21ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά.

«Το αρχαιότατον των ενταύθα σχολείων».

                                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Οι εργάτες κάνουν τις τελευταίες επιδιορθώσεις, σε λίγο θα μαζευτούν οι σκαλωσιές και το αιωνόβιο κτήριο με τις λιτές γραμμές που στεγάζει το 21ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά θα ξαναβρεί τη λαμπερή του όψη.

Ο σεισμός της 7-9-1999 προξένησε ελάχιστες βλάβες στην ψευδοροφή μιας αίθουσας του ισογείου αλλά θεωρήθηκε καλό να γίνει η ανακαίνισή του, να βαφτεί ολόκληρο μέσα (μπλε - άσπρο) και έξω (άσπρο - υποκίτρινο). Η εργολαβία ανατέθηκε από το Δήμο σε κάποιο συνεργείο ενώ θα επανέλθει ο νυκτερινός φωτισμός που τόνιζε την παρουσιά του στο χώρο. 

Τα μαθήματα διδάσκονταν για λίγες εβδομάδες στο 2ο και 42ο Δημοτικό (Καραΐσκου και Ευαγγελιστίας) και ήδη τα παιδικά κορμάκια κινούνται δραστήρια στις ευρύχωρες, φωτεινές και ευάερες αίθουσες,  στους διαδρόμους με τις ψηλές πόρτες και στην αυλή του αγαπημένου τους σχολείου.

Αν δεν καταλάβατε ακόμα, μιλάμε για το διώροφο νεοκλασικό οικοδόμημα της πλατείας Δεληγιάννη, με άνοιγμα προς τη Γρηγόρη Λαμπράκη μπροστά στην Τσαμαδού. Είναι το αρχικό «Α΄ Πλήρες Δημοτικόν Σχολείον Αρρένων Πειραιώς», το Αστικόν Σχολείον», πιο γνωστό σαν ο παλιός «Προμηθέας».

Το κτίσμα, σύμφωνα με την εντοιχισμένη επιγραφή «Ωκοδόμηται δαπάναις Δήμου Πειραιώς εν έτει 1897 επί δημάρχου Τρύφ. Μουτζοπούλου» μεταξύ των οδών Λουκά Ράλλη 99, Ολυμπίας, Βούλγαρη και Γορτυνίας. 

Στη δεύτερη δημαρχιακή του περίοδο (1899 - 1903) έγινε η δενδροφύτευση της πλατείας.

Τρία χρόνια μετά την εγκατάσταση του Σχολείου με τα μικρά αγόρια, στα 1900 ιδρύθηκε και ο «Ατμομηχανικός Σύνδεσμος Ο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» που συντηρούσε «νυκτερινάς βιοτεχνικάς μηχανικάς σχολάς».

 

Το αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων της Νυκτερινής Μηχανικής Σχολής ο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του.

Ανώτερες τάξεις του στεγάστηκαν - κατόπιν συμφωνίας - για αρκετές δεκαετίες (μέχρι το 1963) στο ίδιο σχολείο, τις βραδυνές ώρες (Δευτέρα - Παρασκευή 18.00 - 22.00, Σάββατο 18.00-21.00, Κυριακή πρωί 09.00 - 12.00).

Ο «Προμηθέας» εξελίχθηκε σε σπουδαία «νυχτερική σχολή μηχανικών μέσης τεχνολογικής εκπαίδευσης» με τμήματα μηχανικών, εργοδηγών, ηλεκτρολόγων, μηχανοτεχνιτών κ.ά.. Οι απόφοιτοί του προσλαμβάνονταν στις βιομηχανίες και στην εμπορική ναυτιλία.

«Όλοι οι σπουδαστές από τα παραρτήματα ονειρεύονταν τη στιγμή που θα έρχονταν στο σχολείο μας γιατί πλησίαζε η ώρα ν’ αποφοιτήσουν». Φορούσαν στολές και πηλίκιο. Οι σπουδές διαρκούσαν πέντε χρόνια.

Η φήμη του «Προμηθέα» γρήγορα εξαπλώθηκε στον πειραϊκό κόσμο κι όλοι ταύτιζαν το κτήριο του Δημοτικού με το όνομα της σχολής. Αξέχαστοι παρέμειναν οι στίχοι του Γιώργου Μητσάκη (το τραγούδησε ο Γιάννης Πάριος):

Παιδί κι εγώ του Πειραιά

στη θάλασσα και στη στεριά

γεννήθηκα μεγάλωσα

κοντά στην Τερψιθέα και σπούδασα

μηχανικός εδώ στο «Προμηθέα»..        

Με τη λήξη της σχολικής χρονιάς 1962-63 ο «Προμηθέας» έπαψε να χρησιμοποιεί το κτήριο. 

Η σχολή μεταφέρθηκε σε ιδιόκτητη πολυκατοικία στα παλιά «Λεμονάδικα» στη Δωδεκανήσου μέχρι που έκλεισε οριστικά.

Στα 1906, διευθυντής του Α΄ Δημοτικού Αρρένων ήταν ο Π. Δημητρόπουλος και δημοδιδάσκαλοι οι Α. Σαχίνης,       Ι. Στατεράς, Σ. Αλεξιάδης, Ι. Θεοχάρης, Δ. Δουμπιώτης (Πλήρης οδηγός του Πειραιώς, 1906-07 του Γ. Ν. Αλεξάκη σ. 66). Σύνολο μαθητών, 435.

Στα 1916 το Ζάννειο Ορφανοτροφείο φιλοξενήθηκε στο Α΄ Δημοτικό. Την ίδια εποχή το κτήριο χρησιμοποιήθηκε σαν παράρτημα του Τζανείου Νοσοκομείου. Βρισκόμαστε  στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και οι μεγάλες αίθουσες πολλών οικοδομών μετατράπηκαν σε χώρους περίθαλψης τραυματιών.

Τα μαθήματα του Α΄Δημοτικού έγινα αρχικά στο Α΄Δημοτικό θηλέων και αργότερα στο Γ΄ θηλέων της οδού Πύλης. Όταν επιτάχτηκε κι αυτό, πήγαν και τα δυο στην οδό Σκευοθήκης. Στον χώρο του επανήλθε το Σεπτέμβρη του 1924.

Στα 1928, το Α΄ Εξατάξιο Δημοτικό της πλατείας Δεληγιάννη είχε διευθυντή το Δημήτρη Γρηγοράτο και δημοδιδασκάλους  το Χρήστο Ζωγράφο, Σπυρ. Ράκκα, τη Δήμητρα Πασπαλιάρη, Καλλιόπη Καλμούχου,               Καλλ. Συκώκη (Μέγας οδηγός Πειραιώς, 1928-29, σ. 92).

Τότε, στα 1928-29 περιορίστηκε στο ισόγειο αφού επάνω λειτούργησε το νεοσύστατο «Μονοτάξιον Διδασκαλείον Πειραιώς».

Την επόμενη σχολική χρόνιά, 1929-30 το Δημοτικό έγινε μικτό, δέχτηκε κι εγγραφές κοριτσιών οπότε ονομάστηκε «Α΄ Εξατάξιον Μικτόν Δημοτικόν Σχολείον Πειραιώς». Στην κατοχή, η αυλή γέμισε μ’ αυτοκίνητα κι έγινε στάβλος με δέστρες για άλογα.

Επιτάχτηκαν οι αίθουσες του Α΄ ορόφου και τα παιδιά ύστερα από προσπάθειες συνέχισαν τα μαθήματά τους          στο ισόγειο. Λόγω του βομβαρδισμού του Πειραιά το σχολείο έκλεισε από τις 11.1.1944 μέχρι τις 18.1.1945. 

Τ’ απομεινάρια των κατοχικών υλικών πετάχτηκαν από το υπόγειο στη δεκαετία του ’60.

Από το 1945 και για μια περίπου εικοσαετία μαζί με το 1ο Δημοτικό λειτούργησε και το 6ο Δ. Σ., πιο γνωστό σα σχολείο «του Γαλατά» από το επώνυμο του διευθυντή του, Κωνσταντίνου Γαλατά.

Στα 1952 το 1ο Δ. Σ. μετονομάστηκε σε 21ο, τίτλο που διατηρεί και σήμερα (το 6ο έγινε 29ο).

Εικόνα της καθημερινής ζωής των σχολείων εκείνων των χρόνων ήταν τα «μαθητικά συσσίτια». Από τα καζάνια με τα όσπρια του 1916-20, το πρωινό φέτα ψωμί με λάδι - ζάχαρη φτάσαμε στο πλιγούρι, τη μπομπότα, τη μισή ρέγγα, το τυρί, τα όσπρια, του 1941-44. Το γάλα βραζόταν σε καζάνι στο παλιό πλυσταριό. Μετά, το κολατσιό ήταν μια φέτα ψωμί με ελιές, χαλβά ή τυρί. Το μουρουνέλαιο ήταν απαραίτητο γύρω στα 1955. Κίτρινο τυρί και βούτυρο σε κονσέρβες τους φαινόταν πως μύριζε άσχημα. Ίσως είχαν δίκιο...  

Στον «Προμηθέα» μοίραζαν κονσέρβες με σαρδέλες. Έδιναν κι έπαιρναν οι χοροεσπερίδες για να μαζευτούν χρήματα για αυτά τα σισσίτια.

Οι γιορτές, οι γυμναστικές επιδείξεις οι άλλες εκδηλώσεις γίνονταν στην μεγάλη αυλή. Μέσα στο πρόγραμμα ήταν κι οι εκδρομές.

Από το 1972-73 σε κτήριο της αυλής (δεξιά στο βάθος) στεγάζεται το 15ο Νηπιαγωγείο. Στην άκρη της μέσης της αυλής βρίσκεται το κυλικείο και αριστερά προς την οδό Ολυμπίας τα αποχωρητήρια.

Αναπαλαίωση, εκτός από την μεταπολεμική επισκευή έγινε στα 1988. Τώρα, ολόκληρο το σχολικό συγκρότημα, καθαρό και περιποιημένο, αστράφτει. Λόγω της παλαιότητάς του βέβαια δεν πληρεί τις σύγχρονες προδιαγραφές και επειδή κρίθηκε διατηρητέο δεν μπορεί να γίνουν προσθήκες.

Η παλαιότερη δασκάλα, από το 1981, είναι η κ. Σοφία Κατσούλη. Διευθύντρια, για δεύτερη χρονιά, η κ. Αγγελική Βάιλα. Τα 190 περίπου παιδιά είναι χωρισμένα σε εννέα τάξεις (και δυο τάξεις στο νηπιαγωγείο).

Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων ιδρύθηκε στα 1968. Από τότε η συμμετοχή του στην αναβάθμιση του σχολείου είναι καθοριστική, όχι μόνο στις παρεμβάσεις για τις κτηριακές αανάγκες (καλοριφέρ, βρύσες, παγκάκια, πλακόστρωση κ.ά.) στην αγορά καινούργιων εποπτικών μέσων διδασκαλίας (χάρτες, τηλεόραση, βίντεο κ.ά.) αλλά και στην πνευματική - καλλιτεχνική (ηθική, αισθητική, ψυχαγωγική) ανύψωση του έμψυχου «υλικού», των μικρών μαθητών!

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 25 Νοεμβρίου 1999, σελ. 17. 

Μεταφορά εδώ, Δευτέρα 13 Αυγούστου 2012.