Ο Λέων του Πειραιώς.

                                                 

                                                                                      Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

                                                                     

 Porto Leone, P. Lione, Porto Lion, Port (de) Lion, Lyon, P. Leo, P. di Leo, Porto Draco, P. Dracone, Δράκος, Aslan Limani. Έτσι έλεγαν και έγραφαν το έρημο λιμάνι του Πειραιά οι Φλωρεντινοί, Βενετοί, Ιταλοί, Φράγκοι, Έλληνες και Τούρκοι στους αιώνες της περασμένης χιλιετίας, μέσα από τις ιστορικές περιπέτειες που τράβηξε ο τόπος μέχρι το 1835.

Όλα αυτά εξ αιτίας ενός υπερφυσικού αγάλματος λιονταριού, καθιστού στα πίσω πόδια, υπερήφανα στηριγμένου στα μπροστινά του, με πλούσια χαίτη και το με ανθρώπινα χαρακτηριστικά κεφάλι να κοιτάζει ίσια, σε τρόπο που να εξάπτει τη φαντασία του κάθε παρατηρητή μ’ αποτέλεσμα να το περιγράφει διαφορετικά ανάλογα με τα συναισθήματά του.

Βρισκόταν εκεί στο βάθος του λιμανιού, όπου περίπου το άδειο σιντριβάνι κι ο ανδριάντας του Θεμιστοκλή μέχρι την οδό Γούναρη. Δεν ξέρουμε σε ποιά εποχή και για ποιό λόγο κατασκευάστηκε, ούτε πού ήταν αρχικά στημένο και πότε μεταφέρθηκε πριν καταλήξει στην παραπάνω θέση απ’ όπου έγινε και η απαγωγή του στα 1688.

Η σμίλευση λεόντων ήταν ένα από τα συνηθισμένα θέματα της αρχαίας τέχνης.

Όλοι οι λαοί διακοσμούσαν με αυτούς τις πόλεις τους, δρόμους, τείχη, πύλες, κτήρια, ιερά, θέατρα, αφού θεωρούσαν ότι συμβόλιζαν την υπεράνθρωπη δύναμη και τους άγρυπνους φύλακες.

Χρησιμοποιήθηκαν ακόμα ως κρήνες από τις οποίες έτρεχε νερό από το στόμα τους, σαν επιτύμβια μνημεία πεσόντων ηρώων σε κοινούς τάφους αλλά και σε ανάμνηση σπουδαίας πολεμικής νίκης (Πύλη Λεόντων στις Μυκήνες, οι Λέοντες της Δήλου, της Χαιρώνειας, της Αμφίπολης, του Μοσχάτου).

Η Αττική ήταν γεμάτη από τέτοια λιοντάρια, διαφόρων διαστάσεων κι ένα από εκείνα που σώθηκαν φαίνεται να είναι κι ο δικός μας Λέων του Πειραιά, που στάθηκε για αιώνες το μόνο αξιοθέατο μέσα στο θλιβερά άδειο από υλική παρουσία τοπίο.

Γι’ αυτό έδωσε το όνομά του στο χώρο του λιμανιού, αναφέρεται στα γραπτά των περιηγητών και σημειώνεται στους ναυτικούς χάρτες.

Στο σχέδιο του λιμανιού Port Lion των αδελφών Des Combes, 1686, βάζουν το λέοντα δεξιά του δρόμου της Αθήνας, της στράτας του Δράκου, τη Δ. Γούναρη και την Εθνικής Αντιστάσεως.

Στις 21.9.1687 ήλθαν στον Πειραιά και κατέλαβαν αμαχητί την Αθήνα τα βενετικά στρατεύματα του Μοροζίνι. Οι Τούρκοι είχαν οχυρωθεί στην Ακρόπολη («εις το Κάστρον»). Στις 26.9 μια βόμβα έπεσε από την κορυφή κι έκανε ζημιές στον Παρθενώνα. Τελικά οι εχθροί παραδόθηκαν στις 28.9 και αποχώρησαν με πλοία στις 4.10. Σώθηκε μια τελευταία ίσως περιγραφή του λιονταριού στη θέση του από την Anna Akerhjelm που συνόδευε τη γυναίκα του κόμη Koenigsmark Καρλόττα: Έφτασαν στο Πόρτο Λιόν κι αγκυροβόλησαν στις δύο το μεσημέρι. Όταν έπεσε ο άνεμος κατέβηκαν με μια βάρκα στην παραλία για να το επισκεφτούν. Λέγεται ότι παλαιότερα έτρεχε νερό από το στόμα του μέσω μιας οπής που ξεκίναγε από τη ράχη του κι είναι αλήθεια πως έλειπε το εμπρός τμήμα του ρύγχους του οπότε πήραν ένα κομμάτι μαρμάρου για να συμπληρωθεί στη Βενετία. Κάποιος περαστικός ταξιδιώτης είχε χαράξει στο στήθος του «Hic fuit Nicholaus Bres die XXVII Marci 1448».

Οι Βενετοί έμειναν όλο το χειμώνα στην περιοχή, αναγκάστηκαν όμως να αφήσουν την Αθήνα το Μάρτη και τον Απρίλη του 1688. Πήγαν να κατεβάσουν γλυπτά από τον Παρθενώνα αλλά έπεσαν κι έσπασαν. Πήραν λοιπόν καταληστεύοντας την πόλη ό,τι κινητό μπορούσε να κουβαλήσει στις αποσκευές του ο καθένας και σαν τρόπαια φόρτωσαν σε πλοίο ένα λέοντα από το Θησείο, μια ακέφαλη λέαινα από τη Ακρόπολη και τον Πειραιώτη λέοντά μας. Τα λιοντάρια έστησαν στο προαύλιο του Βενετικού Ναύσταθμου όπου και βρίσκονται ακόμα. Αργότερα, πρόσθεσαν κι άλλον ένα, το 1716, έτος απελευθέρωσης της Κέρκυρας. Στο βάθρο του πειραϊκού λέοντα χαράχτηκε η επιγραφή: «Ο Φραγκίσκος Μοροζίνης ο Πελοποννησιακός, αφού εκπόρθησε την Αθήνα τα αγάλματα των μαρμάρινων λεόντων λεηλατημένα με θριαμβευτικό τρόπο τα μετέφερε στην πατρίδα να είναι στο μέλλον κοσμήματα του Λέοντα της Βενετίας, αφού πριν υπήρξαν της Αθήνας της Αττικής».

Ο Λέων του Αγίου Μάρκου ήταν το έμβλημα της Βενετικής Δημοκρατίας. Στη λέαινα είναι γραμμένο: «Αθηναϊκά τρόπαια του βενετικού στόλου με ψήφισμα της Βενετικής Βουλής τοποθετημένα στα πρόθυρα των ναυπηγείων. Έτος σωτηρίας 1687» [Το βενετικό έτος παίρνει μήνες από τις αρχές του δικού μας 1688].

Το λιοντάρι του Πειραιά έβαλε σε βάσανα τους σοφούς φιλολόγους και ιστορικούς για το ζήτημα της χρονολόγησής του κι επειδή είναι αδύνατο να αναγνωριστούν και διαβαστούν λόγω φθοράς οι δυο επιγραφές που βρίσκονται επιμελώς χαραγμένες στους ώμους και στις πλευρές του (αρχαίες ή ρουνικές της Σκανδιναβίας;).

Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι οι απόπειρες για την επιστροφή του στο περιβάλλον που ανήκε, σαν το μοναδικό κι αξεπέραστο μνημείο αναφοράς στα μεσαιωνικά χρόνια της εγκατάλειψης και σαν καταξιωμένο σύμβολο της σύγχρονης πόλης. Άτονοι χειρισμοί έγιναν επί Μεταξά και στα 1945. Τέλη του 1987 ο Αποστόλης Δόμβρος (γεν. 1937), διπλωματούχος μηχανολόγος - ηλεκτρολόγος, ιδιοκτήτης της Technoship, παλαιότερα πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Τεχνολογίας και συγγραφέας πολλών βιβλίων σκέφτηκε να συστήσει μια δωδεκαμελή Συντονιστική Επιτροπή Επιστροφής του Λέοντος του Πειραιώς με ανταλλαγή του πρωτότυπου μ’ ένα πιστό αντίγραφο. Τα γραφεία της ήταν στην οδό Κολοκοτρώνη 100 όπου και η Εταιρία του. Εκδόθηκε κι ένα βιβλίο με κατατοπιστική μελέτη του Γιάννη Χατζημανωλάκη, την έκκληση προς το Δήμαρχο Βενετίας και τα ονόματα εκατοντάδων Πειραιωτών που την υπέγραψαν. Η εκδρομή στη Βενετία για να δουν οι χορηγοί και οι φίλοι από κοντά τον λέοντα έγινε στις 3/7.11.1995.

Παρών ήταν κι ο Δήμαρχος Στέλιος Λογοθέτης. Την έκκληση επέδωσαν τελικά στον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου και σε τέσσερις συμβούλους.

Το γεγονός απασχόλησε τον τύπο και των δυο πόλεων. Οι άστοχοι ίσως χειρισμοί αλλά και η αρνητική - ειρωνική στάση της βενετικής πλευράς δεν έφεραν τα ποθητά αποτελέσματα. Κυκλοφόρησε επίσης και μια βιντεοκασέτα.

Το αντίγραφο έφτιαξε ο γλύπτης Γιώργος Μέγκουλας. Μετά στήθηκε στα δεξιά της εισόδου του κεντρικού λιμένα, κοντά στο ναό της Ζωοδόχου Πηγής μαζί με κάποιες επιγραφές κι έγιναν επίσημα εγκαίνια. Αργότερα στον περίγυρό του στήθηκε μια καφετέρια..

Μπορεί τα άψυχα να μην αισθάνονται κι ο Λέων του Πειραιώς να μην έχει κανένα πρόβλημα να στέκεται στη Βενετία, πόσες όμως καρδιές Πειραιωτών περιμένουν ακόμα να τον δουν να έρχεται πίσω από το βάθος της θάλασσας, σα χαμένος ναυτικός συγγενής που έλειψε τόσο!

Μέχρι που όταν περάσει η πρώτη συγκίνηση, να ξεχαστεί πάλι  κι απλά να στολίζει το κέντρο της εν λόγω καφετέριας…

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα  ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Πέμπτη 23 Ιανουαρίου 1997, σελ. 18.                   Κείμενο αναπροσαρμοσμένο εδώ, 12 Δεκεμβρίου 2009.