Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2019

Πύργος Πειραιά.

Με αφορμή την προσεχή ανακατασκευή και αξιοποίηση.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.
 

 
Μπορεί ″να παίζει″ πολύ στα πειραϊκά έντυπα και στο διαδίκτυο η κάθε ανακοίνωση για την προκείμενη αξιοποίηση - επιτέλους - του πάλαι ποτέ Εμποροναυτιλιακού Κέντρου Πειραιά, του γνωστού μας Πύργου, όμως πολλοί λίγοι Πειραιώτες γνωρίζουν την πρωτοβουλία μιας ομάδας Ελλήνων αρχιτεκτόνων να προτρέψουν συναδέλφους τους από όλο τον κόσμο μέσω του ηλεκτρονικού περιοδικού τους να καταθέσουν ιδέες ώστε να διακοσμήσουν την εξωτερική του όψη.
Ο Πύργος του Πειραιά αναγέρθηκε στην θέση της παλαιάς αγοράς της πόλης.
Για αυτήν έχω γράψει παλαιότερα. Αρχικά επί πρώτης δημαρχιακής θητείας του Γεωργίου Κυριακάκου (1964-1967) είχε σχεδιαστεί ένα εμφανίσιμο 12όροφο κτίσμα όπου σε χώρους του θα μεταφερόταν και η Δημοτική Αγορά.

 
 
Η αρχική μακέτα του Εμποροναυτιλιακού Κέντρου Πειραιώς επί πρώτης δημαρχίας Κυριακάκου. 
 
 
«Συνήψε συμφωνία με ελβετικό οίκο για την ανέγερση στη θέση της παλαιάς Δημοτικής Αγοράς δωδεκαώροφου κτιρίου για Εμποροναυτιλιακό Κέντρο, στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο του οποίου θα στεγάζονταν και τα καταστήματα της Αγοράς. Εκπονήθηκαν τα σχέδια και οι σχετικές μελέτες και συγχρόνως παρασχέθηκε στον ξένο οίκο κρατική εγγύηση (το ύψος της δαπάνης είχε προϋπολογιστεί σε 200 εκατομμύρια δρχ.), ώστε να θεωρείται βέβαιη η έναρξη του έργου μέσα στο 1967. Δυστυχώς τα γεγονότα που ακολούθησαν δεν επέτρεψαν να αξιοποιηθεί το σχέδιο αυτό, που ως λύση ήταν αναμφισβήτητα προτιμητέα και περισσότερο ρεαλιστική από εκείνην που προέκρινε αργότερα ο Αριστ. Σκυλίτσης, με την ανέγερση του πολυόροφου κτιρίου του Εμπορικού Κέντρου που εξακολουθεί δυστυχώς να παραμένει, σχεδόν στο σύνολό του, αναξιοποίητο ως τις ημέρες μας». [Γιάννης Χατζημανωλάκης, Οι δήμαρχοι του νεότερου Πειραιά, δεύτερη έκδοση, Πειραιάς 2002, σελ. 240]
«Πριν την εγκαθίδρυση της Δικτατορίας, η τελευταία αιρετή Δημοτική Αρχή (Γ. Κυριακάκου) είχε αναθέσει στην ελβετική εταιρεία ΤΕΝΚΟΣΕΡ τη μελέτη και την κατασκευή 11ώροφου οικοδομήματος, με ελικοδρόμιο, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως αγορά, όπου θα μεταφέρονταν απ’ ευθείας με ελικόπτερα τα διάφορα εμπορεύματα. Το σχέδιο όμως ματαιώθηκε από τον Δήμαρχο της Δικτατορίας, που δεν σεβάστηκε επωφελείς για τον Δήμο επενδύσεις και αποφάσισε την ανέγερση ουρανοξύστη». [Χρήστου Πατραγά, Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα, Εκδόσεις Μυτιληναίος Α.Ε., Πειραιάς 2004, σελ. 269]   
Επί Αριστείδη Σκυλίτση δόθηκε η σημερινή του μορφή.
Καλύπτει έκταση 3840,3 τ. μ. μεταξύ των οδών Ακτή Ποσειδώνος, Δημοσθένους, Τσαμαδού, Ιπποκράτους, Μακράς Στοάς και Ανωνύμου. Ανήκει στον Δήμο Πειραιά εκτός από ένα ισόγειο κατάστημα 334,80 τ. μ.
Ο Πειραϊκός Πύργος χτίστηκε από οπλισμένο σκυρόδεμα την εποχή της επταετίας όταν είχε αλλάξει ο αναπτυξιακός νόμος (Α.Ν. 395/1968 περί ελευθέρας δομήσεως) που επέτρεπε να κτιστούν υψηλά κτήρια 12 έως 28 ορόφων. Έτσι έχουμε πρώτο τον αντίστοιχο Πύργο των Αθηνών (1968-1971) με 28 ορόφους και 103 μέτρα ύψος. Στα 1985 το ύψος κατέβηκε στα 33 μέτρα και μετά έπεσε στα 27 μέτρα.
Στόχος ήταν να φανεί ότι ο Πειραιάς γινόταν μεγάλο ναυτιλιακό και εμπορικό λιμάνι. Αρχιτέκτονές του ήταν οι Α. Λοΐζος, Γ. Μολφέσης, Ιωάννης Βικέλας. Πολιτικός μηχανικός ο Α. Οικονόμου. Φτιάχτηκε στα 1972-1974 με 25 πατώματα και 84 μέτρα ύψος (80,20 μ. χωρίς την εξέδρα οροφής). Με την πολιτική αλλαγή και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας αφέθηκε ως έχει.
Στην δεύτερη δημαρχιακή θητεία του Γεωργίου Κυριακάκου (1979-1982) έγινε η κατασκευή ισόγειων καταστημάτων και η εκμίσθωσή τους «με στόχο τη δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης από τα έσοδα των ενοικίων της αποπεράτωσης του κτιρίου».
 Έχω διαβάσει διαλόγους σε πολλά πρακτικά συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου με θέμα το εμποροναυτιλιακό αυτό κέντρο.
Επί δημαρχίας Παπασπύρου (1983-1986) καλύφτηκαν οι εξωτερικές του επιφάνειες με τζάμια.
Αποτελείται από:
Δυο υπόγεια: Το Β΄ 1386  τ. μ. Το Α΄ 2125 τ. μ.
Ισόγειο: 2125 τ. μ.
Α΄ και Β΄ πάτωμα: 3147 τ. μ. έκαστο.
Τυπικοί όροφοι από τον 3ο έως τον 22ο (εκτός τον 20ο). 1034 τ. μ. (25Χ40 περ.)
20ος όροφος 648 τ. μ.
Εξέδρα οροφής 154 τ. μ.
Διαστάσεις ταράτσας 11,5Χ36 μ.
Ο όγκος του κτηρίου είναι 91.942 κυβικά μέτρα.
Η κάτω μεγάλη του βάση προσφέρθηκε για διάφορες χρήσεις. Στέγασε κατάστημα ηλεκτρικών ειδών (ΡΑΔΙΟ ΚΟΡΑΣΙΔΗ), δημοτικές και δημόσιες υπηρεσίες (Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων). Πιο πάνω την Ράλλειο (1996-2005), τμήματα του Δήμου Πειραιά (ΔΕΠΑΠ). Προσπάθειες για την συνέχιση της κατασκευής του θυμάμαι να έγιναν επί Λογοθέτη και επί Αγραπίδη ...
Στα 2002 δημιουργήθηκε το ηλεκτρονικό περιοδικό greek ARCHITECTS.gr (GRA) με εκδότη και διευθυντή σύνταξης τον αρχιτέκτονα Βασίλη Μιστριώτη (γεν. Χαλκίδα Αύγουστος 1975). Σκοπός του η αδέσμευτη επικοινωνία, η προβολή αρχιτεκτονικών θεμάτων και ερευνών.  
Ο πρώτος διαγωνισμός είχε να κάνει με την Διονυσίου Αρεοπαγίτου (2008). Το αποτέλεσμα που έλαβε το πρώτο βραβείο προσφέρθηκε στο ΥΠ.ΠΟ. αλλά δεν αξιοποιήθηκε.
Ο δεύτερος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός είχε θέμα: «ΠΥΡΓΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑ 2010 - αλλάζοντας την (πρόσ)οψη».
«Σε αυτό το διαγωνισμό έγινε προσπάθεια και συμμετείχε ο ιδιοκτήτης του Πύργου, ο Δήμος Πειραιά ως υποστηρικτής. Υπήρχε επομένως μια μεγαλύτερη προοπτική το αποτέλεσμα του διαγωνισμού να προχωρήσει σε μελέτη εφαρμογής με πιθανότητα υλοποίησης. Χρησιμοποίησα αόριστο χρόνο διότι στην πρώτη συνέντευξη τύπου όπου ανακοινώθηκε ο διαγωνισμός, ο εκπρόσωπος του Δ. Πειραιά διατυμπάνιζε την πιθανότητα αυτή και τη βούληση του Δήμου να εκμεταλλευτεί επιτέλους την τεράστια αυτή περιουσία του ή έστω η είσοδος στο μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας να μη συνοδεύεται από την όψη ενός ογδοντάμετρου ερειπίου. Στη συνέχεια όμως αθέτησε τις ελάχιστες υποχρεώσεις του ως υποστηρικτής, της έκδοσης του βιβλίου ή της φιλοξενίας της έκθεσης στον Πειραιά και μόλις έφυγαν οι κάμερες εξαφανίστηκε, αποδεικνύοντας για μια ακόμα φορά την παθογένεια της τοπικής αυτοδιοίκησης και της απαξίωσης της δημόσιας περιουσίας της» έγραψε ο Αλέξης Βανδώρος, αρχισυντάκτης του GRA.    
Στον διαγωνισμό για την εξωτερική εμφάνιση του Πύργου συμμετείχαν 949 μελετητές από 44 χώρες οι οποίοι οργανωμένοι σε ολιγοπρόσωπες ομάδες (180 από την Ελλάδα) εκπόνησαν 380 προτάσεις. Από αυτές δόθηκαν βραβεία στις τρεις που θεωρήθηκαν καλλίτερες από την κριτική επιτροπή, αν και υπήρχαν κάποιες προστριβές.
Κατά την διάρκεια της έκθεσης των έργων κυκλοφόρησε ένας κατάλογος/ βιβλίο που είχε τίτλο: Piraeus Tower 2010. Changing the Face/Facades Reformation. Competition. Open architectural competition of ideas. Reforming the urban enviroment. Editions greek ARCHITECTS.gr. {Το βιβλίο αυτό πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμούΠΥΡΓΟΣ Πειραιά 2010 - αλλάζοντας την (προσ)οψη’. Τυπώθηκε σε 1000 αντίτυπα. Εκδόσεις: greekarchitects.gr - Βασίλης Μιστριώτης. Επιμέλεια έκδοσης: Αλέξιος Βανδώρος. Επιμέλεια κειμένων: Μανώλης Αναστασάκης. Σχεδιασμός έκδοσης: Γιώργος Βλαχοδήμος. GreekArchitects.gr Ροβέρτου Γκάλλι 35, Αθήνα}. Διαστάσεις 29Χ21,1 σελίδες 200.
Οι αρχιτέκτονες έπρεπε να εργαστούν πάνω σε ένα ήδη έτοιμο σκελετό κτηρίου και το μόνο που είχαν να κάνουν ήταν να το «ντύσουν», λαμβάνοντας υπ’ όψη τον χώρο που βρίσκεται, την θέση του στην παραλία του λιμανιού. Εκτός από το να αναδειχθεί η καινοτομία, ο πειραματισμός και η φαντασία, η εφαρμογή όφειλε να είναι υλικά πραγματοποιήσιμη. Μετά από τόσες προσεγγίσεις και σχεδιασμούς, το πρώτο βραβείο δόθηκε στην υπ’ αριθμόν 110 συμμετοχή. Το δεύτερο στην 311. Το τρίτο βραβείο δόθηκε σε δύο συμμετοχές, την 496 και την 656.


 
Αριθμός 110: Windscraper. Matthias Hollwich, Mark Kushner, Robert May, Koren Sin. Κινούμενες από τον άνεμο κεραίες που εξέχουν, δημιουργούν ξεχωριστούς ήχους. Η αιολική ενέργεια μετατρέπεται σε ηλεκτρική για τις ανάγκες του κτηρίου.

 

 
Αριθμός 311: Waterfall. Danir Safiullin, Irina Prytkova. Ο πύργος έχει σχεδόν γίνει αόρατος από το νερό που κυλά στις εξωτερικές όψεις από την κορυφή ως κάτω.




 
Αριθμός 496: Sun tower. Marco Acerbis Studio. Ομοιόμορφες εξωτερικές τετράγωνες ζωηρόχρωμες ομπρέλες που θα ανοιγοκλείνουν ανάλογα τις ώρες και τις εποχές.

 


 
Αριθμός 656: The Athena lighthouse. Gerald Griggs, Weimeng Lu. Απλότητα και σαφήνεια, αυστηρή γεωμετρική οργάνωση των όψεων. Σοβαρή κατασκευαστική επίλυση που με αναφορές στην κλασική και μοντέρνα Ελλάδα εξασφαλίζει την βιοκλιματική λειτουργία του κτηρίου.                      
«Σε μια χώρα όπου η ανέγερση έστω και ενός ψηλού κτηρίου έχει παγώσει για πάνω από τρεις δεκαετίες, ο ανασχεδιασμός του πύργου στον Πειραιά μπορεί να δώσει ένα έναυσμα για μια ουσιαστικότερη ανάπτυξη των επιχειρημάτων για τη θέση του ψηλού κτηρίου στην Αθήνα. Η πρόκληση, αλλά και η ευθύνη για τον ιδιοκτήτη του πύργου είναι πολλαπλάσιες κατά το γεγονός ότι ο μοναδικός σύγχρονος ουρανοξύστης στο αττικό τοπίο και για το άμεσο μέλλον δεν μπορεί παρά να είναι αυτός του Πειραιά. Ο διαγωνισμός έδωσε την ευκαιρία ο πύργος να «ενδυθεί» με σχεδιαστική ποιότητα. Εάν ο Δήμος Πειραιά το τολμήσει, το Α΄ βραβείο μπορεί να αποδείξει ότι η αρχιτεκτονική του καινοτομία είναι εφαρμόσιμη» έγραψε ο αρχιτέκτονας Μανώλης Αναστασάκης, οργανωτικός υπεύθυνος του διαγωνισμού.   


 

 
Δυο από τις πολλές φωτογραφίες που τράβηξα στην δεκαετία του 1990 στον Πειραιά. Αρκετές δείχνουν τον λεγόμενο Πύργο του Πειραιά από κάθε άποψη. Εδώ, η μία είναι από το πλοίο με θέα την Ακτή Τζελέπη. Η δεύτερη (25 Μαρτίου 1996) από την Ακτή Μιαούλη.

 

ΣΧΟΛΙΑ
*Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 25.6.2010, σελίδα 62. «Δίνουν ζωή στον πύργο - φάντασμα». Ρεπορτάζ Μάνου Χαραλαμπάκη.
*Έχω υπ’ όψη μου ένα άρθρο του Νίκου Παλιατσέα στην Ελευθεροτυπία της 13.7.2013, σελίδα 54. Πρότεινε την ανέγερση ουρανοξυστών στον Πειραιά. «Οι αντιδράσεις των κατοίκων δεν αναμένονται ισχυρές, αφού δεν θίγεται το θαλάσσιο μέτωπο, ενώ τώρα η θέα προς αυτό εμποδίζεται από ήδη υπάρχουσες πολυκατοικίες της παραλίας». Οι επενδύσεις θα γίνουν από τολμηρούς Έλληνες επιχειρηματίες (μεγάλες ή μικρές κατασκευαστικές εταιρείες σε κοινοπρακτική βάση) σε κυρίως ιδιωτικές εκτάσεις που δεν θα είναι αμφισβητήσιμες οπότε δεν θα υπάρχουν νομικές διεκδικήσεις και αντιδράσεις χρονοβόρες. Η αξιοποίηση θα εκφράζεται σε γραφεία, συνεδριακούς χώρους, κατοικίες, ξενοδοχεία, εμπορικά καταστήματα, πολιτιστικές υποδομές που μπορούν να ενισχυθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
*Στο ισόγειο υπήρχε το κατάστημα παιδικά ρούχα - βρεφικά είδη ΗΡΑ (Μακράς Στοάς 2).
*Η Εταιρία Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά (1976) στεγάζεται στο ισόγειο του Πύργου, επί της οδού Ιπποκράτους 2.
*Η Χορωδία Πειραιώς 1960 στεγάζεται επίσης στον Πύργο.   
      

 


     

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου