο τις τροχιοδρομικές γραμμές 17 και 18. Αν οι γραμμές που θα αντικατασταθούν με λεωφορεία δοθούν στον δήμο προς εκμετάλλευση, υπολογίζεται ότι θα καλυφθεί μέρος της απώλειας του δεκαλέπτου.
Οι υπηρεσίες του δήμου είναι εγκατεσπαρμένες τήδε κακείσε και δεν μπορεί να γίνει παρακολούθηση των λειτουργιών του. Να γίνει δημοπρασία για να βρεθεί νέο οίκημα, το «Ωρολόγιον» θα χρησιμοποιείται μόνο για υποδοχές ξένων και για τα συμβούλια. Το ενοίκιο θα δίνεται από το Ταχυδρομικό Μέγαρο, που μόλις το επιστρέψουν «οι βραχμάνες του Υπουργείου» από τις άδειές τους, λάβουν απόφαση να υπογράψουν σύμβαση να το ενοικιάσει ο δήμος πάλι στο κράτος αλλά με πιο συμφέροντες όρους. Η σύμβαση για την υπογραφή ίδρυσης εργοστασίου απορριμμάτων θα συζητηθεί σύντομα είπε μεταξύ άλλων ο δήμαρχος.
Ο δημοτικός σύμβουλος Λουκάς Στυλ. Μάτσας πρότεινε να λάβει ο Ολυμπιακός το μετάλλιο της πόλης του Πειραιώς στις 12.9.1959, παραμονή του αγώνα του για το κύπελλο Ευρώπης με την Μίλαν αφού φέτος κατέκτησε το Κύπελλο Ελλάδος και ανακηρύχτηκε πρωταθλητής της χώρας για έκτη συνεχή φορά.   
Όσον αφορά στο δεκάλεπτο, με απόφαση 286/12.9.1956 του Δ.Σ. επέβαλε ο δήμος την είσπραξή του στις λεωφορειακές γραμμές Πειραιώς. Σε συνεννόηση με τα αρμόδια υπουργεία έγινε πράξη μετά από 7 μήνες, στα μέσα Απριλίου 1957. Τότε  εισπράχτηκαν 1.815.000 δραχμές. Στα 1958 έλαβε 3.617.000. Με αυτά τα χρήματα (τα συγκέντρωνε το Ταμείο των Μονίμων Οδοστρωμάτων) έγιναν αρκετές κατασκευές οδών (Ρετσίνα, Λακωνίας, περιμετρική πλατείας Καρπάθου, τμήμα της Ήβης  κ.λ.π.). «Ο Δήμος Πειραιώς ασφυκτιά και θα αποθάνη εάν δεν έλθη το Κράτος και πάλιν αρωγόν δια να τον ενισχύση».
Η κακή κατάσταση στις συνοικίες λόγω μη ασφαλτόστρωσης των οδών, μη ύπαρξης υπονόμων, ύδρευσης, φωτισμού, επέφερε την διαμαρτυρία των κατοίκων της Παλαιάς Κοκκινιάς, του Αγίου Δημητρίου και της Υπαπαντής. «Είναι το δεύτερον κρούσμα το οποίον παρουσιάζεται εις το Πειραιά, δια του οποίου απειλείται ο διαχωρισμός των εν λόγω συνοικιών από τον Δήμον». Οι απόψεις του τοπικού συλλόγου Η ΠΡΟΟΔΟΣ της Υπαπαντής Ταμπουρίων ήταν σωστές, ο σύμβουλος Κατσιβαρδάκος είναι κάτοικος της περιοχής εκείνης. «Η εν λόγω περιοχή ευρίσκεται εις αθλιεστάτην, εις πρωτόγονον κατάστασιν. Εάν μεταβήτε και θελήσετε να διέλθητε την οδόν Θερμοπυλών, θα ίδητε ότι δεν ημπορείτε να διέλθητε ούτε με τα πόδια».
Επί της δημαρχίας Σαπουνάκη είχε ζητηθεί το ίδιο από το Χατζηκυριάκειο.
Μικρή αναφορά έγινε για τα έργα του Ο.Λ.Π. στο Φαληρικό Δέλτα. Κάποια σχέδια για προβλήτα, εγκαταστάσεις. Ο Ιωάννης Μητρόπουλος έλειπε σε άδεια και έτσι η συζήτηση δεν είχε μάκρος. Επανήλθε όμως αργότερα ο Βασίλειος Κατσιβαρδάκος πιστεύοντας ακράδαντα ότι αν κατασκευαστεί αυτή η αποβάθρα «συν τω χρόνω θα γίνη λιμήν». Είναι πιο εύκολο από εκεί ο πλοίαρχος να αποβιβάσει τους επιβάτες. «Εάν λοιπόν, συμβή αυτό και μετά τας υψηλάς προσωπικότητας πλευρίση το σκάφος με τους περιηγητάς, τότε τι θα γίνη; Ο λιμήν μας νεκρούται. Ήδη, μετά την καταστροφήν του 1944, οπότε η πόλις του Πειραιώς εξεκενώθη κι εξεκενώθη από τους Πειραιώτας εκείνους, οι οποίοι ημπορούσαν να δώσουν μιαν κίνησιν εις την πόλιν μας και οι οποίοι έγιναν κάτοικοι των Αθηνών, η πόλις υπέπεσεν εις μαρασμόν. Εάν και ο λιμήν του Πειραιώς μάς ξεφύγη από τα χέρια και μεταφερθή εις το Φαληρικό Δέλτα να είσθε βέβαιοι ότι η πόλις μας θα νοιώση νέον μαρασμόν, χειρότερον του πρώτου. Και τότε το υπέροχον Πασαλιμάνι μας, εις το οποίον ημπορούν να γίνωνται αι επιβιβάσεις και αι αποβιβάσεις των υψηλών προσώπων, των περιηγητών και γενικά πάσα επιβατική κίνησις, θα μείνη νεκρόν. Το Πασαλιμάνι αυτό το οποίον θαυμάζουν οι Έλληνες και οι ξένοι».
Πριν αναλάβει τα καθήκοντά του ο Ντεντιδάκης κλήθηκε μεταξύ άλλων σε σύσκεψη στο ΕΒΕΠ για να συζητηθεί η ανεύρεση χώρου στέγασης της Βιομηχανικής Σχολής που θα κατέβαινε από την Αθήνα. Ζητήθηκε από τον δήμο να παραχωρηθεί οίκημα. «Όπως είναι γνωστόν, ο Δήμος δεν έχει ίδιον οίκημα δια τον εαυτόν του». Είχε προταθεί το σχολείο του Προμηθέα, όμως το οίκημα δεν ανήκε στον δήμο και στέγαζε ήδη δυο σχολεία. Έγινε υπόδειξη να ενοικιάσουν κάποιο κτήριο. Υπέδειξαν το εξαώροφο ακίνητο Βιτόγιαννη και Διάκου της γωνίας Κολοκοτρώνη και Σωτήρος, που τότε ήταν ελεύθερο. Οι αίθουσες ήταν μικρές και δεν είχαν αυλή. Έψαχναν κάπου στο κέντρο. Αναφέρθηκε και η «Μάντρα του Σκυλίτση» που ανήκε στο Ν.Α.Τ. Ούτε η πρώην οικία Σπυράκη πίσω από την Αγία Αικατερίνη είχε τύχη.
Έγινε πάλι νύξη για να βρεθεί λύση, ο δήμαρχος δέχτηκε τον Κοτσιόπουλο (βιομήχανο, μέλος Δ.Σ. της σχολής), τον Δημήτριο Κουμς (πρόεδρο του Ε.Σ.Π.), τον Σπυρίδωνα Μπρούσκαρη (τέως πρόεδρος του ΕΒΕΠ, είχε αναλάβει ο Νικόλαος Δρίτσας) και τον Λεβέντη (πρόεδρο του Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων Πειραιώς) όμως ήταν αδύνατον να σκεφτεί κάτι άλλο.
«Πάντως πρέπει η Σχολή να κατέλθη εις τον Πειραιά» είπε ο Μάρουγκας. Σε αυτό συμφώνησαν όλοι.
Ο Δήμος με το άρθρο 214 του Δ.Κ.Κ. μπορεί να συμμετέχει σε επιχειρήσεις ή μόνος ή σε συνεργασία με άλλες ιδιωτικές εταιρείες. Μπορεί να αναλάβει λεωφορειακές γραμμές ή να συμβάλλει στην ανέγερση και εκμετάλλευση του Τουριστικού Ξενοδοχείου Πειραιώς.
ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΟΣ: «Έχω την πληροφορίαν, δεν ξέρω εάν είναι αληθές, ότι μέχρι της ημέρας καθ’ ην ανέλαβεν ο κ. Λεούσης, δεν εγνώριζεν ο προηγούμενος Δήμαρχος πόσα χρήματα είχαν βεβαιωθή από το 10λεπτον και το 5λεπτον, τα δε χρήματα αυτά παρέμεναν ″παγωμένα″ εις τας Τραπέζας, εις πίστωσιν του Δήμου Πειραιώς, χωρίς να χρησιμοποιηθούν»… Υπάρχει το πενταετές σχέδιο, πρέπει να γίνουν έργα οποιασδήποτε μορφής, γιατί όποια και να είναι θα αξιοποιήσουν τον Πειραιά και θα αυξήσουν τη περιουσία του. «Θέλω να σας μεταφέρω την δραματικήν φωνήν των συνδημοτών μας της Καλλιπόλεως. Οι άνθρωποι αυτοί πραγματικά υποφέρουν από τα κουνούπια. Είχα την ατυχία να ίδω πολλούς δημότας οι οποίοι μου κατέδειξαν το σώμα των. Ομολογώ ότι εντράπηκα διότι εις τον 20ον αιώνα είναι δυνατόν να υποφέρουν άνθρωποι κατ’ αυτόν τον τρόπον. Είδα τα σώματά των, τα οποία ήσαν κυριολεκτικώς κεντημένα από τα τσιμπήματα των κουνουπιών. Έφθασαν δε πολλοί να μου είπουν ότι αι γυναίκες των και αι αδελφαί των κοντεύουν να γίνουν νευρασθενείς, διότι την νύκτα δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να ασχολούνται με κουνούπια». Το θέμα πρέπει να εξεταστεί ευρύτερα με μια επιτροπή από σύμβουλους που μένουν στην Καλλίπολη με πρόεδρο τον δήμαρχο και που προτείνει να συμμετέχει και ο στρατηγός Ρεβύθης που ήταν πρόεδρος συλλόγου ειδικού για την καταπολέμηση των κωνώπων. «Σκεφθείτε, Κύριοι, χρειάζεται στρατηγόν ή εκστρατεία η οποία πρέπει να γίνη!» [Ο Ρεβύθης ήταν στο Ρούπελ] Εκτός τους παραπάνω ο Παπαντωνάκος πρότεινε και τον Ιωάννου «ο οποίος διατηρεί καφενείον εις την κεντρικήν πλατείαν και ο οποίος θα δύναται να πληροφορήση τους κατοίκους … ». Ένα ελικόπτερο είχε ψεκάσει την περιοχή πριν δύο χρόνια και η κατάσταση είχε αμβλυνθεί. Η αιτία αποδινόταν στο ανύπαρκτο αποχετευτικό δίκτυο. Το ίδιο θέμα για την Καλλίπολλη είχε θίξει ο Λουκάς Μάτσας άλλη φορά.
Ο Βαρούνης πήρε το λόγο. Επαναλαμβάνει τα θέματα συζήτησης και συμφωνεί στο να αναλαμβάνει ο δήμος την οδοποιία. Οι τροχιοδρομικοί και αυτοκινητιστές της Η.Ε.Μ. προτιμούν να εργαστούν για λογαριασμό του δήμου παρά για τους λεωφορειούχους «όπου το καθεστώς της εργασίας είναι πολύ δύσκολον δια τους υπαλλήλους». Τα κέρδη να μπουν στο πτωχό ταμείο του δήμου κι όχι στις τσέπες των λεωφορειούχων. Είχαν υπογραφεί δυο συμβάσεις μεταξύ κράτους και Η.Ε.Μ. Η πρώτη, 27.8.1957, παρείχε το δικαίωμα στο κράτος να δημιουργήσει στους δήμους δημοτική επιχείρηση εκμετάλλευσης των γραμμών που καταργούνται. Η δεύτερη, συμπληρωματική, του 1959 καθόριζε τον ανάδοχο και τα ζητήματα που θα προκύψουν με το νέο καθεστώς.
Οι ανάγκες της πόλης είναι μεγάλες. Όποιος γυρίσει στις συνοικίες θα βρει συνθήκες 100 ετών πριν. Καμιά υπόσχεση δεν έγινε για δρόμους, πλατείες, παιδικές χαρές. Χρειάζονται χρήματα. «Όλοι μας πιστεύω ότι θέλομεν ο Πειραιεύς να γίνη μια από τας ωραιοτέρας πόλεις». Υπάρχουν δρόμοι αδιάβατοι που τον χειμώνα είναι γεμάτοι λάσπες και νερά και το καλοκαίρι πλουτίζουν τα σπίτια από το πρωί μέχρι το βράδυ με οκάδες σκόνη. Το ενδιαφέρον να στραφεί σε ολόκληρο τον Πειραιά και οι προτάσεις να περιλαμβάνουν όλη την πόλη, όχι ορισμένα σημεία της. Να μην στρέφονται οι προσπάθειες στο κέντρο, στην βιτρίνα της πόλης και τριγύρω να στρώνεται με πέτρες κανένας δρόμος ή να ξύνεται για να ισοπεδωθεί. Να δοθεί σημασία εκεί που μένει ο περισσότερος κόσμος, δηλαδή στις συνοικίες που ζει ένα δράμα. Αφού λοιπόν χάθηκε η εισφορά του δεκαλέπτου, ας πάρει ο δήμος την εκμετάλλευση των δυο γραμμών. [Η Αθήνα διεκδικούσε πέντε λεωφορειακές γραμμές]
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: Η αυτοδιοίκηση βάλλεται συνεχώς, η κυβέρνηση, εκείνη που έλεγε ότι είναι η θεμελιωτής της, που είχε δώσει το δεκάλεπτο πριν δυο χρόνια, τώρα το κόβει. [Τον διέκοψε ο Μάρουγκας, να μην είναι εναντίον της κυβέρνησης, να περιοριστεί στα δημοτικά προβλήματα]. Τα έσοδα του δήμου σε σχέση με του κράτους προπολεμικά ήταν 1 προς 7. Το 1959 ήταν 1 προς 17. Τότε είχε 167 εκατομμύρια προϋπολογισμό από τα οποία τα 54 προήρχοντο από τα διαπύλια, στα 1959 έχει 45. Πού είναι η μέριμνα του κράτους; [Πάλι φωνές, θόρυβος, κωδωνοκρουσίες …]. Με το δεκάλεπτο χάνεται η κατασκευή των οδών. Πολλές συνοικίες «είναι σαν χωριά της μαύρης Αφρικής!». Η μοίρα κυνηγά τον Πειραιά, βομβαρδισμοί, οικονομικές καταστροφές κλπ. «Διατί αι Αθήναι προβαδίζουν συνεχώς και ο Πειραιεύς μένει οπίσω».
«Προ καιρού, ως θα ενθυμείσθε οι παλαιότεροι, είχομεν μίαν αντιδικίαν με το Κράτος ως προς το Ταχυδρομείον. Η υπόθεσις έφθασε μέχρι τον Άρειον Πάγον, εκερδήθη εν τέλει, και τώρα είναι εις χείρας του κ. Δημάρχου να διαπραγματευθή αν θα μείνη το δημόσιον εις το Μέγαρον αυτό και τι πόσον θα πληρώνη». Σε ιδιαίτερη συνεδρίαση να ασχοληθεί το σώμα με το οικονομικό πρόβλημα του δήμου.
ΣΙΒΡΗΣ: Πληροφορεί ότι στην Ρόδο υπάρχει δημοτική συγκοινωνία και εφιστά την προσοχή για τα προβλήματα των συνοικιών. Κατοικεί στο Χατζηκυριάκειο. Η μάντρα του Χατζηκυριάκειου έχει καταντήσει τόπος απορριμμάτων των περιοίκων. Δεν υπάρχει δρόμος που να συνδέει το Χατζηκυριάκειο με την Καλλίπολη αν και η απόσταση μεταξύ τους δεν είναι παραπάνω από 500 μέτρα. Για να πάει κανείς πρέπει να κάνει κύκλους, Χατζηκυριάκειο - Πειραϊκή - Καλλίπολη ή Χατζηκυριάκειο - Βρυώνη - Καλλίπολη. Υπάρχει τόση ακαταστασία στο οδικό δίκτυο ώστε είναι αδύνατο να καθορίσουν ποιους δρόμους να φτιάξει ο δήμος.
Ο δήμαρχος απάντησε ότι πήγε στο Χατζηκυριάκειο και το είδε. Η οδός που το ενώνει με την Καλλίπολη είναι η Κλεισόβης. Για να γίνει χρειάζεται 1.200.000 δραχμές. Τέτοιο έργο δεν αναλαμβάνει ο δήμος αφού δεν έχει στο ταμείο τα χρήματα. Με τις τεχνικές υπηρεσίες περιέρχεται τις συνοικίες, βλέπει και κατατάσσει κατά κατηγορίας τους δρόμους ώστε να διευκολύνει τους κατοίκους.
ΓΑΡΟΥΦΑΛΑΚΗΣ: Στα 1957 έγινε σύσκεψη για το ζήτημα της προβλήτας του Φαλήρου. Οι Αθηναίοι προσπαθούν να μεταφέρουν τον λιμένα εκεί για να είναι σε πιο κοντινή απόσταση. Διέθεσαν 25 εκατομμύρια. «Δεν προορίζεται δια τους υψηλούς ξένους, αλλά δια τα υψηλά πλοία, δια τα πλοία εκείνα τα οποία αφήνουν την δραχμήν των εις τον Πειραιά και τα οποία θα εκμεταλλεύωνται κατόπιν οι Αθηναίοι». [Έχει συσταθεί μια επιτροπή σχέσεων για αυτό που θα αποφανθεί, απάντησε ο πρόεδρος]. «Προχθές ήμην εις τον λόφον του Βώκου. Είδα μιαν κατάστασιν που ούτε λέγεται, ούτε μπορεί κανείς να φαντασθή ότι ζουν άνθρωποι εκεί πάνω. Στερούνται ακόμη και της συγκοινωνίας. Ανέβηκα επάνω και παρ’ όλον που είμαι εργάτης, ήμην υποχρεωμένος να σταθώ δια να αναπνεύσω». [Για να φθάσει το αυτοκίνητο στο λόφο του Βώκου «Έχομε λάβει τα μέτρα μας», λέει ο δήμαρχος]
ΣΑΚΑΛΗΣ: Μιλάει για τρίτη φορά απόψε. Αναφέρθηκε στον Κώδικα, δεν είναι δυνατόν να μην αναφέρεται η κυβέρνηση όταν από αυτήν εξαρτώνται οι πόροι που δίνονται στους δήμους ή αφαιρούνται από αυτούς. Συνεχίζει με την Καλλίπολη. Ήταν βουλευτής όταν έγινε ο ψεκασμός στα 1953 ή 1954. Πολλοί κάτοικοι είναι πρόθυμοι να συμβάλλουν στα έξοδα καταπολέμησης των κουνουπιών. Στα οικονομικά, ο νόμος 3777 δεν υπήρξε σωτήριος για την τοπική αυτοδιοίκηση. «Δεν υπάρχει πεντάρα τσακιστή δια να γίνουν έργα!». 700.000 δραχμές χρειάζονται το μήνα μόνο για του μισθούς.
ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ: Με στοιχεία των οικονομικών υπηρεσιών και με τα πεπραγμένα του Σαπουνάκη που διανεμήθηκαν κατά το τρίμηνο 1.4.55 έως 31.6.55 διατέθηκαν 1.205.936 για έργα. Από 1.7.55 έως 31.12.56, 4.350.099 δρχ. Από 1.1.57 έως 31.12.57, 2.808.343 δρχ. Σύνολο 8.364.375 δρχ. συν 3.344.941 δρχ. το 1958, δηλαδή 11.709.323 δρχ. Εκτός από αυτά πλήρωσε ο δήμος σε τοκοχρεωλύσια, του δανείου του παλαιού των 4 εκατομμυρίων και των 15 εκ. του Ανδριανόπουλου, 8.861.181 δρχ. Επομένως 21 εκ. σε έργα. Ποιος άλλος δήμαρχος σε μια τετραετία έδωσε τόσα πολλά για έργα; Επενέβη ο Φιλιππάκος, δεν είναι έργα τα ποσά αποπληρωμής. Ο Μάτσας έκανε μια ερώτηση που προκάλεσε θόρυβο, «Περισσότερα έργα εκάματε ή ψηφίσματα;». «Κύριε Μάτσα, να είσθε πιο σοβαρός ενώπιον του Δ.Σ., διότι εγώ δεν προεκάλεσα κανένα. Αναφέρομαι εις αριθμούς και παρακαλώ οποιονδήποτε να με διαψεύση». «Παρεκάλεσα να μη παρελθοντολογούμε … » έκλεισε ο Μάρουγκας.
Ο Φραγκούλης τόνισε ότι στα 1958 το Υπουργείο υποχρέωσε να υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για τα έργα του δεκάλεπτου και άλλο για τα έργα που θα γίνονταν από τον προϋπολογισμό. Κατά την σύνταξη του προϋπολογισμού 1959 που συντάχτηκε επί δημαρχίας Λεούση, αυτό δεν έγινε, έδωσε δηλαδή το Υπουργείο την ευχέρεια να χρησιμοποιήσει ο δήμος τα χρήματα του 10λεπτου κάπως πιο ελεύθερα.
ΖΗΛΑΚΟΣ: Πιστεύει ότι με την εκτέλεση των έργων από το Ταμείο Μονίμων Οδοστρωμάτων το οποίο και θα εισπράττει τα ποσά, είναι πιθανόν να γίνουν πολύ περισσότερα στον Πειραιά, τούτο θα εξαρτηθεί από την πολιτική επιρροή και την πίεση στους αρμόδιους. Αν όμως δεν δοθούν χρήματα για έργα όπως συνέβη με την στέρηση των διαπυλίων, τότε το Δ.Σ. να διακηρύξει με στεντόρεια φωνή ότι δεν μπορεί να στερηθούν οι δήμοι από τα έσοδά τους. Η εκμετάλλευση από τον δήμο της γραμμής Αγίου Βασιλείου και Φαλήρου στα χέρια ανθρώπων που θα έχουν την έφεση, την θέληση, την διάθεση θα απέδιδε και θα αύξαναν να έσοδα. Η στέγαση σε ενοικιασμένο χώρο των υπηρεσιών να είναι προσωρινή, να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να αποκτηθεί ιδιόκτητο μέγαρο. «Δεν νοείται πόλις, δεν νοείται Πειραιεύς, ο οποίος αποτελεί την καρδίαν και τον πνεύμονα της Ελλάδος, να εμφανίζη την κατάστασιν αυτήν του Δημοτικού του Μεγάρου. Οφείλει να έχη μέγαρον καλλιμάρμαρον και μεγαλοπρεπές, το οποίον θα ατενίζουν οι εισερχόμενοι εις την πόλιν». Πρέπει να βρεθούν πόροι μέσω ενός τοκοχρεωλυτικού δανείου που θα πληρώνεται από την τεράστια οικονομία που θα προκύψει μέσω κατάργησης τηλεφώνων, φωτισμού και άλλων δαπανών.
ΛΙΑΚΑΚΟΣ: Το 10λεπτο και το 5λεπτο πρέπει να διαχειρίζεται από τον δήμο. Όταν το εισέπραττε έγιναν έργα, όπως η οδός Λακωνίας (πραγματοποιήθηκε) και η Έβρου - Χαϊδαρίου (συνεχίζεται ακόμα). Στην απομακρυσμένη αυτή περιοχή οι κάτοικοι προκειμένου να πάνε στην εργασία τους ήθελαν 20 λεπτά περπάτημα. Ο Λιακάκος κατοικεί στην περιοχή από μικρό παιδί, μόνο η οδός Δογάνη έχει φτιαχτεί. «Κατά συνέπειαν, δικαίως οι κάτοικοι αυτοί ευρίσκονται εν αγανακτήσει».        
ΦΙΛΙΠΠΑΚΟΣ: Παρεμβατισμό της κυβέρνησης δεν βλέπει. Επιθυμία είναι να παραμείνουν και το 10λεπτο και το 5λεπτο. Όταν ο Ντεντιδάκης ήταν υπουργός Δημοσίων Έργων είχε κάνει την πρώτη κίνηση να κατασκευαστεί η Λεωφόρος Χατζηκυριακού και η περιφερειακή από Λεωφόρο Φρεαττύδος μέχρι Σχολή Δοκίμων. Να γίνουν έργα είτε από τον δήμο είτε από την κυβέρνηση. Για την οδοποιία και συγκοινωνία στον λόφο Βώκου που είναι μεγάλο πρόβλημα, πρέπει να δοθεί ενδιαφέρον. «Ειδικώς, θα περεκάλουν δια την συγκοινωνίαν, διότι είναι αμαρτία να ταλαιπωρούνται οι κάτοικοι, επί ημίσειαν ώραν και πλέον δια να φθάσουν εις το αυτοκίνητον, ενώ το θέμα αυτό θα ημπορούσε να λυθή είτε εκ των αυτοκινήτων τα οποία εκτελούν την συγκοινωνίαν του Προφήτου Ηλιού, (ίσως δε αυτά να είναι και κάπως καταλληλότερα, διότι η κατασκευή των είναι δι’ ανωμάλους δρόμους) είτε δι’ άλλου τρόπου». [Ο δήμαρχος είπε ότι θα ζητήσει έγκριση πιστώσεων για εκτέλεση έργων λίαν απαραιτήτων, δηλαδή για εκβραχισμούς και διαμορφώσεις οδών]
ΛΕΟΥΣΗΣ: «Όταν Κύριοι, ο τεχνητός ήλιος του μεσονυκτίου θα καταυγάζη τα σκότη επί της γης, όταν η λίμνη του Μαραθώνος θα δροσίζη κάθε γωνιάν της Αττικής, όταν το οδικόν δίκτυον του Πειραιώς θα έχη ολοκληρωθή, πρέπει Δήμοι να μη υπάρχουν! Αυτή η εντύπωσις εδημιουργήθη, εκ των όσων ελέχθησαν απόψε.. Δυστυχώς, όμως, κανένα από αυτά δεν πρόκειται να γίνη». Δεν ενδιαφέρει τον κάτοικο της ακραίας συνοικίας εάν το έργο γίνει από το δήμο ή από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Όσα χρήματα και να λάβει ο δήμος, λόγω των γνωστών διατυπώσεων θα χρειαστούν τουλάχιστον οκτώ μήνες για να ξεκινήσουν έργα.
«Ο Ναός ″Ρόδον το Αμάραντον″, ο οποίος εκτίσθη προχείρως σε μία παράγκαν, εξυπηρετεί ανάγκην της συνοικίας αυτής και εάν τυπικώς ο Δήμος, δι’ ωρισμένους λόγους, δεν ηδυνήθη να δώση το παραχωρητήριον εις την Εκκλησιαστικήν Επιτροπήν, τούτο δεν θα είπη ότι σήμερον πρέπει να το αμελή η παρούσα Δημοτική Αρχή. Δεν είναι δυνατόν οι εκκλησιαζόμενοι της Πειραϊκής περιφερείας ″Ρόδον το Αμάραντον″ να έρχωνται εις τον λιμένα να εκκλησιάζωνται εις την Ζωοδόχον Πηγήν».
Για την στέγαση της Βιομηχανικής Σχολής προτείνει τον χώρο πίσω από το σχολείο, όπου ήταν παλαιότερα η διλοχία. Η παρουσία στρατιωτικού λόχου μέσα στον Πειραιά δεν είναι απαραίτητη. [Ο δήμαρχος λέει ότι η διλοχία δεν παραχωρείται από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης. Η Σχολή ζητάει την διλοχία αλλά και το δημοτικό σχολείο ώστε να έχει κήπο μπροστά της. Είχε υποδειχτεί να καταληφθεί η οδός Δεληγιώργη και να μείνει η πλατεία.
Οι ανασκαφές στην Γεωργίου και Φίλωνος γίνονται νύχτα. Ο Λεούσης ρώτησε αν ο δήμαρχος είναι γνώστης των εκάστοτε αποκαλυπτομένων αρχαιοτήτων. Φοβάται ότι τα αρχαία μπορούσαν να μεταφέρονται στην Αθήνα και να μην βρίσκονται στο έλεγχό τους. Ο δήμαρχος παρακολουθεί την υπόθεση «Μου κάμει κατάπληξιν, διότι επί κεφαλής του συνεργείου είναι ένας πρώην Μηχανικός του Υπουργείου Δημοσίων Έργων ο οποίος όταν ήμην Υπουργός, είχεν τιμηθή δι’ ευφήμου μνείας. Έχει δε ένα σεβασμόν και μίαν εκτίμησιν απεριόριστον προς το πρόσωπόν μου. Έρχεται κάθε δύο ημέρας εις το Δημαρχείον και μου αναφέρει: ″Ευρήκαμεν αυτά τα νομίσματα. Ευρήκαμεν αυτό το πράγμα″. Σας λέγω ότι δεν μου έχει αναφέρει ει μη μόνον την ανεύρεσιν 16-20 νομισμάτων μεταλλικών, τα οποία είναι του 4ου αιώνος και του 5ου αιώνος, και μιας μαρμαρίνης στήλης, η οποία ήλπιζαν ότι είναι επιγραφή αλλά δυστυχώς δεν έχει». Ο Βασιλακάκης έκανε μια μελέτη άκρως προσαρμοσμένη στις ανάγκες της πόλης. Αφορούσε στην εμφάνιση της πόλης κατόπιν του καθορισμού των οικοδομικών υψών.
ΛΑΜΠΡΙΝΑΚΟΣ: Επαναλαμβάνει τα θέματα της ημερήσιας διάταξης λέγοντας την γνώμη του. Να κατασκευαστεί η οδός Ψαρρών από την Αγχιάλου μέχρι την Πέτρου Ράλλη «μετά υπονόμων δια να την χρησιμοποιήσουν δια συγκοινωνιακόν κόμβον»
Οι συζητήσεις που ακολούθησαν δεν είχαν ενημερωτικό περιεχόμενο, απλά έγιναν διευκρινίσεις και εκφράστηκαν παρεμφερείς απόψεις … Ο Παπαντωνάκος είπε κάτι που έθιξε αρκετούς: «Άλλωστε, νομίζω ότι έχω δικαίωμα να το λέγω, μεταξύ των ολίγων, αυτό το πράγμα, διότι είμαι γέννημα-θρέμμα του Πειραιώς … ».
(Φωνές, θόρυβος, κωδωνοκρουσίες).
Ζηλάκος: «Αυτό είναι απαράδεκτον. Διότι και ημείς οι οποίοι δεν εγεννήθημεν εις τον Πειραιά, τον αγαπούμε, περισσότερον ίσως από εκείνους οι οποίοι εγεννήθησαν εδώ».
Παπαντωνάκος: «Και εγώ νομίζω ότι αυτοί οι οποίοι εγεννήθησαν εις τον Πειραιά, τον αγαπούν ακόμη περισσότερον. Αυτή είναι η γνώμη μου. Ημπορεί να υπάρχουν και εξαιρέσεις, αλλά είναι φυσικόν, ένας άνθρωπος ο οποίος εγεννήθη εις τον Πειραιά να τον αγαπά περισσότερον».
Μάρουγκας: «Όχι, διότι πολλοί γηγενείς έχουν πάει εις τας Αθήνας».
Παπαντωνάκος: «Αυτή είναι άλλη περίπτωσις».
Ο Ο.Λ.Π. κερδίζει τεράστια ποσά ενώ ο δήμος εισπράττει ελάχιστα. Σε αντίθεση εκείνων που βλέπουν ότι είναι δημιουργικός, άλλοι λένε ότι καταστράφηκε το λιμάνι, γιατί μίκρυνε η λιμενική επιφάνεια.
Τελικά εγκρίθηκαν τα παρακάτω:
-Παράκληση προς την κυβέρνηση να ανατεθεί στον δήμο η εκμετάλλευση των εγκαταλειμμένων από την Η.Ε.Μ. τον προσεχή Δεκέμβρη 1959 συγκοινωνιακών γραμμών 17 και 18 του Πειραιά.
-Παράκληση προς την κυβέρνηση, αν δεν είναι δυνατή η επαναφορά του 10λεπτου τέλους, να εγκρίνει χρηματοδότηση του δήμου 4 εκατομμυρίων δραχμών ετησίως από το Ταμείο Μονίμων Οδοστρωμάτων (ίσο προς το ετήσιο ποσό του καταργηθέντος τέλους επί των εισιτηρίων των λεωφορείων αστικής συγκοινωνίας) για την εκτέλεση έργων οδοποιίας.
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΞΗ
-Απόφαση 203. Το Σώμα ενέκρινε στους κληρονόμους του αποβιώσαντος τέως εφημερίου του μη ενοριακού ναού του δημοτικού νεκροταφείου Χαραλάμπη Νικ. Σταυρόπουλου, την χορήγηση των αποδοχών που δικαιούταν να λάβει από την ημέρα της κρίσεώς του ως ανικάνου και αποχώρησε από την υπηρεσία μέχρι την ημέρα του θανάτου του.
-Απόφαση 204. Το Σώμα εγκρίνει την χορήγηση εφ’ άπαξ επιδόματος αεροθεραπείας εκ δραχμών 500 για την θερινή περίοδο 1959 σε διάφορους φυματικούς συνταξιούχους του δήμου.
-Απόφαση 205. Το Σώμα εγκρίνει την υπ’ αριθ. 3/22.4.59 πράξη της Εφορευτικής Επιτροπής της Δημοτικής Φιλαρμονικής Πειραιώς περί αναμορφώσεως του προϋπολογισμού της Δ.Φ.Π. οικονομικού έτους 1959.
-Απόφαση 206. Το Σώμα εγκρίνει πίστωση από τον προϋπολογισμό δραχ. 1.186, 60 στον Παναγιώτη Νασιάκο για την κατασκευή αντερεισμάτων που έκανε στο κηπάριο που βρίσκεται στις διασταυρώσεις των οδών Ζέας και Σκυλίτση, προς πρόληψη κατολισθήσεως του εδάφους.
-Απόφαση 207. Το Σώμα εγκρίνει τις δωρεάν εκκενώσεις βόθρων των οικιών διαφόρων απόρων δημοτών (είχαν δελτία απορίας από το Κέντρο Κοινωνικής  Προνοίας) για τον Ιούλιο Αύγουστο 1959.
-Απόφαση 208. Το Σώμα εγκρίνει δωρεάν χορήγηση διαφόρων βιβλίων από τα πολλαπλά της Δημοτικής Βιβλιοθήκης στο δημοτικό σχολείο Αγίου Ανδρέου Σκάλας Λακωνίας.
-Απόφαση 209. Το Σώμα εγκρίνει δωρεάν χορήγηση διαφόρων βιβλίων από τα πολλαπλά της Δημοτικής Βιβλιοθήκης στην Λαϊκή Βιβλιοθήκη Πάτμου.
-Απόφαση 210. Το Σώμα εγκρίνει την χορήγηση εξόδων κινήσεως σε διάφορους υπαλλήλους του δήμου.
-Απόφαση 211. Το Σώμα ορίζει τον Ευάγγελο Λιακάκο σαν μέλος επιτροπής για την παραλαβή των εργασιών κατασκευής ασφαλτικής επίστρωσης στον περίβολο της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας.
-Για τον διορισμό συμβούλου ως μέλους επιτροπής για την παραλαβή εργασιών επισκευής απρόβλεπτων ασφαλτικών οδοστρωμάτων θα πρέπει να αναβληθεί η έγκριση για να ενημερωθεί ο φάκελος των έργων.

ΣΧΟΛΙΑ
Οι συνομιλίες καταγράφονταν στο μαγνητόφωνο. Μετά τις δακτυλογραφούσαν βγάζοντας πολλά αντίγραφα. Το αντίτυπο που έχω στα χέρια μου τελειώνει στην σελίδα 42.
Ομιλητές στην παρούσα ήταν οι Γεώργιος Σακαλής, ο Παναγιώτης Λεούσης, ο Ιωάννης Φραγκούλης, ο Βασίλειος Κατσιβαρδάκος, ο Εμμανουήλ Παπαντωνάκος, ο Ιωάννης Παπασπύρου, ο Ιωάννης Βαρούνης, ο Θεοφάνης Κωνσταντινίδης, ο Μιχαήλ Σιβρής, ο Νικόλαος Γαρουφαλάκης, ο Χαράλαμπος Ζηλάκος, ο Ευάγγελος Λιακάκος, ο Ιωάννης Φιλιππάκος κι ο Θεόδωρος Λαμπρινάκος.

 

750. ″ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ. Το λιμάνι από ψηλά - PIRAEUS. The harbour. Στουρνάρας. Αθήναι″. Χαρτί ARGENTA με οδοντώσεις. [Πειραϊκό αρχείο Δημήτρη Κρασονικολάκη] 

 

 

Κοπέλες (μαθήτριες) σε εκδρομή το 1959. «Φωτο - Λουξ/ Δ. ΜΟΣΧΟΛΙΟΣ/ ΝΟΤΑΡΑ 44 ΤΗΛ. 471171/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ». [Φωτογραφικό αρχείο Δημήτρη Κρασονικολάκη]  

 

Φωτογραφία ενός άνδρα. Σφραγίδα ″- 3 ΣΕΠ. 1959″ του φωτογραφείου «ΦΩΤΟ - ΖΕΡΒΟΥ/ ΦΙΛΩΝΟΣ 71 - ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ», δηλαδή μια ημέρα πριν την παρούσα συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς. [Φωτογραφικό αρχείο Δημήτρη Κρασονικολάκη] 

 

″Εις ένδειξη φιλίας και αγάπης, σας χαρίζομεν την φωτογραφία των παιδιών μας για ενθύμιον της παιδικής τους ηλικίας. Σωτήριος και Πόπη Κ. Πειραιεύς 26/10/59″. Απευθύνεται στην οικογένεια του Ιακώβου Γαβαλά, ενταύθα. Φωτοκάρτα με οδοντώσεις. «ΙΩ. ΚΑΡΙΠΗΣ/ ΚΑΡΑΟΛΗ & ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 18/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ». [Φωτογραφικό αρχείο Δημήτρη Κρασονικολάκη]             
            

 
                      

Λίγες πληροφορίες για την δράση της Αστυνομίας στους βομβαρδισμούς του Πειραιά.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Ήξερα το όνομα του Ηλία Χαϊδεμένου, ότι υπήρξε πρώην Αστυνομικός Διευθυντής Α΄. Ότι στα 1962 είχε αφιερώσει το βιβλίο του ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, σελ. 48, «Στην πόλι του Πειραιώς, που μου έδωσε μια θέσι στα σχολικά της θρανία και την υπηρέτησα από μια σκοπιά, του υπεραξίου Σώματος της Αστυνομίας Πόλεων».
Αργότερα τον βρήκα να συνεργάζεται με τα ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ. [Στο όνομα Ηλία Χ. Χαϊδεμένου γνωρίζω επίσης τα βιβλία: «Ο Γολγοθάς ενός λαού» 1980 και «Η άγνωστη Μάνη» 1984]
Σε ένα σύντομο άρθρο του στο διπλό τεύχος 478 - 479 Μαρτίου - Απριλίου 1976 (σελ. 262-265 και 269) με τίτλο «Οι βομβαρδισμοί του Πειραιώς και η Αστυνομία» αναφέρθηκε σε γεγονότα που έζησε ή άκουσε αργότερα κι έκανε τους προσωπικούς συνειρμούς του. Από αυτό αντλώ και συμπληρώνω τα παρακάτω.
Οι Γερμανοί μπήκαν στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941 εξακολουθώντας να βομβαρδίζουν θέσεις που θεωρούσαν ότι θα σταθούν εμπόδιο.
«Έτσι, δεν σταμάτησαν να βομβαρδίζουν και τον Πειραιά ίσαμε τα τέλη Απριλίου που μπήκαν στην πόλη. Η πόλις του Πειραιώς, λόγω λιμένος, είχε καταστεί ένας από τους κυριώτερους στόχους, αλλά, και από τον ίδιο λόγο, μετά την κατάληψη, είχε καταστεί κέντρο στρατηγικό για την περαιτέρω διεξαγωγή του πολέμου στην Κρήτη και στην Αφρική, αλλά και κέντρο διαμετακομιστικό υλικών και εφοδίων.
Την στρατηγική αυτή σημασία του Πειραιώς για τους Γερμανούς, τη γνώριζαν βέβαια τα συμμαχικά επιτελεία, όμως, είναι ν’ απορή κανείς, γιατί μ’ όλο που άργησαν να τους επισκεφθούν στο φρούριο του Πειραιώς, σαν τους επισκέφθησαν στις 11.1.44, δεν άφησαν το επισκεπτήριό τους σε Γερμανικές εγκαταστάσεις και σε κάποιους στόχους, αλλά στην ίδια την πόλη. Κι’ έτσι, που, αυτός ο ένας συμμαχικός βομβαρδισμός, προξένησε τόσα πολλά θύματα στον άμαχο πληθυσμό, όσα νομίζω, δεν είχαν προξενήσει όλοι οι απριλιανοί του’41 Γερμανικοί βομβαρδισμοί».
Η συμμαχική επιδρομή στον Πειραιά θυμίζει λίγο, χωρίς να συγκρίνεται, με το ολοκαύτωμα της Δρέσδης που ο όλεθρος πλησιάζει εκείνον της Χιροσίμα. «Και η πόλις του Πειραιώς στις 11.1.1944 υπήρξε σμικρογραφία ολέθρου».
Την εποχή εκείνη είχαν διαταχθεί όλες οι υπηρεσίες να κρατούν εμπιστευτικό πολεμικό ημερολόγιο, εκείνο που συνέταξε η αστυνομία του Β΄ τμήματος χάθηκε «σε επιτυχή» γερμανικό βομβαρδισμό. Έτσι ο Χαϊδεμένος γράφει τις αναμνήσεις του στηριζόμενος επίσης σε σημειώσεις κι αναφορές. Υπηρετούσε στην Αστυνομική Διεύθυνση, την ημέρα της κήρυξης του πολέμου ήταν διοικητής στο Β΄ Α.Τ.
Το τμήμα στεγαζόταν στην οδό Καποδιστρίου, πολύ κοντά στον Ηλεκτρικό Σταθμό.
Η περιφέρεια δράσης του ήταν από τις αντίστοιχες γραμμές του τρένου, μέχρι το Γηροκομείο, τα Κρητικά, την Τερψιθέα και την Τρούμπα με τις παρόδους της καθώς και την Ακτή Τζελέπη που ήταν και τα Λεμονάδικα «κι’ η Λαχαναγορά που κάηκε, σε μια ευεργετική πυρκαϊά, ένα δυο χρόνια πριν από το πόλεμο». Κάλυπτε δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης, εκτός από την Πειραϊκή και την Δραπετσώνα, που παρουσίαζε τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα από την ταυτότητα του Πειραιά, που μέσα από αυτή έβλεπε κάποιος και το ποινικό μητρώο της πολιτείας του παλιού καιρού. Ποια ήταν η εικόνα του προπολεμικού Πειραιά; «Βλέπατε ναύτες μεθυσμένους και ξεμέθυστους, τύπους ζόρικους και μαχαιροβγάλτες, αγαπητικούς προστάτες και ψευτοπαλληκαράδες, χασικλήδες, λωποδύτες και διαρρήχτες, παπατζήδες κι’ απατεώνες, μανιταριτζήδες που ξελάφρωναν τα πορτοφόλια των μεταναστών με την πιο κουτή μέθοδο. Βλέπατε ταχυδακτυλουργούς και σαλτιμπάγκους, γόητες και αγύρτες να γιατρεύουν τα δόντια με σκόνη «Μικάδου», που πολλοί κατέβαιναν κι’ από την Αθήνα, υπαίθρια κουρεία και τηγανιτζίδικα, και σύννεφα από μύιγες, κι’ όλους τους τύπους που συναντάει κανείς στα μεγάλα λιμάνια. Κι’ ο Πειραιάς, ήταν από τότε ένα μεγάλο μεσογειακό λιμάνι, και τούτη η περιοχή του Β΄Αστυν. Τμήματος, που είχε ένα μεγάλο μερδικό από τα κατακάθια του υποκόσμου, είχε κι’ όλον τον πλούτο της πόλεως, όλο το χονδρικό, και σχεδόν όλο το λιανικό εμπόριο».
Από την πλατεία του Ηλεκτρικού  ίσαμε την Ιπποδαμείας και την Μακράς Στοάς (Δ. Γούναρη), σε όλες τις παρόδους και σε κάθε μαγαζί σε κάθε πόρτα και ρολό βλέπατε κι από ένα δίτροχο καροτσάκι μέρα και νύχτα, από εκείνα που διακινούσαν τα εμπορεύματα τα χονδρομάγαζα. Τις νύχτες έμεναν αλυσοδεμένα σαν οδοφράγματα, κάνοντας τόπο για τα απόβλητα των μεθυσμένων και των ξεμέθυστων της νυχτερινής ζωής της πόλης. Όμως μέσα σε όλα τα παραπάνω, τον καιρό του ατμού φαίνονταν και οι μαύροι άνθρωποι της εργατιάς της δουλειάς και του μόχθου να ανηφορίζουν στις συνοικίες προερχόμενοι από τα καρβουνιάρικα.
Αυτά συνέβαιναν μέχρι της εμφάνιση της Αστυνομίας Πόλεων. Στο διάστημα του μεσοπολέμου όλα τα είχε σαρώσει. Εκτός από τους μαύρους ανθρώπους που σάρωσε το πετρέλαιο και οι «δηζελομηχανές» για τους υπόλοιπου τύπους και για όλες τις άλλες πληγές είχε φροντίσει η Αστυνομία. Ήταν η ειδυλλιακή εποχή της στον τομέα της Δημοσίας Ασφαλείας, με την ανάπτυξη των επιστημονικών και τεχνικών μεθόδων στην δίωξη των εγκλημάτων.
«Κι’ αυτή η συμβολή της αστυνομίας, στην πολιτιστική πρόοδο του Πειραιώς, με το κατακάθαρο λιμάνι του, που η ζωή βούϊζε σα μελίσσι, με τα ποντοπόρα πλευρισμένα στις προβλήτες, με τ’ ακτοπλοϊκά με την αναπτυγμένη δικτύωση και κίνηση λόγω χερσαίων ειδικών συνθηκών, και με τα μικρά του Αργοσαρωνικού που κάθε ώρα αυλάκωναν το λιμάνι και πόντιζαν μπροστά σ’ εκείνο το γραφικό «Ρολόϊ», όλ’ αυτά έδιναν όλο το ύφος του Πειραιώς του μεσοπολέμου. Ας προσθέσωμε μόνο πως, που και που, μαζί με τις σειρήνες των πλοίων, μπορούσατε ν’ ακούσετε και τις σειρήνες της πυροσβεστικής για κάποια πυρκαϊά, που μπορεί νάταν κι εμπρησμός».
Σε αυτήν την θεία αρμονία της ζωής και της ειρήνης, με την σχεδόν άπνοια στον τομέα της εγκληματικότητας σε αυτή την πόλη, καθώς πλησίαζε το σημαδιακό 1940 κάποια νέφη άρχισαν να συσσωρεύονται στους ελληνικούς ορίζοντες. Τότε, κάποιες άλλες αόρατες κι αλλόκοτες σειρήνες καλούσαν σε πρόβες τον άμαχο πληθυσμό, μ’ ένα ανατριχιαστικό πρόδρομο σύριγμα, για την θύελλα που έμελλε να ξεσπάσει.
Ώσπου, καθώς ήλθε το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940, νάσου μετά και τα ιταλικά αεροπλάνα στον πειραϊκό ουρανό. Λίγες βόμβες δώθε, κείθε, στην Πηγάδα, στην Τρούμπα, στα Ταμπούρια, λίγα θύματα από τον άμαχο πληθυσμό, κι έκλεισε κιόλας τούτη η σελίδα για τον Πειραιά από πλευρά ιταλικών φτερών.
Από τα πρώτα μελήματα του πολέμου, που ήθελαν άμεση λύση, ήταν η μεταστέγαση των υπηρεσιών του Β΄ Α.Τ. σε πιο κατάλληλο οίκημα, έτσι ώστε να πληροί κάποιους όρους ασφαλείας, όχι σαν την Καποδιστρίου που δεν είχε κανένα καταφύγιο κοντά και βρισκόταν δίπλα σε σταθερό στόχο, τον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο.
Το πρόβλημα λύθηκε γρήγορα, το Τμήμα μεταφέρθηκε στους δυο πρώτους ορόφους του μεγάρου της Εμπορικής Τραπέζης, απέναντι, στην βορεινή πλευρά της Αγίας Τριάδος. Το κτήριο, πολύ γερής κατασκευής, διαμπερές προς την Τσαμαδού, διέθετε δαιδαλώδη καταφύγια στα υπόγεια του, μελετημένα και σχεδιασμένα από τον αρχιτέκτονα Κ. Κιτσίκη. Παρείχε ασφάλεια και άνεση στην λειτουργία της αστυνομίας. 
«Ανάταση ψυχών και καρδιών συνείχε τον πληθυσμό της πολιτείας, σ’ όλο το διάστημα του Ιταλικού πολέμου, όπως στους πολέμους του ’12 και του ’13».
Ο Πειραιάς, σαν κόμβος που περνούσε όλο το στρατεύσιμο δυναμικό των νησιών και των Ελλήνων της διασποράς, ζούσε πάντα πολύ ζωηρά τους παλμούς του πολέμου. Έτσι πέρασε κι όλη η Μεραρχία Κρήτης με το πολεμικό υλικό της για να προωθηθεί στο μέτωπο. Η κίνηση ήταν αδιατάραχτη από τους ιταλικούς βομβαρδισμούς εκτός από τον αρχικό και κάποιους κούφιους συναγερμούς χωρίς να εμφανίζονται αεροπλάνα. Το ίδιο ήρεμη ήταν και η διακίνηση τραυματιών καθώς τα νοσοκομειακά πλοία, υποχρεωμένα να ταξιδεύουν νύχτα για λόγους ασφαλείας, πλεύριζαν τις πρωινές ώρες στην προβλήτα της Τρούμπας. Σε τέτοια ατμόσφαιρα όλα έμοιαζαν με γιορτή, με την παρουσία επισήμων και υψηλών προσώπων που κατέβαιναν από την Αθήνα να τους υποδεχτούν, με κυρίες της ψυχαγωγίας που πρόσφεραν γλυκίσματα και αναψυκτικά. Σε μια περίπτωση συναγερμού, κάποια ημέρα κατά τις 10, ερήμωσαν οι δρόμοι και η παραλία ενώ οι τραυματίες λούφαξαν στα υποστρώματα του νοσοκομειακού περιμένοντας την όποια, μοιραία ίσως, εξέλιξη. Ευτυχώς δε έγινε τίποτα, άλλος ένας κούφιος συναγερμός δηλαδή. Φανταστείτε, μερικά πρόσωπα που δεν δέχτηκαν την προστασία της αστυνομίας και κυρίες της ψυχαγωγίας, «υπό συναγερμόν κάναν περίπατο στην Τρούμπα».
Μετά τους Ιταλούς, που σύμφωνα με την γνώμη του Χαϊδεμένου σεβάστηκαν φαίνεται, την κίνηση του λιμανιού και την διακίνηση μεγάλου στρατιωτικού και πολεμικού δυναμικού, ήλθε το κεφάλαιο των γερμανικών βομβαρδισμών, την μεγαλύτερη δοκιμασία που γνώρισε ο Πειραιάς. Η νύχτα της 6-7 Απριλίου 1941 ήταν νύχτα κολάσεως, πυρός και σιδήρου. «Η έκρηξη κάποιου πλοίου με πυρομαχικά στον προλιμένα, [εννοεί το Clan Fraiser] σφενδόνισε συντρίμματα από σίδερα και ξάρτια του καραβιού, ως πέρα στις συνοικίες, κι’ ίσαμε την κεντρική πλατεία, την Κoραή. Πυρκαγές άναψαν σε παραλιακά καταστήματα και σε κτήρια, και μεγάλες γλώσσες από φωτιές φώτιζαν το λιμάνι. Μαύρες τουλίπες καπνού σα μαύρα σύννεφα, κάλυψαν τον ουρανό, κι’ ένα σάβανο την τόσο ζωντανή πόλη. Οι εκρήξεις συνεχίζονταν ώρες πολλές, και με τη δόνηση, σπάζαν τζάμια και πόρτες και παράθυρα και πέφτανε κτίσματα παλιά και ετοιμόρροπα. Ο Πειραιάς κείνη τη νύχτα, ήταν με φλόγες ζωσμένος». Οι ανθρώπινες ζωές δεν ήταν τόσες πολλές, όσο οι υλικές καταστροφές. Κτήρια γκρεμισμένα, μαγαζιά σπασμένα, εμπορεύματα καμένα, όλα εκτεθειμένα στον δρόμο σε κλοπές, σε απώλειες, σε φθορές, σε αλλοιώσεις κι εκείνη η ζάχαρη η καμένη, από αυτόν ή από άλλο βομβαρδισμό, έδιναν μια εικόνα που οι ζημιές δεν μπορούσαν να εκτιμηθούν. Η αστυνομία έτρεξε από τη πρώτη στιγμή, όπως η πυροσβεστική και το λιμενικό. Είχε καταργήσει  κι εκείνο το τετράωρο αλλαγής που ήταν στηριγμένο σε προληπτικό σύστημα της υπηρεσίας. Περιέζωσε ολόκληρα τετράγωνα για να υποβοηθήσει το έργο της πυροσβεστικής και να κρατήσει τα πλήθη μακριά από την πυρίκαυστη ζώνη, όσα περίεργα άτομα δεν είχαν αρχίσει να παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς προς την Αθήνα. Όταν καταλάγιασαν τα παραπάνω, κι έφυγε ο κόσμος, έμεινε η αστυνομία να φρουρεί την πόλη. «Και τη νύχτα, μετά την πρώτη νύχτα, βλέπατε μόνο αστυνομικούς, ν’ αργοπερπατάνε σα φαντάσματα, γύρω από τους σωρούς των ερειπίων. Και την ημέρα, μετά την έξοδο του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού, μεγάλα ανθρώπινα παλιρροϊκά κύματα, ξεσπάζανε στις σκάλες των αστυνομικών τμημάτων, καθώς οι μέτοικοι κατέβαιναν από την Αθήνα να φροντίσουν για τα μαγαζιά τους και για τα σπίτια τους, κι’ ύστερα για τα δελτία τροφίμων, για τις ταυτότητές τους, για τις δηλώσεις τους, για τ’ ακατοίκητα και τ’ ανασφάλιστα, και για καμμιά καταγγελία».
Ποτέ άλλοτε δεν γνώρισαν τα τμήματα αυτή την κοσμοσυρροή, δεν ασχολήθηκαν με τόσα πολλά ζητήματα της πόλης και των πολιτών. Ειδικά το Β΄ Α.Τ. είχε επιβαρυνθεί ικανό μέρος των ευθυνών και των υποχρεώσεων. «Κι’ ήταν αυτή η κίνηση των πολιτών στους κεντρικούς δρόμους, αλλόκοτη και βιαστική, από το φόβο κάποιου συναγερμού, που δεν αργεί κιόλας να σημάνη. Κι’ αρχίζει πάλι η ερήμωση μέσα σε λίγα λεφτά της ώρας, κι’ ύστερα μετά τη λήξη, πάλι η ίδια κίνηση στους δρόμους, η φευγαλέα και η βιαστική. Κι’ έτσι περνούσαν οι μέρες, με κάποια βόμβα δώθε, κείθε με το αντιαεροπορικό να βάλη, και με την αστυνομία πιασμένη από τα μαλλιά τι να πρωτοκάνη, γιατί από τη μια μέρα στην άλλη συσσωρεύονταν και περισσότερα προβλήματα». Ένα από αυτά ήταν οι στρατευμένοι νησιώτες που μετά την διάλυση του μετώπου άρχισαν να καταφτάνουν στον Πειραιά ταλαιπωρημένοι, προ πάντων πεινασμένοι περιμένοντας στα κράσπεδα του λιμανιού κανένα πλωτό μέσο να πάνε στον τόπο τους. Παράλληλα με τους πολεμιστές αυτούς η αστυνομία φρουρούσε τα ανασφάλιστα καταστήματα, καμένα και σπασμένα με εκτεθειμένα εμπορεύματα, οπότε είχε πέσει σε ένα μεγάλο πονοκέφαλο. Η καθημερινή πολεμική ζωή της πολιτείας άλλαξε, και φάνηκε σαν αντιπερισπασμός που έδωσε ανάσα στις υπηρεσίες, όταν ακούστηκαν πυροβολισμοί από την Ρετσίνα, την Ιπποδαμείας και την Τροχιοδρόμων. Ήταν η λεηλασία στις αποθήκες που είχαν τα εφόδια της Αγγλικής Επιμελητείας.
Φτάσαμε στον απογευματινό βομβαρδισμό της 18 Απριλίου 1941. «Σ’ αυτόν τον βομβαρδισμό, έγινε ολοκαύτωμα και το θαλαμηγό «Ελλάς», ένα από τα καλύτερα της ακτοπλοΐας, την ώρα που, πλευρισμένο σε κάποια προβλήτα του Ο.Λ.Π., ήταν έτοιμο ν’ αναχωρήση μ’ επιβάτες στρατιωτικούς, κυβερνητικούς και ιδιώτες, που πήγαιναν στην Κρήτη». Οι φωτιές το περιζώσανε από την πρύμνη ως την πλώρη, τα θύματα καμένοι, σκοτωμένοι, πνιγμένοι, τραυματισμένοι πρέπει να ανήλθαν σε εκατοντάδες. Τα νοσοκομειακά αυτοκίνητα πηγαινοέρχονταν στο νοσοκομείο Σαπόρτα, το ένα πίσω από το άλλο. Ανάμεσά τους και το αυτοκίνητο του Β΄ Α.Τ., που μετέφερε τραυματίες, όπως δυο ηθοποιούς του θεάτρου που θα πήγαιναν κι αυτοί στην Κρήτη.         
Έφτασε και η δραματική νύχτα της 21-22 Απριλίου. Όχι από άποψη θυμάτων όσο για την παρ’ ολίγο ύπαρξη πολλών θυμάτων. Το περιστατικό δεν είναι ευρέως γνωστό στους σημερινούς ερευνητές. 
Δυο βόμβες, η μια στην ΒΔ και η άλλη στην Α. πλευρά, έπεσαν στο Μέγαρο της Εμπορικής Τραπέζης. Αποτέλεσμα, να φράξουν με συντρίμματα την είσοδο και την έξοδο των καταφυγίων όπου είχαν μπει λίγες εκατοντάδες πολιτών και περί τους εκατό αστυνομικούς. Ανάμεσα στα σημεία κρούσης των βομβών πάνω στο κτήριο βρισκόταν ένα φυλάκιο. Την ώρα εκείνη παρατηρητής ήταν ο αστυφύλακας Κεραμιδάς που παρά την δοκιμασία σώθηκε. Οι εγκλωβισμένοι στα καταφύγια δεν κατάλαβαν τι συνέβαινε έξω. Θα ήταν θανάσιμο αν το ήξεραν αφού λίγες μέρες πριν είχαν σημειωθεί θανατηφόρα κρούσματα από πανικό στα καταφύγια των αποθηκών του Παπαστράτου. Αβοήθητοι, μπορούσαν να πεθάνουν όλοι από ασφυξία. «Μετά τη λήξη του συναγερμού, ήταν αξιοσημείωτη, η τάξη που έβγαιναν ανεβαίνοντας μια κάθετη σιδερένια σκάλα, γαντζωμένη κάπου στο πεζοδρόμιο της Τσαμαδού, από το άλλο μέρος του οικοδομικού τετραγώνου, και από μια καταπακτή σκεπασμένη με μια λαμαρίνα στο πεζοδρόμιο που ξεσκεπάστηκε».
Αυτός ήταν ο τελευταίος βομβαρδισμός των Γερμανών και σε λίγες ημέρες, στις 27, μπήκανε στην πόλη κι άπλωσαν χάμω στην μεγάλη προβλήτα μια μεγάλη σημαία προς γνώση των φίλιων αεροπλάνων. «Κι’ από τότε, αρχίζει η πείνα, κι’ η φοβέρα, κι’ η σκλαβιά, κι’ ο Πειραιάς έγινε φρούριο Γερμανικό».
«Πέρασαν κοντά τρία χρόνια. Άλλα αεροπλάνα, συμμαχικά τούτη τη φορά, στις 11.1.44, μεσ’ το καταμεσήμερο, γαζωτά σκόρπισαν τη φωτιά και το σίδερο πάν’ απ’ την πόλη. Από το Κερατσίνι ως τα Ταμπούρια και τη Δραπετσώνα και τη Κεντρική αγορά, κι’ ίσαμε την Τσαμαδού πάνω στο εστιατόριο Βίρβου κοντά στη πλατεία Κοραή, γεμάτο πελάτες. Τότε κατερειπώθη και ο περικαλλής ναός της Αγίας Τριάδος. Τα θύματα ήταν πολλά. Είχε και η αστυνομία τα θύματά της αν θυμάμαι καλά, σ’ αυτόν ή σε άλλο βομβαρδισμό. Τον αστυνόμο Λεβέντη Γ. τον υπαστυνόμο Κουφό Αθανάσιο, τον πρώην υπαστυνόμο Θωμάκο Λεωνίδα.
Τα περισσότερα όμως θύματα από μια βόμβα από τις πολλές, ήταν στο υποστυλωμένο ισόγειο καταφύγιο της ηλεκτρικής εταιρείας, που είχαν καταφύγει υπερεκατό μαθήτριες της παιδαγωγικής ακαδημίας. Θάφτηκαν κάτω από τα συντρίμματα δύο υπερκειμένων ορόφων. Μέρες πολλές τα συνεργία εκταφής εργάζονταν στο κατερειπωμένο κτίριο, ακόμα και μια μέρα που, ο Πειραιάς ξύπνησε κάτασπρος, στρωμένος από χιόνια».

ΣΧΟΛΙΑ
*Να δείτε επίσης τα άρθρα μου:

Εγκόλπιος Οδηγός Αστυφύλακος. Πειραιάς 1932 - 33.  

Βιβλία και πληροφορίες για την δράση της Αστυνομίας Πόλεων στον Πειραιά στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της.  

*«Ηλία Χαϊδεμένου. Χρονικό του Πειραιώς. Αθήναι 1962». Διαστάσεις 21Χ13,9 σελίδες 48. Το βιβλίο πραγματεύεται την κατάσταση στον Πειραιά με τους βομβαρδισμούς και την κατοχή, παρεμβάλλει θέματα έμμεσου ενδιαφέροντος, επικεντρώνεται στην ανεπάρκεια των τροφίμων, στην πείνα, στην μαύρη αγορά, ενώ συνδέει διάφορα γεγονότα με την δράση της τοπικής αστυνομίας. Το πρώτο κεφάλαιο Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ είναι η πηγή που επαναχρησιμοποιεί ο Χαϊδεμένος για να ξετυλίξει το άρθρο του στα ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ.
Το Χρονικό του Πειραιώς γράφτηκε μετά την έκδοση του Λευκώματος για τα 40 χρόνια της Αστυνομίας Πόλεων. [Τα 40 χρόνια της Αστυνομίας Πόλεων.{Αρχηγείον Αστυνομίας Πόλεων. 1921-1961. Το παρόν λεύκωμα εξεδόθη δαπάναις του περιοδικού «Αστυνομικά Χρονικά» και θέλει διατεθή δωρεάν εις τους συνδρομητάς της}. Σελ. 184]  

*Από στοιχεία που έχω συγκεντρώσει, στον Πειραιά η Αστυνομία λίγο πριν την κατοχή στεγαζόταν:
Η Αστυνομική Διεύθυνση ήταν στην Καραΐσκου 117.
Το Τμήμα Γενικής Ασφαλείας, Αλκιβιάδου 118.
Α΄Α.Τ. Βασιλέως Κωνσταντίνου 103.
Β΄Α.Τ. Καποδιστρίου 9γ.
Γ΄ Α.Τ. Ασκληπιού και Στενημάχου.
Δ΄ Α.Τ. Μανούσου Κούνδουρου 1.
Ε΄Α.Τ. Βοσπόρου, Νέα Κοκκινιά.
ΣΤ΄ Α.Τ. Ταμπούρια.
Ζ΄ Α.Τ. Αθ. Σιώκου Ν. Φάληρο.
Η΄Α.Τ. Βασιλικών και Υμηττού, Καμίνια.
Θ΄ Α.Τ. Δραπετσώνα.
Ο Αγορανομικός Σταθμός, στην Κεντρική Αγορά.
Το Τμήμα Αγορανομίας, Κουντουριώτου 130.
Τμήμα Τροχαίας Κινήσεως, Σαχτούρη 5.
Τμήμα Μεταγωγών, Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας (Γρ. Λαμπράκη) 79.
Η Διοίκηση της Χωροφυλακής ήταν στην Υψηλάντου 130.

*Η Εμπορική Τράπεζα προέρχεται από την Τράπεζα του Γρηγορίου Εμπεδοκλέους. Στα 1907 μετονομάστηκε σε Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε. Το πρώτο κατάστημά της στον Πειραιά ήταν στην Λεωφόρο Μιαούλη (1908). Όταν στα 1918 αγόρασε το εκεί κτήμα Παπαλεονάρδου μεταφέρθηκε στην οδό Ομήρου 14 [Ομήρου 20 στα 1932], η οποία άλλαξε σε Ιωάννου Δροσοπούλου 15 και ύστερα Μακράς Στοάς 15. Οι παλαιότεροι θυμούνται την ψηλά στημένη επιγραφή στα γαλλικά: BANQUE COMMERCIALE DE GRECE. Προπολεμικά [1939] είχε και υποκατάστημα στην Δημητρίου Γούναρη 3 [Μακράς Στοάς 62 στα 1932]. Αφού μεταβιβάστηκε σταδιακά το μετοχικό κεφάλαιο του Ομίλου της στην γαλλική Credit Agricole η τελευταία την ενσωμάτωσε στην Alpha Bank το 2012/13.  Η Alpha χρησιμοποίησε λίγα χρόνια το κτήριο και μετά το έκλεισε. Τέλος πουλήθηκε σε ξένη εταιρεία (fund από το Ισραήλ κλπ), είναι κενό και ενοικιάζεται...
Πολλές αίθουσές του διατέθηκαν για άλλες χρήσεις. Στους πάνω ορόφους του λειτούργησαν τα γραφεία του Ο.Λ.Π. (1948-1955) και αργότερα επί Παύλου Ντεντιδάκη (1959-1964) για κάποια χρόνια (έως το 1968) κεντρικές υπηρεσίες του Δήμου Πειραιώς. Στα τέλη 2019 ο Δήμος Πειραιά σκέφτηκε να ενοικιάσει μέρος του μεγάρου με σκοπό να μεταφέρει εκεί ξανά κάποια δημοτικά τμήματα (Κ.Ε.Π.).

*Στο περιοδικό απανθίζονται σε άρθρο και κάποια συμβάντα του 1895 με τίτλο «Αστυνομικά αμίμητα στην παλιά Αθήνα». Εκεί διάβασα για την μεγάλη πυρκαγιά στον ατμόμυλο του Παναγιωτόπουλου στην οδό Πλούτωνος (Τρίτη 28 και Τετάρτη 29 Μαρτίου {9.4 και 10.4} 1895). Βοήθησαν Ρώσοι και Έλληνες ναύτες, πυροσβέστες ενώ οι αστυνομικοί απομάκρυναν τα πλήθη…
Επίσης για το ελεεινό θέαμα που παρουσίαζε από πολλές ημέρες η οδός στον λιμένα Αλών «όπου κείνται τα λεμονοπωλεία» (Κυριακή 9 {21} Απριλίου 1895). «Άνθρωποι της χειροτέρας υποστάθμης, άγνωστον υπό τινων υποκινούμενοι προς βλάβην των πέριξ οινοπωλών και καφεπωλών, ρίπτουσι επί των διαβατών λεμόνια σάπια εις τοιούτον σημείον, ώστε η οδός έγεινε αδιάβατος πλέον. Χάριν της τάξεως συνιστώμεν εις τον αστυνόμον να σωφρονίση τους ταραξίας τους υποκινούντας αυτούς πριν συμβώσι ταραχαί εκ του ερεθισμού των πέριξ της οδού καταστηματαρχών».
Τρίτη 4 {16} Ιουλίου 1895. Στην έκθεση που έγινε ύστερα από επιθεώρηση των ξενοδοχείων στο Παλαιό και Νέο Φάληρο, το Μέγα Ξενοδοχείο Κακουριώτου και το ξενοδοχείο Στ. Στυλιανού (οικία Κεχαγιά) στο Νέο Φάληρο βρέθηκαν άμεμπτα από πάσα άποψη. Όμως στο εστιατόριο του Γ. Τσελεμεντέ το μαγειρείο βρέθηκε «εν ρυπαρότητι και αταξία».

*Ένα εμπεριστατωμένο κείμενο του Δ. Σ. Σούτσου (σελ. 292-293 και 300) για την θρακιώτισσα ηρωίδα Δόμνα Βισβίζη (1783-1850, πέθανε στην πόλη μας) θυμίζει μια πρόσφατη παρουσίασή της σε πειραιώτικη εφημερίδα που πέρασε και στο διαδίκτυο.

*Τέλος στις επιτυχίες των υπηρεσιών ασφαλείας αναφέρονται λίγα περιστατικά που καταγράφηκαν στον Πειραιά το 1976.

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ. Έτος ΚΔ΄. Τεύχος 478-479. Μάρτιος - Απρίλιος 1976. Σελ. 193-368.  

 

 

Από το φωτογραφικό άλμπουμ της Αστυνομίας Πόλεων που εμφανίζει επτά ντοκουμέντα, ξεχώρισα την τελευταία με πειραϊκό ενδιαφέρον. Αξιωματικοί και κατώτεροι έξω από το Αστυνομικό Εστιατόριο Πειραιώς την ημέρα του Πάσχα του 1946. Διακρίνονται ο αστυνομικός διευθυντής Πειραιώς Δημ. Βρανόπουλος, ο αστυνόμος Αναστασίου, ο αστυνομικός διευθυντής Τσιγαρής και ο αστυνόμος Χυτήρης.                    

 

Το χρονικό του Πειραιώς του Ηλία Χαϊδεμένου, Αθήναι 1962.

 

Το μέγαρο της Εμπορικής Τραπέζης στην οδό Μακράς Στοάς σε παλαιότερη φωτογραφία.

    
  
    

Γιάννης Σωτηρίου. Ο φυσιολάτρης έμπορος.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Μέλος του Δ. Σ. του ΖΗΝΩΝΑ.

Το κείμενο της διάλεξής μου στην βραδιά τίμησης της μνήμης του την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 2019. Έγινε στην αίθουσα του Ζήνωνα παρουσία της οικογενείας του, μελών και φίλων που τον γνώριζαν.

 

 

«Ο άνθρωπος είναι ένα λουλούδι του αγρού που φυτρώνει, ριζώνει, παλεύει να αναπτυχθεί, ανοίγει τα άνθη του, κάνει σπόρους, υπομένει τους καιρούς, μαραίνεται και χάνεται τριμμένο από τους ανέμους και τον χρόνο. Η δε ζωή, μια περιπετειώδης εκδρομή που κάποτε τελειώνει».
Ε, δεν ήταν μόνο αυτά τα δυσάρεστα που συζητούσαμε με τον Γιάννη Σωτηρίου όταν πολλές φορές στην δεκαετία του 1980 περνούσε από το Κεντρικό Ταχυδρομείο να με βρει ή πήγαινα εγώ στο κατάστημά του να μιλήσουμε για τα περασμένα.
«Το άτομο οφείλει να είναι αναδρομάρης, να κινείται στην φύση ώστε να αναζητεί ανάλογα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες του, πότε την περιπέτεια, πότε την γαλήνη» έλεγε. Μέσα στα παραπάνω κυλάει η αισιοδοξία, το πάθος για να βρει και να στοχεύσει κάποιος τον προορισμό του.
Συγκεντρωθήκαμε σήμερα να τιμήσουμε έναν απόντα του οποίου η δράση κινήθηκε στους γύρω δρόμους και που σε αυτή την αίθουσα πέρασε πολλές ώρες σαν μέλος, σαν πρόεδρος, σαν ακροατής στις τόσες εκδηλώσεις μας. Όσοι τον γνώρισαν θυμούνται έναν ευγενικό, ήρεμο άνθρωπο με άρτια μόρφωση, σωστή κρίση, ένθερμο φυσιολάτρη με δυνατές κοινωνικές και πνευματικές ανησυχίες. Τον έχουν ήδη κατατάξει στις αγαπημένες, σεβαστές μορφές της μεγάλης οικογένειας του Ζήνωνα αλλά και του πειραϊκού λογοτεχνικού χώρου.
Δεν θα βαρύνω το κλίμα, ούτε εκείνος θα το ήθελε.
Ο Γιάννης Σωτηρίου γεννήθηκε στον Πειραιά, στην οδό Γενναδίου 2 (τότε αριθμός 1), ακριβώς εκεί που κτίστηκε η μικρή εκκλησία Αγία Όλγα, σαν χθες, στις 14 Νοεμβρίου 1921.
Οι γονείς του Γεώργιος Σωτηρίου και Κλεοπάτρα Καρέκλη κατάγονταν από τις Σπέτσες. Μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, σαν πρωτότοκος γιος επταμελούς οικογένειας αναγκάστηκε να εργαστεί από ένδεκα ετών (1932) στους αδελφούς Πανάγου, στην Σωκράτους, με βαφές νήματα και κλωστές κεντημάτων, μαλλιά πλεξίματος, ενώ πήγαινε και στην Νυκτερινή Σχολή Απόρων Παίδων του Πειραϊκού Συνδέσμου όπου τότε παρείχε δωρεάν στοιχειώδη εκπαίδευση όπως ενός κανονικού εξατάξιου δημοτικού σχολείου, συνέχισε στην Νυχτερινή Δημόσια Εμπορική Σχολή της οδού Ηφαίστου (Ελ. Βενιζέλου, όπου τώρα το 10ο Γυμνάσιο), φοίτησε επί δυο χρονιές στην ΑΣΟΕΕ και σπούδασε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών μαθαίνοντας και την εμπορική αλληλογραφία. Επίσης παρακολούθησε μαθήματα βαφικής και χημείας στην ΠΑΛΜΕΡ (1.5.1944 - 28.2.1945). Ως προστάτης οικογενείας δεν υπηρέτησε στον πόλεμο, όμως στρατεύτηκε και πήγε στον Γράμμο - Βίτσι σαν έφεδρος αξιωματικός.
Όντας ακόμα στου Πανάγου, έχοντας την από εκεί καλή εμπειρία του επαγγέλματος απεφάσισε το 1944 να δημιουργήσει δικά του καταστήματα νημάτων και βαφών υφασμάτων (την περίοδο εκείνη ο φτωχός κόσμος συνήθιζε να βάφει και να ξαναχρησιμοποιεί τα παλιά ρούχα), τοποθετώντας ως συνεργάτες του μερικούς υπαλλήλους του εργοδότη του.
Ξεκίνησε από ένα μαγαζάκι στην Βασιλέως Κωνσταντίνου 24 (Ηρώων Πολυτεχνείου) και σύντομα άνοιξε άλλα τρία, στην Αθήνα (οδός Πατησίων), Κοκκινιά (Π. Τσαλδάρη 209, με την επωνυμία ΝΙΚΗ) και στην Αγία Σοφία (Λακωνίας 5) τα οποία αργότερα περιόρισε πάλι σε ένα, σε εκείνο το αρχικό της Βασιλέως Κωνσταντίνου.
Το 1950 νυμφεύτηκε την Μαρία Παπαχρήστου (γεν. 15 Αυγούστου 1931, η μητέρα της Ελένη Τσουδή καταγόταν από τις Δαφνές Ηρακλείου, συζητούσαμε πολλές φορές για την Κρήτη μας) κι έκαναν δυο παιδιά, τον Γιώργο και την Ελένη, που εργάστηκαν μαζί του και με τους γάμους τους του χάρισαν τέσσερα εγγόνια.
Το 1955 το κατάστημα μεταφέρθηκε στην οδό Τσαμαδού 35, όπου μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη του κτηρίου ο οποίος άφησε πολλούς κληρονόμους κι ύστερα από μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες, αγόρασε όλο το οίκημα.
Το 1975 συνεργάστηκε με τον Χρήστο Πανάγο στην λειτουργία ενός νέου εργοστάσιου νημάτων στο Μαρκόπουλο.
Στα 1988 ξεκίνησε η επέκταση και η ριζική ανακαίνιση του κτηρίου. Το σύγχρονο πολυώροφο κατάστημά του στον γνώριμο κεντρικό πειραϊκό χώρο εγκαινιάστηκε στα 1992.
«Με όλες τις δυσκολίες, τις αγωνίες της μετά τον πόλεμο κατάστασης, μετά από αλλεπάλληλες περιπέτειες και με κόπους έφτασα σήμερα να είμαι οικονομικά ανεξάρτητος και έχω στην ιδιοκτησία μου ένα 6ώροφο κατάστημα και με επέκταση και προσθήκη νέων ειδών, ήτοι από τα μάλλινα και βαμβακερά νήματα, τις κλωστές και τα είδη κεντήματος σε bebe - παιδικά εφηβικά ρούχα, εκδρομικά - είδη εξοχής, καπέλα και αξεσουάρ ένδυσης.
Όλα αυτά πιστεύοντας ότι ασκούμε λειτουργικό επάγγελμα, πιστεύοντας στην προσαρμογή των διαφόρων οικονομικών πραγμάτων, ώστε σήμερα με τη σύγκλιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση να είμαστε έτοιμοι για καινούργιους στόχους, την ουσιαστική παρουσία μας στα οικονομικά και κοινωνικά δρώμενα του τόπου.
Ο έμπορος πρέπει να προβλέπει, αφού το εμπόριο είναι μια διαρκής πρόβλεψη. Έχουμε λοιπόν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις. Για την όλη δε σταδιοδρομία μας των 52 χρόνων θα κάνουμε μια μεγάλη γιορτή - εκδήλωση τον ερχόμενο Οκτώβριο!» μου είχε πει στην συνέντευξη που του πήρα για την εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη 29 Μαΐου 1997.
Ο Γιάννης Σωτηρίου συμμετείχε από πολύ νωρίς στην επιμελητηριακή και κοινωνική ζωή του Πειραιά, με αναγνωρισμένη δράση οπότε και τιμήθηκε επάξια.
Υπήρξε μέλος σε πολλά σωματεία, επί χρόνια σύμβουλος στο Επαγγελματικό Επιμελητήριο Πειραιώς, πρόεδρος και γραμματέας στο Σωματείο Νηματοπωλών Ελλάδος, γραμματέας στον Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών, επί μακρόν γραμματέας στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, μέλος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς και κάποια χρόνια στο ειδικό συμβούλιο του Ινστιτούτου Πειραϊκών Μελετών της.
Μετά την θητεία στον προσκοπισμό στα παιδικά του χρόνια, αναμείχτηκε από το 1935 κι ύστερα με την φυσιολατρία την οποία θεωρούσε ότι παρέμενε για τον εαυτό του μια έκφραση ανάγκης. Διετέλεσε πρόεδρος του Εκδρομικού Ορειβατικού Ομίλου Πειραιώς «ο Αττικός» και υπηρέτησε πιστά επί μια τριακονταετία τον Φυσιολατρικό και Πολιτιστικό Σύνδεσμο Πειραιά «ο Ζήνων», που ιδρύθηκε στις 18 Μαΐου 1931. Μου μιλούσε με υπερηφάνεια για τις επιτυχίες του. Η πρώτη εκδρομή του Ζήνωνα έγινε στις 31.5.1931 στην Ραφήνα. Τον Μάιο του 1940 μπόρεσε να πάρει το πρώτο χρυσό μετάλλιο σε διαγωνισμό συγκεντρώνοντας 1250 εκδρομείς για την Γκούριζα που χώρεσαν σε 25 βαγόνια των ΣΕΚ! (Ο διαγωνισμός επί υπουργού Διοικήσεως Πρωτευούσης Κοτζιά).
Ο Γιάννης Σωτηρίου εξελέγη επανειλημμένα αντιπρόεδρος του Ζήνωνα, πρόεδρός του στα έτη 1978-79 και 1992-1996. Η πρωτοβουλία για την αγορά του εντευκτηρίου του στα 1989 ήταν καταλυτική, ήταν ο εμπνευστής που πραγματοποίησε τον μακροχρόνιο πόθο μας. Προείδε την μείωση του εκδρομισμού οπότε συγκέρασε τις εξορμήσεις με εσωτερικές ομιλίες και εκδηλώσεις.
Στην συνεδρίαση του Δ. Σ. που έγινε στις 19.11.1996 πιστεύοντας στην ανανέωση των διοικήσεων δεν αποδέχτηκε την προεδρία αλλά παρέμεινε ως απλό μέλος παραδίδοντας την σκυτάλη στην νεότερη γενιά, στην Αγγελική Μπουλιέρη, την πρώτη γυναίκα πρόεδρο του Ζήνωνα.
«Το πρόβλημά μου, και του Γιώργου Καρρά, του προηγούμενου προέδρου, ήταν ποιος θα γινόταν ο επόμενος για να σταθεί η διοίκηση σ’ ένα τόσο σημαντικό σύλλογο. Η Κική Μπουλιέρη είναι μια άξια κυρία που έχει εργαστεί επί πολλά χρόνια μέσα στον Ζήνωνα και πιστεύω ότι με το χρόνο θα προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των καιρών» μου είχε πει. Και είχε απόλυτο δίκιο. Με την αναχώρησή του ανακηρύχτηκε επίτιμος πρόεδρος.
Ο Γιάννης Σωτηρίου με την οξεία και γρήγορη αντίληψη που τον διέκρινε, εκτός από την ενεργό εργασιακή/ κοινωνική πορεία που διέγραψε εξέφρασε τους φυσιολατρικούς και πνευματικούς προβληματισμούς του στο χαρτί, έτσι αρθρογραφούσε από τα νιάτα του σε επαγγελματικά φυσιολατρικά και λογοτεχνικά περιοδικά, σε εφημερίδες (ήταν παλαιός συνεργάτης της Φωνής του Πειραιώς του Παύλου Πέτσα) ενώ ως πρόεδρος ήταν υπεύθυνος έκδοσης του ομώνυμου τριμηνιαίου δελτίου του Ζήνωνα.
Πολλά κείμενά του φωτοτυπούσε και τα μοίραζε σε φίλους, όπως για τα 70 χρόνια ιστορικής παρουσίας του Ζήνωνα στην Φωνή της 13 Ιουλίου 2001.
Είχε επίσης δώσει διαλέξεις σε πειραϊκές αίθουσες και στην τηλεόραση. Κυκλοφόρησε με διαφορά χρόνων δυο βιβλία: «Επαγγελματικά - οικονομικά ζητήματα. Προστασία και πίστις του επαγγέλματος» στα 1949, σελίδες 56. «Πειραϊκές και φυσιολατρικές μνήμες», 1994, έκδοση ΖΗΝΩΝΑ σελ. 144, αντίτυπα 1000 τα οποία σκόπευε να επανεκδώσει ξεχωριστά, το ένα βιβλίο εμπλουτισμένο μόνο με τις πειραϊκές του μνήμες και το άλλο με τις φυσιολατρικές. Ήλπιζε δε να βγάλει κι ένα ακόμα πάνω στο αγαπημένο του θέμα, το Βυζάντιο.
Έχοντας πλέον με την συνταξιοδότησή του περισσότερο ελεύθερο χρόνο διοχέτευε τα ενδιαφέροντά του στις προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος, γιατί όπως τόνιζε το κάθε έργο πρέπει να αρχίζει και να τελειώνει με το περιβάλλον.
Έλεγε: «Σκοπός μας σήμερα είναι να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο στο πόσο πολύ αξίζει η φύση και ποια πρέπει να είναι η θέση του ανθρώπου στο περιβάλλον, μέσα στο πλαίσιο του παγκόσμιου οικοσυστήματος».
Οι εποχές κύλησαν και ο κυρ Γιάννης εξακολουθούσε να συμμετέχει ως ακροατής πλέον στα πειραϊκά πολιτιστικά δρώμενα.
Τελικά στα 2000 έβγαλε το βιβλίο «Η γειτονιά μου, η γειτονιά του κόσμου», σελίδες 224, με πειραϊκές αναμνήσεις που πρωτοτύπησαν αφού αναφέρθηκε στην αστική λαογραφία της πόλης μας, με καταγραφή των ξεχασμένων παιχνιδιών των αγοριών και κοριτσιών, με τους μικροπωλητές, τα γραφικά επαγγέλματα, τα έθιμα στις γιορτές Τα σκίτσα έκανε ο Γιάννης Παναγιωτάκης. Το δεύτερο μέρος έχει να κάνει με τις μνήμες του για ανθρώπους, τόπους και γεγονότα όπως τα βίωσε ο ίδιος. Κάποια άρθρα που τα θεώρησε πιο ενδιαφέροντα επαναλαμβάνονται από το προηγούμενο βιβλίο του ενώ προστίθενται κι άλλα. Στο τέλος δημοσιεύονται αποσπάσματα από κρίσεις για τις Πειραϊκές Μνήμες όπως εκείνων του Στρουμπούλη, του Πανάγου, του Βογάσαρη, της Πασπαλιάρη, του Χρυσοστομίδη, του Φερούση.
Τον έβλεπα συχνά να κάθεται και να συζητά με την παρέα του στα καφέ της οδού Καραΐσκου. Με τα χρόνια, όταν ο καιρός ήταν καλός πήγαινε στο κατάστημα που είχε ήδη αναλάβει με επιτυχία ο γιος του Γιώργος και έμενε κάποιες ώρες. Πάντα όταν περνούσα κοίταγα προς τα μέσα, αν το έβλεπα έμπαινα και τον χαιρέταγα. Όμως δεν τον βοηθούσε η μνήμη του.
Στα 2007 άνοιξαν εξειδικευμένο στην χειροτεχνία και κέντημα υποκατάστημα στην Καραολή - Δημητρίου 24. Το πολυώροφο κατάστημα της Τσαμαδού έκλεισε στις 29 Οκτωβρίου 2014 οπότε η επιχείρηση συνεχίζει στην Καραολή - Δημητρίου.
Ύστερα ο κυρ Γιάννης αποσύρθηκε στο σπίτι του…
Πρώτα εξέλειπε η γυναίκα του Μαίρη. Η κηδεία της έγινε την Δευτέρα 16 Απριλίου 2018 στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης.
Ο Σωτηρίου έφυγε από κοντά μας πλήρης ημερών την Δευτέρα 10 Ιουνίου 2019.
Η εξόδιος ακολουθία έγινε την μεθεπόμενη ημέρα στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος παρουσία συγγενών, γνωστών, εκπροσώπων δημοτικών πολιτικών άλλων φορέων και σωματείων ...
Λίγα θερμά λόγια στις εφημερίδες έγραψαν ο Γιάννης Παναγιωτάκης και ο συνοδοιπόρος Γιάννης Οικονομίδης.
Ο Γιάννης Χατζημανωλάκης, «από καρδιάς αδελφικός φίλος» όπως μας υπενθύμιζε, που του είχε προλογίσει κι επιμεληθεί τα δυο βιβλία, τον περίμενε ήδη αφού ταξίδεψε πιο πριν (από τον περασμένο Αύγουστο) στους ουράνιους λειμώνες.
Αναμφισβήτητα ο Γιάννης Σωτηρίου ήταν από τους τελευταίους της παλιάς γενιάς των επιφανών που υπηρέτησαν και χαρακτήρισαν το πειραϊκό μεγαλείο (εμπόριο και πνεύμα) του 20ου αιώνα. Δεν ήταν άνθρωπος της καρέκλας, είχε όραμα και στόχους, όταν προτεινόταν ένα θέμα προς ενέργεια, επεδίωκε να το πραγματοποιήσει με τον πλέον άμεσο τρόπο.
Με την δική του απώλεια λες κι έκλεισε ο κύκλος της αρχοντιάς, της ευγένειας, της ειλικρινούς συναναστροφής όπου οι ανταλλαγές των απόψεων και οι συζητήσεις για τα πειραϊκά θέματα είχαν αυθεντικό περιεχόμενο και έβγαιναν αβίαστα συμπεράσματα.

Χρονικό της Πειραϊκής πνευματικής ζωής.

Ένα κείμενο του Μανόλη Θρ. Ρούνη στα 1962.
 

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ξεφυλλίζοντας παλιές ετήσιες εκδόσεις της Φιλολογικής Πρωτοχρονιάς, όσες φυλάσσονται στην βιβλιοθήκη μου, βρήκα και διάβασα στο έτος 1963, σελίδες 488 - 492, ένα κείμενο του Πειραιώτη και φίλου εν ζωή Μανόλη Θρ. Ρούνη.
Ο τίτλος του, «Χρονικό της Πειραϊκής πνευματικής ζωής» μού έφερε αμέσως στην μνήμη το αντίστοιχο βιβλίο του Γιάννη Χατζημανωλάκη «Χρονικό της Πειραϊκής πνευματικής ζωής (1835 - 1973)» που εκδόθηκε στα 1973 αφού βραβεύτηκε από τον Πειραϊκό Σύνδεσμο στις 15.3.1971. Ο Χατζημανωλάκης είχε από χρόνια ασχοληθεί με την αναδρομή στην πειραϊκή πνευματική δημιουργία με αρκετές δημοσιεύσεις του στον τοπικό περιοδικό τύπο. Έχω υπ’ όψη μου εκείνη στην ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ με θέμα «Η λογοτεχνία στο σύγχρονο Πειραιά (1920 - 1954)» σε δύο συνέχειες στα τεύχη 5 και 6 του 1954.
Πολύ πιο πριν, ο Χρήστος Λεβάντας είχε γράψει «Η πνευματική ζωή του Πειραιά», στον Μέγα Οδηγό Πειραιώς του 1928 - 1929. Διάσπαρτες επισημαίνουμε κι άλλες παραπομπές.
Ο Εμμανουήλ (Μανόλης) Θρ. Ρούνης γεννήθηκε στην Καστάνιτσα Αρκαδίας το 1927 (η χρονολογία ποικίλει, υπερτερεί το 1928, στην Φιλολογική Πρωτοχρονιά αναφέρεται το έτος 1932) και πέθανε στις 4.10.2010 (καθηλωμένος από ασθένεια, τον φρόντιζε η αδελφή του Λιλίκα). Για την μνήμη του ο Γιάννης Χατζημανωλάκης και ο Δημήτρης Φερούσης έγραψαν στο δελτίο «Φιλολογική Στέγη», Β΄ περίοδος, αριθμός 25 του 2010. 
Σπούδασε νομικά και παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και ιστορίας. Δημοσίευσε σε περιοδικά, εφημερίδες «μελέτες, δοκίμια, κριτικές σε θέματα νεοελληνικού λόγου, κοινωνιολογικής έρευνας και φιλοσοφικού 

στοχασμού … Συμμετείχε στις ιδεολογικές ζυμώσεις του τόπο μας … ». Άρθρα του ξεχωρίζω στην εφημερίδα ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ του Γιώργου Πιτσάκη.
Στους πρώτους μήνες του 1955 ο Ρούνης ανέλαβε την διεύθυνση του ιδιαίτερου γραφείου του δήμαρχου Δημήτρη Σαπουνάκη (1895-1965) που δημάρχευσε στα χρόνια 1955-1959.
Υπήρξε μέλος του Δ.Σ. της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς ήδη στα 1950. Στις 14.2.1957 έγινε αντιπρόεδρος (ο πρόεδρος της Φ.Σ.Π. Γρηγόρης Θεοχάρης είχε φόρτο εργασίας στον Δήμο Πειραιά αναλαμβάνοντας χρέη δημάρχου για ένα τρίμηνο), θέση που διατήρησε μέχρι τις επόμενες αρχαιρεσίες όπου παρέμεινε σύμβουλος. Μαζί με τον Ιωάννη Χατζημανωλάκη και τον Αργύρη Κωστέα παραιτήθηκε λόγω συνθηκών στις 22.12.1959 κα δεν ξαναέθεσε υποψηφιότητα. Τον βρίσκω με ημερομηνία επανεγγραφής του ως μέλος στις 30.9.1966.
Στο ΛΕΥΚΩΜΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ του 1958 έγραψε το άρθρο «Πειραϊκή Λογοτεχνία και Φυσιολατρεία» (σελ. 72-75).
Όντας αντιπρόεδρος του Φυσιολατρικού και Πολιτιστικού Συνδέσμου Πειραιώς ο ΖΗΝΩΝ (25.7.1961 - 19.8.1963), για τα 30 χρόνια του, είχε την ιδέα να προβάλει και συνέβαλε (μέλος στην επιτροπή) στην διοργάνωση κύκλου εκδηλώσεων με θέμα «Μικρές Ελληνικές Πατρίδες» με την ευκαιρία των οποίων εκδόθηκαν και ειδικά αφιερώματα.
Στο αφιέρωμα τιμής στη Χίο, Απρίλιος 1963, περίοδος Δ΄, τεύχος 28, παρουσίασε το ποίημα ΩΔΗ ΣΤΗ ΧΙΟ αντίδωρο στη φιλία του Κώστα Δ. Φαφαλιού (σελ. 177-179).
Στο ίδιο τεύχος περιλαμβάνεται η αναφορά στον κύκλο εκδηλώσεων «Άνθη ευλαβείας εις χιλιετηρίδα Αγίου Όρους». Η πρώτη εκδήλωση, παρουσία ιεραρχών και λαϊκών (παρόν και ο καθηγητής Πανεπιστημίου Νικόλαος Τωμαδάκης) έγινε στις 30.1.1963 με ομιλητή τον Μοναχό Θεόκλητο Διονυσιάτη. Η εισήγηση του Ρούνη απλώνεται στις σελίδες 198-200. Η δεύτερη εκδήλωση έγινε στις 10.3.1963 με ομιλητή τον Γ. Γούλα. Εισηγητής πάλι ο Ρούνης (σελ. 203-205).      
Από τον Ιούλιο 1964 έως το 1967 που παύτηκε από το καθεστώς, διορίστηκε (από την Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου) Διοικητής του Αγίου Όρους. Μην αντέχοντας την πολιτική κατάσταση, έφυγε αρχικά για τον Καναδά και μετά για τις ΗΠΑ. Παρακολούθησε μαθήματα στο πανεπιστήμιο του Ιλινόις. Έζησε στο Σικάγο στα 1973/74 κι επέστρεψε στην Ελλάδα. Διεύθυνση στην Δημητρακοπούλου 61-63, Αθήνα. Όταν τον γνώρισα έμενε στην οδό Βεΐκου 22. Ένα τμήμα της βιβλιοθήκης του όπως μου είπε παρέμενε στο χωριό καταγωγής του.
Έγραψε στην Καθημερινή, στην Χριστιανική, στο Παρόν κ.α.
Πολιτεύτηκε και γνώρισε αρκετές προσωπικότητες.
Ανάμεσα στους τίτλους του, Άρχων Μέγας Ρεφερενδάριος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Πρώην Διοικητής Αγίου Όρους.
Στην κατοχή εξέδωσε το περιοδικό ΞΕΚΙΝΗΜΑ, τεύχος 1, Μάρτης 1944 και τεύχος 2/3, Απρίλης 1944. Αν και έχω περιγραφή του δεν το γνωρίζω από κοντά.
Το δοκίμιό του «Χάος και Ευθύνη» κυκλοφόρησε το 1960. Είναι ανάτυπο από το «Πειραιάς 1960. Ζωή και Τέχνη» όπου δημοσιεύτηκε στις σελίδες 49 - 64. Εκεί (σελ. 147 - 148) διαβάζουμε και το ποίημα ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ αφιερωμένο στον πατέρα του Θρασύβουλο.
Έγραψε επίσης τα βιβλία
-Αθωνικά: δημοσιεύματα εις επετηρίδα Αθωνιάδος Σχολής. Αστήρ. 1966.
-Εμμανουήλ Θρ. Ρούνη. Διοικητού Αγίου Όρους. Ο φιλικός Γεώργιος Θ. Λεβέντης. (Ομιλία). Αθήναι, 1967.
-Αρκαδία εικόνες και μνήμες από την Κυνουρία. Κέντρο Καλλιτεχνικής Πράξης. Τρίπολη. 2000.
Στην Φιλολογική Πρωτοχρονιά βρήκα αρκετά πονήματά του.
1962, σελ. 79: Ίων Δραγούμης (Απόψεις για το έργο του).
1963, σελ. 97: Γιώργος Θεοτοκάς (Από το «Ελεύθερο Πνεύμα» στην «Πνευματική Πορεία»).
1965, σελ. 205: Άγγελος Σικελιανός. Ο ποιητής και μύστης. Σελ. 493. Θεσσαλονίκη (Απόψεις για την πνευματική ζωή της). Σελ. 495: Τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία 1961.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Στην ιστορία της Νεοελληνικής Γραμματείας ο Πειραιάς κατέκτησε και διατηρεί μια βαθιά και ξεχωριστή έκφραση. Η πειραϊκή παρουσία στο σώμα του ελληνικού βίου δίνεται με πολυδόνητην ένταση και κατορθώνεται σε όρια και σε μέτρα ηθικής δημιουργίας, ιστορικής ευθύνης κι’ ευρύτερων προσανατολισμών.
Για τη Νέα Ελλάδα, που η πολιτειακή της συγκρότηση συνδέεται με τον αγώνα του 1821 ο Πειραιάς είναι μια χαρακτηριστική έπαλξη ελληνικού ήθους και γόνιμης αρετής, που συγκεντρώνει τους πολίτες του - από τους πρώτους οικιστές του 1835 μέχρι σήμερα - από πολλές περιοχές του ελληνικού χώρου και που παρά την διαφορετικώτερη προέλευσή τους συγκροτεί με θαυμαστήν ενότητα την τοπική συνείδηση.
Στο νεώτερο χρονικό της πολιτείας των Ελλήνων ο Πειραιάς είναι και ιερώτατος στίβος κοινωνικού έργου και περίβλεπτο άθλημα πνευματικής και ηθικής αρτιώσεως.
Στο χώρο των καθαρών πειραϊκών συνειδήσεων και η ζωή, που κατά το μέτρο του Σολωμού είναι «μέγα καλό και πρώτο» και ο πνευματικός βίος στην αδιαίρετην έκταση των εκφράσεών του είναι σκοποί και μέριμνες στοχασμού και πράξης. Η ισόμετρη συζυγία στοχασμού και πράξης, λόγου και έργου, τέχνης και βίου είναι το χαρακτηριστικό κατόρθωμα της νεώτερης πειραϊκής ζωής.
Οι επικοί οικιστές του 1835, που εθεμελίωσαν με έρωτα και με στοχασμό το νεώτερο Πειραιά, μας έδωσαν πρώτοι την ισόμετρη σύνθεση πράξης και λόγου. Στεριώνουν με μόχθο τη λαμπρή πολιτεία τους αλλά κι’ ονειρεύονται κι’ αναζητούν και πλαστουργούν την πνευματική ανάπτυξη των τέκνων τους και την πνευματική δόξα του τόπου. Οι απλοί νοικοκυραίοι του πειραϊκού 1985 βλέπουν με θαυμαστή καθαρότητα την ευθύνη τους αντίκρυ στο μέλλον.
Ο νεοσύστατος πειραϊκός Δήμος του 1835 πρωτοστατεί σε πρωτοβουλίες κι’ ενέργειες πνευματικής αγωγής και καλλιτεχνικής καλλιέργειας. Ο τότε Δήμαρχος, παρακαλεί το Χιώτη Διδάσκαλο του Γένους Νεόφυτο Βάμβα «να συστήση εις την πόλιν ταύτην Σχολείον των Μουσών» και γίνεται διερμηνευτής των αισθημάτων χαράς και των πνευματικών αιτημάτων, που ζει ο κύκλος των πρώτων οικιστών.
Αλλά ο πνευματικός πόθος των θεμελιωτών του νεώτερου Πειραιά είναι βαθύς και πολυδύναμος. Και φανερώνεται  τον Ιούνιο του 1836 με την πρωτοβουλία για την ίδρυση Δημοτικής Βιβλιοθήκης, «ότι η τοπική τιμή υπαγορεύει εις την απόκτησιν μιάς βιβλιοθήκης» και με την επίσημη επιδίωξη να αποκτήση η πόλη «ένα άριστον μουσικόν δια διδασκαλίαν των μουσικών εραστών νέων».
Στο ξεκίνημα και στην ηθική ρίζωση του νεώτερου Πειραιά προσφέρεται ο ιδανικός υμέναιος - ο λόγος παντρεύεται την πράξη.
Στο νεοελληνικό χρονικό η πειραϊκή πνευματική επίδοση είναι βαθιά, πολυσήμαντη κι’ επιβλητική. Προσωπικότητες και παρουσίες - έργα και κείμενα που διαθέτουν βάθος, ποιότητα, ειλικρίνεια, περισυλλογή και ακτινοβολία.
Βέβαια στην περιοχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας δεν υπήρξε ποτέ «Πειραϊκή Σχολή» μ’ ενότητα προσανατολισμών και δημιουργίας. Για τον ορισμό και την συγκρότηση Σχολής η μέθοδος της καθαρής φιλολογικής επιστήμης απαιτεί κάποια κοινά και γενικά αξιώματα, που να καλλιεργούνται μάλιστα ομαδικά σε κλίμα κοινού προσανατολισμού. Με το μέτρο αυτού του ορισμού οι εταίροι τα πνευματικής συντροφιάς του 1900, που μαζευότανε γύρω από το Νιρβάνα ή στις καλλιτεχνικές εσπερίδες του Αγαθοκλή Κωνσταντινίδη δεν γίνεται να δεχτούμε ότι πίστευαν σε κοινά αισθητικά αξιώματα, σαν αυτά που εξάγονται από την πνευματική δραστηριότητα της Εφτανησιακής ή της Αθηναϊκής Σχολής.
Ας δούμε σε μερικούς σύντομους χαρακτηρισμούς τους κορυφαίους εταίρους του πειραϊκού πνευματικού κύκλου του 1900.
Ο Παύλος Νιρβάνας ήταν ο αδιαμφισβήτητα κορυφαίος της τοπικής πνευματικής συντροφιάς κι’ εδοκίμασε τη δύναμη της πανεφρόσυνης δωρεάς, που έφερνε σε όλους τους δυνατούς τρόπους του έντεχνου λόγου. Ποιητής στην «Παγά Λαλέουσα» και λυρικός πεζογράφος και δραματογράφος άψογος και κριτικός βαθύς και χρονογράφος δηκτικός, σαφής, σκωπτικός και ηθογραφικός και σχολικός συγγραφέας με ευρύτατο παιδαγωγικό πνεύμα. Και γιατρός με άρτιον επιστημονικόν εξοπλισμό και μ’ έξοχη ανθρωπιστική αντίληψη για την άσκηση της επιστημονικής αποστολής του.
Ο Λάμπρος Πορφύρας ήταν ποιητής καθαρού λυρικού λόγου, που κατώρθωσε να κατακτήση στιγμές θαυμαστής καλλιτεχνικής τελείωσης. Στις κύριες γραμμές της ποιητικής δημιουργίας του μένουν πάντα το σκοτεινό φθινόπωρο, η θολή συννεφιά, η βουβή κι’ ανήκουστη διαμαρτυρία των παιδεμένων. Μια τρυφερή περισυλλογή στους στίχους των «Σκιών» και η υποταγή στο πεπρωμένο και στις εναντιότητες.
Ο Σύρος Μελάς πάντα ανήσυχος κι’ ανειρήνευτος. Τα πρωτόλεια του Θεάτρου του προσανατολισμένα ανάμεσα Νίτσε και Ίψεν. Και πνευματική παρουσία πολυδύναμη, εκρηκτική κι’ ανεξάντλητη. Δημοσιογράφος προικισμένος, ιστοριοδίφης βαθύς, αρχιτέκτονας της Σκηνής, ερευνητής και μελετητής και μάγος του πεζού λόγου.
Ο Άριστος Καμπάνης κήρυκας της νεοελληνικής λιτότητας. Ο Γέωργιος Στρατήγης πιστός στα γερμανικά του πρότυπα. Ο Γεώργιος Σακαλής συγκεντρώνει τα στοιχεία μιας καθολικής πνευματικής καλλιέργειας. Ο Φιλύρας μεταρωμαντικός.
Κι’ ο Νίκος Χαντζάρας ποιητής ειδυλλιακός, τρυφερός και ευαίσθητος, που ταξιδεύει την έμπνευσή του σε χλωρά λιβάδια και «κρύσταλλα νερά». Στα μοναδικά «Ειδύλλια» του Χαντζάρα ζει ο ποιητής την καθολική σύζευξή του με τα εικονίσματα, με τα τοπία, με τους ανθρώπους και με τα δένδρα της ελληνικής φύσης. Στα λυρικά αναδιπλώματα των στίχων του η φύση ως όραμα και ως ζωή χαίρεται την αποθέωσή της. Το φως της αυγής χαϊδεύει το καλύβι ενός ορθρινού κάμπου. Κι’ ένα πράσινο λιβάδι μαγείας και ρέμβης, που αναταράζεται λυρικά στο φτερωμένο πέρασμα της ετοιμόγαμης κόρης. Οι στίχοι του Χαντζάρα μένουν τερπνό πρότυπο ειδυλλιακής απαλότητας κι’ ανεπανάληπτη τελείωση ευαίσθητης τρυφερότητας και μαρτυρία αδιάβλητης αισθητικής ευκρασίας κι’ εκστατικό ενατένισμα της απλής ομορφιάς και κατανυκτική προσήλωση απόλυτης λυρικής ευδαιμονίας. Ο Χαντζάρας απόθεσε το στίχο του κρουστόν, εύκυκλο και καλλίγραμμο στο πλαστικό υγρό σύνορο του Νεοελληνικού λυρισμού.
Η σύντομη αναφορά μας στον πειραϊκό πνευματικό κύκλο του 1900 δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη κοινών αισθητικών αξιωμάτων, που να συγκροτηθή Σχολή. Μόνον η γενικώτερη σύμπτωση στην κοινή πνευματική επίδοση κι’ ο τοπικός χώρος με το μέγα τραγούδι των κυμάτων της Φρεαττύδας ένωσαν την πνευματική συντροφιά του 1900.
Ο ειδυλλιακός Νίκος Χαντζάρας συνδέει τον πειραϊκό πνευματικό κύκλο του 1900 με τη νεώτερη πειραϊκή πνευματική ζωή.
Ο Δημοσθένης Βουτυράς, που συνδέθηκε με τον Πειραιά, ανήκει σ’ έναν άλλο χώρο κι’ αρμόζει ν’ αντικρυστή από κάποιαν άλλη άποψη.
Στο νεώτερο Πειραιά, που έλαβε τη διαμόρφωση του βιομηχανικού κέντρου και του σύγχρονου λιμανιού με τη μεγάλη κίνηση, ο ειδυλλιακός Χαντζάρας έμεινεν ο ύστατος πιστός - πιστός άχρι θανάτου. Κι’ έζησε ως τις ημέρες μας. Η γενιά μας στις ανήσυχες ώρες της εφηβείας μας αντικρύζαμε στο σύγχρονο Πειραιά τον τελευταίο της μεγάλης φρουράς. Έναν ποιητή, που με τους στίχους του μας εταξίδευε σε φιλέρημες ακροτοπιές και μας καλούσε να σκύψουμε στο δροσερό προσκεφάλι της ετοιμόγαμης κόρης, που ένας καλός θεός φροντίζει τον ξένοιαστο ύπνο της, για να δρέψωμε ένα προς ένα τα πιο τρυφερά, τα πιο ανήκουστα γυναικεία παραμιλητά.
Ο Νίκος Χαντζάρας έδεσε τις πειραϊκές πνευματικές παρουσίες του μεσοπολέμου (1925-1940) με το τοπικό παρελθόν.
Ο πειραϊκός μεσοπόλεμος προσλαμβάνει εξαιρετική σημασία. Είναι χρόνοι αποφασιστικοί και κρίσιμοι για την διαμόρφωση και τον οριστικό προσανατολισμό των συνειδήσεων των νέων ανθρώπων. Κι’ ο Πειραιάς είναι δέκτης ευαίσθητος και πέρασμα κρίσιμο - σεπτός στίβος για την άθληση των ανθρώπων και για τη δοκιμασία των ιδεών.
Ο πειραϊκός μεσοπόλεμος σημαδεύεται με αποφασιστικά γεγονότα· η μικρασιατική καταστροφή, ο ερχομός των προσφύγων, η ζύμωση των νέων ιδεών, τα ανήσυχα πνεύματα.
Ο Πειραιάς του μεσοπολέμου θα δικαιώση την χαρμόσυνη εκείνη προσδοκία του Γιάννη Ψυχάρη, που δόθηκε με εγκάρδια διατύπωση στο πρωτοποριακό «Ταξίδι» του. Ο Πειραιάς έγραψε ο Γιάννης Ψυχάρης θα δώση μεγάλο πεζογράφο, που θα ιστορήση με δύναμη και με τέχνη τα πάθη του ανθρώπου.
Ο Πειραιάς με το πνευματικόν ανάστημα του Κώστα Σούκα προσφέρει στη Νέα Ελλάδα έναν από τους πρώτους πεζογράφους της. Στο σύγχρονο Πειραιά ο Κώστας Σούκας, που φανερώθηκε στα χρόνια του πειραϊκού μεσοπολέμου είναι ο ζωντανός κορυφαίος της πειραϊκής τέχνης του χρονικού μας.
Η «Θάλασσα» του Κώστα Σούκα, που εκδόθηκε το 1943, είναι αληθινά μια μεστή, καρπερή κατάκτηση της νεοελληνικής πεζογραφίας και υπόδειγμα άριστο λογοτεχνικής κατεργασίας και άθλημα υψηλώτατο αυτοπειθαρχίας και συγκρατημού. Ο θερμός έπαινος του Καζαντζάκη δόθηκε το 1943 ανεπιφύλακτος. «Διάβασα το βιβλίο σας και σας γράφω για να σας πω όλη μου την ευγνωμοσύνη. Αψεγάδιαστη αντρίκεια γλώσσα, ύφος θαυμαστό· αρσενικό γράψιμο. Δεν βρίσκω κανένα ψεγάδι…».
Στα 1956 ο Κώστας Σούκας εκδίδει τα μυθιστόρημα «Το Ποινικό Μητρώο μιας εποχής», που καλύπτει την ηθική επιδίωξη του ανθρώπου να σταθή και να υπάρξη σαν ελεύθερη πνευματική παρουσία, πέρα από κάθε ανελεύθερη σκοπιμότητα ή βάναυσο περιορισμό. Τα συγκεκριμένα περιστατικά - ηθικά πλάσματα ενός προικισμένου συγγραφέα κι’ ο ιερός θίασος των προσώπων του «Μητρώου» πάνω από το περίμετρο των ιστορικών εξελίξεων και των συναισθηματικών πλοκών συγκροτούν την ιερή τάξη μιας πνευματικής πολιτείας, που υψώνει τον άνθρωπο - ακέραιη εικόνα του Θεού - στην απαραβίαστη προβολή της πνευματικής αρετής και της εγκόσμιας ευμοιρίας. Από μια τέτοια θεώρηση το «Ποινικό Μητρώο μιας εποχής» του Κώστα Σούκα, που είναι σύμμετρος καρπός πνεύματος και τέχνης αποκτά ευρύτερες διαστάσεις για να υπάρξη και πέρα από το πλέγμα των καιρών μας σαν πρότυπο καλλιτεχνικής δημιουργίας και σα δίδαγμα ηθικού άθλου.
Στον πειραϊκό μεσοπόλεμο εμφανίζονται επίσης ο Χρήστος Λεβάντας, που ξεκινώντας από τη «Λογοτεχνική Ομάδα» (1921) θα δώση μια αξιόλογη σειρά διηγημάτων στις συλλογές «στο Μεθύσι του Πόνου» (1923), «Ίσιος Δρόμος» (1932), «Η φαμίλια το Νώε» (1940), «Το ταξίδι στο άγνωστο» (1949), το αφήγημα «Κόντρα στον Τυφώνα» (1956) και τις «Ιστορίες του Πόρτο Λεόνε» (1960).
Από τα ανήσυχα κινήματα του πειραϊκού μεσοπολέμου - γραμματέας του αξιόλογου «Λογοτεχνικού Ομίλου Πειραιώς» μάς έρχεται ο Λάμπης Ν. Βολανάκης, που η έξοχη μυθιστορία του «Μυστικός Δείπνος» (1961) μας δίνει το μέτρο της τέχνης του και το βάθος του πνεύματός του. Ηθικά αιτήματα, προβλήματα πνευματικά, βαθιές αναζητήσεις ιστορικές καταβολές και μια μυστική θρησκευτικότητα είναι τα κέντρα της πνευματικής οδοιπορείας του Λ. Βολανάκη.
Από τον ίδιο χώρο προβαίνει κι’ ο Νίκος Βελιώτης, που όμως η εκδοτική παρουσίαση βιβλίων του πραγματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια (1948-1959).
Από τους ποιητές του πειραϊκού μεσοπολέμου ας τιμηθή με την ξεχωριστή αναφορά μας ο αλησμόνητος λυρικός τραγουδιστής Γιώργος Καρατζάς. Είναι ο λυρικός ποιητής των «Εσπερινών» - πολύ πικραμένος και πρόωρα ταξιδεμένος (1948) στην ανεπίστροφη απουσία. Κι’ όμως μας άφησε μια ποίηση, που μένει συνείδηση ευαισθησίας.
«… Μπρος στην κλεισμένη της αγάπης θύρα
κάτι ακριβό το χάδι σου κρατώ
Κι’ απόψε έχω στο στόμα το κλειστό
την πίκρα ενός φιλιού και την αλμύρα …»
Στην ίδια περίοδο στίχους έγραψαν οι Θ. Λιαρούτσος, Κ. Φραγκισκάτος,  Γρ. Θεοχάρης.
Τα περιοδικά, που βγήκαν στα χρόνια του μεσοπολέμου στον Πειραιά χρωματίζουν παραστατικά και ιστορούνε με ακρίβεια τις αγωνίες, τις λαχτάρες, τα κινήματα μιας νιότης, που ήταν ρομαντικά επαναστατημένη, ορκισμένη στις νέες ιδέες και βαθύτατα συγκλονισμένη στην αρμονία του στίχου, στους ρυθμούς του λόγου, στη λάμψη του στοχασμού. Οι τίτλοι είναι ενδεικτικοί του κλίματος, που αγκάλιασε το δημόσιο φανέρωμα των περιοδικών «Λυτρωμός», «Νέα Σκέψη», «Εφημερίδα των Νέων» «Διανοούμενος».
Η «Διανόηση» που εκδόθηκε το 1928 από τον αλησμόνητο Δημήτρη Ζ. Πιτσάκη (1948) και τον σκηνογράφο Κλ. Κλώνη αρμόζει να μνημονευτή ξεχωριστά για τη λαμπρή ποιότητα της ύλης της.
Λίγα χρόνια πιο έπειτα ομάδα νέων διανοουμένων, που την αποτελούν οι Γιώργος Χαλκιόπουλος, Βασίλης Λαούρδας κλπ., θα αναλάβη την έκδοση του περιοδικού «Ρυθμός», που οδηγεί στην ίδρυση της «Εταιρείας Καλλιτεχνών Πειραιώς».
Από τον κύκλο του «Ρυθμού» ο φιλόλογος Βασίλης Λαούρδας συνεργάζεται στο «Αρχείο Φιλοσοφίας και Θεωρίας των Επιστημών» και σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά («Νέα Εστία», «Φιλολογικά Χρονικά» κλπ.).
Με σειρά κριτικών μελετών του, που είναι αφιερωμένες σε θέματα λογοτεχνικής δημιουργίας (Καζαντζάκης, Βενέζης, Καραγάτσης, Μυριβήλης) ο Βασ. Λαούρδας κατέθεσε με ελεύθερο λόγο την καθαρή και γενναία κρίση του.
Ο τελευταίος μεγάλος πόλεμος, η κατοχή, η απελευθέρωση του 1944 και τα γεγονότα που ακολούθησαν οριοθετούν το φανέρωμα και την παρουσία των νέων πνευματικών ανθρώπων της σύγχρονης πειραϊκής ζωής.
Ο Πειραιάς αδούλωτη ελληνική έπαλξη έζησε με ακατάβλητη δύναμη, με καρτερία και με γενναιότητα την πικρή συγκομιδή του μεγάλου πολέμου και την δοκιμασία των χρόνων της εθνικής δουλείας.
Σε σκληρές ώρες οδύνης και περιπέτειας οι νέοι άνθρωποι εζέσταιναν το πασίχαρο όνειρο να ζήσουν την ομορφιά και την αλήθεια της ζωής, την αρμονία της τέχνης, το φωτισμό του πνεύματος.
Σε χιλιάδες καρδιές νέων ανθρώπων η ποίηση - «αηδόνι θείο» - έστηνε το τραγούδι της. Φωνές χαρούμενες, πίκρες οδύνης, λυγμοί ελεγειακοί, διθύραμβοι αγάπης, θυμοί, κατάρες και παραφορές.
Ο Στέλιος Γεράνης είναι ποιητής προικισμένος, που η ποίησή του δίνεται με πολυδόνητην έκφραση και σε πλαστικά σχήματα. Ποίηση του πάθους και της οδύνης - που ανασύρει από το χάος τη φωνή της «για να γίνη ανθός - να γίνη λόγος εύρωστος - ο μόνος άξιος ιατρός που θα με σώση».
Στην «Παθολογία», την τελευταία ποιητική συλλογή του Στ. Γεράνη, ο ποιητής δοκιμαζόμενος ανάμεσα στο πάθος και στο όνειρο αγωνίζεται να βεβαιώση την ηθική του θεμελίωση «να γίνη δένδρο αγέρωχο, που πάντα αλλάζει φύλλωμα - σπόρος να γίνη ιδανικός για το ακμαίο του πάθος». Ο Στέλιος Γεράνης όταν ελευθερώνεται από αλλότριες στρατεύσεις δίνει στην ποίησή του θαυμαστή λάμψη και πολυσήμαντο βάθος.
Η Όλγα Βότση προβαίνει ποιήτρια ζηλευτής ωριμότητας, δραματικής πυκνότητας και ποιητικής ουσίας.
Ο Κώστας Θεοφάνους με την ποίησή του («Ποιήματα» 1956, κι’ «Ελεγείες» 1958), με τις μελέτες του ειδικώτερα σε θέματα εικαστικών τεχνών και με τις υποδειγματικές μεταφράσεις του ολοκληρώνει με συνέπεια κι’ εντιμότητα μιαν ενδιαφέρουσα πνευματική παρουσία στο σύγχρονο Πειραιά.
Ο Τάσος Ζερβός, που η παρθενική ποιητική του παρουσία (Η Πορεία των Ίσκιων) σημειώνεται στα 1956 δίνει με πρωθόρμητη ειλικρίνεια ποίηση πολυδύναμης έμπνευσης και λυρικής ατμόσφαιρας.
Στο διήγημα και στο μυθιστόρημα οι νεώτερες γενεές του πειραϊκού χρονικού δεν έχουν να παρουσιάσουν ανάλογα επιτεύγματα. Με τον Μάριο Πλωρίτη ο Πειραιάς έχει την ικανοποίηση ότι Πειραιώτης κατέχει μιαν από τις πρώτες θέσεις στο χώρο των μελετητών και των κριτικών του νέου Θεάτρου. Η ευρύτατη καλλιέργειά του, η συστηματική παιδεία του και ο γενναίος απροσχημάτιστος λόγος του προσδέχονται την καθολική αναγνώριση.
Από τον Πειραιά των κατοχικών χρόνων ξεκίνησε ένας άλλος κορυφαίος της ελληνικής σκηνής - ο πρωταγωνιστής και θιασάρχης Βάσος Διαμαντόπουλος, που διατηρεί πάντα απαραβίαστη την πειραϊκή ρίζωσή του: «… Μου φαίνεται σα χτες όταν ξεκινούσα με τη σάκκα από τα Καμίνια, σκαρφάλωνα τη γέφυρα, την κατέβαινα τσουλίθρα και στο δρόμο πετσόκοβα τις πιπεριές …».
Μελετητής με βαθιά καλλιέργεια και με διαύγεια στοχασμού φανερώνεται στα νεώτερα χρόνια ο Βασίλης Επιθυμιάδης. Τα μελετήματά του για την προσωπικότητα και το έργο του Μπαιζ Πασκάλ, του μεγάλου φιλοσόφου της καρδιάς, είναι αληθινά υποδειγματικά κείμενα αδέσμευτης έρευνας κι’ ελεύθερου στοχασμού.
Ο Γιάννης Χατζημανωλάκης έχει προσφέρει μ’ επιμέλεια και φροντίδα σειρά μελετών σε θέματα και μορφές της νεώτερης πειραϊκής ιστορίας. Κι’ ο Δημήτρης Φερούσης έχει δοκιμαστή μ’ επιτυχία στο στίχο, στο χριστιανικό θέατρο και στο δοκίμιο ηθικής αγωγής.
Στην ίδια τούτη περίοδο ο αρχαιολόγος Α. Α. Παπαγιαννόπουλος Παλαιός δουλεύει με αφιέρωση στη στοχαστική επιδίωξη για τον φωτισμό και την ανάδειξη της αρχαίας ιστορίας του πειραϊκού χώρου.
Ο «Ζήνων», ο «Πειραϊκός Σύνδεσμος» η «Φιλολογική Στέγη» κι’ ο «Πλάτων» είναι τα συλλογικά όργανα που υπηρετούν στον Πειραιά σκοπούς και στόχους πνευματικού διαφωτισμού και πολιτιστικής καλλιέργειας.
Συνδέεται με τον Πειραιά και με την πειραϊκή πνευματική ζωή η Νίκαια.
Και είναι ο δεσμός στενός και αδιάσπαστος.
Ο Πειραιάς στην πικρή ώρα της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922 εδέχτηκε με συγκίνηση τους κατατρεγμένους αδελφούς ης εθνικής συμφοράς, που ο παλαμικός στίχος τούς αγκάλιασε «ιερά απομεινάρια της φλόγας και του μαχαιριού». Στην πειραϊκή γη, στην Κοκκινιά, θα δημιουργηθή ο κορυφαίος συνοικισμός των προσφύγων - η Νίκαια, που στάθηκε η ιερά κιβωτός του ελληνισμού της Ανατολής.
Στην Κοκκινιά - στα τσαντήρια των πρώτων ημερών της οδύνης, μια μορφή βιβλικού ανατολίτη, ο Μητροπολίτης Γερβάσιος θα στεριώση ένα κέντρο πνευματικής και θρησκευτικής ανάτασης. Κι’ οι κατατρεγμένοι αδελφοί της προσφυγιάς ζητούν με καθαρά έργα και με αδιάψευστες μαρτυρίες να βεβαιώσουν ότι μας έρχονται από την Ιωνία, την αρχαία πατρίδα του πνεύματος.
Στην Νίκαια θα εγκατασταθή ο Αντώνης Γιαλούρης, που ερχόταν με τίτλους πνευματικής παρουσίας στον ελληνικό κύκλο της Πόλης. Και στη Νίκαια θα πεθάνη τον Αύγουστο 1945 φτωχός αλλά περήφανος στην ασυμβίβαστη αρετή του ο Γιαλούρης.
Κορυφαίος του σύγχρονου πνευματικού κύκλου της Νίκαιας είναι ο Ιωάννης Μελάς, που έφτασε στον Πειραιά προσφυγόπουλο και που έδωσε το μέτρο της δημιουργικής ικανότητάς του σε πολλές πνευματικές εκδηλώσεις μελέτης και στοχασμού.
Ο Σώτος Σκούταρης είναι ο πρώτος ποιητής, που φανερώνεται στα 1935 στην Κοκκινιά. Στην ίδια περίοδο σημειώνουμε τις πνευματικές παρουσίες του Σάββα Παπαδόπουλου, του Δημ. Μακρίδη, του Ι. Βιζυηνού.
Στα δύσκολα χρόνια της κατοχής η Νίκαια στάθηκε το ύστατο καταφύγιο, που εσκέπασε την πίκρα, την πείνα και την εγκόσμια δοκιμασία του Μήτσου Παπανικολάου.
Σήμερα η Νίκαια διαθέτει έναν ζωντανό πνευματικό κύκλο, που διατηρεί την τοπικήν αυτονομία του και φανερώνεται με έργα θαυμαστά και με εκδηλώσεις αξιόλογες.
Ο Γιώργος Μετσόλης, πνευματικός άνθρωπος έξοχης πολυμέρειας, ποιητής, μελετητής και ηθοποιός με έξοχες επιδόσεις σε καθαρή πάντοτε ποιότητα έμπνευσης κι’ έργου. Στα «Ποιήματα 1949-1959» υπάρχουν στίχοι υψηλού πάθους και άρτιας έκφρασης.
Ο Δημήτρης Παπαδήτσας ανήκει στις υποβλητικώτερες φωνές της νέας ποίησης. Ποιητής πηγαίος, λειτουργικός.
Θ’ αναφέρω ακόμη τον Έκτορα Κακναβάτο, το Ν. Χιονίδη, το Ν. Οικονομίδη κλπ. Κι’ από τους νεώτερους το Δημήτρη Λιάτσο, που έχει δοθεί με άγια αφιέρωση στην πνευματική υπηρεσία της Νίκαιας και που εκδίδει με γνώση και με στοχασμό το περιοδικό τα «Χρονικά της Νίκαιας».
Ο «Φιλολογικός Σύλλογος Νικαίας» βρίσκεται πάντα στην πρωτοπορεία για την τοπική πνευματική καλλιέργεια και ο λαμπρός Ορειβατικός Φυσιολατρικός Όμιλος Νικαίας γνωρίζει να συνδυάζη πάντα την εκδρομική του δραστηριότητα με αιτήματα πνευματικής ζωής.

ΣΧΟΛΙΑ.
Σε ένα τόσο σύντομο μελέτημα είναι φυσικό ο Ρούνης να μην αναφέρει όλα τα ονόματα ή να έκανε τις επιλογές του. Ακόμη διατηρεί το ποιητικό ύφος της εποχής του ενώ η κρίση του σε κάποια θέματα είναι υποκειμενική.
Δεν θα γράψω τα βιογραφικά του κάθε αναφερόμενου πρόσωπου, στον τοπικό πνευματικό κύκλο είναι αρκετά γνωστά αφού αποτελούν τα βασικά στελέχη του. Επίσης κάποιων τα στοιχεία βρίσκονται στο διαδίκτυο. Πολλές χρονολογίες γεννήσεως ή θανάτου δεν συμφωνούν στα διάφορα πειραϊκά βιβλία.
Κωνσταντινίδης Αγαθοκλής. 1854-1920 «που στο σπίτι του παρά την επίσημη ιδιότητά του (ήταν τότε πρόξενος της Ρωσίας) λειτούργησε, έστω και άτυπα, το πρώτο φιλολογικό σαλόνι στο νεότερο Πειραιά». [Γιάννης Χατζημανωλάκης, Πειραιάς με το Βλέμμα στον Πολιτισμό», 2018, σελ. 18]
Άριστος Καμπάνης . 1883-1956.
Σακαλής Γεώργιος. 1872-1956.
Χαντζάρας Νίκος. 1884-1949.
Βουτυράς Δημοσθένης. 1872-1958.
Σούκας Κώστας. 1894-1981. Είχε το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Κώστας Χαλδαίος.
Λεβάντας Χρήστος. (Κυριάκος Χατζηδάκης). 1904-1975.
Βολανάκης Λάμπης. 1901-1982.
Βελιώτης Νίκος. 1905-1976.
Καρατζάς Γιώργος. 1912-1948.
Λιαρούτσος Θεόδωρος. 1908-1986.
Φραγκισκάτος Κώστας. 1907-1962.
Θεοχάρης Γρηγόρης. 1907-1982.
Πιτσάκης Δημήτρης. 1905-1947.
Κλώνης Κλεόβουλος. 1907-1988.
Γ. Χαλκιόπουλος, μαζί με τον Γ. Καρατζά έβγαλαν το περιοδικό «Ορίζοντες» στα 1931.
Λαούρδας Βασίλης. 1912-1979.
Γεράνης Στέλιος. (Στέλιος Παναγιωτόπουλος). 1920-1993.  
Βότση Όλγα. (Όλγα Πλατή). 1924-1998.
Θεοφάνους Κώστας. 1919-2008.
Ζερβός Τάσος. 1935-1995.
Διαμαντόπουλος Βασίλης. 1920-1999.
Χατζημανωλάκης Ιωάννης. 1933-2018.
Παπαγιαννόπουλος - Παλαιός Ανδρέας. 1908-1971.
Γερβάσιος μητροπολίτης Γρεβενών. (Ευριπίδης Σουμελίδης). 1882-1943.
Γιαλούρης Αντώνιος. 1874-1945.
Μελάς Ιωάννης. 1908-2004.
Σκούταρης Σώτος. 1913-1944. Γεννήθηκε στην Σμύρνη. Αυτοδίδακτος. Ο θεωρούμενος πρώτος ποιητής της Νίκαιας. Ήταν δημοτικός υπάλληλος.
Παπαδόπουλος Σάββας. 1905-1978. Γεννήθηκε στην Αργυρούπολη Τραπεζούντος. Στον πόλεμο έχασε τους γονείς του, με την ανταλλαγή ήλθε στην Ελλάδα μαζί με τα άλλα ορφανά της Αμερικανικής Περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής (πήγε Αιδηψό, Κόρινθο, Αθήνα). Έγραψε μελέτες, στίχους διηγήματα, άρθρα σε εφημερίδες. 
Δημήτρης Μακρίδης. Θεωρείται ότι έβγαλε το πρώτο βιβλίο της Νίκαιας «Δημ. Γ. Μακρίδη. Απομνημονεύματα. (Απ’ το μεγάλο Εθνικό Δράμα). Μετά τη καταστροφή» Εν Πειραιεί. Τύποις Ζαννείου Ορφανοτροφείου. 1926».
Βιζυηνός Ιωακείμ. Ήταν πρόεδρος του Φιλολογικού Συλλόγου Νικαίας.
Παπανικολάου Μήτσος. 1900-1943.
Μετσόλης Γιώργος. 1922-1989.
Παπαδίτσας Δημήτρης. 1922-1987.
Κακναβάτος Έκτωρ. (Γιώργος Κοντογιώργης). 1920-2010.
Χρήστος Χιονίδης. Φιλόλογος, είχε γεννηθεί στο Σότσι Καυκάσου στα 1921.
Νίκος Οικονομίδης. Απόφοιτος Νομικής, δημοσιογράφος σε εφημερίδες Αθηνών και Πειραιώς, λογοτέχνης μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου Νικαίας.
Λιάτσος Δημήτρης. 1926-2015.

Ρυθμός, 1932. Περιοδικό. Επιμελούνται: Σ. Θ. Σπανίδης - Βασίλης Λαούρδας.
Λυτρωμός, 1932. Περιοδικό. Γ. Μυλωνογιάννης, Πάνος Σπάλας.
Νέα Σκέψη, 1925. Του Τάσου Βουλόδημου (εδώ παρουσιάστηκε με το ψευδώνυμο Φώτος Αστεριώτης).
Εφημερίδα των Νέων, 1922, διευθυντής ο Χρήστος Λεβάντας.
Διανοούμενος, 1929, των Γρηγόρη Θεοχάρη - Νίκου Βλάχου.
Διανόηση, 1928, των Κλεόβουλου Κλώνη - Δημήτρη Πιτσάκη.
Τα Χρονικά της Νικαίας. 1962 του Δημήτρη Λιάτσου.
Φιλολογικός Σύλλογος Νικαίας. Ιδρύθηκε στα 1925 ως Σύνδεσμος Νέας και Παλαιάς Κοκκινιάς. Στα 1945 μετονομάστηκε σε «Φιλολογικός Σύλλογος Νικαίας και Βιβλιοθήκη». 

Τετάρτη 13 Μαρτίου 1957. Πρόσκληση για διάλεξη του Κώστα Θεοφάνους στο Φουαγιέ του Δημοτικού θεάτρου. Διακρίνουμε τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Φιλολογικής Στέγης μεταξύ των οποίων ήταν και ο Μανόλης Ρούνης.

 

Τετάρτη 8 Μαΐου 1957. Πρόσκληση της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς όπου ο Μανόλης Ρούνης ως αντιπρόεδρός της μίλησε στο Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου με θέμα: «Το πολιτικό ήθος και αι πνευματικαί αρεταί του Γεωργίου Σακαλή».

 

 

 Επισκεπτήριο Εμμανουήλ Θρασυβούλου Ρούνη.