Περί των πρώτων κρεοπωλείων και ιχθυοπωλείων στον Πειραιά.

                                                                  Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Από ένα μικρό οικισμό έως μια οργανωμένη πόλη δεν έλειψε ποτέ η ύπαρξη παράλληλων δικτύων διανομής και πώλησης αγαθών και τροφίμων.
Κοντά στα επίσημα και σύμφωνα με τις διατάξεις πρόσωπα ή εταιρίες, βρίσκουμε ακόμα και σήμερα εμπορικά κυκλώματα που λειτουργούν με πλάγιους - παράνομους τρόπους παραγωγής - εισαγωγής. 

Στον Πειραιά συνέβη το ίδιο, κατ’ αρχάς κάποιοι ιδιώτες έφτιαξαν τα μαγαζιά τους και πωλούσαν αυθαίρετα τα εμπορεύματα, αμέσως μετά ο δήμος οριοθέτησε τους χώρους και θέσπισε τους αντίστοιχους νόμους και την φορολογία.
Στο παρόν θα αναφερθώ στους Κρεοπώλες, τους Ιχθυοπώλες αλλά και θα δώσω δύο ονόματα των πρώτων Ασβεστάδων που κατάφερα να βρω στην έρευνά μου για την ίδρυση του αρχικού πυρήνα της πόλης του Πειραιά.

Κρεοπώλες.
Παράλληλα με την ίδρυση του δήμου προσδιορίστηκε και σφαγείο, «μακελλείον», στο οποίο όφειλαν οι κρεοπώλες να σφάζουν τα σφάγια κοντά στο λιμάνι της Ζέας (Πασαλιμάνι). Ομοίως διατάχθηκαν όλοι οι κρεοπώλες να πουλούν στο κρεοπωλείο που είχε οριστεί. Μετά από κάποιες δυσχέρειες, υποχρεώθηκαν να το κάνουν, αλλά αρνιούνταν να αποδίνουν τον ορισμένο φόρο, του σφαγείου, για αυτό ο εισπράκτορας 

Α. Θεοχάρης στις 17 Ιουλίου 1836 ενημερώνοντας στον δήμαρχο τούτο, συνιστούσε να πουληθεί το σφαγείο με πλειοδοσία: πράγμα που έγινε μετά από λίγο.

Αλλά οι κρεοπώλες για να αποφύγουν τον φόρο απέφευγαν και το κοινό σφαγείο και όπως πρωτύτερα έσφαζαν παντού, άλλοι αλλού για αυτό στις 28 Ιουλίου 1836 ο δήμαρχος διακήρυξε ότι «απαγορεύεται  αυστηρώς εις οποιονδήποτε του να σφάζη κρέας εντός της πόλεως∙ αλλ’ οφείλει να μεταφέρει αυτά απροφασίστως προς το προσδιωρισμένον μέρος της Μουνυχίας» (Ζέας, Πασαλιμάνι). 
Αλλά αν και παρήλθαν μήνες κάποιοι από τους κρεοπώλες παράκουαν τις διατάξεις των αρχών, μεταξύ των οποίων ο Δημήτριος Σταματίου, τον οποίο μόλις στις 5 Οκτωβρίου 1836 ο ενωμοτάρχης τον ανάγκασε να κλείσει το κρεοπωλείο, να σφάζει δε τα σφάγιά του στο κοινό σφαγείο της Μουνυχίας.
Εντονότερα αντιστάθηκαν οι κρεοπώλες στην απόδοση του φόρου των επιτηδευμάτων και στις 15 Δεκεμβρίου 1836 ζήτησαν από το δημοτικό συμβούλιο όχι μόνο την κατάργηση του εν λόγω φόρου, αλλά και κάποιο προνόμιο λέγοντας ότι «ημείς εκ διαφόρων μερών της Ελλάδος συντρέξαμεν εδώ όταν εσχηματίσθη ο δήμος ούτος επ’ ελπίδι μελλούσης ευδαιμονίας. Αι ελπίδες αύται ακόμη δεν επραγματοποιήθησαν∙ μέχρι τούδε δεν εδοκιμάσαμεν σχεδόν τι άλλο παρά ζημίας εις τον τόπον αυτόν της νέας διαμονής μας εις τον Πειραιά».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΙΣΩ ΠΛΕΥΡΑΣ ΤΟΥ ΜΟΝΟΦΥΛΛΟΥ

[Στις 14 Ιουλίου 1836 ο εισπράκτορας Α. Θεοχάρης καταγγέλλει τους κρεοπώλες ότι 
αρνιόντουσαν το δικαίωμα της σφαγής κριαριών και βοδιών στο σφαγείο. Προτείνει δε την πώληση σε δημοπρασία αυτού του δικαιώματος].

[Στις 28 Ιουλίου 1836 διακήρυξε ο δήμαρχος «Απαγορεύεται αυστηρώς σε   οποιονδήποτε να σφάζει κρέας μέσα στην πόλη∙ αλλά οφείλει να τα μεταφέρει χωρίς προφάσεις προς το προσδιορισμένο μέρος της Μουνυχίας» (Ζέας). Την διακήρυξη αφού παρέβη ο κρεοπώλης Δ. Σταματίου διατάχθηκε να μεταβεί στην Μουνυχία και μην πουλάει κρέας στο μαγαζί του].

Από διάφορες πηγές, κρεοπώλης στα 1835 αναφέρεται ο Γεώργιος Κατζούρης.
Στα 1836, κρεοπώλες οι Γεώργιος Κατζώρης, Δημήτριος Β. Καρυστηνός, Δημήτριος Κανελλάς, Χρήστος Ζαφείρης [σε έγγραφο της 14 Φεβρουαρίου 1836], ο Δημήτριος Σταματίου [σε έγγραφο της 5 Οκτωβρίου 1836], Δημήτριος Καραγιάννης, Γεώργιος Κατζούλης, Χριστόφορος Νάνου [15 Δεκεμβρίου 1836]. Πιθανότατα με το επώνυμο Κατζούρης, Κατζώρης, Κατζούλης να μνημονεύεται το ίδιο πρόσωπο.                     
1837. Δημήτριος Σταματίου. Μαρίνος Φέρος. Δημήτριος Κουφογιάννης από την Χίο.
1838. Γεώργιος Μαλωμένος, «εξ Ανατολής». Δημήτριος Σταματίου από την Χίο. Ανδρέας Ρεμπούς, Πελοποννήσιος. Δημήτριος Κουφογιάννης, Χίος.

Υχθύς (Ψάρια)
Οι ιχθυοπώλες ένεκα κερδοσκοπίας ως επί το πλείστον χορηγούσαν στους ξενοδόχους και στους μάγειρους και προς κάποιους από τους πολίτες ψάρια, ενώ στην αγορά δεν έφερναν τίποτα∙ για αυτό στις 7 Οκτωβρίου 1837 ο δήμαρχος προσκάλεσε τον ενωμοτάρχη μέσω χωροφυλάκων να εμποδίζει τους ιχθυοπώλες να κάνουν τις παραπάνω πράξεις.
[Στις 9 Οκτωβρίου 1836 ο διοικητής λέγει ότι τα μέτρα περί καταστολής των καταχρήσεων των πλοιάρχων αλιευτικών δεν φαίνονται τόσο αποδοτικά και να συνεννοηθεί με τον υπολιμενάρχη].
[Στις 13 Οκτωβρίου 1836 ο δήμαρχος προσκαλεί τον υπολιμενάρχη, ώστε να μην προσορμίζονται τα αλιευτικά πλοία σε άλλες περιοχές παρά μόνο μέσα στον λιμένα «προς αποφυγήν του γογγυσμού των ιχθυοπωλών»]. Δηλαδή πολλά αλιευτικά πουλούσαν ψάρια σε απόμερες ακτές χωρίς ορισμένη τιμή και φόρο οπότε οι ιχθυοπώλες του Πειραιά αγανακτούσαν και έκαναν παράπονα.

Ασβεστάδες.

1837. Γεώργιος Κωνσταντίνου.

1838. Καλαματιανός.

ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Κρεωπώλαι.

Άμα τη ιδρύσει του δήμου προσδιωρίσθη και μακελλείον, εν ω ώφειλον οι κρεωπώλαι να σφάζωσι τα σφάγια παρά την Ζέαν. Ομοίως δε διετάχθησαν άπαντες οι κρεωπώλαι να πωλώσιν εν [τω;] ωρισμένω κρεωπωλείω. Μετά τινας δυσχερείας, υπεχρεώθησαν εις τούτο, αλλ’ ηρνούντο ν’ αποτίνωσι τον ωρισμένον φόρον, του σφαγείου, δι’ ό ο εισπράκτωρ Α. Θεοχάρης τη 17 Ιουλίου 1836 αγγέλλων τω δημάρχω τούτο, συνίστα να πωληθή το σφαγείον εν πλειοδοσία: όπερ και εγένετο μετ’ ολίγον.

Αλλ’ οι κρεωπώλαι προς αποφυγήν του φόρου απέφευγον και το κοινόν σφαγείον και ως πρότερον έσφαζον πανταχού, άλλοι αλλαχού διό τη 28 Ιουλίου 1836 ο δήμαρχος διεκήρυξεν ότι απαγορεύεται «αυστηρώς εις οποιονδήποτε του να σφάζη κρέας εντός της πόλεως∙ αλλ’ οφείλει να μεταφέρη αυτά απροφασίστως προς το προσδιωρισμένον μέρος της Μουνυχίας» (Ζέας).
Αλλά καίτοι μήνες παρήλθον τινές των κρεωπωλών παρήκουον τας διατάξεις των αρχών, οίον ο Δημήτριος Σταματίου, ον μόλις τη 5 Οκτωβρίου 1836 ο ενωμοτάρχης  ηνάγκασε να κλείση το κρεωπωλείον, να σφάζη δε εν τω κοινώ της Μουνυχίας σφαγείω τα εαυτού σφάγια.

Εν τονώτερον δ’ αντέστησαν οι κρεωπώλαι εις την απότισιν του των επιτηδευμάτων φόρου και τη 15 Δεκεμβρίου 1836 ητήσαντο παρά του δημοτικού συμβουλίου ου μόνον την κατάργησιν του ειρημένου φόρου, αλλά και προνόμιόν τι λέγοντες ότι «ημείς εκ διαφόρων μερών της Ελλάδος συντρέξαμεν εδώ όταν εσχηματίσθη ο δήμος ούτος επ’ ελπίδι μελλούσης ευδαιμονίας. Αι ελπίδες αύται ακόμη δεν επραγματοποιήθησαν∙ μέχρι τούδε δεν εδοκιμάσαμεν σχεδόν τι άλλο παρά ζημίας εις τον τόπον αυτόν της νέας διαμονής μας εις τον Πειραιά».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΙΣΩ ΠΛΕΥΡΑΣ ΤΟΥ ΜΟΝΟΦΥΛΛΟΥ

[Τη 14 Ιουλίου 1836 ο εισπράκτωρ Α. Θεοχάρης καταγγέλει τους κρεωπώλας ότι ηρνούντο το δικαίωμα της σφαγής κριών και βοών εν τω σφαγείω.
Προτείνει δε την εις δημοπρασίαν πώλησιν του δικαιώματος αυτού].

[Τη 28 Ιουλίου 1836 διεκήρυξεν ο δήμαρχος «Απαγορεύεται αυστηρώς εις οποιονδήποτε του να σφάζη κρέας εντός της πόλεως∙ αλλ’ οφείλει να μεταφέρει αυτά απροφασίστως προς το προσδιωρισμένον μέρος της Μουνυχίας» (Ζέας;). Την διακήρυξιν παραβάς ο κρεωπώλης Δ. Σταματίου διετάχθη να μεταβή εις Μουνυχίαν και μη πωλή κρέας εν τω μαγαζείω του].

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΕ ΔΥΟ ΞΕΧΩΡΙΣΤΑ ΜΟΝΟΦΥΛΛΑ

1835. Κρεωπώλαι. Γεώργιος Κατζούρης.

1836. Κρεωπώλαι. Γεώργιος Κατζώρης. Δημήτριος Β. Καρυστηνός. Δημήτριος Κανελλάς. Χρήστος Ζαφείρης. [Σε έγγραφο της 14 Φεβρουαρίου 1836].
Δημήτριος Σταματίου. [Σε έγγραφο της 5 Οκτωβρίου 1836].

Δημήτριος Καραγιάννης. Γεώργιος Κατζούλης. Χριστόφορος Νάνου. [15 Δεκεμβρίου 1836]                    

1837. Δημήτριος Σταματίου. Μαρίνος Φέρος. Δημήτριος Κουφογιάννης Χίος.

1838. Γεώργιος Μαλωμένος εξ Ανατολής. Δημήτριος Σταματίου Χίος. Ανδρέας Ρεμπούς Πελοποννήσιος. Δημήτριος Κουφογιάννης Χίος.  

Υχθύς

Οι υχθυοπώλαι κερδοσκοπίας ένεκα ως επί τω πολύ εχορήγουν τοις ξενοδόχοις και μαγείροις και προς τινας των πολιτών ιχθύς, ενώ εις την αγοράν ουδέν εκόμιζον∙ διά τούτο τη 7 Οκτωβρίου 1837 ο δήμαρχος προσεκάλεσε το ενωμοτάρχην ίνα διά χωροφυλάκων εμποδίζη τους ιχθυοπώλας να πράττωσι τανωτέρω.

[Τη 9 Οκτωβρίου 1836 ο διοικητής λέγει ότι τα μέτρα περί καταστολής των καταχρήσεων των πλοιάρχων αλιευτικών ήττον φαίνονται πρόσφορα και να συννενοηθή μετά του υπολιμενάρχου]

[Τη 13 Οκτωβρίου 1836 ο δήμαρχος προσκαλεί τον υπολιμενάρχην, ίνα μη τα αλιευτικά πλοία προσορμίζωνται αλλαχού ειμή εις τον λιμένα προς αποφυγήν του γογγυσμού των ιχθυοπωλών]

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΟΛΙΣ - Ζω στον Πειραιά. Φύλλο 5. Οκτώβριος 2016, σελ. 2. 

Εδώ σε αναπτυγμένη μορφή.