Δημοσθένης Βουτυράς. 55 χρόνια από το θάνατό του.

                          

                                       Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

 ...ο ίδιος, περίπου, ωραιολατρικής προέλευσης ρεαλισμός, [όπως του Χρηστομάνου] με κοινωνικές προθέσεις όμως σε πολλά διηγήματα, δεσπόζει και στο έργο του Δημοσθένη Βουτυρά (Κωνσταντινούπολη 1871 - Αθήνα 1958), ο οποίος στις αρχές του αιώνα γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα χάρη σε μια εκατοντάδα μικρών διηγημάτων («...ζητούσαν όλο μικρά διηγήματα για να δίνουν λίγα χρήματα», σημείωνε με πικρία). Για πρωταγωνιστές του στρατολογεί προλετάριους, ανθρώπους με ταπεινά επαγγέλματα, άνεργους από τους συνοικισμούς, θαμώνες των καπηλειών. Πρόκειται για ένα νέο κόσμο, μια νέα τάξη που κατοικούσε σε παράγκες εκεί που τέλειωνε η πόλη ή σε τρώγλες, και τότε για πρώτη φορά ερχόταν να ταράξει τη συνείδηση του αστού αναγνώστη. Η αθλιότητα, που περιγραφόταν κάποτε με προθέσεις κοινωνικών διεκδικήσεων, παρουσιάζεται στον αναγνώστη τόσο πιο σκοτεινή, όσο ο Βουτυράς την περιβάλλει με μια ατμόσφαιρα καταθλιπτική και μουντή (και αυτό έκανε μερικούς να τον χαρακτηρίσουν ‘συμβολιστή’). Μέτρο των έμφυτων ικανοτήτων του, που δεν τις εκμεταλλεύτηκε αρκετά, αποτελούν διηγήτατα όπως ‘‘Το παιδί της βουβής’’: εσωτερικός μονόλογος ενός παιδιού που θεάται τη ζωή μέσα από τις δικές του ψυχικές διαστάσεις.
Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Οδυσσέας, 1989, σ. 326.

Έχουν περάσει ήδη 55 χρόνια από το θάνατό του και το απλό, με περίεργο τρόπο γράψιμο του Δημοσθένη Βουτυρά εξακολουθεί να έχει τους υποστηρικτές μα και τους κατακριτές του. Η τριαντάχρονη παραμονή του στην πόλη μας τον τοποθετεί στο βάθρο των κορυφαίων πειραιωτών λογοτεχνών κι άξια η προτομή του στολίζει την πλατεία Δηλιγιάννη.
Ο Δημοσθένης Βουτυράς γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1872.
Ήταν γιος του Νικολάου Βουτυρά από τη Τζιά και της Μεσολογγίτισσας Θεώνης Παπαδή - Σκιπιτάρη. (Οι γονείς του έκαναν επτά παιδιά, το Δημοσθένη ή Ποθητό, την Αναστασία, τον Κλέωνα, την Ελπινίκη, τον Μίλτωνα, την Ιουλία και το Βύρωνα). 
Στον Πειραιά, ήλθαν το 1876 κι εγκαταστάθηκαν σε τριόροφη οικία της οδού Πραξιτέλους όπου ο πατέρας του διορίστηκε συμβολαιογράφος.  Ήταν πολύ άτακτος, γύρναγε στους δρόμους κι έπαιζε με τα άλλα παιδιά της ηλικίας του δίχως να δίνει σημασία στα μαθήματα. Στο Α΄ Γυμνάσιο που πήγαινε ξεχώριζε μόνο στην ιστορία και τη γεωγραφία. Από εκεί οι γονείς του τον πήγαν στο λύκειο Διοσκουρίδη - Γεννηματά στη Αθήνα. Γύρω στα 13-14 του χρόνια άρχισε να δοκιμάζεται από «κρίσεις υπερευαισθησίας», κάτι σαν επιληψία που τον βασάνισαν για καιρό.
Η οικογένειά του, του συμπεριφέρθηκε σα να ήταν ψυχικά άρρωστος και του έκανε όλα τα χατήρια. Γράφτηκε για τις ναυτικές σπουδές στη Σχολή Μαχαιριάδη και ύστερα στράφηκε στην ξιφασκία, πρώτα κοντά στον συνταξιούχο ανθυπασπιστή χωροφυλακής Παραλίκα και μετά στη Σχολή του Ηλιόπουλου.
Τον ήλκυε ο κίνδυνος και ζήτησε να πολεμήσει στην Άπω Ανατολή. Με φίλους του ήθελε να πάει στην Αφρική να ιδρύσουν «ελεύθερο κράτος» αλλά ο Γάλλος πρόξενος του Πειραιά τους ζήτησε τη συγκατάθεση των γονιών τους!
Έκανε και μουσικά μαθήματα από τους Ιταλούς Λακαλαμίτα, μουσικοδιδάσκαλο και Καστελλάνο, μαέστρο. Τελικά στράφηκε στο γράψιμο που τον κατέκτησε κι έγινε το κύριο επάγγελμά του.
Ο πατέρας του είχε ιδρύσει μια εταιρεία οικοδομών με τη χρηματική συνδρομή των  Δομεστίνη και Χατζηκυριάκου. Άνοιξε μάλιστα κι ένα χυτήριο για την παραγωγή μεταλλικών υλικών για χτίσιμο, προς το τέρμα της οδού Τζαβέλλα στο Ν. Φάληρο: ήταν η πρώτη επαφή του Δημοσθένη με τους εργάτες και τον τρόπο ζωής τους.
Η εταιρεία γρήγορα παρουσίασε προβλήματα, οι συνεργάτες απέσυραν τα κεφάλαιά τους κι ο Νικόλαος Βουτυράς αυτοκτόνησε με πιστόλι στο γραφείο του.
Όσο κι αν προσπάθησε ο Δημοσθένης ήταν αδύνατον να κρατήσει την επιχείρηση. Έτσι το 1906 μετακόμισε στην Αθήνα, στο Μεταξουργείο και τέλος στο Κουκάκι (Γαργαρέτα). Είχε ήδη νυμφευτεί στα 1903 τη Μπετίνα Φεκτσή (Φέξη). Έκαναν δυο κόρες, τη Θεώνη Βουτυρά - Στεφανοπούλου (έγινε ζωγράφος), και τη Ναυσικά (υψίφωνο της Λυρικής Σκηνής).
Στο ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟ δημοσίευσε τα διηγήματα «Από τα ξένα», «Η επάνοδος», «Το μεγαλείτερο ψάρι» (1901). Συνεργάστηκε με το ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ του Γεράσιμου Βώκου (Το κακούργημα του ιερέως και άλλα 

11 διηγήματα).
Το πρώτο του βιβλίο έγραψε στο χώρο του χυτηρίου: τιτλοφορείται Ο ΛΑΓΚΑΣ, διηγήματα, σχ. 16, σελ. 117 και τυπώθηκε στην εφημερίδα ΣΦΑΙΡΑ το 1903.
Τα αντίτυπά του κατέστρεψε ο ίδιος ο Βουτυράς γιατί ήταν γεμάτα τυπογραφικά λάθη. Δημοσίευσε επίσης στο πειραϊκό ημερολόγιο ΠΑΡΘΕΝΩΝ, στο περιοδικό Παναθήναια, στο Νουμά, στο Μαύρο Γάτο, στη Μούσα, στη Νέα Ζωή Αλεξάνδρειας, στα Γράμματα της Αλεξάνδρειας, στη Νέα Εστία, στα Νεοελληνικά Γράμματα, στα Πειραϊκά Γράμματα, στο Έθνος κ.ά.
Στα 1923 του απονεμήθηκε το Εθνικόν Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών.
Το Φεβρουάριο του 1931 έλαβε μαζί με άλλους το Αριστείο του Δήμου Πειραιά. Το έργο του βρήκε αναγνώριση και στην Ευρώπη ενώ γράφτηκαν πολλές κριτικές σε διάφορα λογοτεχνικά έντυπα. Το 1940 ο Δήμος  Αθηναίων του έδωσε τιμητική σύνταξη την οποία του αφαίρεσε το 1947.
Οι πολιτικές του απόψεις του στέρησαν την είσοδο στην Ακαδημία στα 1951 και 1953. Τα τελευταία χρόνια είχε καθηλωθεί από αρρώστια. Πέθανε στις 27 Μαρτίου 1958. 
 

Έργα του σε βιβλία κυκλοφόρησαν:
* Ο Λαγκάς (Λεωνίδας Λαγκάς), Πειραιάς 1903, τυπογραφείο εφημερίδας ΣΦΑΙΡΑ. Το έχω. 
* Ο Λαγκάς και άλλα διηγήματα, Σ. Πάργας, Αλεξάνδρεια 1915.
* Ο Λαγκάς και άλλα διηγήματα, Σ. Πάργας, Αλεξάνδρεια 1920. Το έχω.
* Παπάς ειδωλολάτρης και άλλα διηγήματα. Βιβλιοπωλείον Γεωργίου Ι. Βασιλείου. Αθήναι. 1920. Το έχω.
* Τριάντα δυο διηγήματα, 1921.
* Ζωή αρρωστεμένη, 1921. Ελευθερουδάκης, Αθήναι. Το έχω σε δύο διαφορετικά εξώφυλλα.
* Μακρυά απ’ τον κόσμο κι άλλα διηγήματα, 1921. Ιω. Ν. Σιδέρης, Αθήναι. Σε δύο εκδόσεις. Εχω εκείνη του 1921.



 

* Οι αλανιάριδες, 1921. Το έχω. 
* Το γκρέμισμα των Θεών, 1922. Χ. Γανιάρης και Σια, Αθήναι. Το έχω. 

* Παπάς ειδωλολάτρης και άλλα διηγήματα. Εκδότης Ι. Ν. Σιδέρης. Εν Αθήναις.1923. Το έχω.
* Όνειρο που δεν τελειώνει κι άλλα διηγήματα, Ελευθερουδάκης, Αθήναι 1923. Το έχω. 
* Διωγμένη αγάπη και άλλα διηγήματα, 1923. Γεώργιος Ι. Βασιλείου, Αθήνα. Το έχω.
* Ο θρήνος των βωδιών και άλλα διηγήματα, 1923. Σ. Πάργας, Αλεξάνδρεια. Το έχω.
* Φως στο σκοτάδι και άλλα διηγήματα, 1923.
* Ο νέος Μωυσής κι άλλα διηγήματα, 1923. Εκδ. Οίκος ΑΘΗΝΑ. Α. Ι. Ράλλη. To έχω. 
* Η αριστοκρατική γειτονιά και άλλα διηγήματα, 1924.  Εκδοτικός οίκος Γ. Ι. Βασιλείου, Αθήναι. Το έχω. 
* Η σιδερένια πόρτα (μυθιστόρημα), 1925. Εκδοτικόν Βιβλιοπωλείον Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ του Μέλη Νικολαΐδη και Σία. Το έχω.  

* Τροφή στο θάνατο, 1926. Εκδοτικός οίκος Γ. Τσουκαλά, Αθήνα. Το έχω.       
* Είκοσι διηγήματα, 1927. Εκδοτικός Οίκος Δημητράκου Α.Ε., Αθήναι. Το έχω. 
* Στη χώρα των σοφών και των αγρίων, 1927 και 1932.
Εκδ. Οίκος ΑΘΗΝΑ. Α. Ι. Ράλλη. To έχω. 
* Μέσα στην κόλαση, Αθήνα 1927. Το έχω.                                        
* Μεσ’ στους ανθρωποφάγους, 1928. 
* Ανάσταση νεκρών, Αθήνα 1929. Εκδοτικός Οίκος Δημητράκου. 
 Το έχω.
* Από τη Γη στον Άρη, Αθήνα 1929. Εκδοτικός Οίκος Δημητράκου.  
Το έχω.
 

* Ο Λαγκάς και άλλα διηγήματα. Γ' έκδοση. Εκδότης Ι. Ν. Σιδέρης. Αθήναι. (Χωρίς χρονολογία έκδοσης, μάλλον 1930). Το έχω. 
 * Στους άγνωστους θεούς, 1930. Εν Αθήναις, Εκδοτικός Οίκος Δημητράκου. Το έχω.                                               
* Επανάσταση των ζώων, εκδοτικός οίκος Δημητράκου, 1931. Το έχω. Β΄ έκδοση, εφημερίδα του Αντ. Νικολόπουλου ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, 1935. Το έχω.

 * Η όρνιθα ξύνοντας το μάτι της... Δημητράκος, Αθήναι 1932. Το έχω.

 
* Μέρες τρόμου, 1932. Τυπογραφεία Μουσικών Χρονικών. Το έχω.

 
* 'Υστερα από εκατομμύρια χρόνια, Δημητράκος, Αθήναι  1932. Το έχω.
* Τα σύμβολα στα όνειρα. Όνειρα ψυχή. Δημητράκος, Αθήναι  1933. 
Το έχω.
* Κάλπικοι πολιτισμοί, 1934. Πράσινη βιβλιοθήκη εφημερίδας ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ. Το έχω.
* Το τραγούδι του κρεμασμένου, 1935.
 

 
* Νύχτες μαγείας. Βιβλιοπωλείον Α. Καραβία, Αθήναι 1938. Το έχω. 
 * Το σπίτι των ερπετών, 1939. Εκδόσεις Α. Καραβία. Το έχω.

 * Ο έρωτας στος τάφους. Διηγήματα. Αθήνα. Έκδοση "Πηγάσου" Α.Ε., 1943. Το έχω.        
* Τρικυμίες. Μυθιστόρημα. 1945. Οι Φίλοι του Βιβλίου, Αθήνα. Το έχω.
* Αργό ξημέρωμα, Αθήνα 1950. Τύποις: Θ. ΚΟΤΣΙΩΡΗ. Το έχω. 



 

  

                                                                                
Στα παραπάνω 34 βιβλία του εκτός από αυτά των τίτλων περιέχονται επίσης πάμπολλα διηγήματα, σάτιρες, νουβέλες κ.ά. Ακόμα συνεργάστηκε και στη συγγραφή σχολικών αναγνωστικών. 

Μετά το θάνατό του εκδόθηκε το αφιέρωμα της Νέας Εστίας, βγήκαν τα Άπαντά του – επιλογή πρώτη από τις εκδόσεις Δίφρος, το αφιέρωμα του περιοδικού Διαβαζω στα 1992 και πολλά άλλα.
Συγκεντρωτική έκδοση των Απάντων του σε τόμους επιμελείται ο Βάσιας Τσοκόπουλος στις εκδόσεις ΔΕΛΦΙΝΙ από το 1994 (4 τόμοι) και στις εκδόσεις ΣΤΑΧΥ (2001).
«Ίσαμε το φανέρωμά του, το νεοελληνικό διήγημα πνίγεται στα στενά περιθώρια της ηθογραφίας. Κείνος στρέφει το μάτι του στη ζωντανή κοινωνική πραγματικότητα και τους ανθρώπους της... Πουθενά δεν υπάρχει η κομψή φράση. Γράφει όπως μιλάει... Έχει όμως ρωμαλέα πνοή, επιβλητικό αυθορμητισμό, πλούσια φαντασία, βαθύτατη ανθρωπιά, ποιητική δύναμη και ρεαλιστική αντίληψη. Μας δίνει μια σειρά από περίφημους τύπους..» 
Χρήστος Λεβάντας, Δυο μορφές, 1952, σελ. 20.   

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 1998, σελ. 15, με τίτλο:
«Δημοσθένης Βουτυράς. 40 χρόνια από το θάνατό του». 

Μεταφορά εδώ, 10 Ιανουαρίου 2012. Προσαρμογή για το blog, Αύγουστος 2013.