Πειραιάς: Εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες στο λιμάνι.

Η έκθεση του 1998 στο Κέντρο Τέχνης Καστέλλας.

                                                                                

                                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

 

 Όταν τελείωνε η έκθεση στο παλιό εργοστάσιο της ΒΙΣ (3-21.12.1997) με θέμα την οδό Πειραιώς είχα την προαίσθηση πως σύντομα θα ξανάβλεπα τις δυο διοργανώτριές της να μας παρουσιάζουν καινούργιους καλλιτεχνικούς πειραματισμούς - κι ευχόμουν αυτοί ν’ αναφέρονταν στον Πειραιά.

Στις αρχές του ’90 ο πλοιοκτήτης Νίκος Α. Βερνίκος αγόρασε το νεοκλασικό της οδού Καραγεώργη Σερβίας 3 κι αφού το ανακαίνισε το χρησιμοποίησε για τη φύλαξη μέρους της συλλογής του, για ιδιωτικές εκδηλώσεις και μετά για περιοδικές εκθέσεις καλλιτεχνών. Τέλος ίδρυσε το Κέντρο Τέχνης Καστέλλας, ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό με στόχο την προσέγγιση του κοινού με τη Σύγχρονη Τέχνη και τη ζωντανή επαφή με τους             δημιουργούς της.

Μεταξύ των άλλων εικαστικών ξεχώρισε το αφιέρωμα στο Γιάννη Κουνέλη και η διεθνής έκθεση γυναικών φωτογράφων με τίτλο “we meet beyond the sea” της WISTA. Με αφορμή τα φετινά Ποσειδώνια (1-5.6.1998) ο       κ. Βερνίκος αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια έκθεση που να εξετάζει ιστορικά και να σχολιάζει εικαστικά το λιμάνι και τις δραστηριότητές του. Απευθύνθηκε λοιπόν στις γνωστές μας από τη ΒΙΣ διοργανώτριες - επιμελήτριες εκθέσεων και πολιτιστικών δρωμένων  Ίριδα Κρητικού και Flavia Nessi - Γιαζιτζόγλου οι οποίες και προχώρησαν στην υλοποίησή της με τη συνεργασία του Αλέξανδρου Ι. Στάνα, συμβούλου οργάνωσης του Κέντρου Τέχνης Καστέλλας.  Τη χορηγία ανέλαβε ευχαρίστως η μεγάλη γαλλική τράπεζα Credit Agricole Indosuez. Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 2 έως τις 21 Ιουνίου 1998 με ώρες λειτουργίας Τρίτη - Παρασκευή 17.00 - 21.00, Σάββατο 11.00 - 14.00, 17.00 - 21.00 και Κυριακή 11.00 - 14.00.                                                                   «Πειραιάς, εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες στο λιμάνι» είναι η ονομασία της έκθεσης που χωρίζεται σε δυο ενότητες, την ιστορική και την εικαστική.
Ήδη ο προθάλαμος μας προϊδεάζει με τη συμμετοχή του αρχιτέκτονα Νικόλα Ντόριζα ‘‘Ο Πειραιάς μέσα από τα λιμάνια του’’ και τη μεγέθυνση παλιάς φωτογραφίας της Ζέας. Σε κάθε δωμάτιο, σε κάθε όροφο μας περιμένει και από μιά ή περισσότερες εκπλήξεις...                                                                                                                            «Οι όψεις, οι ήχοι και ο παλμός του λιμανιού, η φόρτωση και εκφόρτωση των εμπορευμάτων, η αφθονία ή η έλλειψή τους, οι διενέξεις των λιμενεργατών και οι γιορτές των λεμβούχων, η κίνηση των ναυτιλιακών εταιριών και οι ατασθαλίες κατά των τελωνειακών αρχών που περιγράφονται με τρόπο γλαφυρό σε άρθρα των αρχών του αιώνα,      η αποθήκευση προϊόντων, οι εργασίες ναυπήγησης και συντήρησης των πλοίων και τα ξύλινα χειροποίητα εργαλεία, τα τσίγκινα παιχνίδια που αντιγράφουν με συγκινητική ακρίβεια τα αγκυροβολημένα πλοία, ο ανθρώπινος μόχθος και το ευάλωτο της ανθρώπινης μορφής σε αντιπαράθεση με τους θεόρατους όγκους των πλοίων και των μηχανών, η ελπίδα και η αγωνία σε περιόδους ευημερίας ή ημέρες απόγνωσης, απεικονίζονται με τη βοήθεια κειμένων και πρωτότυπου υλικού που προέρχεται από συλλογές μουσείων, ιδρυμάτων και ιδιωτών..» γράφουν οι επιμελήτριες στο πολυτελές βιβλίο - κατάλογο που διανέμεται εκεί τις μέρες της έκθεσης.                                                                            «Ήταν κάποτε ένα λιμάνι» λέγεται η συμμετοχή του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης (ιδρύθηκε το 1994 στην Πλάκα) με ζωγραφικά έργα παιδιών εμπνευσμένα από τα ανώνυμα λιμάνια των παραμυθιών. Η συλλογή του βιβλιοπώλη Κώστα Σπανού «Με θέα το λιμάνι» μας δείχνει παλιές σπάνιες γκραβούρες και χάρτες του Πειραιά. Στο ισόγειο, σ’ ένα δωμάτιο ακούγεται μόνο ο παφλασμός των κυμάτων.
Σ’ άλλα τα δάπεδα έχουν σκεπαστεί με χοντρό αλάτι ή με βότσαλα και μεταλλικές πλάκες. Στο υπόγειο βλέπουμε τις «Αναμνήσεις από ένα σύντομο αιώνα ΙΙ» της Έφης Χαλυβοπούλου και δύο δερμάτινες βαλίτσες, έτοιμες λες να γεμίσουν (ή μόλις άδειασαν ;) για  (ή από) ένα μακρινό ταξιδι...                                 

Τα τσίγκινα λαϊκά παιχνίδια (πλοία - αυτοκίνητα) είναι από τις συλλογές του Τάσου Μισούρα και του Γιάννη Χιωτάκη. Το φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου Μπενάκη μας παρουσιάζει σκηνές του λιμανιού μέσα από τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες της  Nelly’s, Βούλας Παπαιωάννου και Δημήτρη Χαρισιάδη. Το Ναυτικό Μουσείο Πειραιώς εκθέτει μια μακέτα από ένα παραδοσιακό ταρσανά και ένα μοντέλο των αρχαίων νεώσοικων.                                                                                                           

Χειροποίητα εργαλεία ναυπήγησης από ξύλο και σίδερο είναι προσφορά του αρχιτέκτονα Κώστα Δαμιανίδη.            Το ΕΛΙΑ γέμισε μια αίθουσα με κάθε λογής εφήμερα αντικείμενα, παλιές συσκευασίες προϊόντων εισαγωγής και εξαγωγής, τσουβάλια αμερικανικής βοήθειας, συνοδευμένα με αυθεντικά δείγματα οσπρίων και ειδών μαναβικής για να τονιστεί η σημασία της εμπορικότητας του λιμανιού. Υλικό επίσης προσέφεραν ο ΟΛΠ, το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Πειραιά και το Ι.Μ.Τ.Ι.Ι.Ε.               

Η εικαστική  ενότητα αντιπροσωπεύεται από έργα των Δημήτρη Γέρου, Μαρίας Γρηγορίου, Γιάννη Κουνέλη, ΜΠΟΣΤ, Θόδωρου Παπαγιάννη, Πάρη Πρέκα,  Άννας Σκαρλάτου, Μαρίας Πωπ, Μάνθου Σαντοριναίου, Νίκου Στεφάνου, Παναγιώτη Τανιμανίδη. Παράλληλα δέκα καλλιτέχνες κλήθηκαν να δημιουργήσουν έργα με αφορμή παλιούς χάρτες της περιοχής του Πειραιά με γενικό τίτλο «Ήταν κάποτε ένας χάρτης» (Ηώ Αγγελή, Νίκος Αγγελίδης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Γιώργος Αυγέρος, Ανδρέας Βούσουρας, Μαρία Γιαννακάκη, Ζάφος Ξαγοράρης, Έφη Χαλυβοπούλου, Παντελής Χανδρής, Μανώλης Χάρος).

Ο πλούτος της έκθεσης συμπληρώνεται με τα 16 πλαίσια της συλλογής του Πειραιώτη Σπύρου Μανουσάκη. Στεκόμαστε μπροστά  τους με ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί πίσω από κάθε έγγραφο, απόκομμα εφημερίδας ή καρποστάλ ξαναζωντανεύει κι από μια λεπτομέρεια της καθημερινότητας του παλιού πειραιώτικου λιμένα.

Στο δώμα με θέα προς τη θάλασσα λειτουργεί bar που στα τραπέζια του δίνουν και παίρνουν ατέλειωτες συζητήσεις μεταξύ των ερευνητών, συλλεκτών, δημιουργών κι επισκεπτών πάνω στα αγαπημένα θέματα όλων μας, τον Πειραιά και την Τέχνη.

Η παρούσα έκθεση - και κρατάμε την υπόσχεση του κ. Βερνίκου - αποτελεί την αρχή ενός πιλοτικού προγράμματος δραστηριοτήτων που θα διαμορφώσει το μελλοντικό χαρακτήρα του Κέντρου Τέχνης Καστέλλας.

Με τέτοιο ευοίωνο ξεκίνημα είμαστε βέβαιοι πως έχουμε να δούμε πολλά.  

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 11 Ιουνίου 1998, σ. 15. 

Μεταφορά εδώ, 11 Δεκεμβρίου 2011.