Η πρώτη δημοτική αγορά στην Ακτή Τζελέπη (Πλατεία Καραϊσκάκη).

                                                                           Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Συνεχίζω την περιγραφή της κατάστασης στον Πειραιά των πρώτων χρόνων της ίδρυσής του μέσα από πρωτότυπες, αδημοσίευτες έως τώρα γραπτές πηγές. 
Στα 1835 - 1836 ο Πειραιάς ήταν ένα συνονθύλευμα από παραπήγματα (παράγκες) και πέτρινα σπίτια σκορπισμένα στην ακτογραμμή από την σημερινή πλατεία Καραϊσκάκη έως τον Άγιο Σπυρίδωνα. Για να εφαρμοστεί πιστά το σχέδιο ήταν ανάγκη η κατεδάφισή τους, πράγμα πολύ επώδυνο για τους ιδιοκτήτες τους.

Οι ξύλινες πρόχειρες παράγκες, οι πάγκοι που άπλωναν τα προϊόντα τους οι μικρέμποροι - με τις χαρακτηριστικές ενδυμασίες των τόπων καταγωγής τους - και οι φωνές εδραίωναν μια νέα πραγματικότητα κι αντηχούσαν στον ασχημάτιστο ακόμα οικισμό σαν προάγγελοι της πολύβουης μεγαλούπολης των επόμενων δεκαετιών.

ΤΟ ΜΕΤΑΓΡΑΜΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 

 

*Αγορά (πάνω στην πλατεία) (παραπήγματα δημοτικά).

Ήδη από το 1834 είχαν καθοριστεί οι τοποθεσίες των αγορών.
Αλλά το διάγραμμα εκείνο της πόλης έγινε για να μην εκτελεσθεί ποτέ.
Η αγορά, εάν μπορεί να ονομαστεί έτσι, ευρισκόμενη στην πλατεία κοντά στην τότε αποβάθρα ήταν απλά παραπήγματα ξύλινα ατάκτως ερριμμένα. Στις 29 Δεκεμβρίου 1835 αιτήθηκε από τον έπαρχο, επειδή τα παραπήγματα (παράγκες) βρίσκονται ανακατωμένα στο μέσο της πλατείας της πόλης, να σχεδιάσει κάποιος αρχιτέκτονας νέα αγορά.

Στις δε 2 Ιανουαρίου 1836 υπέβαλε ο δήμαρχος στο δημοτικό συμβούλιο την γνώμη ή να κατεδαφιστούν τα υπάρχοντα παραπήγματα και ενοικιάσουν στους εμπορευόμενους τις τοποθεσίες προς όφελος του δήμου αφού διαιρεθούν κατ’ αναλογία ή με δαπάνες του δήμου ανεγερθούν γύρω από την πλατεία ανεκτά παραπήγματα με προστεγάσματα που να στηρίζονται σε ξύλινες κολόνες και για τον καλλωπισμό της αγοράς και για να ωφεληθεί ο δήμος: και όλα αυτά γινόντουσαν ««διά να τακτοποιήσωμεν την παρά τη σκάλα του λιμένος πλατείαν κατά το σχέδιον της κυβερνήσεως κατά το μάλλον και ήττον».
Το δημοτικό συμβούλιο ενέκρινε το δεύτερο, και στις μεν 3 του μήνα διατάχθηκε ο αστυνόμος να καθαιρέσει όλα τα παραπήγματα της πόλης ∙ στις δε 7 έγινε αίτηση προς τον έπαρχο για κατασκευή δημοτικών παραπηγμάτων της οποίας αφού εγκρίθηκε, στις 9 του ίδιου μήνα ξεκίνησε η θεμελίωση των δημοτικών παραπηγμάτων με δημοτική δαπάνη, {όπως φαίνεται από έγγραφο του δημάρχου της 21 Ιανουαρίου, ενέκρινε και ο έπαρχος, ο οποίος όμως απαγόρευσε την οικοδομή ιδιωτικών παραπηγμάτων από εδώ κι από εκεί στην πόλη}.

Στις δε 6 Φεβρουαρίου, αφού τελείωσαν {ως φαίνεται} τα δημοτικά παραπήγματα, 64 τον αριθμό, διατάχθηκε ο καθαρισμός και καλλωπισμός της αγοράς.

Στις δε 23 Σεπτεμβρίου 1836 διατάχθηκε ο εισπράκτορας στις 1 Οκτωβρίου να ενοικιάσει τα παραπήγματα της αγοράς μέσω δημοπρασίας.  

*Εμπορικά καταστήματα.

Ο καθένας από τους εμπορευόμενους όπου μπορούσε και ήθελε άνοιγε καταστήματα εμπορευμάτων και κάθε λογής αγαθών. Επειδή δε κατά την διάρκεια του Ιανουαρίου εγκρίθηκε από την μια μεριά η κατεδάφιση όλων των ιδιωτικών παραπηγμάτων που βρίσκονταν στην πόλη, από την άλλη η κατασκευή 64 δημοτικών παραπηγμάτων «κατά την τετράκωμον αγοράν», έκαναν αίτηση 28 ιδιοκτήτες, μεταξύ των οποίων και ενοικιαστές, να μη καταστραφούν τα ιδιωτικά παραπήγματα ούτε να χρησιμεύσουν όλα τα δημοτικά παραπήγματα σαν κεντρική αγορά όλων των αγαθών και των εμπορευμάτων.
Στις 14 Φεβρουαρίου διατάχτηκε ο δημοτικός αστυνόμος κατά διαταγή του επάρχου, όπως σε τρεις μέρες κατακρημνιστούν όλα τα παραπήγματα της πόλης στις δε 21 του ίδιου μήνα έγραφε προς τον έπαρχο ότι διατάχθηκε η κατεδάφιση των ιδιωτικών παραπηγμάτων.

*Οψοπωλεία. 

Στην αγορά σύμφωνα με το σχέδιο του αρχιτέκτονα υποχρεούνταν όλοι να κατασκευάζουν τα οψοπωλεία αλλά πολλοί που παράκουαν έκτιζαν αντίθετα με το σχέδιο ∙  για αυτό με αίτηση του αρχιτέκτονα στις 27 Απριλίου 1837 διέταξε η διοίκηση ώστε σε κανένα να επιτραπεί η οικοδόμηση ενάντια με το σχέδιο.

  

ΤΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

*Αγορά (επί της πλατείας) (παραπήγματα δημοτικά).

Ήδη από του 1834 ήσαν ωρισμέναι αι τοποθεσίαι των αγορών. Αλλά το διάγραμμα εκείνο της πόλεως εγένετο, ίνα μηδέποτε εκτελεσθή. Η αγορά, εάν δύναται να ονομασθή, κειμένη εν τη παρά την τότε αποβάθραν πλατεία ην απλά παραπήγματα ξύλινα ατάκτως κείμενα.
Τη 29 Δεκεμβρίου 1835 ητήσατο παρά του επάρχου ίνα, επειδή τα παραπήγματα (παράγγαις) ατάκτως κείνται εν τω μέσω της πλατείας της πόλεως, αρχιτέκτων τις σχεδιογραφήση νέαν αγοράν.

Τη δε 2 Ιανουαρίου 1836 υπέβαλεν ο δήμαρχος τω δημοτικώ την αίρεσιν ή να καθέλωσι τα υπάρχοντα παραπήγματα και ενοικιάσωσι τοις εμπορευομένοις επ’ ωφελεία του δήμου τας τοποθεσίας διαιρεθησομένας κατ’ αναλογίαν ή δαπάναις του δήμου ανεγερθώσι περί την πλατείαν ανεκτά παραπήγματα μετά προστεγασμάτων στηριζομένων επί κολωνών ξύλου και προς καλλωπισμόν της αγοράς και ωφέλειαν του δήμου: Και ταύτα πάντα εγένοντο «διά να τακτοποιήσωμεν την παρά τη σκάλα του λιμένος πλατείαν κατά το σχέδιον της κυβερνήσεως κατά το μάλλον και ήττον!».

Το δημοτικόν συμβούλιον ενέκρινε το δεύτερον, και τη μεν 3 του αυτού διετάχθη ο αστυνόμος να καθέλη πάντα τα εν τη πόλει παραπήγματα∙ τη δε 7 εγένετο αίτησις προς τον έπαρχον περί κατασκευής δημοτικών παραπηγμάτων ης εγκριθείσης, τη δε 9 του αυτού ήρξατο η θεμελίωσις των δημοτικών παραπηγμάτων δαπάνη δημοτική, {ως φαίνεται εξ εγγράφου του δημάρχου της 21 Ιανουαρίου, ενέκρινε και ο έπαρχος, όστις όμως απηγόρευσε την οικοδομήν ιδιωτικών παραπηγμάτων τήδε κακείσε της πόλεως}.

Τη δε 6 Φεβρουαρίου, τελειωθέντων, {ως φαίνεται}, των δημοτικών παραπηγμάτων, 64 τον αριθμόν, διετάχθη ο καθαρισμός και καλλωπισμός της αγοράς.

Τη δε 23 Σεπτεμβρίου 1836 διετάχθη ο εισπράκτωρ τη α΄ Οκτωβρίου να ενοικιάση επί δημοπρασία τα της αγοράς παραπήγματα.

*Καταστήματα εμπορικά.

Έκαστος των εμπορευομένων όπου ηδύνατο και ήθελε ήνοιγε κατάστημα εμπορευμάτων και παντοίων ωνίων. Επειδή δε τον μεν Ιανουάριον ιστάμενον ενεκρίθη ένθεν μεν η καθαίρεσις των απανταχού της πόλεως ιδιωτικών παραπηγμάτων, ένθεν δε η κατασκευή 64 παραπηγμάτων δημοτικών «κατά την τετράκωμον αγοράν», εξητήσαντο 28 ιδιοκτήται, εν οις και ενοικιασταί, ίνα μη καταστραφώσιν τα ιδιωτικά παραπήγματα μηδέ καταστώσι τα δημοτικά παραπήγματα ως κέντρον αγοράς πάντων των ωνίων και εμπορευμάτων.

Τη 4 Φεβρουαρίου διετάχθη ο δημοτικός αστυνόμος κατά διαταγήν του επάρχου, ίνα εν ημέραις τρισί κατακρημνισθώσιν άπαντα τα εν τη πόλει παραπήγματα τη δε 21 του αυτού έγραφε προς τον έπαρχον ότι διετάχθη η καθαίρεσις των ιδιωτικών παραπηγμάτων. 

*Οψοπωλεία.

Εν τη αγορά κατά το σχέδιον του αρχιτέκτονος υποχρεούντο πάντες να κατασκευάζωσι τα οψοπωλεία αλλά πολλοί παρακούοντες έκτιζον παρά το σχέδιον∙ διό κατ’ αίτησιν του αρχιτέκτονος τη 27 Απριλίου 1837 διέταξεν η διοίκησις ίνα μηδενί επιτραπή η οικοδομή εναντίον του σχεδίου.

ΣΧΟΛΙΑ

Οι προτάσεις εντός των {} δηλώνουν ότι είναι διαγραμμένες στο πρωτότυπο κείμενο.

Έπαρχος: Διοικητής Αττικής ήταν ο Κωνσταντίνος Αξιώτης.

Προστεγάσματα: Τα υπόστεγα.

Οψοπωλείον: Κατάστημα τροφίμων - εδεσμάτων, ψαριών. 

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΟΛΙΣ - Ζω στον Πειραιά. Φύλλο 4. Σεπτέμβριος 2016. Σελ. 2. 

Εδώ σε αναπτυγμένη μορφή.