Μια έκθεση αφετηρία για την πολυμερή εικαστική - καλλιτεχνική παρουσία του και την μελέτη του έργου του.
Ερευνά
και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Ο Μιχάλης Νικολινάκος αν και απών από την ζωή έχει αφήσει το στίγμα του σε πολλά επίπεδα της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κίνησης. Τον είχα γνωρίσει στην δεκαετία του 1980 σε κάποιες εκθέσεις έργων του στην Αθήνα, όμως για μένα το σημαντικό είναι ότι ένας αριθμός εξωφύλλων από τα βιβλία της συλλογής μου έχουν σχεδιαστεί από εκείνον. Έπειτα, για να διατηρείται στην μνήμη μου, κάμποσα από τα σκίτσα του με πειραιώτικες μορφές και φιγούρες συναντώ να διακοσμούν αρκετά κείμενα σε περιοδικά και βιβλία.
Ήταν λοιπόν για μένα ηθική υποχρέωση να επισκεφτώ με τον φίλο Παναγιώτη Δριτσάκο (είναι ειδικός στα εικαστικά και έχει την ίδια καταγωγή με τον Νικολινάκο) στις 1 Απριλίου την έκθεση που οργανώθηκε στην Δημοτική Πινακοθήκη Νικαίας - Αγίου Ιωάννη Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας», στην οδό Ραιδεστού 32 και Π. Τσαλδάρη. Διάρκεια, από 4 Μαρτίου έως 31 Μαΐου 2018.
Τίτλος της έκθεσης, «Μιχάλης Νικολινάκος η ζωγραφική, η εικονογράφηση και οι παράλληλες διαδρομές». Στον πάνω όροφο αναρτήθηκαν οι ζωγραφικοί του πίνακες και στον κάτω - εκτός από τα χαρακτικά του - είδαμε στις προθήκες προσωπικά αντικείμενα, βιβλιάρια, φωτογραφίες, βιβλία, σχέδια, αποκόμματα εφημερίδων κ.ά. Σε οθόνη προβάλλεται σύντομο υλικό από την ζωή και το έργο του. Το περιεχόμενο της έκθεσης προέρχεται από τα κατάλοιπά του στην οικογένεια, στον γιό του Νίκο Νικολινάκο (γεν. 1961). Η προετοιμασία της έκθεσης έγινε από τις Μαρία Πούλου και Δέσποινα Αλεξιάδου.
Όσοι ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν για την ζωή του, την καλλιτεχνική πορεία και να δουν δουλειές του χωρισμένες σε ενότητες μπορούν να βρουν στοιχεία στο διαδίκτυο, σε συγκεκριμένη, εύκολα προσβάσιμη ηλεκτρονική διεύθυνση. Δεν είναι όμως πλήρης, νομίζω ότι χρειάζεται να ενταχθεί περισσότερο βιογραφικό και εικαστικό υλικό.
Ο Μιχάλης Νικολινάκος ήταν συνειδητοποιημένος τύπος που συγκέντρωνε και διατηρούσε κάθε λογής τεκμήρια, ζωγραφικά έργα, σκίτσα, γράμματα, δημοσιεύματα, παρουσιάσεις του σε περιοδικά, βιβλία, όλα όσα αφορούσαν στην καριέρα του αλλά και παρεμφερή ντοκουμέντα της εποχής που διάνυσε. Το αρχείο του μελέτησε ο Γιώργος Βεράνης ο οποίο το ταξινόμησε και το ψηφιοποίησε με ιδιαίτερη φροντίδα. Ένα ελάχιστο μέρος του, «μια φευγαλέα ματιά» από ένα ανεκμετάλλευτο πολύτιμο σύνολο δίνεται η ευκαιρία να ρίξουμε τώρα στα εκθέματα της Πινακοθήκης.
Αν και δεν φρόντισε να ακουστεί - προβληθεί το όνομα του για τις επιμέρους ενασχολήσεις του (η σχετική για το πρόσωπό του βιβλιογραφία είναι πενιχρή), τώρα που γίνεται μια συνολική αποτίμηση του έργου του, βγαίνει στην επιφάνεια κι αναδεικνύεται ένας πολυδιάστατος καλλιτέχνης με πολλαπλά και κυμαινόμενα ενδιαφέροντα. Εύχομαι η συμβολή του στην τέχνη να αναγνωριστεί με πιο υψηλή βαθμολόγηση και να καταξιωθεί παίρνοντας την πραγματική θέση που του αξίζει.
Ο Μιχάλης Νικολινάκος γεννήθηκε στις 20.1.1920 στα Χανιά όπου υπηρετούσε ο πατέρας του Νικόλαος, από τα Άλικα Οιτύλου, υπαξιωματικός του Λιμενικού (πέθανε στα 1941). Μητέρα του ήταν η Σταυρούλα Κούβαρη από τους Άνω Μπουλαριούς. Αδέλφια είχε την Κατερίνα και τον Κώστα. Δημοτικό σχολείο πήγε στην Κέρκυρα και στην Χαλκίδα. Συνέχισε τα πρώτα γυμνασιακά χρόνια στην Καλαμάτα. Εδώ πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής. Γύρω στα 1936 ο πατέρας του μετατέθηκε στο Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιώς οπότε εγκαταστάθηκαν στην οδό Κατσαντώνη 6. Περιοχή πολύ γνώριμη αφού κυριαρχεί το μανιάτικο στοιχείο και εγώ έχω προσωπικά βιώματα αφού στους γύρω δρόμους έμεναν συγγενείς μου, κρητικής και μανιάτικης καταγωγής. Συνορεύει με την Νέα Κοκκινιά - Νίκαια, έτσι ενθαρρύνεται η επικοινωνία, δημιουργούνται δεσμοί και συναισθηματικές επαφές. Εκεί ο Μιχάλης έγινε μέλος στην ΧΑΝ Νέας Κοκκινιάς (πρώην Αμερικανική Λέσχη Νέων) και γνώρισε την Ελευθερία Χριστομόγλου, την μετέπειτα σύζυγο του. Τα σκίτσα υπέγραφε με την ένδειξη Michel, ΜΙΣΕΛ, ΜΙΣΕΛΙΣ και τα έδινε σε διάφορα περιοδικά. Στην κατοχή οι ανήσυχοι νέοι μαζεύτηκαν στον Ορειβατικό Φυσιολατρικό Όμιλο Κοκκινιάς. Ο ΟΦΟΚ είχε την λέσχη του κοντά στην πλατεία Αγίου Νικολάου. «Μορφωμένα παιδιά, εργάτες, υπάλληλοι, κορίτσια που δούλευαν στις φάμπρικες και στο νοικοκυριό του σπιτιού τους, έρχονταν τα βράδυα στη λέσχη για να περάσουν μια ώρα χαράς, για να διαβάσουν το δελτίο του ομίλου τους, για να ακούσουν καμιά απαγγελία, κάποιο καινούργιο ποίημα των νέων φιλολογούντων, …., ή με τα σκίτσα του Μ. Νικολινάκου και του Δ. Σαρρή που σατίριζαν πρόσωπα και πράγματα του Ο.Φ.Ο.Κ., και που κοσμούσαν το δελτίο…» Δημήτρης Λιάτσος, Η πνευματική Κοκκινιά στα χρόνια της σκλαβιάς, Πειραϊκόν Ημερολόγιον, 1966, σελ. 254.
Από τον Ο.Φ.Ο.Κ. ο Νικολινάκος μπήκε στην οργάνωση του Ε.Α.Μ. Τον βρίσκουμε στα συσσίτια στον Άγιο Γεώργιο Νικαίας, στην ΑΣΟΕΕ, να σχεδιάζει εξώφυλλα, σκίτσα και αρχιγράμματα. Υπέγραφε ως ΜΙΧ ΝΙΚ. Εικονογράφησε το εξώφυλλο στο περιοδικό «Γλυκοχάραμα» στα 1943 που έχω παρουσιάσει παλαιότερα. Την ίδια χρονιά συνεργάστηκε με την ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ του Αριστείδη Μαυρίδη, ενέργεια που διατηρήθηκε έντονα ή άτονα έως το 1989.
Η κατοχή τον ενέπνευσε και έκανε τότε κι αργότερα πολλές συνθέσεις.
Τέλη του 1943 γράφτηκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.
Στην Έκθεση Πειραιωτών Καλλιτεχνών που οργάνωσε η Ελληνογαλλική Ένωσις Νέων Πειραιώς από 22.12.1946 έως 6.2.1947, εξέθεσε δέκα έργα.
Απολύθηκε στις αρχές Απριλίου 1951 αφού έκανε αρκετά σκίτσα και σχέδια για τον θίασο του Γ΄ Σ.Σ. και σκηνογράφησε στο Κρατικό Βασιλικό Θέατρο στην Θεσσαλονίκη την παράσταση «Ένας απρόσκλητος μουσαφίρης» για τον θίασο του Αδαμαντίου Λεμού: «Κάποιος μου είπε για έναν φαντάρο ζωγράφο της Σχολής Καλών Τεχνών, που υπηρετούσε στο «Στρατιωτικό Θέατρο» του Γ΄ Σώματος Στρατού. Έψαξα, τον βρήκα και συμφωνήσαμε να μου φτιάξει τα σκηνικά. Του πήρα τα υλικά, ξυλεία, πανιά, χρώματα και με τη βοήθεια του τεχνικού συνεργείου από μαραγκούς, μηχανικούς και βοηθούς καλύφτηκε το πρόβλημα. Ήταν ένα ωραίο ψηλό παλικάρι με ταλέντο και με αίσθηση του καλού γούστου. Και θυμάμαι πως μου έκανε εντύπωση το στυλ και το σκηνικό παρουσιαστικό του. Ένα είδος δυναμικού «ρολίστα ζεν πρεμιέ», θα ’λεγα, με το μάτι του ηθοποιού που σπάνιζε τότε στο ελληνικό θέατρο. Κι εκεί που έβαφε τα σκηνικά, δε βάσταξα κι εξωτερίκεψα τη σκέψη μου.
- Το ξέρεις Μιχάλη – Μιχάλης Νικολινάκος ήταν τ’ όνομά του – πως έτσι και αποφασίσεις να βγεις στο θέατρο θα κάνεις μπαμ με το πρώτο;
- Λέτε; Μου ’πε χαμογελαστά και με αφέλεια.
-Γιατί όχι; Φτάνει να το θέλεις πολύ και τότε θα σε θέλει και το θέατρο το ίδιο πολύ. Κι ακόμα κάτι μου λέει, πως υπάρχει και ταλέντο. Με μια καλή εκπαίδευση και με μεράκι να στρωθείς στη δουλειά… έγινες! Τ’ άλλα έρχονται με τη σειρά τους.
Λίγους μήνες μετά που τον αντάμωσα στην Αθήνα, έτρεξε να μου αναγγείλει την πραγμάτωση της πρόβλεψής μου.
- Το ’πατε κι έγινε. Γράφτηκα στη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη.
Το κακό όμως είναι πως τον Μιχάλη τον ξεμυάλισε και τον έκλεψε, ο νεοδημιουργούμενος τότε ελληνικός κινηματογράφος κι έτσι διέπρεψε μονάχα σαν αστέρι του εκκολαπτόμενου κινηματογράφου και μετά… τέρμα. Τον ξανακέρδισε –ευτυχώς – η παλιά του τέχνη, η ζωγραφική και είναι ο σημερινός εξαίρετος ζωγράφος και σκιτσογράφος, γνωστός και αγαπητός στους πάντες Μιχάλης Νικολινάκος». Αδαμάντιος Λεμός, Η Ουτοπία του Θέσπη, Αθήνα 1989, σελ. 281 - 282 το εξώφυλλο του οποίου φιλοτέχνησε ο Νικολινάκος. [Στην σελίδα 530 σκίτσα του Λεμού και στην σελίδα 532 του Μάριου Βαϊάνου]. Υπέγραφε ως ΜιχΝικολινάκος.
Ο Νικολινάκος έγινε ηθοποιός ξεκινώντας από την ταινία «Το στραβόξυλο» στα 1952. Στα επόμενα χρόνια ακολούθησαν κι άλλες εμφανίσεις του, 26 συνολικά.
Στα 1953 (25.3. - 19.4.) συμμετείχε στην ομαδική «Ιστορική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών» της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου με τρία έργα: «Καρβουνόσκαλα» (μελάνι), «Ξαβέριου» (ελαιγραφία) και «Ξεφόρτωμα» (υδατογραφία). Διεύθυνση κατοικίας, Κατσαντώνη 6 Πειραιεύς. Έχω υπ’ όψη μου δύο καταλόγους, ο πρώτος με τέσσερα έργα του και με τιμές, το τελευταίο μάλλον με τίτλο «Ξαβέριου β΄» αποσύρθηκε λόγω μεγάλης προσέλευσης καλλιτεχνών ή επειδή πουλήθηκε, ο δεύτερος και επίσημος με τα τρία έργα χωρίς να αναγράφει τιμές ενώ υπήρχαν στους άλλους συμμετέχοντες.
Στις 31.1.1954 νυμφεύτηκε την Ελευθερία Χριστομόγλου και έλαβε μέρος στην «Έκθεση Ζωγραφικής της Ομάδας Καλλιτεχνών Πειραιώς» στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Πειραιώς (Φεβρουάριος - Μάρτιος 1954, Ομάδα των Εννέα, Χαρά Βιέννα, Παναγής Γαβριελάτος, Σπύρος Κουκουλομμάτης, Θεόδωρος - Ερρίκος Λεκός, Μιχάλης Νικολινάκος, Γιώργος Συρίγος, Δημήτρης Τηνιακός, Γρηγόρης Τουφεξιάν, Π. Χαραλαμπίδης) με ένδεκα έργα.
Από το 1954 έως το 1957 φοίτησε στην Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Το ατελιέ του βρισκόταν στην Ομόνοια, οδός Ίωνος 5 (Μαρίκας Κοτοπούλη 5), όπου ζωγράφιζε και ως γραφίστας έκανε τις μακέτες για τα διάφορα έντυπα.
Μετά αφιέρωσε τον χρόνο του στο να παίζει σε ταινίες περιορίζοντας το καλλιτεχνικό του ταλέντο χωρίς όμως να διακόψει την συνεργασία του με κάποια περιοδικά.
«Η πιο ξακουστή καλλιτεχνική φυσιογνωμία της πόλης μας είναι δίχως άλλο ο ζωγράφος, σκιτσογράφος, σκηνογράφος και τελευταία ηθοποιός του κινηματογράφου Μιχάλης Νικολινάκος. Από πού λοιπόν ν’ αρχίσω και πρώτα ποιόν να σκιαγραφήσω, το Νικολινάκο ζωγράφο, το Νικολινάκο σκιτσογράφο, σκηνογράφο ή ηθοποιό; Πολυσύνθετος καλλιτέχνης, ανήσυχη φυσιογνωμία, όπου κι’ αν επιδόθηκε πέτυχε πανηγυρικά.
Πρωτόδειξε το μεγάλο του ταλέντο από μαθητής του Γυμνασίου, σκιτσάροντας τους συμμαθητές του, για να μπει στα 1938 σκιτσογράφος στην πειραϊκή εφημερίδα «Χρονογράφος». Πρώτα δίνει εξετάσεις στην Ανωτάτη Εμπορική μα καταλαβαίνει ότι οι οικονομικές επιστήμες δεν τον τραβούν, για να μπει αργότερα στο Πολυτεχνείο, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων. Δεν προλαβαίνει όμως να σπουδάσει, γιατί ξεσπά ο πόλεμος. Ο Νικολινάκος δεν στρατεύεται απ’ την πατρίδα, στρατεύεται από τη Τέχνη. Στη σατιρική εφημερίδα του πολέμου «Εξόρμηση» ο Νικολινάκος συνεργάζεται με τα καυστικά σκίτσα του, σατιρίζοντας τον Ιταλικό φασισμό. Στα χρόνια της κατοχής ο Νικολινάκος φιλοτεχνεί παράνομες εφημερίδες και αφίσσες με σκίτσα απ’ την Ελληνική Αντίσταση.
Μετά τη κατοχή μπαίνει πρώτος στη Σχολή Καλών Τεχνών για ν’ αποφοιτήσει το 1949 με άριστα παίρνοντας το δίπλωμα του ζωγράφου και του καθηγητή.
Από το 1948 μέχρι το 1950 ο Νικολινάκος έγινε πασίγνωστος στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αθήνας. Φιλοτεχνεί εξώφυλλα λογοτεχνικών βιβλίων, λογοτεχνικών και επιστημονικών περιοδικών (Ήλιος, Φιλολογική Πρωτοχρονιά, Κρίκος κ.ά.). Από το 1950 αρχίζει η νέα του καλλιτεχνική εξόρμηση: Σκιτσογράφος στις εφημερίδες «Ελευθερία» και «Ακρόπολη», σκηνογράφος στο θέατρο Αργυρόπουλου και ηθοποιός του κινηματογράφου από το 1952 με το «Στραβόξυλο» του Δ. Ψαθά. Δεν παραλείπει όμως να λαβαίνει μέρος και σε καλλιτεχνικές εκθέσεις. Σ’ όλες τις πανελλήνιες οι πίνακες του Νικολινάκου διακρίνονται για τη ρεαλιστική τους γραμμή («Καπνοτόπια», Ξαβέριου» κ.ά.)
Στο κινηματογράφο – όπως και στη ζωγραφική – διακρίθηκε και διακρίνεται. Απόφοιτος της Σχολής Ροντήρη ο Νικολινάκος είναι ένας ιδεώδης κινηματογραφικός τύπος. Αφού πήρε μέρος στις ταινίες «Αγιούπα», «Τσιγγάνικο αίμα», «Γεννίτσαροι» ο Νικολινάκος τραβάει την προσοχή των παραγωγών. Το 1957 πρωταγωνιστεί στην ταινία «Άνθρωπος του τραίνου» πλάϊ στη μεγάλη μας Συνοδινού. Ύστερα το «Τελευταίο Ψέμμα» με το Γ. Παπά και τη Λαμπέτη. Το μέλλον πια του χαμογελά! Σήμερα ο Νικολινάκος είναι ένας απ’ τους πρωταγωνιστές του Ελληνικού κινηματογράφου. Δεν θ’ αναφέρω άλλες ταινίες που γύρισε. Αρκεί να γράψω τούτο: Ότι πέτυχε πέρα για πέρα στο κινηματογράφο όπως και στους άλλους τομείς της τέχνης που ασχολήθηκε!» Δημήτρη Λιάτσου, Κοκκινιά. Ένα όνομα μια πολιτεία. Νίκαια 1960, σελ. 154 και 156. [Παρατηρώ ότι στα βιογραφικά στοιχεία - όπως γίνεται συνήθως - κάποια γεγονότα τίθενται με χρονική ανακολουθία. Δεν ξέρω δηλαδή αν ο Νικολινάκος σπούδασε πριν ή μετά τον πόλεμο στην ΑΣΟΕΕ]
Στα 1962 συμμετείχε στην 2η Ετήσια Έκθεση Πειραιωτών Καλλιτεχνών στον δημοτικό κήπο Τερψιθέας (16.7. - 22.8) με δύο έργα (αριθμοί 64 και 65, Από του Ξαβερίου και Πειραιάς - Λιμάνι). «Ο κ. Μιχ. Νικολινάκος παρουσιάζει δυό μελάνια. Κλείνουνε ρεαλισμό και δύναμη, στοιχεία που ανταποκρίνονται και μορφοποιούνε ορθά τα θέματά του: όπως πάντα παρμένα από την τραχειά ζωή του Λιμανιού μας». Κώστας Θεοφάνους, Η θερινή έκθεσις εικαστικών τεχνών, αφιέρωμα στην έκθεση από το περιοδικό ΠΛΑΤΩΝ, Πειραιεύς 1962, σελ. 9, αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, 7-8.8.1962.
Στην Γ΄ Θερινή Έκθεση Εικαστικών Τεχνών στην Τερψιθέα του Πειραιά, (16.7. - 16.8.1963), «Ο κ. Μιχ. Νικολινάκος επανέρχεται στο αγαπημένο του θέμα του Λιμανιού στα 5 μελάνια του που παρουσίασε. Η ωμή πραγματικότητα και η καταθλιπτική ατμόσφαιρα της δουλειάς δίνονται όχι με την πιστότητα της αφήγησης αλλά με την απάλειψη του περιττού και τον τονισμό του ουσιώδους. Η ταραχή του σχεδίου αποκαλύπτει την εσωτερικότητα του δημιουργού και του θέματος. Τα δυό «Γεωλογικά» έχουν αρκετή πρωτοτυπία». Κώστας Θεοφάνους, περιοδικό ΗΓΗΣΩ, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1963, σελ. 5.
Αμέσως μετά (Αύγουστος 1963), στην Α΄ Έκθεση Εικαστικών Τεχνών που ακολούθησε στην Καρδαμύλη, οργανωμένη από τους πειραιώτικους ομίλους ΠΛΑΤΩΝ και ΚΡΙΤΩΝ στο αρχοντικό του Πετρέα, συμμετείχε με δυο μελάνια με θέμα «Λιμάνι».
Από το 1968 σταμάτησε να παίζει σε ταινίες (με τελευταία την αντιστασιακή «Μπροστά στην αγχόνη», αρχικός τίτλος έργου μετά «Μια σφαίρα για μένα» του Κώστα Ασημακόπουλου) και δραστηριοποιήθηκε στην ζωγραφική. Τα επόμενα χρόνια παίρνει μέρος σε ανάλογες εκθέσεις στον Πειραιά και στην Αθήνα. Στα 1983 εξελέγη πρόεδρος της Ένωσης Πτυχιούχων Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, στα 1984 αντιπρόεδρος και στα 1985 πάλι πρόεδρος. Στην ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ δημοσιεύτηκαν κάποια αυτοβιογραφικά κείμενά του, ενώ στον τόμο του Ιανουαρίου 1990 μπήκαν οι τελευταίες πρωτότυπες εικονογραφήσεις του, μετά ανατυπώνονταν παλαιότερες δουλειές του.
Στις Πανελλήνιες Εκθέσεις Θαλασσογραφίας της Φιλολογικής Στέγης είχε τις παρακάτω αναφορές:
6η. 30.6. - 6.7.1975. Δημαρχιακό Μέγαρο. Δυο ομότιτλα έργα με αύξοντα αριθμό 47 και 48.
Πειραιάς – Λιμάνι (Λάδι) και Πειραιάς – Λιμάνι (Λάδι). Δεν αναγράφεται διεύθυνση.
12η. 30.6. - 9.7.1981. Αίθουσα Δημαρχιακού Μεγάρου. Διεύθυνση Μαρίας Κοτοπούλη 5, τηλ. 5223333.
101. Πέραμα ’71 (Λάδι). Χωρίς τιμή.
102. Πέραμα - Καρνάγια ’71. (Λάδι). Χωρίς τιμή.
18η. 29.6. - 6.7.1992. Φουαγιέ Δημοτικού Θεάτρου. Τηλ. 8823810.
60. Βόρεια Εύβοια (ακουαρέλα). Ανήκει.
61. Νεκρή φύση (ακουαρέλα). Ανήκει.
ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ
21η. 28.6. - 5.7.2000. Αίθουσα εκθέσεων Δημαρχιακού Μεγάρου.
26. Πειραιάς - Το λιμάνι στην κατοχή (ακουαρέλα). Τιμή 1.000.000.
23η. 6 - 15.9.2004. Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
52. Καρνάγιο στο Πέραμα (λάδι). Ανήκει.
Στα 1990 συμμετείχε στην καλλιτεχνική επιτροπή στο νεοϊδρυθέν Θεατρικό Εργαστήρι Πειραιά και τον Ιούνιο θυμάμαι έδωσε έργα του για την έκθεση «Θαλασσινές πινελιές» στην Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
Συνοψίζοντας παρατηρούμε ότι ο Μιχάλης Νικολινάκος ασχολήθηκε πολύπλευρα με είδη της τέχνης, πράγμα που έκανε για εσωτερική ανάγκη και βιοπορισμό. Εκτός από άλλες λεπτομέρειες της ζωής του, που αφορούν την δράση του στην κατοχή, στην εργασία, στην ηθοποιία, την παραγωγή έργων, τις εκθέσεις και τις κοινωνικές του επαφές:
Στην ζωγραφική καταπιάστηκε με ακουαρέλες, λάδια, μολύβια, μελάνια για να φτιάξει πορτρέτα, γυμνά, σχέδια, τοπία, παραλίες και καράβια στο λιμάνι. Από τα χαρακτικά κι άλλα σχέδια, ένας αριθμός τους αναφέρεται ιδιαίτερα στην κατοχή και στην αντίσταση.
Ασχολήθηκε με εικονογραφήσεις εξωφύλλων και έφτιαχνε σχέδια για τις σελίδες βιβλίων - εφημερίδων.
Έκανε σχέδια στην εβδομαδιαία εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΣ, ανέλαβε καλλιτεχνικός σύμβουλος στο λεξικό του Σταφυλίδη και στο ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΛΟΓΗ ενώ σκιτσάρισε άλλα επώνυμα περιοδικά (ΗΩΣ, ΙΖΟΛΙΚΑ ΝΕΑ).
Δημιούργησε γελοιογραφίες και σκίτσα σε πειραϊκά και άλλα πολιτικά λογοτεχνικά θρησκευτικά επαγγελματικά έντυπα. Χρημάτισε καλλιτεχνικός επιμελητής σε βιβλία, περιοδικά κι εφημερίδες.
Έκανε ζωγραφική σε έντυπη διαφήμιση κι επιγραφές καταστημάτων και πολλά λογότυπα φορέων κι εταιρειών (ΕΚΟ, ΤΕΕ κ. ά.).
Σκηνογράφησε θεατρικές παραστάσεις.
Αφίσες κινηματογραφικές (Μαύρη γη, Η θεία από το Σικάγο), αθλητικές (κωμικές φιγούρες ποδοσφαιρικών ομάδων), εξώφυλλα δίσκων (Ο Σταμούλης ο Λοχίας).
Όλα τα παραπάνω υλοποιήθηκαν σε ορισμένες χρονικές περιόδους της σταδιοδρομίας του και σε μια συνεχή αλληλουχία δράσεων.
Τα ύστερα χρόνια αραιώνει την παραγωγή του. Εμφανίζει συμπτώματα άνοιας. Πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου 1994, η νεκρώσιμος ακολουθία έγινε στον Άγιο Κωνσταντίνο Πειραιά την Τετάρτη 14.12. στις 15.00, ετάφη στο κοιμητήριο της Ανάστασης.
Ο Μιχάλης Νικολινάκος αν και απών από την ζωή έχει αφήσει το στίγμα του σε πολλά επίπεδα της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κίνησης. Τον είχα γνωρίσει στην δεκαετία του 1980 σε κάποιες εκθέσεις έργων του στην Αθήνα, όμως για μένα το σημαντικό είναι ότι ένας αριθμός εξωφύλλων από τα βιβλία της συλλογής μου έχουν σχεδιαστεί από εκείνον. Έπειτα, για να διατηρείται στην μνήμη μου, κάμποσα από τα σκίτσα του με πειραιώτικες μορφές και φιγούρες συναντώ να διακοσμούν αρκετά κείμενα σε περιοδικά και βιβλία.
Ήταν λοιπόν για μένα ηθική υποχρέωση να επισκεφτώ με τον φίλο Παναγιώτη Δριτσάκο (είναι ειδικός στα εικαστικά και έχει την ίδια καταγωγή με τον Νικολινάκο) στις 1 Απριλίου την έκθεση που οργανώθηκε στην Δημοτική Πινακοθήκη Νικαίας - Αγίου Ιωάννη Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας», στην οδό Ραιδεστού 32 και Π. Τσαλδάρη. Διάρκεια, από 4 Μαρτίου έως 31 Μαΐου 2018.
Τίτλος της έκθεσης, «Μιχάλης Νικολινάκος η ζωγραφική, η εικονογράφηση και οι παράλληλες διαδρομές». Στον πάνω όροφο αναρτήθηκαν οι ζωγραφικοί του πίνακες και στον κάτω - εκτός από τα χαρακτικά του - είδαμε στις προθήκες προσωπικά αντικείμενα, βιβλιάρια, φωτογραφίες, βιβλία, σχέδια, αποκόμματα εφημερίδων κ.ά. Σε οθόνη προβάλλεται σύντομο υλικό από την ζωή και το έργο του. Το περιεχόμενο της έκθεσης προέρχεται από τα κατάλοιπά του στην οικογένεια, στον γιό του Νίκο Νικολινάκο (γεν. 1961). Η προετοιμασία της έκθεσης έγινε από τις Μαρία Πούλου και Δέσποινα Αλεξιάδου.
Όσοι ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν για την ζωή του, την καλλιτεχνική πορεία και να δουν δουλειές του χωρισμένες σε ενότητες μπορούν να βρουν στοιχεία στο διαδίκτυο, σε συγκεκριμένη, εύκολα προσβάσιμη ηλεκτρονική διεύθυνση. Δεν είναι όμως πλήρης, νομίζω ότι χρειάζεται να ενταχθεί περισσότερο βιογραφικό και εικαστικό υλικό.
Ο Μιχάλης Νικολινάκος ήταν συνειδητοποιημένος τύπος που συγκέντρωνε και διατηρούσε κάθε λογής τεκμήρια, ζωγραφικά έργα, σκίτσα, γράμματα, δημοσιεύματα, παρουσιάσεις του σε περιοδικά, βιβλία, όλα όσα αφορούσαν στην καριέρα του αλλά και παρεμφερή ντοκουμέντα της εποχής που διάνυσε. Το αρχείο του μελέτησε ο Γιώργος Βεράνης ο οποίο το ταξινόμησε και το ψηφιοποίησε με ιδιαίτερη φροντίδα. Ένα ελάχιστο μέρος του, «μια φευγαλέα ματιά» από ένα ανεκμετάλλευτο πολύτιμο σύνολο δίνεται η ευκαιρία να ρίξουμε τώρα στα εκθέματα της Πινακοθήκης.
Αν και δεν φρόντισε να ακουστεί - προβληθεί το όνομα του για τις επιμέρους ενασχολήσεις του (η σχετική για το πρόσωπό του βιβλιογραφία είναι πενιχρή), τώρα που γίνεται μια συνολική αποτίμηση του έργου του, βγαίνει στην επιφάνεια κι αναδεικνύεται ένας πολυδιάστατος καλλιτέχνης με πολλαπλά και κυμαινόμενα ενδιαφέροντα. Εύχομαι η συμβολή του στην τέχνη να αναγνωριστεί με πιο υψηλή βαθμολόγηση και να καταξιωθεί παίρνοντας την πραγματική θέση που του αξίζει.
Ο Μιχάλης Νικολινάκος γεννήθηκε στις 20.1.1920 στα Χανιά όπου υπηρετούσε ο πατέρας του Νικόλαος, από τα Άλικα Οιτύλου, υπαξιωματικός του Λιμενικού (πέθανε στα 1941). Μητέρα του ήταν η Σταυρούλα Κούβαρη από τους Άνω Μπουλαριούς. Αδέλφια είχε την Κατερίνα και τον Κώστα. Δημοτικό σχολείο πήγε στην Κέρκυρα και στην Χαλκίδα. Συνέχισε τα πρώτα γυμνασιακά χρόνια στην Καλαμάτα. Εδώ πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής. Γύρω στα 1936 ο πατέρας του μετατέθηκε στο Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιώς οπότε εγκαταστάθηκαν στην οδό Κατσαντώνη 6. Περιοχή πολύ γνώριμη αφού κυριαρχεί το μανιάτικο στοιχείο και εγώ έχω προσωπικά βιώματα αφού στους γύρω δρόμους έμεναν συγγενείς μου, κρητικής και μανιάτικης καταγωγής. Συνορεύει με την Νέα Κοκκινιά - Νίκαια, έτσι ενθαρρύνεται η επικοινωνία, δημιουργούνται δεσμοί και συναισθηματικές επαφές. Εκεί ο Μιχάλης έγινε μέλος στην ΧΑΝ Νέας Κοκκινιάς (πρώην Αμερικανική Λέσχη Νέων) και γνώρισε την Ελευθερία Χριστομόγλου, την μετέπειτα σύζυγο του. Τα σκίτσα υπέγραφε με την ένδειξη Michel, ΜΙΣΕΛ, ΜΙΣΕΛΙΣ και τα έδινε σε διάφορα περιοδικά. Στην κατοχή οι ανήσυχοι νέοι μαζεύτηκαν στον Ορειβατικό Φυσιολατρικό Όμιλο Κοκκινιάς. Ο ΟΦΟΚ είχε την λέσχη του κοντά στην πλατεία Αγίου Νικολάου. «Μορφωμένα παιδιά, εργάτες, υπάλληλοι, κορίτσια που δούλευαν στις φάμπρικες και στο νοικοκυριό του σπιτιού τους, έρχονταν τα βράδυα στη λέσχη για να περάσουν μια ώρα χαράς, για να διαβάσουν το δελτίο του ομίλου τους, για να ακούσουν καμιά απαγγελία, κάποιο καινούργιο ποίημα των νέων φιλολογούντων, …., ή με τα σκίτσα του Μ. Νικολινάκου και του Δ. Σαρρή που σατίριζαν πρόσωπα και πράγματα του Ο.Φ.Ο.Κ., και που κοσμούσαν το δελτίο…» Δημήτρης Λιάτσος, Η πνευματική Κοκκινιά στα χρόνια της σκλαβιάς, Πειραϊκόν Ημερολόγιον, 1966, σελ. 254.
Από τον Ο.Φ.Ο.Κ. ο Νικολινάκος μπήκε στην οργάνωση του Ε.Α.Μ. Τον βρίσκουμε στα συσσίτια στον Άγιο Γεώργιο Νικαίας, στην ΑΣΟΕΕ, να σχεδιάζει εξώφυλλα, σκίτσα και αρχιγράμματα. Υπέγραφε ως ΜΙΧ ΝΙΚ. Εικονογράφησε το εξώφυλλο στο περιοδικό «Γλυκοχάραμα» στα 1943 που έχω παρουσιάσει παλαιότερα. Την ίδια χρονιά συνεργάστηκε με την ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ του Αριστείδη Μαυρίδη, ενέργεια που διατηρήθηκε έντονα ή άτονα έως το 1989.
Η κατοχή τον ενέπνευσε και έκανε τότε κι αργότερα πολλές συνθέσεις.
Τέλη του 1943 γράφτηκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.
Στην Έκθεση Πειραιωτών Καλλιτεχνών που οργάνωσε η Ελληνογαλλική Ένωσις Νέων Πειραιώς από 22.12.1946 έως 6.2.1947, εξέθεσε δέκα έργα.
Απολύθηκε στις αρχές Απριλίου 1951 αφού έκανε αρκετά σκίτσα και σχέδια για τον θίασο του Γ΄ Σ.Σ. και σκηνογράφησε στο Κρατικό Βασιλικό Θέατρο στην Θεσσαλονίκη την παράσταση «Ένας απρόσκλητος μουσαφίρης» για τον θίασο του Αδαμαντίου Λεμού: «Κάποιος μου είπε για έναν φαντάρο ζωγράφο της Σχολής Καλών Τεχνών, που υπηρετούσε στο «Στρατιωτικό Θέατρο» του Γ΄ Σώματος Στρατού. Έψαξα, τον βρήκα και συμφωνήσαμε να μου φτιάξει τα σκηνικά. Του πήρα τα υλικά, ξυλεία, πανιά, χρώματα και με τη βοήθεια του τεχνικού συνεργείου από μαραγκούς, μηχανικούς και βοηθούς καλύφτηκε το πρόβλημα. Ήταν ένα ωραίο ψηλό παλικάρι με ταλέντο και με αίσθηση του καλού γούστου. Και θυμάμαι πως μου έκανε εντύπωση το στυλ και το σκηνικό παρουσιαστικό του. Ένα είδος δυναμικού «ρολίστα ζεν πρεμιέ», θα ’λεγα, με το μάτι του ηθοποιού που σπάνιζε τότε στο ελληνικό θέατρο. Κι εκεί που έβαφε τα σκηνικά, δε βάσταξα κι εξωτερίκεψα τη σκέψη μου.
- Το ξέρεις Μιχάλη – Μιχάλης Νικολινάκος ήταν τ’ όνομά του – πως έτσι και αποφασίσεις να βγεις στο θέατρο θα κάνεις μπαμ με το πρώτο;
- Λέτε; Μου ’πε χαμογελαστά και με αφέλεια.
-Γιατί όχι; Φτάνει να το θέλεις πολύ και τότε θα σε θέλει και το θέατρο το ίδιο πολύ. Κι ακόμα κάτι μου λέει, πως υπάρχει και ταλέντο. Με μια καλή εκπαίδευση και με μεράκι να στρωθείς στη δουλειά… έγινες! Τ’ άλλα έρχονται με τη σειρά τους.
Λίγους μήνες μετά που τον αντάμωσα στην Αθήνα, έτρεξε να μου αναγγείλει την πραγμάτωση της πρόβλεψής μου.
- Το ’πατε κι έγινε. Γράφτηκα στη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη.
Το κακό όμως είναι πως τον Μιχάλη τον ξεμυάλισε και τον έκλεψε, ο νεοδημιουργούμενος τότε ελληνικός κινηματογράφος κι έτσι διέπρεψε μονάχα σαν αστέρι του εκκολαπτόμενου κινηματογράφου και μετά… τέρμα. Τον ξανακέρδισε –ευτυχώς – η παλιά του τέχνη, η ζωγραφική και είναι ο σημερινός εξαίρετος ζωγράφος και σκιτσογράφος, γνωστός και αγαπητός στους πάντες Μιχάλης Νικολινάκος». Αδαμάντιος Λεμός, Η Ουτοπία του Θέσπη, Αθήνα 1989, σελ. 281 - 282 το εξώφυλλο του οποίου φιλοτέχνησε ο Νικολινάκος. [Στην σελίδα 530 σκίτσα του Λεμού και στην σελίδα 532 του Μάριου Βαϊάνου]. Υπέγραφε ως ΜιχΝικολινάκος.
Ο Νικολινάκος έγινε ηθοποιός ξεκινώντας από την ταινία «Το στραβόξυλο» στα 1952. Στα επόμενα χρόνια ακολούθησαν κι άλλες εμφανίσεις του, 26 συνολικά.
Στα 1953 (25.3. - 19.4.) συμμετείχε στην ομαδική «Ιστορική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών» της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου με τρία έργα: «Καρβουνόσκαλα» (μελάνι), «Ξαβέριου» (ελαιγραφία) και «Ξεφόρτωμα» (υδατογραφία). Διεύθυνση κατοικίας, Κατσαντώνη 6 Πειραιεύς. Έχω υπ’ όψη μου δύο καταλόγους, ο πρώτος με τέσσερα έργα του και με τιμές, το τελευταίο μάλλον με τίτλο «Ξαβέριου β΄» αποσύρθηκε λόγω μεγάλης προσέλευσης καλλιτεχνών ή επειδή πουλήθηκε, ο δεύτερος και επίσημος με τα τρία έργα χωρίς να αναγράφει τιμές ενώ υπήρχαν στους άλλους συμμετέχοντες.
Στις 31.1.1954 νυμφεύτηκε την Ελευθερία Χριστομόγλου και έλαβε μέρος στην «Έκθεση Ζωγραφικής της Ομάδας Καλλιτεχνών Πειραιώς» στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Πειραιώς (Φεβρουάριος - Μάρτιος 1954, Ομάδα των Εννέα, Χαρά Βιέννα, Παναγής Γαβριελάτος, Σπύρος Κουκουλομμάτης, Θεόδωρος - Ερρίκος Λεκός, Μιχάλης Νικολινάκος, Γιώργος Συρίγος, Δημήτρης Τηνιακός, Γρηγόρης Τουφεξιάν, Π. Χαραλαμπίδης) με ένδεκα έργα.
Από το 1954 έως το 1957 φοίτησε στην Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Το ατελιέ του βρισκόταν στην Ομόνοια, οδός Ίωνος 5 (Μαρίκας Κοτοπούλη 5), όπου ζωγράφιζε και ως γραφίστας έκανε τις μακέτες για τα διάφορα έντυπα.
Μετά αφιέρωσε τον χρόνο του στο να παίζει σε ταινίες περιορίζοντας το καλλιτεχνικό του ταλέντο χωρίς όμως να διακόψει την συνεργασία του με κάποια περιοδικά.
«Η πιο ξακουστή καλλιτεχνική φυσιογνωμία της πόλης μας είναι δίχως άλλο ο ζωγράφος, σκιτσογράφος, σκηνογράφος και τελευταία ηθοποιός του κινηματογράφου Μιχάλης Νικολινάκος. Από πού λοιπόν ν’ αρχίσω και πρώτα ποιόν να σκιαγραφήσω, το Νικολινάκο ζωγράφο, το Νικολινάκο σκιτσογράφο, σκηνογράφο ή ηθοποιό; Πολυσύνθετος καλλιτέχνης, ανήσυχη φυσιογνωμία, όπου κι’ αν επιδόθηκε πέτυχε πανηγυρικά.
Πρωτόδειξε το μεγάλο του ταλέντο από μαθητής του Γυμνασίου, σκιτσάροντας τους συμμαθητές του, για να μπει στα 1938 σκιτσογράφος στην πειραϊκή εφημερίδα «Χρονογράφος». Πρώτα δίνει εξετάσεις στην Ανωτάτη Εμπορική μα καταλαβαίνει ότι οι οικονομικές επιστήμες δεν τον τραβούν, για να μπει αργότερα στο Πολυτεχνείο, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων. Δεν προλαβαίνει όμως να σπουδάσει, γιατί ξεσπά ο πόλεμος. Ο Νικολινάκος δεν στρατεύεται απ’ την πατρίδα, στρατεύεται από τη Τέχνη. Στη σατιρική εφημερίδα του πολέμου «Εξόρμηση» ο Νικολινάκος συνεργάζεται με τα καυστικά σκίτσα του, σατιρίζοντας τον Ιταλικό φασισμό. Στα χρόνια της κατοχής ο Νικολινάκος φιλοτεχνεί παράνομες εφημερίδες και αφίσσες με σκίτσα απ’ την Ελληνική Αντίσταση.
Μετά τη κατοχή μπαίνει πρώτος στη Σχολή Καλών Τεχνών για ν’ αποφοιτήσει το 1949 με άριστα παίρνοντας το δίπλωμα του ζωγράφου και του καθηγητή.
Από το 1948 μέχρι το 1950 ο Νικολινάκος έγινε πασίγνωστος στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αθήνας. Φιλοτεχνεί εξώφυλλα λογοτεχνικών βιβλίων, λογοτεχνικών και επιστημονικών περιοδικών (Ήλιος, Φιλολογική Πρωτοχρονιά, Κρίκος κ.ά.). Από το 1950 αρχίζει η νέα του καλλιτεχνική εξόρμηση: Σκιτσογράφος στις εφημερίδες «Ελευθερία» και «Ακρόπολη», σκηνογράφος στο θέατρο Αργυρόπουλου και ηθοποιός του κινηματογράφου από το 1952 με το «Στραβόξυλο» του Δ. Ψαθά. Δεν παραλείπει όμως να λαβαίνει μέρος και σε καλλιτεχνικές εκθέσεις. Σ’ όλες τις πανελλήνιες οι πίνακες του Νικολινάκου διακρίνονται για τη ρεαλιστική τους γραμμή («Καπνοτόπια», Ξαβέριου» κ.ά.)
Στο κινηματογράφο – όπως και στη ζωγραφική – διακρίθηκε και διακρίνεται. Απόφοιτος της Σχολής Ροντήρη ο Νικολινάκος είναι ένας ιδεώδης κινηματογραφικός τύπος. Αφού πήρε μέρος στις ταινίες «Αγιούπα», «Τσιγγάνικο αίμα», «Γεννίτσαροι» ο Νικολινάκος τραβάει την προσοχή των παραγωγών. Το 1957 πρωταγωνιστεί στην ταινία «Άνθρωπος του τραίνου» πλάϊ στη μεγάλη μας Συνοδινού. Ύστερα το «Τελευταίο Ψέμμα» με το Γ. Παπά και τη Λαμπέτη. Το μέλλον πια του χαμογελά! Σήμερα ο Νικολινάκος είναι ένας απ’ τους πρωταγωνιστές του Ελληνικού κινηματογράφου. Δεν θ’ αναφέρω άλλες ταινίες που γύρισε. Αρκεί να γράψω τούτο: Ότι πέτυχε πέρα για πέρα στο κινηματογράφο όπως και στους άλλους τομείς της τέχνης που ασχολήθηκε!» Δημήτρη Λιάτσου, Κοκκινιά. Ένα όνομα μια πολιτεία. Νίκαια 1960, σελ. 154 και 156. [Παρατηρώ ότι στα βιογραφικά στοιχεία - όπως γίνεται συνήθως - κάποια γεγονότα τίθενται με χρονική ανακολουθία. Δεν ξέρω δηλαδή αν ο Νικολινάκος σπούδασε πριν ή μετά τον πόλεμο στην ΑΣΟΕΕ]
Στα 1962 συμμετείχε στην 2η Ετήσια Έκθεση Πειραιωτών Καλλιτεχνών στον δημοτικό κήπο Τερψιθέας (16.7. - 22.8) με δύο έργα (αριθμοί 64 και 65, Από του Ξαβερίου και Πειραιάς - Λιμάνι). «Ο κ. Μιχ. Νικολινάκος παρουσιάζει δυό μελάνια. Κλείνουνε ρεαλισμό και δύναμη, στοιχεία που ανταποκρίνονται και μορφοποιούνε ορθά τα θέματά του: όπως πάντα παρμένα από την τραχειά ζωή του Λιμανιού μας». Κώστας Θεοφάνους, Η θερινή έκθεσις εικαστικών τεχνών, αφιέρωμα στην έκθεση από το περιοδικό ΠΛΑΤΩΝ, Πειραιεύς 1962, σελ. 9, αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, 7-8.8.1962.
Στην Γ΄ Θερινή Έκθεση Εικαστικών Τεχνών στην Τερψιθέα του Πειραιά, (16.7. - 16.8.1963), «Ο κ. Μιχ. Νικολινάκος επανέρχεται στο αγαπημένο του θέμα του Λιμανιού στα 5 μελάνια του που παρουσίασε. Η ωμή πραγματικότητα και η καταθλιπτική ατμόσφαιρα της δουλειάς δίνονται όχι με την πιστότητα της αφήγησης αλλά με την απάλειψη του περιττού και τον τονισμό του ουσιώδους. Η ταραχή του σχεδίου αποκαλύπτει την εσωτερικότητα του δημιουργού και του θέματος. Τα δυό «Γεωλογικά» έχουν αρκετή πρωτοτυπία». Κώστας Θεοφάνους, περιοδικό ΗΓΗΣΩ, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1963, σελ. 5.
Αμέσως μετά (Αύγουστος 1963), στην Α΄ Έκθεση Εικαστικών Τεχνών που ακολούθησε στην Καρδαμύλη, οργανωμένη από τους πειραιώτικους ομίλους ΠΛΑΤΩΝ και ΚΡΙΤΩΝ στο αρχοντικό του Πετρέα, συμμετείχε με δυο μελάνια με θέμα «Λιμάνι».
Από το 1968 σταμάτησε να παίζει σε ταινίες (με τελευταία την αντιστασιακή «Μπροστά στην αγχόνη», αρχικός τίτλος έργου μετά «Μια σφαίρα για μένα» του Κώστα Ασημακόπουλου) και δραστηριοποιήθηκε στην ζωγραφική. Τα επόμενα χρόνια παίρνει μέρος σε ανάλογες εκθέσεις στον Πειραιά και στην Αθήνα. Στα 1983 εξελέγη πρόεδρος της Ένωσης Πτυχιούχων Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, στα 1984 αντιπρόεδρος και στα 1985 πάλι πρόεδρος. Στην ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ δημοσιεύτηκαν κάποια αυτοβιογραφικά κείμενά του, ενώ στον τόμο του Ιανουαρίου 1990 μπήκαν οι τελευταίες πρωτότυπες εικονογραφήσεις του, μετά ανατυπώνονταν παλαιότερες δουλειές του.
Στις Πανελλήνιες Εκθέσεις Θαλασσογραφίας της Φιλολογικής Στέγης είχε τις παρακάτω αναφορές:
6η. 30.6. - 6.7.1975. Δημαρχιακό Μέγαρο. Δυο ομότιτλα έργα με αύξοντα αριθμό 47 και 48.
Πειραιάς – Λιμάνι (Λάδι) και Πειραιάς – Λιμάνι (Λάδι). Δεν αναγράφεται διεύθυνση.
12η. 30.6. - 9.7.1981. Αίθουσα Δημαρχιακού Μεγάρου. Διεύθυνση Μαρίας Κοτοπούλη 5, τηλ. 5223333.
101. Πέραμα ’71 (Λάδι). Χωρίς τιμή.
102. Πέραμα - Καρνάγια ’71. (Λάδι). Χωρίς τιμή.
18η. 29.6. - 6.7.1992. Φουαγιέ Δημοτικού Θεάτρου. Τηλ. 8823810.
60. Βόρεια Εύβοια (ακουαρέλα). Ανήκει.
61. Νεκρή φύση (ακουαρέλα). Ανήκει.
ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ
21η. 28.6. - 5.7.2000. Αίθουσα εκθέσεων Δημαρχιακού Μεγάρου.
26. Πειραιάς - Το λιμάνι στην κατοχή (ακουαρέλα). Τιμή 1.000.000.
23η. 6 - 15.9.2004. Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
52. Καρνάγιο στο Πέραμα (λάδι). Ανήκει.
Στα 1990 συμμετείχε στην καλλιτεχνική επιτροπή στο νεοϊδρυθέν Θεατρικό Εργαστήρι Πειραιά και τον Ιούνιο θυμάμαι έδωσε έργα του για την έκθεση «Θαλασσινές πινελιές» στην Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
Συνοψίζοντας παρατηρούμε ότι ο Μιχάλης Νικολινάκος ασχολήθηκε πολύπλευρα με είδη της τέχνης, πράγμα που έκανε για εσωτερική ανάγκη και βιοπορισμό. Εκτός από άλλες λεπτομέρειες της ζωής του, που αφορούν την δράση του στην κατοχή, στην εργασία, στην ηθοποιία, την παραγωγή έργων, τις εκθέσεις και τις κοινωνικές του επαφές:
Στην ζωγραφική καταπιάστηκε με ακουαρέλες, λάδια, μολύβια, μελάνια για να φτιάξει πορτρέτα, γυμνά, σχέδια, τοπία, παραλίες και καράβια στο λιμάνι. Από τα χαρακτικά κι άλλα σχέδια, ένας αριθμός τους αναφέρεται ιδιαίτερα στην κατοχή και στην αντίσταση.
Ασχολήθηκε με εικονογραφήσεις εξωφύλλων και έφτιαχνε σχέδια για τις σελίδες βιβλίων - εφημερίδων.
Έκανε σχέδια στην εβδομαδιαία εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΣ, ανέλαβε καλλιτεχνικός σύμβουλος στο λεξικό του Σταφυλίδη και στο ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΛΟΓΗ ενώ σκιτσάρισε άλλα επώνυμα περιοδικά (ΗΩΣ, ΙΖΟΛΙΚΑ ΝΕΑ).
Δημιούργησε γελοιογραφίες και σκίτσα σε πειραϊκά και άλλα πολιτικά λογοτεχνικά θρησκευτικά επαγγελματικά έντυπα. Χρημάτισε καλλιτεχνικός επιμελητής σε βιβλία, περιοδικά κι εφημερίδες.
Έκανε ζωγραφική σε έντυπη διαφήμιση κι επιγραφές καταστημάτων και πολλά λογότυπα φορέων κι εταιρειών (ΕΚΟ, ΤΕΕ κ. ά.).
Σκηνογράφησε θεατρικές παραστάσεις.
Αφίσες κινηματογραφικές (Μαύρη γη, Η θεία από το Σικάγο), αθλητικές (κωμικές φιγούρες ποδοσφαιρικών ομάδων), εξώφυλλα δίσκων (Ο Σταμούλης ο Λοχίας).
Όλα τα παραπάνω υλοποιήθηκαν σε ορισμένες χρονικές περιόδους της σταδιοδρομίας του και σε μια συνεχή αλληλουχία δράσεων.
Τα ύστερα χρόνια αραιώνει την παραγωγή του. Εμφανίζει συμπτώματα άνοιας. Πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου 1994, η νεκρώσιμος ακολουθία έγινε στον Άγιο Κωνσταντίνο Πειραιά την Τετάρτη 14.12. στις 15.00, ετάφη στο κοιμητήριο της Ανάστασης.
Η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς υπήρξε αποδέκτης συνεργασίας με τον Μιχάλη
Νικολινάκο.
Επιμελήθηκε την μακέτα του εξωφύλλου του αριθμού φύλλου 18, Φεβρουάριος 1971.
Το ίδιο εξώφυλλο (με ανάλογη αλλαγή τίτλων) επαναλήφθηκε στον αριθμό φύλλου 20, Άνοιξη 1973 και αριθμό φύλλου 22, Χριστούγεννα 1974.
Το σχέδιο χρησιμοποιήθηκε ως φάκελος πρώτης ημέρας κυκλοφορίας για την αναμνηστική σφραγίδα των 50 χρόνων προσφοράς της Φ.Σ.Π. (29.12.1980).
Νο 39-40. Άνοιξη 1987. Εξώφυλλο: Σύνθεση του Μιχ. Νικολινάκου (Χαρακτικό).
Νο. 43. Ιανουάριος - Μάρτιος 1988. Γρηγόρης Θεοχάρης. Αφιέρωμα. Εξώφυλλο: Σκίτσο Μιχάλη Νικολινάκου. [Ο Νικολινάκος σχεδίασε και το εξώφυλλο του βιβλίου: Γρηγόρη Θεοχάρη. Λάφυρα. Ποιήματα. Φιλολογική Στέγη Πειραιώς ’88]
Νο 45. Γ΄ τρίμηνο 1988. Εξώφυλλο: Από το λιμάνι (πίνακας Μιχ. Νικολινάκου).
Επίσης σποραδικά σε τεύχη βλέπουμε αναδημοσιευμένα σκίτσα του, όπως στο Νο 28, σελ. 490, σχέδιο του δημοσιογράφου Σταύρου Σταυρακόπουλου (1911 - 1981), Νο 49-50-51, σελ. 104, σκίτσο του Γιώργου Μετσόλη και τεύχη 53-57, σελ. 270, σκίτσο του Δημήτρη Αλιπράντη.
Επιμελήθηκε την μακέτα του εξωφύλλου του αριθμού φύλλου 18, Φεβρουάριος 1971.
Το ίδιο εξώφυλλο (με ανάλογη αλλαγή τίτλων) επαναλήφθηκε στον αριθμό φύλλου 20, Άνοιξη 1973 και αριθμό φύλλου 22, Χριστούγεννα 1974.
Το σχέδιο χρησιμοποιήθηκε ως φάκελος πρώτης ημέρας κυκλοφορίας για την αναμνηστική σφραγίδα των 50 χρόνων προσφοράς της Φ.Σ.Π. (29.12.1980).
Νο 39-40. Άνοιξη 1987. Εξώφυλλο: Σύνθεση του Μιχ. Νικολινάκου (Χαρακτικό).
Νο. 43. Ιανουάριος - Μάρτιος 1988. Γρηγόρης Θεοχάρης. Αφιέρωμα. Εξώφυλλο: Σκίτσο Μιχάλη Νικολινάκου. [Ο Νικολινάκος σχεδίασε και το εξώφυλλο του βιβλίου: Γρηγόρη Θεοχάρη. Λάφυρα. Ποιήματα. Φιλολογική Στέγη Πειραιώς ’88]
Νο 45. Γ΄ τρίμηνο 1988. Εξώφυλλο: Από το λιμάνι (πίνακας Μιχ. Νικολινάκου).
Επίσης σποραδικά σε τεύχη βλέπουμε αναδημοσιευμένα σκίτσα του, όπως στο Νο 28, σελ. 490, σχέδιο του δημοσιογράφου Σταύρου Σταυρακόπουλου (1911 - 1981), Νο 49-50-51, σελ. 104, σκίτσο του Γιώργου Μετσόλη και τεύχη 53-57, σελ. 270, σκίτσο του Δημήτρη Αλιπράντη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου