Κάτι ξεχασμένα επισκεπτήρια των ετών 1951-1956.

                                                                                                   

                                                                                             Του Δημήτρη Κρασονικολάκη.

Αδυσώπητος ο χρόνος, αόρατος, υπομονετικός σαν τις αργές κινήσεις ενός βαριεστημένου παίχτη που πάντα κερδίζει, καταλύει τους ανθρώπους και μαστιγώνει τα κτήρια. Στην άδεια θέση τους αφήνει την ποικιλία των προσωπικών αναμνήσεων· στο μεταξύ, φυτρώνει κάτι άλλο, αρχικά πιο αισιόδοξο, για να καλύψει όπως-όπως το κενό της προηγούμενης απουσίας.

Ακτή Τσελέπη, πλατεία Καραϊσκάκη, οδός Άστιγγος 6. Ο όγκος του παλιού Μεγάρου των Αδελφών Γιαννουλάτου έστεκε ακόμα σκοτεινός, λαβωμένος από τους σεισμούς του ’81 περιμένοντας τη σειρά του για κατεδάφιση ή ανακαίνιση, δεν ήξερα ακόμα το μέλλον του. Εκείνο το γκρίζο κτήριο με το ισόγειο και τους τέσσερις ορόφους, μου τράβαγε από παιδί την προσοχή, μετά δε την εγκατάλειψή του είχε αρχίσει να με φοβίζει λιγάκι - ύστερα να το λυπάμαι. Η ευκαιρία να βρεθώ μέσα του και να περιηγηθώ τους χώρους του μου δόθηκε στις 9 Ιουνίου 1990, ημέρα Σάββατο. Ανεβαίνοντας τις μαρμάρινες σκάλες της κυρίας εισόδου, με το να χάνεται ο απόηχος του βουητού των λεωφορείων που έχουν την αφετηρία τους στην πλατεία, άφησα λες πίσω μου τον κόσμου των ζωντανών της πόλης. Την «επίσημη» άδεια για την επίσκεψη, μου ανάγγειλε προφορικά το μόνο πρόσωπο που εργαζόταν εκεί, ένας Κερκυραίος γνωστός του πατέρα μου (ο μπαμπάς, οδηγός στις αστικές συγκοινωνίες, δούλευε καμιά φορά στα «μπλε» που είχαν παραδίπλα τις αφετηρίες τους), ο οποίος αφού είχε καθαρίσει το χολ με τις επιγραφές στους τοίχους και τα σκαλιά χρησιμοποιούσε το μέρος για να φυλάει τα καλοκαίρια  τις αποσκευές των τουριστών που βγάζουν τα εισιτήριά τους για τα νησιά στα γύρω ταξιδιωτικά πρακτορεία. Περνώντας τους άχαρους διαδρόμους,
τα άδεια ψηλοτάβανα δωμάτια έχασκαν βρώμικα, γεμάτα πεσμένους σοβάδες, υγρασία, σπασμένα έπιπλα.

Κτισμένο στη δεύτερη δεκαετία του 20^ου αιώνα (1916;) το μέγαρο ήταν όλο ναυτιλιακές, εμπορικές εταιρείες και γραφεία. Αγοράστηκε στα 1952 και ανακαινίστηκε το 1954 για να στεγάσει το «Ταμείον Προνοίας Κατωτέρων Πληρωμάτων Εμπορικού Ναυτικού»: ενδεικτικά, τα αρχικά γράμματα των λέξεων Τ.Π.Κ.Π.Ε.Ν., εξακολουθούσαν να βρίσκονται κάτω από ημικύκλιο της στέγης στην πρόσοψη.
Στο χώρο, επικρατούσε απόλυτη ηρεμία, σαν να είχε παγώσει τα πάντα ο χρόνος και σκέφτηκα αν θα μπορούσε να φανεί κάτι αξιόλογο, το οποίο θα θύμιζε μια πτυχή από τις δραστηριότητες των ενοίκων του της εποχής εκείνης.

Στάθηκα τυχερός. Στο δεύτερο όροφο βρέθηκα στα γραφεία του προέδρου της Πανελλήνιας Ενώσεως Μηχανικών Μηχανών Εσωτερικής Καύσεως (Μ.Ε.Κ.) Εμπορικών Πλοίων. Στο πάτωμα είχαν σχηματίσει σωρό τα σκουπίδια μεταξύ των οποίων ξεχώριζαν πολλά περιοδικά και βιβλία, καταστατικά, επιστολές και επισκεπτήρια (cartes de visite), τα περισσότερα πειραϊκού συλλεκτικού ενδιαφέροντος. Μάζεψα όσα έντυπα ήταν σε καλή κατάσταση κι αφού τελείωσα τη βόλτα μου στα υπόλοιπα πατώματα άφησα το κτήριο στη μοναξιά του.

Αργότερα, τακτοποιώντας μέρος του αρχείου μου ανακάλυψα σε μια τσάντα τα ανακατεμένα επισκεπτήρια. Τα 300 αυτά καρτελάκια απευθύνονταν στον Πόθο Δ. Καλαποθάκη, πρόεδρο τότε της Ένωσης και χρονολογούνται από το 1951 μέχρι το 1956. Δεκάδες ονόματα επιφανών (και όχι μόνο) Πειραιωτών και Αθηναίων, όπου βουλευτές, δικηγόροι, γιατροί, αστυνόμοι, μηχανικοί κι άλλοι ανώτεροι - ανώτατοι αξιωματικοί του Εμπορικού Ναυτικού, πρόεδροι ενώσεων ή απλά γνώριμοί του, στέλνουν τις ευχές τους για τα Πάσχα, τα Χριστούγεννα, τα Νέα Έτη, τις ευχαριστίες τους για ανταπόδοση άλλων προηγουμένων φιλοφρονήσεων.

Παρελαύνουν τα ονόματα: Γεώργιος Α. Ανδριανόπουλος, Δικηγόρος - Βουλευτής Πειραιώς & Νήσων -Δήμαρχος Πειραιώς. Ευάγγελος Αναργύρου, Γεν. Γραμματεύς της Συντονιστικής Εκτελεστικής Επιτροπής Ελληνικού Συναγερμού Πειραιώς, Ευάγγελος Γ. Σαββόπουλος, Διδάκτωρ Οικον. & Εμπορικών Επιστημών, Βουλευτής Πειραιώς & Νήσων, Γεώργιος Π. Βογιατζής, Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, Στέλιος Κωτιάδης, Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, Γεώργιος Σερέτης, υποπλοίαρχος λιμενικός, Τάσσος Ι. Βουλόδημος, Βουλευτής Πειραιώς & Νήσων, Γεν. Διευθυντής Μηχανικών Σχολών "ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ", Δημήτριος Δαβάκης, Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης, Γεώργιος Δ. Κατσαφάδος, Βουλευτής Πειραιώς και Νήσων. Διευθυντής Χειρουργός Τζανείου Δημοτικού Νοσοκομείου, κατόπιν Υφυπουργός Κοινωνικής Προνοίας, Βασίλειος Κ. Κυλάκος, Εισαγγελεύς Πρωτοδικών, Ανδρέας Γ. Λαιμός, Βουλευτής Χίου, Μιχαήλ Γ. Μπακούρης, ιατρός, Λουκά Νομικός, Πρόεδρος Μεσογειακών Εφοπλιστών, Σάββας Παπαπολίτης, Υπουργός Εμπορίου, Γεώργιος Παπαθανασόπουλος, Συγγραφέας, Πρόεδρος Γηγενών, έμενε στην οδό Κρεμυδαρούς 46, Πειραιεύς, Δημήτριος Α. Παππάς, μηχανικός,  πρώην Γερουσιαστής & Βουλευτής, Δημήτριος Δ. Πετροπουλάκος, Βουλευτής Πειραιώς και Πρόεδρος Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Πειραιώς, Κούλης Ρεσβάνης, δικηγόρος, Εμμανουήλ Σκορδίλης, δικηγόρος, Δημοτικός Σύμβουλος, Βουλευτής Πειραιώς, Ηρακλής Γ. Σακαλής, Βουλευτής Πειραιώς, Σταμ. Χατζήμπεης, Βουλευτής Πειραιώς, Αντώνης Χανδρής…

 

Μερικοί έχουν επικοινωνήσει με αυτόν τον τρόπο πάνω από δυο φορές. Ιδιαίτερη αξία για τη φωτογράφηση της καθημερινότητας των δύσκολων μεταπολεμικών χρόνων έχουν τα χειρόγραφα σημειώματα των κατόχων τους. Πολλά ζητάνε μια χαριστική εξυπηρέτηση, ένα μικρό ρουσφέτι για να πιάσει δουλειά κάποιος γνωστός τους, ο κομιστής του επισκεπτηρίου.

-Αγαπητέ μου, γράψε τον κομιστήν Ανδρέα Μαυρομιχάλην στην δύναμί σου και προστάτευσέ τον εις ότι μπορείς και με υποχρεώνεις βαθύτατα. Φρόντισε να μπαρκάρη. (6.5.54). 

-Αγαπητέ Πόθο καλημέρα. Σου στέλνω τον ανηψιό μου και σε παρακαλώ να ενδιαφερθής.
Θα με υποχρεώσης πολύ. Με αγάπη. (11-4-54).

-Αγαπητέ κ. Πρόεδρε. Σε παρακαλώ θερμώς να μην έχης αντιρρήσεις δια τον Δ Μηχανικόν Ευάγγελον Π., όστις είναι πρώτος μου εξάδελφος. Με ευχαριστίας και χαιρετισμούς.

-Κύριε Καλαποθάκη, πολύ σας παρακαλώ να εξυπηρετήσετε τον κ. Αθανασόπουλον.
Με εκτίμησιν. (11-6-53).

-Κύριε Καλαποθάκη. Σας γράφω καθημερινώς απόντα από το προσκλητήριον. Πολύ σας παρακαλώ ενδιαφερθείτε δια τον κομιστήν του παρόντος Καλούδην. Θεόδωρος Α. Γιαννακού, Ταγματάρχης Πεζικού. (9-3-53) και
«Αγαπητέ κύριε Καλαποθάκη. Καλημέρα σας. Ο κομιστής του παρόντος μέχρι σήμερον καθ’ ην απελύθη ήτο στρατιώτης και στο Γραφείο μου. Είναι πολύ καλό παιδί και πολύ σας παρακαλώ, παρ’ όλες τις σκοτούρες σας να τον βοηθήσητε για να τακτοποιηθή ως ναυτικός. Σας χαιρετώ». (9-1-54).    

-Ο επιφέρων την παρούσαν μου είναι ο άνθρωπος που σας έλεγα. Θα σας παρακαλέσω και πάλι να τον βοηθήσουμε. Αναστάσιος Σ. Δεμέστιχας. (8-11-54).

-Σε παρακαλώ να κάμωμε ότι μπορούμε να περάση στις εξετάσεις Μ.Ε.Κ. ο κ. Ν. Πολυκράτης για τον οποίο σου μίλησα προχθές. Πέρασε να τα πούμε. Κων. Μπέϊκος.

-Αντί να ξεκινήση η θάλασσα για να πλημμυρίση τη στεριά, άρχισε να γίνεται το αντίθετο. Ξεκίνησε η στεριά για να πνίξη τη θάλασσα. Λοιπόν σε παρακαλώ φανού χρήσιμος και στον παλιό μου φίλο Κ., γιατί κοντεύει να ναυαγήση στη στεριά.

-Αγαπητέ μου Πόθο. Το παιδί αυτό έχει φυλλάδιο και νομίζω πως έχει κι όλας τας προϋποθέσεις για να σταδιοδρομήση στη θάλασσα. Σε παρακαλώ λοιπόν εξήτασε την υπόθεσίν του, γιατί είναι νέος και πρέπει να βοηθηθή εις την σταδιοδρομίαν του.

-Αγαπητέ Πόθο. Σε παρακαλώ φροντίσης  να ναυτολογηθή οπωσδήποτε ο φέρων την παρούσαν.

-Στο μπιλιέτο του Μιχαήλ Ν. Χιώτη, τμηματάρχη τμήματος Βόλου της Πανελληνίου Ναυτικής Ομοσπονδίας, έχουμε μια ανορθόγραφη μαρτυρία για το σεισμό που είχε κτυπήσει την πόλη της Μαγνησίας το 1955: «Είμαι καλά εγώ και η οικογένειά μου. Το σπίτι μου έπαθε ζημιά. Κατοικώ σε μια μικρή παραγκούλα στον περίβολο του σπιτιού μου».

-Τέλος ο Πλωτάρχης Λιμενικού Ελευθέριος Γεωργαντόπουλος αναφέρει στο μήνυμά του:
«Θερμώς ευχαριστώ και παρακαλώ όπως Ένωσίς σας συνδράμη το έργον του Πειραϊκού Συνδέσμου».

Τα παραπάνω επισκεπτήρια ανήκουν στην κατηγορία των συλλεκτικών αντικειμένων που λέγονται εφήμερα, επειδή λόγω της πρόσκαιρης χρήσης τους, πετιούνται γρήγορα και ξεχνιούνται. Θεωρούνται πλέον τεκμήρια, η σημερινή πρόοδος σχεδόν τα αγνοεί αφού η επικοινωνία γίνεται «άυλα», μέσω τηλεφώνων και υπολογιστών. Έτσι χάνονται πολύτιμες λεπτομέρειες από την εθιμοτυπία και τις συνήθεις ασχολίες μιας επαγγελματικής ομάδας που έζησε στον Πειραιά.

Η «μικρή» ιστορία των ανθρώπων περνά στο περιθώριο, όμως το κάθε τι στις πράξεις τους έχει ήδη συμβάλλει στην ολοκλήρωση σημαντικών ή ασήμαντων γεγονότων.

Υ.Γ. Η εκμετάλλευση του Μεγάρου παραχωρήθηκε μετά από πλειοδοτικό διαγωνισμό σε τεχνική εταιρεία (Πρωταγόρας ΑΤΕ) η οποία ανέλαβε και την ανακατασκευή του. Από αυτή την εταιρία το ενοικίασε για 25 χρόνια και μεταστεγάστηκε (Δελτίο τύπου 3.12.2007) από τα γραφεία της Ακτής Κονδύλη 26-28 κι Αιτωλικού η Hellenic Seaways (λειτουργεί από το 1999). 

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 2 Απριλίου 1998, σελ. 15 με τίτλο
«Κάτι ξεχασμένα επισκεπτήρια. 1951-1956». Μεταφορά εδώ και διορθώσεις, 8 Μαρτίου 2011.
Δεύτερη δημοσίευση επαυξημένη, περιοδικό Πειραϊκό Ορόσημο, τεύχος 34, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2011, σελ.16 - 17.