Πειραϊκά εθνικοτοπικά καταστατικά.

                                                                              Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης. 

Ο Πειραιάς ιδρύθηκε και κατοικήθηκε από έλληνες και ξένους αποίκους, δηλαδή από πρόσωπα που έφτασαν στην άχτιστη γη του από όλα τα μέρη του τότε ελεύθερου βασιλείου αλλά και τις ακόμα υπόδουλες περιοχές.
Οι ομάδες εκείνες έφεραν μαζί τα χαρακτηριστικά των πατρίδων τους, την ενδυμασία, την ιδιαίτερη γλώσσα και τα έθιμά τους. Η ανάγκη για επικοινωνία, για αλληλοβοήθεια, για συνοχή ως φυσική έλξη στα κοινά οικογενειακά - επαγγελματικά ενδιαφέροντα και τις καταβολές τους αποτέλεσαν τον κύριο λόγο - αρχικά της συγκέντρωσής τους σε ορισμένους τόπους (εκκλησίες, καφενεία, καταστήματα, σπίτια) και αργότερα στον σχηματισμό λεσχών, συλλόγων, αδελφοτήτων.
Στον Πειραιά είχαμε από νωρίς τέτοια σωματεία, με έδρα το κέντρο της πόλης και με την επέκτασή της σε προσβάσιμα σημεία των συνοικιών.
Στο βιβλίο «Πλήρης οδηγός του Πειραιώς 1906 - 1907» του Γ. Ν. Αλεξάκη βρίσκουμε τους παρακάτω εθνικοτοπικούς συλλόγους:

*Σύλλογος των εν Πειραιεί Κρητών η «Ομόνοια». Πρόεδρος, Θ. Λουκάκης. Αντιπρόεδρος, Στ. Γλητσός. Γραμματεύς, Γ. Βαλασάκης.
*Ηπειρωτική Αδελφότης. Πρόεδρος, Γ. Γάκας. Αντιπρόεδρος, Β. Πανταζής. Γραμματεύς, Π. Γκόϊας.
*Σύνδεσμος των εκ του εξωτερικού Ελλήνων. Πρόεδρος, Α. Γαζιάδης. Αντιπρόεδρος, Δ. Δηγιάκομος, 

Ε. Νικολαΐδης. Γραμματεύς, Ε. Μακροπετρίδης.
*Σύλλογος των εν Πειραιεί Αργείων ο «Δαναός». Πρόεδρος, Γ. Βάθης. Γραμματεύς, Χ. Περιστέρης.
*Σύνδεσμος Ερμουπολιτών και Συρίων. Πρόεδρος, Λ. Δημητρίου. Αντιπρόεδρος, Α. Μάτεσις. Γραμματεύς, 

Ε. Πολιτάκης.
*Κυθηραϊκή Αδελφότης. Πρόεδρος, Ευστ. Δηλαβέρης. Αντιπρόεδρος, Κ. Κατσούλης. Γραμματεύς, Ι. Σοφίος.
*Λακωνική Αδελφότης. Πρόεδρος, Π. Σεκούρης. Αντιπρόεδρος, Κ. Θεοδωρακάκης. Γραμματεύς, Μ. Τσίγγος.
*Σύλλογος Κρανιδιωτών. Πρόεδρος, Δ. Λάμπρος. Γραμματεύς, Ν. Μπαρζούκας.
*Σύλλογος Σπετσιωτών. Πρόεδρος, Χ. Καστριώτης. Αντιπρόεδρος, Ν. Γουδής. Γραμματεύς, Α. Στεμιτσιώτης.
*Σύλλογος Σπετσιωτών. (έτερος). Πρόεδρος, Άγγ. Μανούτος. Αντιπρόεδρος, Π. Τσιλιμάγηρας. Γραμματεύς, 

Δ. Σωλιάς.
*Σύλλογος Κυθνιακός. Πρόεδρος, Κ. Μανωλικίδης.
*Σύλλογος Θηραίων. Πρόεδρος, Αντ. Σαρρής. Αντιπρόεδρος, Γ. Καραβίας. Γραμματεύς, Μ. Ζώρζας.
 

O «Επαγγελματικός & Βιομηχανικός Οδηγός Πειραιώς» του Γ. Δ. Φιλιππίδη, Αθήναι, 1932 καταγράφει μόνο τον Πανσαμιακό Σύνδεσμο στην οδό Νικήτα 17 και τον Υδραϊκό Σύνδεσμο στην οδό Νοταρά 67.
Στους οδηγούς που ακολούθησαν δύσκολα βρίσκουμε τους τίτλους εθνικοτοπικών συλλόγων.
Ο δίχως έτος έκδοσης προπολεμικός «Εγκόλπιος Οδηγός Αστυφύλακος, Τύποις : Ιωάννου Δ. Χαντζάρα, Γ. Σκουζέ 24 – Πειραιεύς, καταγράφει τον Σύνδεσμο Αττικοβοιωτίας «ο Κοραής», των Αργείων «ο Δαναός» στην γωνία Σωκράτους (Ηρώων Πολυτεχνείου) με την Μπουμπουλίνας, των Αιγινητών στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος, των Βαμβακιτών «Η Βαμβακού», των Θηραίων στην οδό Αγ. Αναργύρων, των Μηλίων στην οδό Αγίας Σοφίας 5, της Νέας Σινασού στην οδό Ακτή Μιαούλη 46, την Ένωση Κωνσταντινουπόλεως (στο ξενοδοχείο Κοντινεντάλ) και Κωνσταντινουπολιτών (στην οδό Νοταρά 67), των Σπετσιωτών, την Αδελφότητα Πωγωνίου Ηπείρου.
Στο αρχείο μου βρίσκεται ένας νεότερος κατάλογος εθνικοτοπικών συλλόγων που εδρεύουν στον Πειραιά αλλά η δημοσίευσή του θα γίνει εν ευθέτω χρόνω.    
Από νομική κάλυψη, για να λειτουργήσει επίσημα και να διοικηθεί ένας οποιοσδήποτε σύνδεσμος απαιτείται η σύνταξη ενός κατάλληλου καταστατικού χωρισμένου σε επιμέρους θέματα.
Τα ιδρυτικά μέλη συγκεντρώνονται κάπου και με την βοήθεια ενός δικηγόρου, ακολουθώντας τους κανόνες, συντάσσουν τα κείμενα, καταρτίζουν τις λεπτομέρειες, εγκρίνουν κατά πλειοψηφία και υποβάλλουν στο Πρωτοδικείο τα αριθμημένα άρθρα για κατοχύρωση και αναγνώριση. Οι γενικές συνελεύσεις αναλαμβάνουν στα επόμενα χρόνια την τυχόν τροποποίησή τους.
Τα περισσότερα καταστατικά παρέμειναν χειρόγραφα, αργότερα δακτυλογραφήθηκαν, αναπαράχθηκαν με τα φωτοτυπικά μηχανήματα και τέλος αντιγράφτηκαν με την παρουσία των υπολογιστών κι εκτυπωτών.
Ένας μικρός αριθμός τους τυπώθηκε ανεξάρτητα σε φυλλάδιο ή βιβλιάριο.
Τα αντίτυπα μοιράστηκαν στα μέλη, παρέμειναν σε βιβλιοθήκες, σε ράφια και συρτάρια νομικών και στα σκονισμένα αρχεία των δημόσιων υπηρεσιών.
Ανάμεσα στα βιβλία μου βρίσκονται ελάχιστα καταστατικά ενώσεως ατόμων με κοινό τόπο καταγωγής. Δεν έψαξα να βρω πιο πολλά, ένα δείγμα τους είναι αρκετό για να ενταχθεί στην πειραϊκή βιβλιογραφία που ετοιμάζω να εκδώσω.
Παρουσιάζω εδώ για πρώτη φορά έξι δυσεύρετα - άρα πολύ σπάνια - πειραϊκά εθνικοτοπικά καταστατικά.

*Κανονισμός του εν Πειραιεί Σωματείου «Κυθηραϊκή Αδελφότης».
Διαστάσεις 19,4Χ12,6 σελίδες 8.
Άρθρα 33.
Άρθρον 2. Σκοπός του σωματείου τίθεται η επίτευξις κοινωφελών έργων εν Κυθήροις, ιδία δε η γενίκευσις και βελτίωσις της εκπαιδεύσεως, η παροχή πάσης συνδρομής και αντιλήψεως εις τους χρήζοντας τοιαύτης συμπατριώτας, και εν γένει η ηθική και υλική ανάπτυξις παντός Κυθηρίου.
Άρθρον 28. Το σωματείον έχει σφραγίδα φέρουσαν κύκλω «Κυθηραϊκή Αδελφότης εν Πειραιεί».
Εν Πειραιεί τη 6 Ιουλίου 1885. Ο Πρόεδρος Θεόδωρος Κατσούλης. Ο Γραμματεύς Γεώρ. Π. Κορωναίος.
Η Κυθηραϊκή Αδελφότητα Πειραιώς - Αθήνων γράφει ως χρονολογία ιδρύσεως το 1889. Στεγάζεται στην οδό Ναυαρίνου 7.  

*Καταστατικόν του Συνδέσμου Αλληλοβοηθείας των εν Πειραιεί Ευρυτάνων.
Εν Πειραιεί. Τυπογραφείον “Φωνής Πειραιώς,, 1908.
Διαστάσεις 16,1Χ11,8 σελίδες 12.
Άρθρα 41.
Άρθρον 2ον
Σκοπός του Συνδέσμου είναι
1) Ο καταρτισμός κέντρου προς αδελφικήν συνεργασίαν των εν Πειραιεί ευρισκομένων Ευρυτάνων.
2) Η αμοιβαία ηθική και υλική υποστήριξις των μελών αυτού.
3) Η πνευματική ανάπτυξις των μελών αυτού.
4) Η περίθαλψις των ασθενούντων, των απόρων και των καταστάντων ανικάνων προς βιοποριστικήν εργασίαν ένεκα τυχαίου και ανεξαρτήτου της θελήσεώς των ατυχήματος μελών του Συνδέσμου και
5) Η εξεύρεσις εργασίας παντός Ευρυτάνος έχοντος ανάγκη τοιαύτης και δυστυχούντος.
Άρθρον 33^ον
Ο Σύνδεσμος έχει ιδίαν σημαίαν φέρουσαν εν τω μέσω την εικόνα της Θεοτόκου και άνωθεν τας λέξεις «Σύνδέσμος Αλληλοβοηθείας των εν Πειραιεί Ευρυτάνων».  
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ
Ο Πρόεδρος Ευθύμιος Α. Ιατρίδης
Ο Αντιπρόεδρος Κ. Σ. Τιόπουλος
Ο Γεν. Γραμματεύς Χαράλ. Δ. Παπανικολαΐδης
Ο Ταμίας Σεραφείμ Τιόπουλος
ΤΑ ΜΕΛΗ
Γ. Κοκοράβας
Γεώρ. Λαμπρόπουλος
Ιωάν. Θ. Τσιτούρης
Γ. Κ. Φασούλης
Φιλοκλής Γ. Γελαδόπουλος

     

*Καταστατικόν του εν Πειραιεί Υδραϊκού Συνδέσμου.
Εν Πειραιεί. Εκ του τυπογραφείου Γ. Ν. Αλεξάκη. 1909.
Διαστάσεις 15,3Χ10,9 σελίδες 16 με φολιδωτό λεπτό εξώφυλλο.
Άρθρα 32.
Άρθρον 2ον. Σκοπός του Συνδέσμου είναι η προαγωγή των Υδραϊκών συμφερόντων, η βοήθεια και υποστήριξις των μελών αυτού και εν γένει η επιδίωξις παντός συμβάλλοντος εις την ανάπτυξιν και πρόοδον αυτών.
Άρθρον 3ον. Ο σκοπός ούτος επιτυγχάνεται διά της συστάσεως μετοχικού των μελών αυτού Ταμείου, αποταμιευτηρίου, χορηγίας φαρμάκων και ιατρικής περιθάλψεως δωρεάν.
Άρθρον 28ον. Ο Σύνδεσμος έχει σφραγίδα φέρουσαν το σήμα της Υδραϊκής Σημαίας της Επαναστάσεως του 1821 και σημαίαν ομοίαν με την Υδραϊκήν σημαίαν της επαναστάσεως.
Εν Πειραιεί τη 12 Νοεμβρίου 1907   
Ο Πρόεδρος Κ. Δ. Ρασογιάννης
Ο Γεν. Γραμματεύς Ι. Μάνος
Ο Υδραϊκός Σύνδεσμος Πειραιώς ιδρύθηκε στα 1879.

      

*“ Ένωσις των εν Αθήναις & Πειραιεί Ιθακησίων,,
Σωματείον ανεγνωρισμένον. Καταστατικόν. Εν Αθήναις. 1925. Τύποις: ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Δ. ΔΑΒΙΑ Ευριπίδου 8 - Στοά Τσαγγάρη.
Διαστάσεις 16,2Χ11,9 σελίδες 12.
Άρθρα 21.
 Άρθρον 2ον. Σκοπός της Ενώσεως ταύτης είναι η εξυπηρέτησις των τοπικών συμφερόντων και αναγκών και η εξύψωσις της αλληλεγγύης μεταξύ των Ιθακησίων, προς πραγμάτωσιν κοινοφελών σκοπών.
Εν Αθήναις τη 6η Ιανουαρίου 1925.
Πρόεδρος Κωνσταντίνος Α. Σταθάτος Αντιπρόεδρος Ασκληπιός Α. Βρεττός

 

*Καταστατικόν της Αδελφότητος των εν Πειραιεί Κρητών “Η Ομόνοια„ Τροποποιηθέν και ψηφισθέν υπό της Γεν. Συνελεύσεως της 28ης Νοεμβρίου 1926. Τύποις : Ι. Σορώτου & Α. Δασκαλάκη. Πειραιεύς. 1927.
Διαστάσεις 14,7Χ11 σελίδες 16.

Άρθρα 31.
Άρθρον 1
Αποφάσει της Γενικής Συνελεύσεως των μέχρι σήμερον υφισταμένων εν Πειραιεί δύο Κρητικών Σωματείων «Η αδελφότης των εν Πειραιεί Κρητών και Ομόνοια», συγχωνεύωνται ταύτα εις έν υπό την επωνυμίαν «Αδελφότης των εν Πειραιεί Κρητών Ομόνοια» με έδραν τον Πειραιά και σκοπόν την όσον οίοντε ευρυτέραν πνευματικήν, Εθνικήν, Κοινωνικήν και εκπολιτιστικήν μόρφωσιν των μελών του, διά διαλέξεων και άλλων ενδεδειγμένων και συντελεστικών εις τούτο μέσων και την αλληλεγγύην μεταξύ των μελών ως οι Νομικοί και ηθικοί κανόνες κελεύουσι.
Άρθρον 19
Η Αδελφότης έχει σημαίαν την Εθνικήν φέρουσαν τας λέξεις «Αδελφότης των εν Πειραιεί Κρητών Ομόνοια» και εν τω μέσω την ύψωσιν του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού και Λάβαρον με την επωνυμίαν της Αδελφότητος και εν μέσω τους Αγίους Δέκα.
Άρθρον 20
Η Αδελφότης έχει σφραγίδα σχήματος στρογγύλου φέρουσαν γύρω τας λέξεις «Αδελφότης των εν Πειραιεί Κρητών Ομόνοια» και εν τω μέσω την ύψωσιν του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.
Εν Πειραιεί τη 15 Δεκεμβρίου 1926   
Ο Πρόεδρος Ιωσήφ Βαρδινογιάννις
Ο Αντιπρόεδρος Γεωρ. Παλιεράκις
Ο Γεν. Γραμματεύς Ιωάν. Ψαράκις
Ο Ταμίας Νικόλ. Συμινελάκης
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ
Ιωσήφ Κοπακάκις, Γεώργ. Ανουσάκις, Γεώργ. Γαλάνης, Μανούσος Ροδάμης, Γεώργ. Κοκκίνης, Αριστ. Χανδράκις, Αποστ. Περπιράκις, Γεώργ. Περιφεράκις, Μιχ. Καρακατσάνης, Εμμ. Ντεντιδάκις, Ηλίας Στεφανουδάκις, Αριστ. Τσομπανάκις.  

 
*Καταστατικόν του Συλλόγου των εν Αθήναις και Πειραιεί Ακαρνάνων.
Σύλλογος Ακαρνάνων. Ανεγνωρισμένον σωματείον δυνάμει της υπ’ αριθ. 12965 - 1930 αποφάσεως του δικαστηρίου των εν Αθήναις Πρωτοδικών. 1931. Εν Αθήναις.
Διαστάσεις 16,7Χ12 σελίδες 16.
Άρθρα 24.
Άρθρον 2ον.
Σκοπός του Συλλόγου έσται:
1. Η ηθική αλληλεγγύη των μελών αυτού.
2. Η ηθική και πνευματική ανάπτυξις αυτών.
3. Η ιατρική, φαρμακευτική και νοσηλευτική εν γένει περίθαλψις των μελών του Συλλόγου.
4. Η περίθαλψις και προστασία των απόρων μελών αυτού, της απορίας αυτών βεβαιουμένης παρά τριών τουλάχιστον μελών.
5. Η παρακολούθησις ζητημάτων αφορώντων την Ακαρνανίαν και αναγομένων εις έργα ευποιΐας και προόδου της εν γένει καταστάσεως αυτής και η συμβολή αυτού προς επίλυσιν των ζητημάτων τούτων.
ΟΙ ΙΔΡΥΤΑΙ
Αντωνόπουλος Κωνσταντίνος
Αναγνωστέλος Πέτρος
Καργιώτης Κωνσταντίνος
Καριώτης Αριστείδης
Καραλής Χρήστος
Καραλής Ευριπίδης
Κοιμήσης Ευστάθιος
Κρέμος Σωτήριος
Λιάλιος Απόστολος
Μπαμπινιώτης Δημήτριος
Μπουζάκης Θεόδωρος
Νέμπαρης Παναγιώτης
Παπαστάμου Ανδρέας
Προκάκης Γεώργιος
Στεργιάτος Αναστάσιος
Σφονδύλης Χρήστος
Τζούρος Θεόδωρος
Τραυλός Παναγιώτης
Χατζόπουλος Αριστοτέλης

Εκτός από τα καταστατικά και τους κανονισμούς κάποιοι εθνικοτοπικοί σύλλογοι εξέδωσαν κατά καιρούς - εκτός από εφημερίδες - διάφορα βιβλία με ποικίλο περιεχόμενο, όπως ονόματα με διευθύνσεις μελών, την ιστορία τους, ιστορικά στοιχεία κι αναμνήσεις του τόπου προέλευσης, λαογραφία, ποίηση, ενημέρωση.
Ένα τέτοιο έντυπο είναι το παρακάτω της Αδελφότητας Γαρδικιωτών που ιδρύθηκε στα 1956.
Περιέχει τον κατάλογο «των εν Αθήναις και Πειραιεί Γαρδικιωτών» (263 άτομα), τους «εν Αθήναις και Πειραιεί εκ Μουτσιάρας» καταγόμενους (73 άτομα), τους «εκ Τυφλοσελίου εν Πειραιεί διαμένοντες» (12 άτομα) ενώ τέλος στην σελίδα 16 αναφέρονται οι «εν Αθήναις Τζουρτσιώται».
Το Γαρδίκι είναι χωριό του νομού Τρικάλων. Η Μουτσιάρα λέγεται και Αθαμανία, το Τυφλοσέλι είναι το Δροσοχώρι και Τζούρτζια είναι το χωριό Αγία Παρασκευή.

 

Αδελφότης των εν Αθήναις & Πειραιεί Γαρδικιωτών. Εν Πειραιεί. 1957. Τύποις: Δημ. Σακελλίου, Ζωοδ. Πηγής 15, Αθήναι. Διαστάσεις 20Χ14,2 σελίδες 16, οι σ. 7 - 10 με φωτογραφίες.

        

Στα 1957 πρόεδρός της ήταν ο Απόστολος Μαλέγκος. Το 1959 είχε μεταφέρει την έδρα της στην οδό Δημητρίου Γούναρη 27 (1^ος όροφος αρ. 8) όπου στο ίδιο κτήριο στεγαζόταν οι συντοπίτες Γαρδικιώτης Γεώργιος, Γαρδικιώτης Κώστας, οι αδελφοί Πορέβη, ο δικηγόρος Αθανάσιος Βλαχοκώστας. Τα γραφεία της από το 1988 βρίσκονται στην ίδια οδό, Δ. Γούναρη 21 - 23.