Τα Χριστούγεννα των παιδιών του κρύου.

1998 --- 2013. Βήματα εμπρός, οι ματιές μας πίσω.

                                                                        Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Χωρίς τη νοερή επιστροφή στην παιδική ηλικία δε λογιάζονται τα Χριστούγεννα. 

Είναι εκείνη η παιδική αφέλεια κι αθωότητα που μας έκανε να περιμένουμε με λαχτάρα 

το δώρο από τους γονείς, τους παππούδες, του νονούς μας.

Όμως από τον Άγιο Βασίλη λίγοι ήταν οι «εκλεκτοί αποδέκτες».

Γιατί, αν μας φούσκωναν τα μυαλά τα παραμύθια και οι δικοί μας με κάτι τέτοια ωραία λόγια, ποτέ δεν τον 

είχαμε δει, κι ήταν άδικο σκεφτόμασταν να δίνει σ’ εμάς τα φτωχά παιδάκια απλά, φτηνά δώρα και στα πλούσια γειτονόπουλα τα πολλά κι ακριβά...   

Τι κι αν πέρασαν χρόνια, παιδικά χέρια απλώνουν ακόμα τις παλάμες τους για ελεημοσύνη πουλώντας στους πειραιώτικους δρόμους χαρτομάντηλα, σπίρτα, στυλό, καθαρίζοντας τα τζάμια των αυτοκινήτων στα φανάρια.

Έψαξα και βρήκα δύο παλιά κομμάτια των Πειραιωτών ποιητών Λάμπρου Πορφύρα  (1879 - 1932) και 

Γεωργίου Στρατήγη (1859 - 1938) για τα Χριστούγεννα.

Με τον απλό στίχο τους, τονίζουν κι αυτά το πρόβλημα της παιδικής ανέχειας, αφιερωμένα στις ψυχές που μέσα στο κρύο έφυγαν νωρίς γεμάτες παράπονο.

Καλά παιδικά Χριστούγεννα.

ΛΑΜΠΡΟΣ ΠΟΡΦΥΡΑΣ. {Το ποίημα δημοσιεύτηκε στο ΑΣΤΥ, 25.12.1895, εγώ το διάλεξα από το βιβλίο 

του Γιώργου Βαλέτα (Εκδόσεις ΠΗΓΗΣ 1956), ΠΟΡΦΥΡΑΣ ΑΠΑΝΤΑ, Σκόρπια κι ανέκδοτα, Σελ. 99 - 100}.

ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ.

Χριστούγεννα. Μεγάλο πανηγύρι.

στην εκκλησιά νέοι, γέροι, νιές, παιδιά.

Έξω χαρές. Σαν από θυμιατήρι

θεία τον κόσμο αγιάζει μυρωδιά.

 

Σμίγουν χρυσά μαλλιά, μαλλιά ασημένια

σμίγουνε χέρια, χείλη στη χαρά.

Σκορπιούνται τ’ άνθη κάτω δίχως έννοια.

άνθη και χώμα σμίγουν θλιβερά.

Ένα παιδί, μιά μάννα τραγουδούνε

ομπρός στη βαγιοστόλιστη εκκλησιά,

τα γιορτινά όλ’ οι φτωχοί φορούνε

κι αυτοί φτωχή φορούνε φορεσιά.

Τους ήξερα. Περνούσανε κι οι δύο

μεγάλες πολιτείες και χωριά

–φτωχοί τραγουδιστάδες– με  το κρύο

με τα ξενύχτια και με τον βορριά.

Παιδί και μάννα εζούσανε σαν φίλοι

σαν γνώριμοι καλοί εδελφοποιτοί,

κι είχανε πάντα στ’ άρρωστά τους χείλη

το χαμογέλιο του τραγουδιστή.

Οι Χριστιανοί στα σπίτια τους πηγαίνουν.

Κανείς δεν τους ακούει, και κλειστές

της εκκλησιάς οι θύρες απομένουν

μαύρες, βουβές στον πόνο τους κι αυτές·

Κανείς δεν τους ακούει και βραδιάζει,

κι έρημοι μένουν στη νυχτιά οι φτωχοί,

η μάννα το παιδί της αγκαλιάζει

και λέει σιγά - σιγά μιά προσευχή.

Στης εκκλησιάς τα κρύα σκαλοπάτια

κατάχλωμοι κοιμούνται, νηστικοί.

Άρρωστο το παιδάκι κλει τα μάτια

γύρω του αχτίνα σβύνει μυστική.

Στην εκκλησιά είναι πάλι λειτουργία.

Μέσα θαμπώνει απ’ τον λιβανωτό,

κεράκια αχνίζουν, μπρος στην Παναγία

λαμπάδες καίνε μπρος απ’ το Χριστό.

Αστράφτει του μικρού Χριστού το χέρι,

παντού την ευλογία του σκορπά.

Τόσο μικρό και να ευλογάει ξέρει

τόσο μικρό και ξέρει ν’ αγαπά. 

Η Παναγία η χρυσοφορεμένη

στα γόνατα με γέλιο τον κρατά.

Απ’ την εικόνα ξάφνω κατεβαίνει

και δίπλα το παιδάκι σταματά.

Δώρα πολλά σε ντέφι ωραίο του φέρνει

κι έχει στεφάνια η εικόνα η χρυσή,

ομπρός στο εικόνισμά του εκεί το παίρνει : 

Πάρε ένα απ’ τα πολλά του λέει κι εσύ.

Του σιάζει κατακόκκινο στεφάνι

στο κεφαλάκι το χλωμό - χλωμό

το περιχύνει γύρω το λιβάνι

κι η μάννα ακούει παράξενο ψαλμό.

Το δύστυχο τα γόνατα λυγίζει

στα μάρμαρα το μέτωπο κολλά

και ο Χριστός μαζί του γονατίζει

και δίπλα του ο μικρός Χριστός γελά.

Σαν φύσημα την ξύπνησε του αγέρα

σαν κλαμα την ετρόμαξε πικρό

ξυπνάει και βλέπει –δύστυχη μητέρα–
στα σκαλοπάτια το παιδί νεκρό.

Φέγγει η αυγή χλωμή σαν τ’ αγιοκέρι

που μάταια σε νεκρό το φως σκορπά.

Άχ! του Χριστού το ευλογημένο χέρι

τόσο μικρό και ξέρει ν’ αγαπά.

 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ. {Από το βιβλίο ΓΕΩΡΓΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΗ, ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ, Εν Αθήναις, 1927, 

σελ. 66. Ο τόμος έγινε με εντολή της δημοτικής αρχής του Πειραιά που συνεκρότησε επιτροπή με πρόεδρο 

τον δήμαρχο Τάκη Παναγιωτόπουλο και 21 επίλεκτα μέλη. Το παρόν ποίημα προέρχεται από τη συλλογή του «Τραγούδια του Σπιτιού», έκδοση των Παναθηναίων στα 1899}.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ.

–Μάννα  μου, κοιμήσου! Του Βορηά είν’ αντάρα,

Και της θύρας κάτω τρίζουνε οι αρμοί.

Πες, ποιά σε σπαράζει της ψυχής λαχτάρα,

Κι’ άφησες την κλίνη ξάφνου τη θερμή; 

– Άκουσα ’στον ύπνο τα νεκρά παιδιά μου,

Που απ’ τ’ αραχνιασμένο μνήμα τους γυρνούν,

Είν’ αυτά! Τα νοιώθω μέσα ’στην καρδιά μου,

Βγήκανε με τάλλα κι απ’ εδώ περνούν.

–Γύρε, μάννα! η μπόρα σπάει στο παραθύρι,

Και νεκρών τραγούδι, λες, πως θρυνωδεί.

–Βλαστημάς! ’στης Γέννας παν το πανηγύρι·

Τα παιδιά το Ουράνιο ψάλλουνε Παιδί!

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 1998, 

σελ. 19.  Μεταφορά εδώ επαυξημένη, 17 Φεβρουαρίου 2012.

[ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ. Γράφτηκε σὺν σπουδῇ για να αναρτηθεί τις ημέρες των Χριστουγέννων του 2013.

Για τα φτωχά παιδιά του παραπάνω άρθρου μου, είχα υπ’ όψη αυτά «των φαναριών», κυρίως των αλλοδαπών από τις γειτονικές χώρες που γέμισαν την πόλη τη δεκαετία του ’90 κι επαιτούσαν. Δεν υπήρχε άλλο εμφανές πρόβλημα. Δεκαπέντε χρόνια μετά την αναφορά μου, η αναστροφή των όρων διαβιώσης μας εκπλήσσει. 

Η κυβερνώσα τάξη υπακούοντας σε έξωθεν εντολές, με στοχευμένα νομοθετικά διάταγματα κατάφερε βαρύ πλήγμα στα κεκτημένα ατομικά και οικογενειακά εισοδήματα. Η ένδεια δεν εμφανίζεται στους δρόμους, κρύβεται στα σπίτια των πολλών, εξαπλώνεται σαν επιδημία και επιδεικνύεται με διαφημιστικό τρόπο στα κανάλια των τηλεοράσεων. Μια αξιοπρόσεκτη μερίδα του πληθυσμού υποφέρει, μια άλλη «στενεύεται» αλλά 

τα καταφέρνει και μια τρίτη δεν προβληματίζεται ιδιαίτερα.     
Στην πρώτη περίπτωση, η επιβεβαίωση είναι απογοητευτική.

Παιδιά λιποθυμούν από ασιτία ενώ βάσει ευρωπαϊκού προγράμματος θα αρχίσει και στην Ελλάδα - τώρα, μέσα στην κρίση, δεν είναι τυχαίο.. - πρόγραμμα  διανομής γάλακτος και γαλακτομικών προϊόντων στα σχολεία κατόπιν αιτήσεως συμμετοχής των φορέων (επιδότηση 0,18 λεπτά το λίτρο, με τελικό σκοπό να δίνετα δωρεάν ή σε πολύ χαμηλή τιμή) με αιτιολογία «κυρίως να ενισχύσει τη δυνατότητα πρόσβασης όλων των μαθητών της χώρας σε ποιοτικά και υγιεινά γαλακτοκομικά προϊόντα»...  «ως στόχο την εκπαίδευση και την εξοικείωση των παιδιών με πιο υγιεινή διατροφή»... Κάτι τέτοιο γινόταν δεκαετίες πρίν, στα χρόνια των πατεράδων και παππούδων μας λόγω φτώχειας. Όσο για τα εμβόλια, διαβάστε πόσα παιδιά δεν έχουν κάνει επειδή είναι ανασφάλιστα.

Η φιλανθρωπία, που διαβάζουμε σε ειδικές μελέτες επιστημόνων κι ερευνητών ότι αναπτύχθηκε στον Πειραιά 

τον 19^ο αιώνα, επανήλθε. Τότε όμως υπήρχε δικαιολογία, το κράτος ήταν νέο, πρωτοξεκίναγε να λειτουργεί, δε διέθετε προνοιακές δομές, είχε ανάγκες υποστήριξης και κάθε τι απέβλεπε στην προοπτική της ανάπτυξης.

Πλούσιοι ιδιώτες θεωρούσαν υποχρέωση να οργανώνουν συλλόγους για να προστατεύουν τα παιδιά, τους γέροντες, του πένητες που είχαν μαζευτεί στις πόλεις. Ίδρυσαν ορφανοτροφεία αρρένων και θηλέων, παιδικές στέγες, πτωχοκομεία και γηροκομεία. Εδώ έδρευαν αργότερα, στις αρχές του 20^ού αιώνα, η Φιλόπτωχος Αδελφότης των εν Πειραιεί Κυριών, ο Φιλανθρωπικός Σύλλογος Κυριών ο Άγιος Παντελεήμων, ο Φιλόπτωχος Σύνδεσμος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Σύλλογος Αγάπη. Είναι απαράδεκτο να επαναλαμβανεται η ίδια ιστορία. Εκτός κι αν κάτι περίεργο, παραπάνω από τα ανθρώπινα κανονίζει να ανακυκλώνει τη διαδικασία εξέλιξης του είδους με διαφορετικές συνθήκες.

Τα συσσίτια για τους φτωχούς εκείνων των εποχών (και τα θύματα των μετέπειτα αιματηρών πολέμων) διαδέχτηκαν στις μέρες μας οι συγκεντρώσεις τροφίμων και φαρμάκων από προσφορές πολιτών και εταιρειών, τα κοινωνικά παντοπωλεία, τα τραπέζια αγάπης των εκκλησιών, οι διανομές τροφίμων από πολιτικά κόμματα κι άλλους φορείς, τα διάφορα εορταστικά - χριστουγεννιάτικα bazaar για οικονομική ενίσχυση, οι εκπτώσεις και 

η μείωση των τιμών, η οργάνωση κοινωνικών δομών, η σιωπηρή αλληλοβοήθεια. Η ΔΕΗ εντάσει πελάτες της 

στα μητρώα ευάλωτων καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας, τηλεοπτικα κανάλια μοιράζουν γαλοπούλες και κοτόπουλα μέσω των δήμων με κριτήρια πιστοποιητικών απορίας.. Δεν καταδέχομαι να γράψω για τις εφορίες και τις τράπεζες.

Τα μαγκάλια, η μυρωδιά του κακής ποιότητας καμένου ξύλου και η αιθαλομίχλη μπήκαν εφιαλτικά στην χειμερινή παγωμένη καθημερινότητά μας.

Αποπνικτική η ατμόσφαρα κάποια  βράδια με υγρασία και κατάλληλες συνθήκες.

Μας κόβει την αναπνοή και ερεθίζει τα μάτια. Θεωρείται ανέκδοτο ότι οι αρχές έφτασαν στο σημείο να κάνουν σύσταση στους πολίτες για τον περιορισμό της άσκοπης χρήσης τζακιών αφού «με τον τρόπο αυτό συνεισφέρουν στην προστασία της υγείας όλων».. Ο αριθμός των απωλειών από τις αναθυμιάσεις και τη φωτιά, που απανθρακώνει σώματα και διαμερίσματα, αυξάνεται. Το ίδιο οι αυτοκτονίες και η τάση για κατάθλιψη. 

Αν πράγματι ενδιαφερόταν το κράτος για την ψυχική και τη σωματική υγεία δεν θα εξαθλίωνε έτσι μια μεγάλη μερίδα των πολιτών. Φαίνεται δε, ότι έπεται συνέχεια..]