Τα λουτρά «Βαλκάνια» ή «Παλαντζιάν» στο Κερατσίνι.

                                                                                            Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Τα θαλασσινά μας μπάνια από το Πέραμα μέχρι τα Φάληρα!
Αναμνήσεις περασμένων, παλιών καλοκαιριών. Δεν έχει απομείνει παρά η αίσθηση της ζέστης και η δυσφορία των κολλημένων πάνω μας ρούχων απ’ τον ιδρώτα, την αλμύρα. Άντε να ξέμεινε και καμιά φωτογραφία, σαν χειροπιαστή απόδειξη, με την οικογένεια ή την παρέα να φιγουράρουμε στην παραλία. Ατμόσφαιρα χαλαρωτική, αναψυκτική, κάπως ερωτική, επενδυμένη  με νοσταλγικούς στίχους τραγουδιών όπως αυτού του ρεμπέτικου:
Στο Φάληρο που πλένεσαι
περιστεράκι γένεσαι.
Σε είδα χθες με το μαγιό
γειά σου τσαχπίνα μου Μαριώ.
Στης θάλασσας την αμμουδιά
με άλλον είσαι αγκαλιά
και μένα ούτε μιά ματιά
δε μου ’ριξες σκληρή καρδιά.
Στον Πειραιά όμως είχαμε κι άλλου είδους λουτρά, τα οργανωμένα σε ειδικά οικήματα, τα χαμάμ ανατολικού τύπου, τα ευρωπαϊκά και τα ιαματικά.
Αν και δεν πέρασε πολύς καιρός από την εποχή που οι ανάγκες για ατομική καθαριότητα της εργατικής, λαϊκής τάξης επέβαλαν την ύπαρξή τους - τα περισσότερα σπίτια δεν διέθεταν τέτοιες πολυτέλειες, μιά σκάφη και το τσουκάλι με βραστό νερό ήταν αρκετά - έχουμε σχεδόν ξεχάσει τη μεγάλη κοινωνική προσφορά τους κι ότι οι ίδιοι οι γονείς μας ακόμα, χάρηκαν σ’ αυτά τη ζεστασιά του κανονικού μπάνιου, ξεπλένοντας και ξεκουράζοντας τα κορμιά τους από τις μπουτζούρες και τη σκόνη της δουλειάς.
Ο Άγγελος Κοσμής στα Περασμένα κι αλησμόνητα, σελ. 48, αναφέρει τα λουτρά του Ντόγαρη «με τους σχετικούς κουμπέδες του Τουρκικού ρυθμού» προς τη Φρεαττύδα. 
Στα 1928 είχαμε τα Λαϊκά Λουτρά «παρά την γέφυραν Ν. Κοκκινιάς», τα Θερμά στη λεωφόρο Αφεντούλη πλησίον Ζαννείου Νοσοκομείου, τα Θερινά του Εμμανουήλ Παρασκευά στην Καστέλλα και του Γ. Κράκαρη (θερμά και κρύα) στην Ακτή Μουτζοπούλου στη Φρεαττύδα, πρώην Καταγά. Σημειώνονται επίσης τα Λουτρά του Γ. Μασκλαβάνη (Φραγκιαδών 37 ή 40;).  
Αργότερα άνοιξαν άλλα στη Μυρτιδιώτισσα (οδός Πανουργιά 17) του Δ. Σκουνάκη, του Δ. Αδαμόπουλου στην οδό Ιθώμης 1 και στη Φρεαττύδος, στη Λεωφόρο Χατζηκυριάκου και Κλεισόβης όπου η Παιδική Βιβλιοθήκη της Α΄ Δημοτικής Κοινότητας (η στάση διατηρεί την ονομασία ΛΟΥΤΡΑ).
Τα Λουτρά Η ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ στη Νίκαια, σήμερα  στην αυλή του 3ου Γυμνασίου, διήυθυνε ο Νικόλαος Μεταξάς). Στην πλατεία Οσίας Ξένης βρίσκονταν και παιδικοί λουτρώνες. «Της κυρίας Μαρίας (Παπαβραμίδη) τα Λουτρά» ήταν σε μικρό κτήριο που πήγαιναν κυρίως τα <γεροντοπαλίκαρα> για να δεχτούν τις περιποιήσεις της, λίγο πάνω από την οδό Ν. Κανελλοπούλου  στο ύψος του Φαρμακείου του Γ. Εφραιμίδη στη Δραπετσώνα. Λένε και για ύπαρξη Λουτρών και κοντά στο Δημαρχείο Κερατσινίου.

26 Μαΐου 2003.   ΛΟΥΤΡΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Τα γνωστότερα και μεγαλύτερα από όλα είχαν την επωνυμία ΒΑΛΚΑΝΙΑ, μα τα ξέρουμε πιο πολύ με το επίθετο του ιδιοκτήτη τους, ΛΟΥΤΡΑ ΠΑΛΑΝΤΖΙΑΝ.
Σκουριασμένη η σιδερένια επιγραφή, στηριγμένη στην ταράτσα, έδειχνε τον καιρό των εκεί επισκέψεών μου την ταυτότητα του κτηρίου που αντιστεκόταν στο χρόνο στην Ελευθερίου Βενιζέλου 100-102 (παλαιότερες αριθμήσεις του δρόμου, 97 και 117) μεταξύ της Αδριανού και Σπάρτης στο Κερατσίνι (περιοχή Ανάσταση, ΚΟΠΗ - Στρατόπεδο Συνταγματάρχου Μαγγιώρου). Επισκέφτηκα το χώρο στις 2, 3 και 6 Ιανουαρίου 1992. Τα περιγράφω όπως τα είδα και τα θυμάμαι:
Τα Λουτρά Βαλκάνια ξεχωρίζουν εγκαταλειμμένα στις μέρες μας στις πολυκατοικίες και στα κλειστά καταστήματα των επιπλώσεων Γαλάνη στην Ελευθερίου Βενιζέλου, ενός κλειστού κουρείου και κάποιου μηχανουργείου εν λειτουργία, απέναντι περίπου από την παλιά Παιδική Στέγη Κρόσφιλντ (1932, Αναπαύσεως 88). 
Ιδρυτής τους στα 1937 στάθηκε ο Αρτίν Παλαντζιάν, ένας δραστήριος Αρμένης επιχειρηματίας που τα εκμεταλλεύτηκε για μιά δεκαετία οπότε πεθαίνοντας στις 1/2/1947 κληρονομήθηκαν εξ αδιαιρέτου υπό μορφή κοινοπραξίας από τους γιους του Ονίκ και Αζάντ (από 37,5%) και τη γυναίκα του Γερανουή (το 25%).
Ο Αρτίν Παλαντζιάν (1889 - 1947) ήλθε από τη Σμύρνη με τη γυναίκα του Γερανουή (πέθανε στα 1969) και τους γιούς του Ονίκ (1915 - 1985) και Αζάντ (1918 - 1985) την περίοδο της καταστροφής.
Η οικογένειά του είχε υφαντήριο στην Αμάσεια του Πόντου και ο ίδιος μιά βιοτεχνία με κάλτσες στη Σμύρνη. Λίγο πριν τον Αύγουστο του 1922 είχε βρεθεί στην Ιταλία, να πάρει πίσω την προκαταβολή  για μιά παραγγελία κάποιας μηχανής που είχε ακυρώσει. Στην αυλή του σπιτιού τους  (κοντά στου Ψυρρή) έβαφαν, στέγνωναν τα νήματα και με το ξύλινο αργαλειό έφτιαχναν αλατζάδες (φτηνά βαμβακερά υφάσματα).
Νέα και όμορφη καθώς ήταν η Γερανουή έπιανε τα χωριά προς το Κορωπί και το Λιόπεσι και τους πουλούσε με δόσεις.

26 Μαΐου 2003. Αγίου Δημητρίου και Φωκίδος. Αριστερά κλειστά μαγαζιά με το θερινό σινεμά ΟΑΣΙΣ και στο κέντρο το εργοστάσιο υφασμάτων, όλα κατεδαφισμένα και ξανακτισμένα.

 Μέσα στην κρίση του 1929 - 30 ενοικίασε από το Μελετόπουλο τη γωνιακή οικοδομή της Αγίου Δημητρίου 49^α κι εγκατέστησε ξύλινους χειροποίητους υφαντικούς ιστούς (εργαλειά). [Στο Μέγα Οδηγό Πειραιώς, 1930 - 1931, σελ. 41, αναφέρεται το υφαντήριο «Παλαντζιάν Αρτίν, Θεσμοφορίου – Κερατσινίου {Αγίου Δημητρίου και Παπαστράτου}, τηλ. 8-96. Ο Αρτίν «ήταν του Δημοτικού». Μετέφερε στους ώμους του τα υφάσματα προς την Αθήνα για να μην πληρώνει τα διαπύλια, τους φόρους δηλαδή που επιβάλλονταν στα εμπορεύματα και τα λοιπά αγαθά σε ορισμένα σημεία της πόλης και που καταργήθηκαν στα 1949.  Έστειλε τα παιδιά του να σπουδάσουν στο Λεόντειο. Έμεναν επάνω στο υφαντουργείο. Ύστερα πάνω από τα Λουτρά και τέλος στο Ψυχικό. Η Άντα κατοικούσε στη Νέα Ερυθραία]
Σύντομα τροφοδότησε τους αργαλιούς με ηλεκτρικό ρεύμα δικής του παραγωγής.
Μάλιστα πουλούσε και ρεύμα στη γύρω περιοχή τοποθετώντας ξύλινους στύλους, καλώδια, μετρητές, μέχρι που του το αγόρασε η ΠΑΟΥΕΡ με ειδικό νόμο και διευκολύνσεις.
Η επιχείρηση εξελίχτηκε σε Ανώνυμος Ελληνική Υφαντουργική Εταιρία Α. Παλαντζιάν» με κλωστήριο, βαφείο, υφαντήριο, συσκευαστήριο και παρήγε κουβέρτες ζακκάρ, μερσεριζέ, πικέ, τραπεζομάνδηλα, σερβίς και ζακκάρ, πετσέτες, ποτηρόπανα, απασχολώντας στις καλλίτερες στιγμές της περίπου 100 - 120 υπαλλήλους. Υπεύθυνος στα 1950 ήταν ο Αγκόπ Αϊβαζιάν.

18 Δεκεμβρίου 1950. Το υποκατάστημα Πειραιώς της Λαϊκής Τράπεζας βεβαιώνει την παραλαβή επιστολής του Αϊβαζιάν με φορολογικά έγγραφα.

 Στις μέρες μας, η TEXTIL A.E. Υφάσματα Λευκά Είδη Ξενοδοχειακός Εξοπλισμός έχει την έδρα της στη Φωκίδος 36 και τα γραφεία στην Αγίου Δημητρίου 49 με διευθυντή το Σέρκο Παλαντζιάν, γιο του Ονίκ.
Γύρω στα 1932 ο Αρτίν άρχισε να κατασκευάζει τα Λουτρά του (ίσως εκεί που ήταν οι γεννήτριες ρεύματος) με το σκεπτικό ότι θα ήταν εξασφαλισμένη η επιτυχία τους αφού τα τούρκικου τύπου μπάνια ήταν οικεία και απαραίτητα για τους πρόσφυγες.
Το οικόπεδο ήταν μεγάλο και στην πίσω πλευρά του έχασκε ένα πηγάδι, γνωστό μάλλον από τον καιρό της Επανάστασης.
Στο τελευταίο μου πέρασμα, στις 26 Μαΐου 2003 πολλά είχαν αλλάξει: συνεργείο καθαρισμού έκοψε τα δένδρα και τα φυτά και κλείδωσε την είσοδο. Θυμάμαι όμως καλά το εσωτερικό του και συνεχίζω την αναφορά μου:

26 Μαΐου 2003. Η περιφραγμένη είσοδος των Λουτρών.

 Από την καγκελωτή πόρτα μπαίνουμε στην ορθογώνια ανοικτή αυλή με τα απεριποίητα δένδρα και τα αναρριχώμενα στους τοίχους φυτά. Ανεβαίνουμε τις σκάλες της κυρίας εισόδου και περνάμε στην αίθουσα αναμονής. Τα πάντα διαλυμένα, σκονισμένα, σπασμένα και ριγμένα στο πάτωμα που άλλοτε έλαμπε με τα τετράγωνα διακοσμημένα πλακάκια. Τριγύρω κάδρα, σωλήνες, διακόπτες, καθρέπτες, μπουκάλια, δοχεία, έπιπλα, χαρτιά. Στους διαδρόμους χάσκουν οι πόρτες των ατομικών μπάνιων.
 Ένας οδηγεί στην εντυπωσιακή κεντρική κυκλική αίθουσα με το σιντριβάνι που δε διατηρείται γιατί όπως και τόσα άλλα μεταλλικά και μαρμάρινα εξαρτήματα έχουν διαρπαγεί. Συνολικά διέθετε 28 διαμερίσματα.
Μιά σκάλα οδηγεί στον εξώστη, στον πάνω όροφο με τα 13 υπόλοιπα δωματιάκια. Κρεβάτια ξύλινα με πλαστικό κάλυμμα παραγεμισμένα με ξερόχορτα βρίσκονται στοιβαγμένα σ’ ένα απ’ αυτά. Κάτω μιά άλλη αίθουσα χαμάμ παραμένει ψυχρή και μισοσκότεινη. Σωλήνες με καυτό νερό ζέσταιναν τα μάρμαρα ενώ καλαίσθητες γούρνες γέμιζαν με το ζεστό και κρύο.

Ιανουάριος 1992. Η αυλή με το κτήριο των μηχανών και αντλιών.

 Στο πισω μέρος του κτηρίου, σε χώρο με ξύλινο ταβάνι η τεράστια μηχανή καύσεως και οι αντλίες, είναι φτιαγμένες στο πειραιώτικο ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΕΙΟΝ Γ. ΧΡΥΣΟΛΟΥΡΗ  Μασίνα Νο 554 (Γραβιάς 1). 
Ολόκληρη η οροφή σχηματίζει μικρούς και μεγάλους τρούλους με τρύπες διαφυγής των ατμών, σφραγισμένες οι περισσότερες. Δίπλα τους η κατοικία των ιδιοκτητών κι άλλοι βοηθητικοί χώροι.
Σκαλίζοντας στα σκουπίδια, ανάμεσα σε σωρούς εφημερίδων, εμπορικών φακέλων γεμάτους με έγγραφα - αλληλογραφία των Λουτρών αλλά και της επιχείρησης του υφαντουργείου - όλα φθαρμένα, βρεγμένα, καμμένα στις άκρες, ξεδιάλεξα κάποια χαρτιά που διαβάζοντάς τα - τα έχω στο αρχείο μου – πήρα μία ιδέα για τον τρόπο λειτουργίας τους την δεκαετία του ’60.
Η αρχική αξία της οικοδομής εκτιμήθηκε σε 140.545 δρχ. και των μηχανημάτων σε 23.040 δρχ.
Εκτός από τα απλά μπάνια (ο πατέρας μου, που πλήρωνε μιά δραχμή ή και δωρεάν καμιά φορά, μου είπε ότι οι λουόμενοι κυκλοφορούσαν σε σορτσάκια και ξυλοπάπουτσα), ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ διέθεταν και θεραπευτικά λουτρά σε μεμονωμένους πελάτες αλλά και επί συμβάσει με διάφορους οργανισμούς (συνταξιούχους Ταμείων Αλληλοβοηθείας, όπως Προσωπικού ΣΕΚ, ΣΠΑΠ, ΗΕΜ, Οίκου Ναύτου). 

«Κύριοι, έχομεν την τιμήν να προσφέρωμεν υμίν τας κάτωθι τιμάς Ιαματικών Λουτρών κατά την περίοδον 1966. Απλά θαλάσσια δρχ. 18 – Θειούχα  δρχ. 26 – Ιαματικά δρχ. 30».
Το θαλάσσιο νερό μεταφερόταν με υδροφόρες. Για την αγορά του στα 1961 ξοδεύτηκαν 13.625 δρχ. Για το σαπούνι 7.007,90 δρχ., την τζίβα (κάναβη) 2.849 δρχ., το πετρέλαιο 121.790,60 δρχ., την ύδρευση 21.204,20 δρχ. και τα ιαματικά 19.274,20 δρχ. Τα έσοδα από τα Λουτρά ήταν 492.781,30 δρχ. και από το κυλικείο 20.551,30 δρχ. «Η τζίβα έτριβε το κορμί κι ανήγανε οι πόροι» μου εξήγησαν.

 

Ιανουάριος 1992. Η στέγη των με τους τρούλους. Διακρίνονται οι κλειστές οπές διαφυγής των ατμών.

Προμήθεια θειούχων έκαναν από τον Παπαμιχαλόπουλο. Ιαματικά από το φαρμακείο του Κ. Α. Δαμβέργη στην Αθήνα. Από την Α. Ε. «Κάρολος Φιξ» πήραν μπλε και κόκκινες πορτοκαλάδες στα 1962. Από την ΗΒΗ - Παναγόπουλος Α. Ε. γκαζόζες και λεμόνια στα 1970. Η σαπωνοποιία των Σπύρου, Κώστα και Γιώργου Ζερβού, Θηβών 42 τους πούλησε 108 λευκά αρωματικά σαπούνια αξίας 353 δρχ. το Μάιο του 1972.
Υπεύθυνος διευθυντής και διαχειριστής ήταν ο Αγκόπ Μπορεξιάν.
Ο Σαρκίς Μπουρουσιάν είχε τον μπουφέ (κυλικείο).
Στο ταμείο καθόταν η κ. Γερανουή, μετά ο Αγκόπ.  Άλλοι υπάλληλοι ήταν μασέρς, καμαριέρες, τρίφτες (η κυρία Τούλα), εργάτες, καθαριστές. Λίγα ονόματα που συγκέντρωσα, Ταρμανώφ Κουρκιέν, Γιώργος Ευστρατιάδης, Χρυσάνθη Κατραμάδου, Παναγιώτα Ξένου, Τασία Μπαλή, Τζαμουτζιάν Γιεγιά, Λευτέρης Καραμολέγκος, Γιεγίς Αργυροπούλου.
- Ο Χρήστος Γραμματικόπουλος (γεν. 1899) έκανε την παρακάτω αίτηση πρόσληψης: «Διά της παρούσης μου λαμβάνω την τιμήν να παρακαλέσω υμάς όπως μου επιτρέψετε να εργασθώ δια λογαριασμόν μου εις τα λουτρά σας ως τρίφτης. Δι έκαστον λούσιμον πελάτου θέλω πληρωθεί απ’ ευθείας άνευ ουδεμίας σας αναμίξεως παρά του πελάτου μου, το ύψος δε της αμοιβής μου θέλω ρυθμίσει μόνος μου.
Δια την απασχόλησιν του δωματίου λουτρών δι έκαστον λούσιμον θα σας καταβάλω υπό τύπον ενοικίου δραχμάς μία.
Παρακαλώ δια της παρούσης μου όπως με ασφαλίσητε εις το ΙΚΑ ίνα συμπληρώσω την σύνταξίν μου και αναλαμβάνω όπως καταβάλω άπαντα τα έξοδα ενσήμων εργάτου και μσθοδοσίας. Εν Πειραιεί τη 6.11.1965».
- Ο Μήτσουλης Γεράσιμος (γεν. 1945) απολύθηκε στις 16/10/1964 με 384 ημερομήσθια. Η πρόσληψή του είχε γίνει στις 8.10.1963.
-Έγγραφο της 6.3.1967 προς την «Ε΄ Οικονομικήν Εφορίαν Πειραιώς». Δήλωσις καταβολής τελών χαρτοσήμου απολήψεως εταίρων. Δηλούμεν υμίν ότι κατεβάλαμεν σήμερον τα ως κάτωθι ποσά εις τους κατωτέρω εταίρους:
Εις Ονίκ Παλαντζιάν          δρχ. 68.438
Εις Αζάντ Παλαντζιάν        δρχ. 68.438
Εις Γερανουί Παλαντζιάν   δρχ. 45.625
Ήτοι συνολικώς                δρχ. 182.501
Αναλογία τελών χ/μων ½ %           913
ΟΓΑ 20% επί χ/μου                        185
Καταβλητέον ποσόν                    1.098

Απόδειξη παροχής υπηρεσιών της 9 Σεπτεμβρίου 1967.

Η ζωή στα χαμάμ είναι γοητευτική, σιωπηρή, μυστηριακή, χαμηλόφωτη.
Ο καθένας έχει να διηγηθεί μιά εμπειρία του, να μιλήσει για κάποια νέα γνωριμία, να προβάλει τα συναισθήματά του. Δεν έλειπε και η ιδιαίτερη σωματική περιποίηση.. Είχαν ορισθεί άλλες μέρες επίσκεψης για τις γυναίκες και άλλες για τους άνδρες.
Η Μαρία Τσιμοπούλου (γεν. 1929) αναπολεί τον καιρό που οι μέλλουσες νύφες πήγαιναν από το πρωί στα Λουτρά με τις φιληνάδες τους (παίρνοντας πολλές φορές μαζί τους και το φαγητό του μεσημεριού) για να προετοιμαστούν ως την ώρα του γάμου.
Μετά το σχόλασμα του Σαββάτου γέμιζαν τα μπάνια με κόσμο που «πλενότανε» για  τη βραδυνή του έξοδο.
«Τα Λουτρά θα λειτουργήσουν καθ’ όλην την Μεγάλη Εβδομάδα και Πάσχα».
«ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΑΤΣΙΝΟΥ. Γραφείον Δημάρχου. Εν Κερατσινίω τη 5 Αυγούστου 1964. Φίλε κ. Παλαντζιάν, σας παρακαλώ θερμότατα να δεχθήτε την άπορον Χρυσάνθην Ιγγλέση να κάνη δεκαπέντε λουτρά (Αιδηψού) για αρθρίτιδα με σχετικήν έκπτωσιν υπέρ του Δήμου, διότι θα πληρώνουμε εμείς αφού πάρει απόφασι το Συμβούλιον». Ευχαριστών. Ο Δήμαρχος Δημ. Μισαηλίδης».
Η «Περί μέτρων καθαριότητος και υγιεινής των Δημοσιών Λουτρών» Αστυνομική Διάταξη, χρονολογείται από τις 10.8.1954 (Διευθυντής Αστυνομίας Πειραιώς ήταν ο Σπυρίδων Πολιτόπουλος). Αποτελείται από πέντε άρθρα, που εγκρίθηκαν στις 12.4.1955: Οι ειδικές απαγορεύσεις είναι στο άρθρο 4.
Απαγορεύεται:
1) Η εις τους πελάτας παροχή κτενίου και ψήκτρας δια την κόμμωσιν και η χρήσις σπόγγων.
2) Η παροχή σάπωνος μεταχειρισμένου και κανάβεως (τζίβας) μη απολυμασμένης και μη περιτετυλιγμένης εντός χάρτου.
3) Η παροχή φαρμάκων προς αποψίλωσιν [αποτρίχωση], μη χημικώς καθαρών.
4) Η παράδοσις προς χρήσιν εις τον πελάτην λουτήρος, προ της πλήρους καθαριότης του, επί παρουσία του πελάτου, διά ζέοντος ύδατος, σάπωνος και απολυμάνσεως δι’ αντισηπτικού υγρού.
5) Η παροχή ημισκελών σινδόνων και προσοψίων μη απολυμασμένων.
6) Το πτύειν επί του δαπέδου των λουτρών.
7) Το καπνίζειν εντός των θαλαμίσκων των λουτρών.
8)  Η χρησιμοποίησις, ως υπαλλήλου ατόμου πάσχοντος εκ δερματικών και μεταδοτικών νόσων και υπαλλήλου μη φέροντος λευκόν και καθαρόν ποδήρη χιτώνα. Οι υπάλληλοι των δημοσίων λουτρών, επί ποινή απαγορεύσεως εξασκήσεως του επαγγέλματός των και παραπομπής των εις την αρμοδίαν Διοικητικήν Αρχήν, δέον να είναι εφωδιασμένοι και διά κανονικού βιβλιαρίου υγείας, ως και οι άλλοι επαγγελματίαι.
9) Η παροχή θεραπευτικών λουτρών, άνευ ειδικής ιατρικής συνταγής.
10) Η εις υγιείς πελάτας παροχή του, δια τους εκ μεταδοτικών νοσημάτων πάχοντας, ιδιαιτέρου λουτήρος.
Επίσης ως μέτρο τάξεως και ευκοσμίας «Απαγορεύομεν εις τους λουομένους να φωνασκώσι και να άδωσι, έντος των θαλάμων. Ωσαύτως απαγορεύομεν εις τους λουομένους να εξέρχωνται των λουτρών γυμνοί ή απρεπώς ενδεδυμένοι».
Τα Λουτρά Παλαντζιάν πάντως τα πρόσεχαν, έτσι «είχαν καλό όνομα».
Στα 1965 ένα τμήμα των εγκαταστάσεών τους μισθωνόταν στην Κεντρική Υπηρεσία Διαχείρησης Εγχωρίου Παραγωγής (ΚΥΔΕΠ).
Τα Λουτρά παρέμειναν ανοιχτά καθ’ όλο το 1967 μέχρι το 1972. Φαίνεται πως έκλεισαν αμέσως μετά - είχαν ξεφύγει κάπως του σκοπού τους, εξ αιτίας της υπερβολικής τιμής του πετρελαίου και τη μείωση των πελατών αφού κάθε σπίτι πλέον διέθετε το δικό του μπάνιο - αφήνοντας πίσω μιά ιστορία χρόνων, ένα ρημαγμένο κτήριο και μιά έντονη ανάμνηση στους Πειραιώτες επισκέπτες του.
Η σιταποθήκη έφυγε επειδή γέμιζε ποντίκια που ενοχλούσαν την Παιδική Στέγη. Ναρκομανείς και περιθωριακοί πήραν θέση στα σκουπίδια και τις ακαθαρσίες των δωματίων του.
Ο Δήμος Κερατσινίου απεφάσισε γύρω στα 1986 να παρατείνει την αναγκαστική απαλλοτρίωση των Λουτρών υπέρ του ΟΣΚ για να ανεγερθεί Δημοτικό Σχολείο, όπως κι έγινε.
Το κτίσμα όμως είχε κηρυχθεί διατηρητέο και για να πληρεί τις απαιτούμενες προδιαγραφές ενός σχολείου θα πρέπει να γίνουν σημαντικές παρεμβάσεις που θα αλλοιώσουν την εμφανισή του, πράγμα που δεν επιτρέπεται. Η υπόθεση εκρεμμεί, ο χώρος συντηρείται πρόχειρα και η λύση είναι θέμα γραφειοκρατικό.
Όσο για τους απογόνους του Αρτίν Παλαντζιάν, η νύφη του Άντα (σύζυγος του Ονίκ) είναι ευτυχής με τα τέσσαρα παιδία και τα δέκα εγγόνια της. Ο Αζάντ δεν είχε παντρευτεί.   
Το κτήριο της οδού Αγίου Δημητρίου και Φωκίδος κατεδαφίστηκε στα 2007. Στη θέση του αναγέρθηκε μια καινούργια οικοδομή που μαζί με την απέναντι άλλαξε την όψη της περιοχής.

Πρώτη δημοσίευση με τον τίτλο: «Λουτρά Βαλκάνια. Χαμάμ - Ιαματικά στην Ανάσταση Πειραιά» στο περιοδικό ΖΗΝΩΝ. Τεύχος 148. Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 1993. Σελ. 20 - 21.
Δεύτερη δημοσίευση: Εφημερίδα «Πειραϊκή Πολιτεία», Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου 1998, σελ. 15.
Τρίτη δημοσίευση με τίτλο: Τα λουτρά «Βαλκάνια» ή «Παλαντζιάν» στο Κερατσίνι. Περιοδικό «Πειραϊκά». Εξαμηνιαίο περιοδικό για την Τοπική Ιστορία και την Ιστορία των Επιχειρήσεων. Τόμος 2. Ιούνιος - Δεκέμβριος 2003. Σελίδες 78 - 83. Εκεί είχα βάλει τις παρακάτω ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (στη σελ. 83):
Η σχετική με τα Λουτρά Βαλκάνια αρθρογραφία είναι ελάχιστη και δυστυχώς με σημαντικά λάθη, ιδίως σ’ ό,τι αφορά στην οικογένεια του Παλαντζιάν. Η παραπάνω μελέτη είναι πρωτότυπη και στηρίζεται στην προσωπική μου έρευνα, σε αξιόπιστα έγγραφα, στην προφορική μαρτυρία της Άντας Παλαντζιάν και της Μαρίας Τσιμοπούλου, μετά από υπόδειξη των φίλων Θεόφιλου Καστανίδη και Μάγδας Κισσιώτου αντίστοιχα, τους οποίους και ευχαριστώ θερμά.
Ξέχωρα χαιρετίζω το Βασίλη Πισιμίση για την παραχώρηση προς δημοσίευση εδώ, εκτός των δικών μου, εντύπων από το αρχείο του.
Το χειρόγραφο έστειλα με FAX στις 9.6.2003. Από το κείμενο που είχε δοθεί έχουν αφαιρεθεί παράγραφοι λόγω έλλειψης χώρου. Εδώ δημοσιεύεται σε πλήρη μορφή και με δικό μου υλικό. ΤΑ ΠΕΙΡΑΪΚΑ  παρουσιάστηκαν την Τετάρτη 31 Μαρτίου 2004 στο Δικηγορικό Σύλλογο Πειραιώς. Εκεί γνώρισα μέλη της οικογενείας Παλαντζιάν, ειδικά τον Αρτίν, γιο του Ονίκ. Ασχολιόταν με την παραγωγή υφασμάτων. Έδρα στην οδό Γκινοσάτη 87 στη Μεταμόρφωση. Το υφαντήριο, στην οδό Λαυρίου 39, Αθήνα]. Μεταφορά εδώ, 17 Δεκεμβρίου 2011.