Γραμματόσημο - δέρμα - παπούτσι. Ένα «συλλεκτικό» υποδηματοποιείο.

                                                                                                Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Μερικές φορές είναι τα ίδια τα (συλλεκτικά) μικροαντικείμενα που «μιλάνε», που αποδεικνύουν με την παρουσία τους σ’ ένα κλειστό χώρο το πάθος, τη αγάπη και την προσπάθεια του ανθρώπου που τα μάζεψε για να ικανοποιήσει τα ενδιαφέροντά του -κι ας είναι πλέον αυτός οριστικά απών...

Αρκεί φυσικά να τα έχουν κρατήσει ακόμα οι τυχόν κληρονόμοι του.

Ο Κώστας Κυρλακίτσης, υποδηματοποιός, διατηρεί ασίγαστα τη μνήμη του πατέρα του Λεωνίδα μέσα από κάθε λογής υλικό, έντυπο, μεταλλικό, ξύλινο και.. δερμάτινο, χωρίς να παύει να καταχωνιάζει και εκείνος ό,τι εφήμερο πέφτει στα χέρια του...

Ο Λεωνίδας Κωνσταντίνου Κιρλακίτσης γεννήθηκε στην Απλωταριά της Χίου το 1897. Έβγαλε την Εμπορική Σχολή του νησιού, υπηρέτησε στη Μικρά Ασία και προσλήφτηκε στο υποκατάστημα Χίου της Τράπεζας Αθηνών.

Στα 1928 τον βρίσκουμε διευθυντή της Τράπεζας στο Καρλόβασι Σάμου όπου συνέτεινε στο ξεπέρασμα της κρίσης στην τοπική βυρσοδεψία.

Η γνωριμία του με το επάγγελμα τον έκανε να παραιτηθεί και ν’ ασχοληθεί με την εμπορία δερμάτων.

Σύμφωνα με μία απόδειξη ενοικίου (22.8.1932, 1.500 δρχ.), άνοιξε μαζί με το γαμπρό του Στάμο Κλειδά το πρώτο κατάστημα στο κτήριο της Φίλωνος 64 (ιδιοκτήτες του ήταν ο Καλαμήτσης και ο Διαμαντής).

Αργότερα η «αποθήκη δερμάτων και ειδών υποδηματοποιίας» μετακόμισε στη γωνία Φίλωνος 67Α και Σωτήρος Διός, σε ισόγειο και υπόγειο χώρο, στο ανακαινισμένο σήμερα μέγαρο από τον όμιλο Χαραγκιώνη (ο Μέγας Οδηγός του 1939 του Γαβ. Γαβριηλίδη τους καταχωρεί στα ακατέργαστα δέρματα, Φίλωνος 66, τηλ. 42868.

Τον αριθμό αυτό αλλαγμένο όμως σε επταψήφιο μετέφερε και διατηρεί πληρώνοντας το πάγιο ο γιος του μέχρι σήμερα, 4179868).

Τα δέρματα, κατεργασμένα - βαμμένα, ήταν ελληνικά ή εισαγωγής, ενώ τα εργαλεία μόνο εισαγωγής.

Τα διακομετακομιστικό εμπόριο γινόταν τότε μέσω Πειραιά. Ειδικοί απεσταλμένοι των αγοραστών από τις Κυκλάδες, τη Κρήτη, την Πελοπόννησο και τα Επτάνησα, οι λεγόμενοι «ταχυδρόμοι», άνθρωποι κοινής εμπιστοσύνης, έφερναν τις παραγγελίες, πλήρωναν τις αποδείξεις, παραλάμβαναν  και μετέφεραν τα προϊόντα με τα καΐκια που άραζαν στην Ακτή Τζελέπη. Φόραγαν «τρίλινα» παντελόνια με τις κάτω τσέπες γεμάτες ψιλά και πάνω σε κρεμασμένα πουγκιά έβαζαν τα χαρτονομίσματα.

Επίσης στέλνονταν δέματα με φορτωτική και με αντικαταβολή ταχυδρομικώς, τυλιγμένα σε δίμιτο πανί, διπλό σιζάλ σπάγγο και σφραγισμένα με βουλοκέρι (δέρματα, καστόρια, λουστρίνια, σέβρα, τελατίνα, εργαλεία, καρφιά, φιγουρίνια, κόλλες, κορδόνια και άλλα υλικά).

Αυτά μέχρι σχεδόν το 1955, αφού με τη γρήγορη ανάπτυξη της ατμοπλοΐας, την κατασκευή εθνικών και επαρχιακών οδών έρχονταν οι ίδιοι ο ενδιαφερόμενοι και η αγορά στράφηκε στην Αθήνα. Από τους υπαλλήλους των δερματοπωλείων κάποιος έπρεπε να ξέρει υποχρεωτικά τα Αρμένικα και τα Τούρκικα για τους πελάτες «τσαγκάρηδες» της Κοκκινιάς και των γύρω συνοικιών.

Ο Κιρλακίτσης έγινε αντιπρόσωπος της βυρσοδεψίας του Στεφάνου Καλουτά και Υιών [Ερμούπολη 1842]. Σολοδέρματα έπαιρναν κι από τα εργοστάσια του Ν. Ζαφειράκη και Υιοί (Χίος) [χτίστηκε το 1902, έκλεισε στη δεκαετία του’70], Σουρλάγκα (Μυτιλήνη) [το παλιό, ιδρύθηκε στα 1833. Έκλεισε στα 1989], από τη Σάμο 

και αλλού.

Πανώδερμα από τον Κασάπογλου, τα Βυρσοδεψεία Ελλάδος, τον Μαϊάκη.

Καλαπόδια από τον Θεμιστοκλή Αλεξιάδη (Αθήνα). Δούλευαν από τις 7.30 το πρωί έως τα μεσάνυχτα.

Με τη Ζηνοβία Δαμαλά απέκτησε στα 1943 ένα γιο, τον Κώστα Κυρλακίτση που ίδρυσε στα 1962 μία «βιομηχανία» ανδρικών, γυναικείων και παιδικών υποδημάτων στις Τζιτζιφιές. [Ο πατέρας έγραφε την πρώτη συλλαβη του επωνύμου του με -ι- ενώ ο γιος του με -υ-]

 Στα 1964 διανύοντας την 30μηνη θητεία του στο ναυτικό έκλεισε το εργοστάσιο και ήλθε στο κατάστημα της Τσαμαδού 69, στη αρχή με δέκα μαστόρους (18 δραχμές το μεροκάματο). Οι ειδικότητές τους ήταν: σχεδιαστής, κόφτης, κάλφας, μηχανικός (κορδελιάστης), ξελουριστής, ξεφουμαριστής, παραδότης. Μετά το 1982 συνεχίζει μόνος του και φτιάχνει επί παραγγελία ανδρικά και να επισκευάζει όλα τα άλλα είδη υποδημάτων. Έχει δύο παιδιά, το Λεωνίδα (που του χάρισε μια εγγονή, την Βιργινία) και τη Ζηνοβία (Τζένη).

Ο Λεωνίδας Κιρλακίτσης είναι γνωστός στους Πειραιώτες σαν ένας πετυχημένος δερματέμπορος αλλά και στον κύκλο των φιλοτελιστών σαν ένας μανιώδης συλλέκτης γραμματοσήμων κι αρθρογράφος. Στα είκοσί του κυκλοφόρησε από τη Χίο μαζί με τον Λ. Συγκουριάδη (Αθήνα) το περιοδικό ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΛΛΕΚΤΗΣ. Από τους ιδρυτές της Φιλοτελικής Εταιρείας Πειραιώς (ΦΕΠ, 1960) συγκέντρωνε τα κείμενα και τύπωνε τη ΦΙΛΟΤΕΛΙΚΗ ΗΧΩ. Άρθρο του στο πρώτο της τεύχος του Δεκεμβρίου 1964, «Η συλλογή της 1ης ημέρας κυκλοφορίας». 

Πέθανε το Νοέμβριο του 1983. Από την πολύτιμη συλλογή του, δεν έχει πουληθεί τίποτα, φυλάσσεται με ασφάλεια από το γιο του. Χάθηκε μόνο ένας αριθμός παλιών φιλοτελικών καταλόγων, πολλοί άλλοι περιέχονται στη βιβλιοθήκη της ΦΕΠ.

Στο υποδηματοποιείο του Κώστα Κυρλακίτση ο νέος πελάτης θα εκπλαγεί με το ομοίωμα ενός παπουτσή την ώρα της δουλειάς του που κάθεται στη βιτρίνα εδώ και 35 περίπου χρόνια. Στα ράφια, στα συρτάρια, στις κούτες ξεκουράζονται αμέτρητα εργαλεία της δουλειάς. Ανάμεσα στα δέρματα, στα βερνίκια, ξεπροβάλλουν βιβλία, περιοδικά, φάκελοι με έγγραφα, αποδείξεις, τιμοκατάλογοι, λογαριασμοί, εγκύκλιοι υπουργείων, επιμελητηρίων μ’ ανακατεμένες χρονολογίες έκδοσης, εποχών παρωχημένων.

Αντίγραφα και φωτογραφίες του παλιού Πειραιά κρέμονται στους τοίχους μαζί με σχετικά αποκόμματα και διαφημιστικά εργοστασίων. Θαυμάσιες είναι οι γραφομηχανές - αντίκες.

Την προσοχή τραβούν δύο χειροκίνητες με μοχλούς φορητές τυπογραφικές μηχανές. Με τον ιδιοκτήτη μπορείς να συνομιλείς με τις ώρες χωρίς να βαρεθείς, αν έχεις κι εσύ μέσα σου το θυμικό του πειραιολάτρη.

Κάθε μαγαζί είναι μοιραίο να σβήσει σιγά - σιγά, να κατεβάσει τα ρολά του ή, αν κρατηθεί, να χαλάσει την παλιά του εικόνα και ν’ ακολουθήσει τις σύγχρονες προδιαγραφές διακόσμησης.

Στην πόλη μας, ευτυχώς, μπορείς ακόμα να μπεις σε μερικά καταστήματα που κρατάνε «φυλακισμένη» την ατμόσφαιρα των χρόνων εκείνων που μεσουρανούσαν τα παραδοσιακά επαγγέλματα και ξεχείλιζε το συναίσθημα του ωραίου...

[Από τα παραπάνω δεν θα βρεις τίποτα φίλε αναγνώστη. Ο χρόνος είναι εχθρός της συνήθειας των πραγμάτων που αγαπάμε. Το κατάστημα έκλεισε στα 2005.

Το ομοίωμα του παπουτσή δωρήθηκε στο Ιστορικό Αρχείο και το ξαναείδα εκτεθειμένο για μια εκδήλωση στη Δημοτική Πινακοθήκη. Δεν έχω πλέον καμία πληροφορία για τον Κώστα Κυρλακίτση..]

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2000, σελ. 17. 

Μεταφορά εδώ, Αύγουστος 2012.     

Δεύτερη δημοσίευση: de facto της Πειραϊκής Πολιτείας, Τεύχος 6. Μάιος 2000. Σελ. 78 – 81 με τίτλο: 
«Ένα παραδοσιακό υποδηματοποιείο στον Πειραιά».