Φυσικό περιβάλλον και πλατείες του Πειραιά.

                                                                                                       Του Δημήτρη Κρασονικολάκη.

Τόσο γλυκά δε χάραξε ποτέ για μένα η μέρα.

Φέγγει απαλά ο Σαρωνικός και το λιμάνι πέρα,

χαμόγελο είν’ η Αίγινα, τραγούδι η Σαλαμίνα

κι όνειρο μες στης χαραυγής την καταχνία η Αθήνα.

(Λάμπρος Πορφύρας, Φωνές της θάλασσας, 2^α, από το Ημερολόγιο ΜΠΟΥΚΕΤΟΥ, 1926, σελ. 22 

και τη ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, 1585).

Πολλές φορές τ’ ανοιξιάτικα πρωινά, όταν σχολάω από τη δουλειά γύρω στις πέντε, παίρνω τους δρόμους προς 

το σπίτι μου με τα πόδια, αλλάζοντας συχνά διαδρομή για ν’ απολαύσω τη θέα κάθε πειραιώτικης γωνιάς, από την Αγία Τριάδα μέχρι την  πλατεία Φρεαττύδας. Προσπαθώ τότε να φανταστώ πώς θα ήταν το περιβάλλον απαλλαγμένο από το βάρος της πόλης, γυμνό από κτίσματα, δρόμους κι ανθρώπινη παρουσία.

Πώς θα ήταν η θέα προς το Σαρωνικό, τα βουνά της Αττικής, το φόντο της Αίγινας και της Σαλαμίνας.

Και να που περπατώντας στην άσφαλτο και στις πλάκες των πεζοδρομίων ξεπετάγονται κάποια άδεια οικόπεδα τα οποία χαίρεσαι τα βλέπεις, έτσι γεμάτα με ψηλά θεριεμένα αγριόχορτα, φυτά που αδυνατώ να κατονομάσω λόγω άγνοιας στη βοτανική, με κυριάρχες πάντως τις άσπρες και κίτρινες μαργαρίτες...

 

Παραλιακό μέτωπο Δραπετσώνας. 3  Νοεμβρίου 1996. Απομεινάρι φυσικής βλαστημένης πλαγιάς, μαντρωμένη με τσιμεντένια αντερείσματα.

Ειδικά στο αρχαιολογικό πάρκο της Ηρώων Πολυτεχνείου ή στο οικόπεδο της Ραλλείου στην Τερψιθέα, εκείνο το ξέσπασμα, το αγκάλιασμα των λουλουδιών με τις αρχαίες πέτρες είναι μοναδικό.

Μέχρι να ’ρθουν για να τ’ αποψιλώσουν οι υπάλληλοι της υπηρεσίας κήπων του Δήμου, εκπέμπουν μια περίεργη βαριά μυρωδιά του αγρού, παραπέμποντάς σε στο αυθεντικό τοπίο που έβλεπαν τ’ ανθρώπινα μάτια μέχρι τα μέσα σχεδόν του 19ου αιώνα. Ύστερα, τα πολυκαιρισμένα ερείπια καθαρίζονται και τα χόρτα φουσκώνουν τις νάϋλον σακούλες απορριμμάτων, έτοιμα για πέταμα.

Η αττική φύση, αν και φειδωλή, επιτρέπει στη βλάστηση ν’ αναπτύξει φυτά, θάμνους και δέντρα όπου υπάρχει ακόμα λίγο χώμα: μπορείτε να δείτε να φυτρώνουν αγριάδες σ’ απίθανα σημεία του Πειραιά, στους τοίχους, στις στέγες, στις αυλές παλιών σπιτιών, στα πεζοδρόμια, στις σχισμές των βράχων που πέφτουν στη θάλασσα, στις ελάχιστες πλαγιές λόφων που απέμειναν ξέσκεπες.

Με το άπλωμα του πολεοδομικού καμβά αφέθηκαν αρκετά ανοίγματα για τη δημιουργία περιορισμένης έκτασης πλατειών, κήπων, αλσυλλίων, διασταυρώσεων των οδών, πράσινες ανάσες ζωής περιπάτου και ξεκούρασης των Πειραιωτών.  

Μεταφέρθηκε χώμα, φυτεύτηκαν δέντρα και φυτά δίνοντας περισσότερη σημασία στα κενά διαστήματα των διαδρόμων, στους πίδακες, στα παγκάκια, στο στολισμό τους με προτομές κι αγάλματα.

Στους φαρδείς δρόμους μπήκαν νησίδες με λεύκες, με αγγελικές κ.ά, στα πεζοδρόμια ανθεκτικές στη ρύπανση νεραντζιές και μουριές.

 

25 Μαρτίου 1996. Περιοχή στη Μαρίνα Ζέας. Εκεί που δεν επενέβη ο άνθρωπος, η χλόη σκεπάζει τις αρχαίες πέτρες ακόμα και δίπλα στα νερά της θάλασσας.

Κατά δημοτικό διαμέρισμα έχουμε καταγράψει τις παρακάτω πλατείες, που κάθε μία χαρακτηρίζεται με τ’ όνομά της, διαθέτει την «προσωπική» της ατμόσφαιρα, έχει τους δικούς της φανατικούς οπαδούς και θαυμαστές. 

Δεν αναφέρουμε αυτές των εκκλησιών.

-Α΄. Πλατεία Φρεαττύδος, Καρπάθου, Κρυστάλλη, Ουρανίας, Καλαβρύτων (πρώην Παξινού, Πηγάδας, Δεξαμενής ή Υδροστασίου), Μ. Μερκούρη (ή Αγίου Νικολάου, Τελωνείου, παλιά Βασ. Αμαλίας), Ισμήνης, Νιρβάνα, Σερφιώτου, Ζάππα (ήταν δίπλα στο Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα, δεν υπάρχει).

-Β΄. Θεμιστοκλέους (όπου το μέγαρο ΝΑΤ), Ωρολογίου (στη θέση του παλιού δημαρχείου, στο Ρολόι), Τινάνειος κήπος, Αλεξάνδρας, Κανάρη (Ζέας, Πασαλιμανιού, κάποτε Μουνιχίας), Καραϊσκάκη (Όθωνος, Απολλωνος), Οδησσού (Ρούζβελτ, Λουδοβίκου), Τερψιθέας (Βαρβάκη, Πάνθεον, δενδροφυτείας), Λεύκας, Γηροκομείου (εντάχτηκε στην αυλή του), Δεληγιάννη (Διδασκαλείου, Αστικής Σχολής), Ρήγα Φεραίου (Αμαξοστασίου, συμβολή οδών Γούναρη και Τσαμαδού), Αρτέμιδος (Βασ. Παύλου και Ερεχθέως), Ιπποδαμείας, Κοραή (Ελευθερίας, Τσώρτσιλ, των τεσσάρων καταστημάτων).                 

-Γ΄. Λοχαγού Σπ. Παπαδόπουλου (Τζαβέλλα και Βασ. Παύλου), Καραϊσκάκη (κοντά στο γήπεδο), ζώνη αναψυχής γύρω από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας.

-Δ΄. Ζάκου (Σάμου και Κομοτινής), Νεράιδας (στην Παλιά Κοκκινιά), Απόλλωνος (στην οδό Πειραιώς και Απολλωνίας), πρώην ψυγείων Λουξ (στα Καμίνια).

-Ε΄. Θησέως (χάθηκε με τη διεύρυνση του λιμένα Αλών στην Ακτή Κονδύλη), Άρτεμις (Π. Μελά και Αρτεμησίου), Θεμιστοκλέους (περιβολάκι στη Μαυρομιχάλη -Δογάνη - Δημητρακοπούλου και Σπάρτης), 

θυμάτων C-130 (χαμηλά στην Ψαρών).

Άλλες μικρές πλατείες, λωρίδες με πράσινο, συστάδες με πεύκα κι άλλα δένδρα, διαμορφώνονται προς την πλευρά της παραλίας στην Ακτή Θεμιστοκλέους, κατά μήκος του Κεντρικού Λιμένα από τον ΟΛΠ, απέναντι στην Ηετιώνεια (Καστράκι), στο λόφο του Προφήτη Ηλία, στο μνήμα του Γάλλου (στο τέρμα της Αϊδινίου και δίπλα στην Εστία Ναυτικών στην Ο. Σκυλίτση), στο Χατζηκυριάκειο, στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και στο Ναυτικό Μουσείο.

 

Καλοκαίρι 1995. Γλάστρες με φυτά και μια ανθισμένη γαρδένια στο μπαλκόνι του τότε σπιτιού μου, σε ρετιρέ της οδού Μακεδονίας.

       

Σκόρπια σε αυλές και αλέες, υψώνονται φοίνικες, καρπίζουν ελιές, ανθίζουν πικροδάφνες, συκιές κι άλλα καλλωπιστικά, ενώ στις γλάστρες πάνω στα μπαλκόνια και στους ακάλυπτους μεγαλώνουν κάθε λογής λουλούδια και δεδρύλλια.

Φτιαγμένες με τέχνη οι πλατείες του Πειραιά, αντιγράφουν βέβαια χωρίς να φτάνουν την πρωτοτυπία της φύσης, δίχως να βρίσκεται ένας εκτεταμένος πνεύμονας τύπου Πεδίου Άρεως ή Εθνικού Κήπου (έστω και σε σμίκρυνση) αφού τα πάντα θυσιάστηκαν στη δόμηση με το στρίμωγμα των οικοδομικών τετραγώνων.

Σε πείσμα όλων αυτών, άγρια χόρτα, λουλούδια του αγρού, βότανα φυτρώνουν εδώ όπου βρουν μια σταλιά χώμα, σε μεριές που δε χτίστηκαν, σε τόπους που δε πατήθηκαν από τις σόλες των παπουτσιών μας, διαιωνίζοντας έτσι την ελληνική μεσογειακή χλωρίδα στην πόλη μας.

 

25 Μαρτίου 1996. Αγριολούλουδα στα βράχια της Πειραϊκής, ανάμεσα στο λιγοστό χώμα.  

 

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 27 Μαΐου 1999, σελ. 11.

Μεταφορά εδώ με λίγα πρόσθετα στοιχεία, Παρασκευή 25 Μαΐου 2012.