Γιάννης Σωτηρίου. Ο φυσιολάτρης έμπορος.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Μέλος του Δ. Σ. του ΖΗΝΩΝΑ.

Το κείμενο της διάλεξής μου στην βραδιά τίμησης της μνήμης του την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 2019. Έγινε στην αίθουσα του Ζήνωνα παρουσία της οικογενείας του, μελών και φίλων που τον γνώριζαν.

 

 

«Ο άνθρωπος είναι ένα λουλούδι του αγρού που φυτρώνει, ριζώνει, παλεύει να αναπτυχθεί, ανοίγει τα άνθη του, κάνει σπόρους, υπομένει τους καιρούς, μαραίνεται και χάνεται τριμμένο από τους ανέμους και τον χρόνο. Η δε ζωή, μια περιπετειώδης εκδρομή που κάποτε τελειώνει».
Ε, δεν ήταν μόνο αυτά τα δυσάρεστα που συζητούσαμε με τον Γιάννη Σωτηρίου όταν πολλές φορές στην δεκαετία του 1980 περνούσε από το Κεντρικό Ταχυδρομείο να με βρει ή πήγαινα εγώ στο κατάστημά του να μιλήσουμε για τα περασμένα.
«Το άτομο οφείλει να είναι αναδρομάρης, να κινείται στην φύση ώστε να αναζητεί ανάλογα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες του, πότε την περιπέτεια, πότε την γαλήνη» έλεγε. Μέσα στα παραπάνω κυλάει η αισιοδοξία, το πάθος για να βρει και να στοχεύσει κάποιος τον προορισμό του.
Συγκεντρωθήκαμε σήμερα να τιμήσουμε έναν απόντα του οποίου η δράση κινήθηκε στους γύρω δρόμους και που σε αυτή την αίθουσα πέρασε πολλές ώρες σαν μέλος, σαν πρόεδρος, σαν ακροατής στις τόσες εκδηλώσεις μας. Όσοι τον γνώρισαν θυμούνται έναν ευγενικό, ήρεμο άνθρωπο με άρτια μόρφωση, σωστή κρίση, ένθερμο φυσιολάτρη με δυνατές κοινωνικές και πνευματικές ανησυχίες. Τον έχουν ήδη κατατάξει στις αγαπημένες, σεβαστές μορφές της μεγάλης οικογένειας του Ζήνωνα αλλά και του πειραϊκού λογοτεχνικού χώρου.
Δεν θα βαρύνω το κλίμα, ούτε εκείνος θα το ήθελε.
Ο Γιάννης Σωτηρίου γεννήθηκε στον Πειραιά, στην οδό Γενναδίου 2 (τότε αριθμός 1), ακριβώς εκεί που κτίστηκε η μικρή εκκλησία Αγία Όλγα, σαν χθες, στις 14 Νοεμβρίου 1921.
Οι γονείς του Γεώργιος Σωτηρίου και Κλεοπάτρα Καρέκλη κατάγονταν από τις Σπέτσες. Μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, σαν πρωτότοκος γιος επταμελούς οικογένειας αναγκάστηκε να εργαστεί από ένδεκα ετών (1932) στους αδελφούς Πανάγου, στην Σωκράτους, με βαφές νήματα και κλωστές κεντημάτων, μαλλιά πλεξίματος, ενώ πήγαινε και στην Νυκτερινή Σχολή Απόρων Παίδων του Πειραϊκού Συνδέσμου όπου τότε παρείχε δωρεάν στοιχειώδη εκπαίδευση όπως ενός κανονικού εξατάξιου δημοτικού σχολείου, συνέχισε στην Νυχτερινή Δημόσια Εμπορική Σχολή της οδού Ηφαίστου (Ελ. Βενιζέλου, όπου τώρα το 10ο Γυμνάσιο), φοίτησε επί δυο χρονιές στην ΑΣΟΕΕ και σπούδασε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών μαθαίνοντας και την εμπορική αλληλογραφία. Επίσης παρακολούθησε μαθήματα βαφικής και χημείας στην ΠΑΛΜΕΡ (1.5.1944 - 28.2.1945). Ως προστάτης οικογενείας δεν υπηρέτησε στον πόλεμο, όμως στρατεύτηκε και πήγε στον Γράμμο - Βίτσι σαν έφεδρος αξιωματικός.
Όντας ακόμα στου Πανάγου, έχοντας την από εκεί καλή εμπειρία του επαγγέλματος απεφάσισε το 1944 να δημιουργήσει δικά του καταστήματα νημάτων και βαφών υφασμάτων (την περίοδο εκείνη ο φτωχός κόσμος συνήθιζε να βάφει και να ξαναχρησιμοποιεί τα παλιά ρούχα), τοποθετώντας ως συνεργάτες του μερικούς υπαλλήλους του εργοδότη του.
Ξεκίνησε από ένα μαγαζάκι στην Βασιλέως Κωνσταντίνου 24 (Ηρώων Πολυτεχνείου) και σύντομα άνοιξε άλλα τρία, στην Αθήνα (οδός Πατησίων), Κοκκινιά (Π. Τσαλδάρη 209, με την επωνυμία ΝΙΚΗ) και στην Αγία Σοφία (Λακωνίας 5) τα οποία αργότερα περιόρισε πάλι σε ένα, σε εκείνο το αρχικό της Βασιλέως Κωνσταντίνου.
Το 1950 νυμφεύτηκε την Μαρία Παπαχρήστου (γεν. 15 Αυγούστου 1931, η μητέρα της Ελένη Τσουδή καταγόταν από τις Δαφνές Ηρακλείου, συζητούσαμε πολλές φορές για την Κρήτη μας) κι έκαναν δυο παιδιά, τον Γιώργο και την Ελένη, που εργάστηκαν μαζί του και με τους γάμους τους του χάρισαν τέσσερα εγγόνια.
Το 1955 το κατάστημα μεταφέρθηκε στην οδό Τσαμαδού 35, όπου μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη του κτηρίου ο οποίος άφησε πολλούς κληρονόμους κι ύστερα από μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες, αγόρασε όλο το οίκημα.
Το 1975 συνεργάστηκε με τον Χρήστο Πανάγο στην λειτουργία ενός νέου εργοστάσιου νημάτων στο Μαρκόπουλο.
Στα 1988 ξεκίνησε η επέκταση και η ριζική ανακαίνιση του κτηρίου. Το σύγχρονο πολυώροφο κατάστημά του στον γνώριμο κεντρικό πειραϊκό χώρο εγκαινιάστηκε στα 1992.
«Με όλες τις δυσκολίες, τις αγωνίες της μετά τον πόλεμο κατάστασης, μετά από αλλεπάλληλες περιπέτειες και με κόπους έφτασα σήμερα να είμαι οικονομικά ανεξάρτητος και έχω στην ιδιοκτησία μου ένα 6ώροφο κατάστημα και με επέκταση και προσθήκη νέων ειδών, ήτοι από τα μάλλινα και βαμβακερά νήματα, τις κλωστές και τα είδη κεντήματος σε bebe - παιδικά εφηβικά ρούχα, εκδρομικά - είδη εξοχής, καπέλα και αξεσουάρ ένδυσης.
Όλα αυτά πιστεύοντας ότι ασκούμε λειτουργικό επάγγελμα, πιστεύοντας στην προσαρμογή των διαφόρων οικονομικών πραγμάτων, ώστε σήμερα με τη σύγκλιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση να είμαστε έτοιμοι για καινούργιους στόχους, την ουσιαστική παρουσία μας στα οικονομικά και κοινωνικά δρώμενα του τόπου.
Ο έμπορος πρέπει να προβλέπει, αφού το εμπόριο είναι μια διαρκής πρόβλεψη. Έχουμε λοιπόν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις. Για την όλη δε σταδιοδρομία μας των 52 χρόνων θα κάνουμε μια μεγάλη γιορτή - εκδήλωση τον ερχόμενο Οκτώβριο!» μου είχε πει στην συνέντευξη που του πήρα για την εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη 29 Μαΐου 1997.
Ο Γιάννης Σωτηρίου συμμετείχε από πολύ νωρίς στην επιμελητηριακή και κοινωνική ζωή του Πειραιά, με αναγνωρισμένη δράση οπότε και τιμήθηκε επάξια.
Υπήρξε μέλος σε πολλά σωματεία, επί χρόνια σύμβουλος στο Επαγγελματικό Επιμελητήριο Πειραιώς, πρόεδρος και γραμματέας στο Σωματείο Νηματοπωλών Ελλάδος, γραμματέας στον Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών, επί μακρόν γραμματέας στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, μέλος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς και κάποια χρόνια στο ειδικό συμβούλιο του Ινστιτούτου Πειραϊκών Μελετών της.
Μετά την θητεία στον προσκοπισμό στα παιδικά του χρόνια, αναμείχτηκε από το 1935 κι ύστερα με την φυσιολατρία την οποία θεωρούσε ότι παρέμενε για τον εαυτό του μια έκφραση ανάγκης. Διετέλεσε πρόεδρος του Εκδρομικού Ορειβατικού Ομίλου Πειραιώς «ο Αττικός» και υπηρέτησε πιστά επί μια τριακονταετία τον Φυσιολατρικό και Πολιτιστικό Σύνδεσμο Πειραιά «ο Ζήνων», που ιδρύθηκε στις 18 Μαΐου 1931. Μου μιλούσε με υπερηφάνεια για τις επιτυχίες του. Η πρώτη εκδρομή του Ζήνωνα έγινε στις 31.5.1931 στην Ραφήνα. Τον Μάιο του 1940 μπόρεσε να πάρει το πρώτο χρυσό μετάλλιο σε διαγωνισμό συγκεντρώνοντας 1250 εκδρομείς για την Γκούριζα που χώρεσαν σε 25 βαγόνια των ΣΕΚ! (Ο διαγωνισμός επί υπουργού Διοικήσεως Πρωτευούσης Κοτζιά).
Ο Γιάννης Σωτηρίου εξελέγη επανειλημμένα αντιπρόεδρος του Ζήνωνα, πρόεδρός του στα έτη 1978-79 και 1992-1996. Η πρωτοβουλία για την αγορά του εντευκτηρίου του στα 1989 ήταν καταλυτική, ήταν ο εμπνευστής που πραγματοποίησε τον μακροχρόνιο πόθο μας. Προείδε την μείωση του εκδρομισμού οπότε συγκέρασε τις εξορμήσεις με εσωτερικές ομιλίες και εκδηλώσεις.
Στην συνεδρίαση του Δ. Σ. που έγινε στις 19.11.1996 πιστεύοντας στην ανανέωση των διοικήσεων δεν αποδέχτηκε την προεδρία αλλά παρέμεινε ως απλό μέλος παραδίδοντας την σκυτάλη στην νεότερη γενιά, στην Αγγελική Μπουλιέρη, την πρώτη γυναίκα πρόεδρο του Ζήνωνα.
«Το πρόβλημά μου, και του Γιώργου Καρρά, του προηγούμενου προέδρου, ήταν ποιος θα γινόταν ο επόμενος για να σταθεί η διοίκηση σ’ ένα τόσο σημαντικό σύλλογο. Η Κική Μπουλιέρη είναι μια άξια κυρία που έχει εργαστεί επί πολλά χρόνια μέσα στον Ζήνωνα και πιστεύω ότι με το χρόνο θα προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των καιρών» μου είχε πει. Και είχε απόλυτο δίκιο. Με την αναχώρησή του ανακηρύχτηκε επίτιμος πρόεδρος.
Ο Γιάννης Σωτηρίου με την οξεία και γρήγορη αντίληψη που τον διέκρινε, εκτός από την ενεργό εργασιακή/ κοινωνική πορεία που διέγραψε εξέφρασε τους φυσιολατρικούς και πνευματικούς προβληματισμούς του στο χαρτί, έτσι αρθρογραφούσε από τα νιάτα του σε επαγγελματικά φυσιολατρικά και λογοτεχνικά περιοδικά, σε εφημερίδες (ήταν παλαιός συνεργάτης της Φωνής του Πειραιώς του Παύλου Πέτσα) ενώ ως πρόεδρος ήταν υπεύθυνος έκδοσης του ομώνυμου τριμηνιαίου δελτίου του Ζήνωνα.
Πολλά κείμενά του φωτοτυπούσε και τα μοίραζε σε φίλους, όπως για τα 70 χρόνια ιστορικής παρουσίας του Ζήνωνα στην Φωνή της 13 Ιουλίου 2001.
Είχε επίσης δώσει διαλέξεις σε πειραϊκές αίθουσες και στην τηλεόραση. Κυκλοφόρησε με διαφορά χρόνων δυο βιβλία: «Επαγγελματικά - οικονομικά ζητήματα. Προστασία και πίστις του επαγγέλματος» στα 1949, σελίδες 56. «Πειραϊκές και φυσιολατρικές μνήμες», 1994, έκδοση ΖΗΝΩΝΑ σελ. 144, αντίτυπα 1000 τα οποία σκόπευε να επανεκδώσει ξεχωριστά, το ένα βιβλίο εμπλουτισμένο μόνο με τις πειραϊκές του μνήμες και το άλλο με τις φυσιολατρικές. Ήλπιζε δε να βγάλει κι ένα ακόμα πάνω στο αγαπημένο του θέμα, το Βυζάντιο.
Έχοντας πλέον με την συνταξιοδότησή του περισσότερο ελεύθερο χρόνο διοχέτευε τα ενδιαφέροντά του στις προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος, γιατί όπως τόνιζε το κάθε έργο πρέπει να αρχίζει και να τελειώνει με το περιβάλλον.
Έλεγε: «Σκοπός μας σήμερα είναι να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο στο πόσο πολύ αξίζει η φύση και ποια πρέπει να είναι η θέση του ανθρώπου στο περιβάλλον, μέσα στο πλαίσιο του παγκόσμιου οικοσυστήματος».
Οι εποχές κύλησαν και ο κυρ Γιάννης εξακολουθούσε να συμμετέχει ως ακροατής πλέον στα πειραϊκά πολιτιστικά δρώμενα.
Τελικά στα 2000 έβγαλε το βιβλίο «Η γειτονιά μου, η γειτονιά του κόσμου», σελίδες 224, με πειραϊκές αναμνήσεις που πρωτοτύπησαν αφού αναφέρθηκε στην αστική λαογραφία της πόλης μας, με καταγραφή των ξεχασμένων παιχνιδιών των αγοριών και κοριτσιών, με τους μικροπωλητές, τα γραφικά επαγγέλματα, τα έθιμα στις γιορτές Τα σκίτσα έκανε ο Γιάννης Παναγιωτάκης. Το δεύτερο μέρος έχει να κάνει με τις μνήμες του για ανθρώπους, τόπους και γεγονότα όπως τα βίωσε ο ίδιος. Κάποια άρθρα που τα θεώρησε πιο ενδιαφέροντα επαναλαμβάνονται από το προηγούμενο βιβλίο του ενώ προστίθενται κι άλλα. Στο τέλος δημοσιεύονται αποσπάσματα από κρίσεις για τις Πειραϊκές Μνήμες όπως εκείνων του Στρουμπούλη, του Πανάγου, του Βογάσαρη, της Πασπαλιάρη, του Χρυσοστομίδη, του Φερούση.
Τον έβλεπα συχνά να κάθεται και να συζητά με την παρέα του στα καφέ της οδού Καραΐσκου. Με τα χρόνια, όταν ο καιρός ήταν καλός πήγαινε στο κατάστημα που είχε ήδη αναλάβει με επιτυχία ο γιος του Γιώργος και έμενε κάποιες ώρες. Πάντα όταν περνούσα κοίταγα προς τα μέσα, αν το έβλεπα έμπαινα και τον χαιρέταγα. Όμως δεν τον βοηθούσε η μνήμη του.
Στα 2007 άνοιξαν εξειδικευμένο στην χειροτεχνία και κέντημα υποκατάστημα στην Καραολή - Δημητρίου 24. Το πολυώροφο κατάστημα της Τσαμαδού έκλεισε στις 29 Οκτωβρίου 2014 οπότε η επιχείρηση συνεχίζει στην Καραολή - Δημητρίου.
Ύστερα ο κυρ Γιάννης αποσύρθηκε στο σπίτι του…
Πρώτα εξέλειπε η γυναίκα του Μαίρη. Η κηδεία της έγινε την Δευτέρα 16 Απριλίου 2018 στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης.
Ο Σωτηρίου έφυγε από κοντά μας πλήρης ημερών την Δευτέρα 10 Ιουνίου 2019.
Η εξόδιος ακολουθία έγινε την μεθεπόμενη ημέρα στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος παρουσία συγγενών, γνωστών, εκπροσώπων δημοτικών πολιτικών άλλων φορέων και σωματείων ...
Λίγα θερμά λόγια στις εφημερίδες έγραψαν ο Γιάννης Παναγιωτάκης και ο συνοδοιπόρος Γιάννης Οικονομίδης.
Ο Γιάννης Χατζημανωλάκης, «από καρδιάς αδελφικός φίλος» όπως μας υπενθύμιζε, που του είχε προλογίσει κι επιμεληθεί τα δυο βιβλία, τον περίμενε ήδη αφού ταξίδεψε πιο πριν (από τον περασμένο Αύγουστο) στους ουράνιους λειμώνες.
Αναμφισβήτητα ο Γιάννης Σωτηρίου ήταν από τους τελευταίους της παλιάς γενιάς των επιφανών που υπηρέτησαν και χαρακτήρισαν το πειραϊκό μεγαλείο (εμπόριο και πνεύμα) του 20ου αιώνα. Δεν ήταν άνθρωπος της καρέκλας, είχε όραμα και στόχους, όταν προτεινόταν ένα θέμα προς ενέργεια, επεδίωκε να το πραγματοποιήσει με τον πλέον άμεσο τρόπο.
Με την δική του απώλεια λες κι έκλεισε ο κύκλος της αρχοντιάς, της ευγένειας, της ειλικρινούς συναναστροφής όπου οι ανταλλαγές των απόψεων και οι συζητήσεις για τα πειραϊκά θέματα είχαν αυθεντικό περιεχόμενο και έβγαιναν αβίαστα συμπεράσματα.