Η εγκύκλιος «Περί φαυλοβίων υπηκόων ξένων δυνάμεων» του 1839.

                                                                                   Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Είναι δύσκολο πράγμα να φανταστούμε την κατάσταση στην Ελλάδα των πρώτων χρόνων - όταν ήταν ένα νεοσύστατο κράτος - και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την κοινωνία που την αποτελούσε, της οποίας η σύνθεση από ετερόκλητα πρόσωπα προβλημάτιζε και εμπόδιζε την εξέλιξή της σε ευνομούμενη και πειθαρχημένη πολιτεία.

Για να «καλλιεργηθεί», να αλλάξει νοοτροπία, να ανασυνταχθεί και μεταβληθεί κάποιος σε χρηστό πολίτη έπρεπε να καθοδηγηθεί και να υπακούσει σε νόμους, διατάγματα και εγκυκλίους. 

Έχω ξαναγράψει ότι ο πληθυσμός της χώρας, εκτός από τους ντόπιους αποτελούνταν από εσωτερικούς μετανάστες νησιώτες και στεριανούς, κατοίκους των ακόμα υπόδουλων από τους Οθωμανούς εδαφών και πολλούς ξένους κυβερνητικούς υπαλλήλους, καθηγητές, αρχαιολόγους, εμπόρους, ναυτικούς, ψαράδες, άντρες που ζητούσαν νέο περιβάλλον με σωστές συνθήκες κι εργασία για μια καλύτερη ζωή αλλά και αρκετούς τυχοδιώκτες που αποσκοπούσαν στο εύκολο κέρδος.

Μια ακραία κατηγορία υπηκόων ξένων δυνάμεων ήταν και οι «φαυλόβιοι». Μας λείπει η ακριβής περιγραφή των χαρακτήρων τους την εποχή εκείνη ώστε να τους ξεχωρίσουμε. Δεν βρίσκεται στα χέρια μου η διευκρινιστική υπ’ αριθμόν 480 εγκύκλιος του 1839, παρά μόνο το επίσημο έγγραφο που έστειλε στους Διοικητές και Υποδιοικητές, δηλαδή τους Νομάρχες και Αντινομάρχες του Βασιλείου της Ελλάδος η «Επί των Εσωτερικών Γραμματεία της Επικρατείας».

Στα σημερινά λεξικά, Φαύλος = ανήθικος, αχρείος, αισχρός, πρόστυχος, ανίκανος στο έργο του, ασήμαντος, ανάξιος λόγου και Φαυλόβιος = αυτός που έχει φαύλη, ανήθικη, διεφθαρμένη ζωή, αλλά και ο φαύλα (φάυλως) σκεπτόμενος ίσως να είχε πολιτικές, εχθρικές με το έθνος διαθέσεις. Έχει αρκούντως καταγραφεί η παραβατική συμπεριφορά ξένων ιδιωτών και στρατιωτών στον Πειραιά, λόγω δυστροπίας ή ειδικά όταν βρίσκονταν υπό την επήρεια μέθης στα καπηλειά και στα καφενεία του λιμανιού. Ύβρεις, μαλώματα, επιθέσεις, χτυπήματα, μαχαιρώματα, σπασίματα αντικειμένων κι επίπλων αποτελούσαν συχνές καθημερινές σκηνές και τα επεισόδια τράβαγαν σε μάκρος. Η αντιμετώπισή τους κατά περίπτωση δεν στάθηκε ικανή να μειώσει την παρουσία τους σε καμία ιστορική περίοδο.

Στο εν λόγω έγγραφο, με το οποίο η κυβέρνηση ζητάει από τους διοικητές - κι εκείνοι από τους αρμόδιους - την απομάκρυνση των «φαυλοβίων» ξένων κατοίκων που ζουν στις περιοχές τους, η σύντομη διατύπωση του κειμένου δίνει επιφανειακά ένα γεγονός που είναι βέβαιο ότι θα είχε μεγάλο αντίκτυπο την περίοδο εκείνη.

 Ή μπορεί τελικά να μην συνέβη κάτι, λόγω διαμαρτυρίας ή αποτυχίας της προσπάθειας.

Με πλάγια γράμματα αντιγράφεται το τυπωμένο κείμενο, με ίσια οι χειρόγραφες προσθήκες - οδηγίες του διοικητή Αττικής Κωνσταντίνου Αξιώτη προς τους υφισταμένους του δημάρχους. Το παρόν πρωτότυπο γνήσιο αντίγραφο [φυλάσσεται στην συλλογή μου], χωρίς να αναφέρεται, είναι εκείνο που στάλθηκε στον Δήμαρχο Πειραιά Κυριάκο Σερφιώτη ο οποίος το έπιασε στα χέρια του και το διάβασε. Ο υπάλληλος του Δήμου, ο γραμματέας, έγραψε ψηλά δεξιά ότι ελήφθη στις 6 Νοεμβρίου 1839 και το πρωτοκόλλησε με τον αριθμό 814. Δεν γνωρίζουμε τις επόμενες ενέργειες, ούτε πώς εξελίχθηκε και περατώθηκε η υπόθεση. 

Αυτή και μόνο η απλή μνεία νομίζω αρκεί να μας εξάψει την φαντασία.     

ελ. 6. 9βρίου. 1839

αρ. Πρ. 814

 Αρ. 15,055.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ.

Προς τους κατά το Βασίλειον Διοικητάς και Υποδιοικητάς.

Διά της υπ’ αριθ. 480 εγκυκλίου μας, περί φαυλοβίων, διετάξαμεν την αποπομπήν εκτός του Κράτους υπηκόων ξένων δυνάμεων, οίτινες υπάγονται εις την κατηγορίαν ταύτην.

Διά της παρούσης σας προσκαλούμεν, αν υπάρχωσι τοιούτοι εις την υπό την διεύθυνσιν σας Διοίκησιν, να μην επιτρέπητε την αποπομπήν αυτών εις τας Αστυνομικάς Αρχάς, ουδέ να την ενεργήτε υμείς, αλλά να μας υποβάλητε αναφοράν, περιέχουσαν ακριβή περιγραφήν της διαγωγής του τοιούτου ξένου, συνοδεύοντες αυτήν με τας παρατηρήσεις σας, και εκθέτοντες τους λόγους, διά τους οποίους κρίνεται αναγκαία η εκτός του Κράτους αποπομπή του.

  Εν Αθήναις, την 24 Οκτωβρίου 1839.

                                                                                    Ο Γραμματεύς

                                                                                    Γ. ΓΛΑΡΑΚΗΣ.

Περίληψις.

Περί φαυλοβίων υπηκόων ξένων δυνάμεων.

Αριθ. Πρ. 5727

Διεκπ. 3512

την αην 9βρίου 1839

Αθήνας.

Προς τους Δημάρχους Αττικής.

Σας προσκαλούμεν να συμμορφωθήτε με την ανωτέρω Διαταγήν της Β. Γραμματείας την οποίαν θέλεται κοινοποιήσει και εις τας υφ’ υμίν αστυνομικάς αρχάς.

Ο Διοικητής Αττικής

Κωνσταντίνος Αξιώτης.

ΣΧΟΛΙΟ:

Επέκταση της έννοιας των καθ’ ημάς φαυλοβίων, είναι οι φαυλοκράτες = οι πολιτικοί, Έλληνες και Ξένοι, που χρησιμοποιούν ανέντιμες μεθόδους στην διοίκηση των κοινών. Θα ήταν χρήσιμο να βλέπαμε στα 2016 μια αντίστοιχη κρατική εγκύκλιο που να απομακρύνει ή περιορίζει έστω το φαινόμενο της δράση τους αφού - όσο υπάρχουν άνθρωποι - δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθεί κι αυτό το απεχθές είδος.