Ένα κείμενο για τοιχοκόλληση αναφερόμενο στον συνοικισμό των Υδραίων το 1839.

                                                                                          Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

«Περί του συνοικισμού  των Υδραίων εις Πειραιά» έχω ήδη αναρτήσει άρθρο μου στις 26 Απριλίου 2014. 

Στις 19 (31) Μαΐου 1838 εκδόθηκε το ΒΔ «Περί συνοικισμού Υδραίων εις Πειραιά» με 9 άρθρα. Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αριθμός 18, σελ. 30 της 30.5.1838:

Διάταγμα

Περί συνοικισμού Υδραίων εις Πειραιά.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Εγκρίνοντες ήδη το συνταχθέν σχέδιον διά τον συνοικισμόν του παρά τω λιμένι και προς το Τελωνείον δυτικομεσημβρινώς κειμένου μέρους του Πειραιώς∙ λαβόντες υπ’ όψιν και την υπ’ αριθ. 4775 πρότασιν της Ημετέρας επί των Εσωτερικών Γραμματείας, απεφασίσαμεν και διατάττομεν∙

Άρθρ. 1

Οι εις Πειραιά αποκαταστηθησόμενοι Υδραίοι, θέλουν συσσωματωθή με τον ήδη εκεί σχηματισθέντα δήμον, ωφελούμενοι από όλα τα οφέλη, και υποχρεούμενοι εις όλα τα βάρη του δήμου τούτου ως και οι λοιποί δημόται.

Άρθρ. 2.

Διά την αποκατάστασίν των θέλουν τοις χορηγηθή αι εις τα 48 παραλληλόγραμμα του εγκριθέντος σχεδίου, συμπεριλαμβανόμεναι εθνικαί γαίαι∙ θέλουν δε διαιρεθή αι γαίαι αύται εις γήπεδα, ων το ελάχιστον θέλει έχει έκτασιν 112 ½  □ Βασιλ. πηχών. ή 200 □ πηχών Αττικών, και το μέγιστον 337 ½ □ Β. π. ή 600 □ Αττικών.

Αν τυχόν αι γαίαι αύται δεν επαρκέσουν διά τον οικισμόν όλων των αποίκων, εμπορεί να εκτανθή το σχέδιον προς δυσμάς επί των εθνικών γαιών, διά προσθήκης νέων παραλληλογράμμων ομοίων με τα σχεδιασθέντα ήδη.

Άρθρ. 3.

Η παραχώρησις των οικοπέδων τούτων θέλει γένει εις τους συνοικισθησομένους κατά τους όρους του από 26 Μαΐου 1835 Νόμου της Προικοδοτήσεως, μη λαμβανομένου όμως υπ’ όψιν του άρθρ. 10, διότι δεν θέλει γίνη συναγωνισμός.

Άρθρ. 4

Δι’ έκαστον τετραγωνικόν Βασ. πήχυν θέλουν πληρώσει οι συνοικισθησόμενοι δραχμήν μίαν∙ η διά τας οδούς όμως και πλατείας γη θέλει της παραχωρηθή δωρεάν κατά την έννοιαν του άρθρ. 27, στοιχ. Ζ, του περί προικοδοτήσεως Νόμου.

Τα συναχθησόμενα χρήματα εκ των μοναστηριακών οικοπέδων θέλουν παραδοθή επίσης εις το εκκλησιαστικόν ταμείον.

Άρθρ. 5

Η παραχώρησις των γηπέδων θέλει ενεργηθή διά κληρώσεως, έκαστος δε άποικος έχει δικαίωμα να εκλέγη το γήπεδόν του κατά την τάξιν του αύξοντος αριθμού του κλήρου του.

Άρθρ. 6.

Δεν συγχωρείται εις τινά να εκποιήση το οικόπεδόν του πριν ή οικοδομήση επ’ αυτού οικίας ή αποθήκας. Συγχωρείται όμως η αλλαγή με άλλο γήπεδον, όταν αμοιβαίως συμφωνήσουν μεταξύ των οι συναλλαττόμενοι. Εις την τελευταίαν όμως ταύτην περίστασιν χρεωστούν να προειδοποιούν τον Επίτροπον της επί των Εσωτερικών Γραμματείας διά να ιγγράφη εις το κτηματολόγιον την αλλαγήν ταύτην.

Άρθρ. 7.

Έκαστος άποικος χρεωστεί ν’ αρχίση την οικοδομήν του εντός έξ μηνών από της ημέρας της κατά το άρθρ. 5 γενησομένης πληρώσεως, και εντός έξ μηνών μετά την έναρξιν να την τελειοποιήση.

Παράτασις της προθεσμίας ταύτης δεν χορηγείται, ειμή παρά της Γραμματείας των Εσωτερικών κατά πρότασιν του Επιτρόπου της.

Άρθρ. 8.

Όσαι εκποιήσεις γίνουν εναντίον των όρων του άρθρ. 6 εισίν άκυροι, και το γήπεδον δημεύεται. Όσα δε γήπεδα μείνωσιν ανοικοδόμητα μετά την λήξιν της δοθείσης από το άρθρ. 7 προθεσμίας, θέλουν μεταβαίνει εις του δημοσίου την κυριότητα, διά να διαθέτωνται προς όφελος άλλων αποίκων ικανωτέρων να οικοδομήσουν.

Άρθρ. 9.

Η Ημετέρα επί των Εσωτερικών Γραμματεία επιφορτίζεται την δημοσίευσιν και εκτέλεσιν του παρόντος διατάγματος.

Εν Αθήναις, τη 19 (31) Μαΐου 1838.

ΟΘΩΝ

Ο επί των Εσωτερικών Γραμματ. της Επικρατείας

Γ. Γλαράκης.

 

ΣΧΕΔΙΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, φάκελος 217. Μας δείχνει την - υπό μελέτη - κατασκευή της πόλης των Υδραίων.

Τo ύψωμα της Πειραϊκής Ακτής λέγεται «Όρος Μουνύχιον» και το Πασαλιμάνι (με τις εγκαταστάσεις των θαλάσσιων λουτρών) «Λιμήν Μουνυχία». Ο συνοικισμός ξεκινάει από την σημερινή οδό Φιλελλήνων. Διακρίνονται επίσης οι χαράξεις των δρόμων Χαριλάου Τρικούπη, Κανθάρου, Αφεντούλη. Σε ευθεία γραμμή η Σαχτούρη, η Ιάσονος και ακόμα δύο παράλληλοι οδοί. Η Ιωάννου Χατζηκυριάκου, η οποία παλαιότερα θεωρούνταν ως προέκταση της Ηρώων Πολυτεχνείου (τότε Σωκράτους), έχει ανοιχτεί μεταξύ των τετραγώνων XVI - XVII και XVIII - XVIX. Τα 41 οικοδομικά τετράγωνα που ήταν πολύ μεγαλύτερα, κόπηκαν σε μικρότερα. Στο ύψος του ΧΧV αργότερα αφέθηκε κενός χώρος, εκεί σήμερα έχουμε την Πλατεία Πηγάδας.

Τον σχεδιασμό του ανέλαβε στα 1837 ο αρχιτέκτονας Lorenzen. Σύντομα όμως έγινε αναθεώρηση και δέχθηκε επεμβάσεις από άλλους. Τοπογραφικά σχέδια και χάρτες διασώζονται σε διάφορα αρχεία. Αναφέρεται ότι στο τέλος του 1838 αποτύπωση του εδάφους έκανε ο γεωμέτρης Rechenberg. Η πόλη των Υδραίων θα ήταν νότια του συνοικισμού των Χίων ενώ οι δρόμοι θα ήταν προέκταση εκείνων του γενικού σχεδίου. Ειδική φροντίδα δινόταν στην ένταξη του καταστήματος της διαμετακομίσεως, δηλαδή του τελωνείου. Λόγω του ανηφορικού φυσικού ανάγλυφου πολλά οικόπεδα είχαν ακανόνιστο σχήμα οπότε έγιναν τακτοποιήσεις και ανταλλαγές μικρών χώρων.   

Οι ιδιοκτήτες για να ξεχωρίζουν τα χωράφια τους συνήθιζαν ως όρια να σκάβουν χαντάκια ή να τοποθετούν σωρούς από πέτρες. Οι γραμμές που χάραζαν για να χωροθετήσουν τον νέο οικισμό κατέστρεφε αυτές τις διατάξεις. Το καλοκαίρι του 1838 προσκλήθηκαν όλοι όσοι είχαν ιδιοκτησίες μεταξύ του Χιακού συνοικισμού, του λιμένα Μουνυχίας (Πασαλιμάνι) και του σχοινοπλοκείου του Γάλλου Κλεμάν (εξελληνισμένα, Κλημέντιος Καδέτος) να φέρουν τους τίτλους και να βεβαιώσουν τα σύνορα της γης τους με απειλή να την στερηθούν αν δεν προσέλθουν. Με την πάροδο των ετών η περιοχή άρχιζε να παίρνει μορφή οργανωμένου οικισμού. Νέοι δρόμοι ανοίχτηκαν ενώ με την ισοπέδωσή τους και το χτίσιμο οικιών και καταστημάτων ανασκάφτηκαν κι απομακρύνθηκαν τόνοι χωμάτων και λίθων. Στο φως ήλθαν πολλές αρχαιότητες και λείψανα αρχαίων κτηρίων.     

Παρά τις αντιρρήσεις αρκετών Υδραίων οι οποίοι επιθυμούσαν ανεξάρτητο δήμο, η συγχώνευση του συνοικισμού τους με τον Πειραιά έγινε στα 1841.

Από την προσωπική συλλογή μου έχω να προσθέσω κάτι παραπάνω στην πειραϊκή έρευνα. Είναι η διαταγή του διοικητή Αττικής με χρονολογία 24 Δεκεμβρίου 1838 προς τον δήμαρχο Πειραιώς που θα έπρεπε να τοιχοκολλήσει στους δρόμους τρεις φορές τον μήνα στους επόμενους μήνες ώστε μεταξύ των άλλων να ενημερωθούν οι κάτοικοι ότι στο σχέδιο χαράχθηκαν μόνο οι εθνικές γαίες που προορίζονται για τον συνοικισμό τους και να μην ανησυχούν προς το παρόν οι ιδιοκτήτες ιδιωτικών κτημάτων για τυχόν απώλεια των δικαιωμάτων τους.

 

 

αρθ. Πρ. 5897                                                ελ. 31 Χβρίου 1838

Δ. 4507.                                                         αρ. πρ. 951.

Αθήναι τη 24                                                 Δ. 9 – Ν. Σ.

Χβρίου 1938

Βασίλειον της Ελλάδος.

Ο Διοικητής Αττικής

προς τον Δήμαρχον Πειραιώς

Κατά διαταγήν υπ’ αρθ. 16687. της επί των εσωτερικών Β. Γραμματείας προσκαλείσθε, κ. Δήμαρχε, να δημοσιεύσητε διά τοιχοκολλήσεως εις Πειραιά τα εξής τρις του μηνός εις τους διαδοχικούς μήνας. «ότι η Α Μ. ενέκρινε το σχέδιον του συνοικισμού των υδραίων εις τα πέριξ του εν πειραιεί τελωνείου και διεκήρυξεν, ότι εις τους συνοικισθεισομένους τούτους δεν θέλουν χορηγηθεί, ή μη εθνικαί γαίαι· εις εκτέλεσιν της Β. ταύτης διαταγής δεν διεχαράχθη καν’ έν άλλο τετράγωνον του σχεδίου, ή μη όπου περιέχουσιν εθνικάς γαίας προσδιορισθείσας διά τον ρηθέντα συνοικισμόν. Και τα τετράγωνα ταύτα μόνον τα μεταξύ ιδιωτικών κτημάτων όρια εκανονίσθησαν εις τρόπον, ώς τε ν’ αποτελέσωσι κανονικά οικόπεδα· αι κυριώτεραι οδοί αι διερχόμεναι διά των ιδιωτικών κτημάτων δεν διεχαράχθησαν, ή μη διά να γνωρίσωσιν οι ιδιοκτήται αυτών ποίον σχήμα ήθελε λάβει το μέρος εκείνο της πόλεως, εάν μετά ταύτα επρόκειτο λόγος περί ανεγέρσεως οικιών εις αυτόν·

εάν λοιπόν εκτός των οδών τούτων είναι ίσως τετράγωνα και δρόμοι διαπερώμενοι από ιδιωτικά κτήματα, δεν πρέπει διά τούτο να εμποδισθώσιν οι ιδιοκτήται αυτών του ν’ απολαμβάνωσι τα εισοδήματα των γαιών των, μέχρι που το σχέδιον του μέρους τούτου του Πειραιώς πραγματοποιηθεί διά της ανεγέρσεως των οικιών.

Επειδή δε δι’ αυτού του τρόπου οι κατά το μέρος τούτο του Πειραιώς ιδιοκτήται έχουσιν ελευθέραν επικαρπίαν των κτημάτων των καμμία περί του σχεδίου της πόλεως έκτασις δεν θέλει ληφθεί υπ’ όψιν, μήτε ενεργηθεί τι υπ’ αυτής.»

Ο Διοικητής

Κωνσταντίνος Αξιώτης.

Ο Γραμ.

Σ. Εκλείδης [;]


Ανάμεσα στα δύο φύλλα ακολουθεί το παρακάτω ένθετο μονόφυλλο έγγραφο. Είναι η αρχή της διακήρυξης που ολοκληρωμένη με το κείμενο της Γραμματείας όφειλε ο δήμαρχος να ανακοινώσει δια τοιχοκολλήσεως στους κατοίκους του Πειραιά:

αρ. Πρ. 951.

Δ.

τη 2 Ιανουαρίου 1839.

Πειραιεύς.

Ο Δήμαρχος Πειραιώς

διακηρύττει, κατ’ ανωτέραν διαταγήν

ότι η Α.Μ. ενέκρινε το σχέδιον του συνοικισμού των υδραίων εις τα πέριξ, κτλ./ απαράλλακτα της υπό αρ. 5897. 
Διατ. της Β. Διοικήσεως.

Ο Δήμαρχος