Βυζάστρα Κωνσταντινιά: Μία τροφός στον Πειραιά του 1838

                                                                               Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ένα ευχάριστο ξάφνιασμα, μέσα στα τόσα ατακτοποίητα κι αδιάβαστα μέχρι τώρα χαρτιά της συλλογής μου. 

Πολύ πριν μεγαλώσει η πόλη, τότε που διένυε τον τρίτο της χρόνο, όταν η φιλανθρωπία δεν είχε τεθεί υπό την προστασία της οργανωμένης ιδιωτικής πρωτοβουλίας ή της κρατικής μέριμνας, όταν δεν υπήρχε κάποιο είδος παιδικού σταθμού και δεν είχε ιδρυθεί ορφανοτροφείο, ο δήμος Πειραιώς με τις υπηρεσίες του, το διορισμένο προσωπικό του, ειδικά της αστυνομίας, ήταν εκείνος ο οποίος αναλάμβανε την διεκπεραίωση κάθε κοινωνικού έργου, την αντιμετώπιση ενός τυχαίου ή έκτακτου περιστατικού όπως του παρακάτω: το πρωί της 28 Νοεμβρίου 1838 βρέθηκε έξω από την πόρτα του αστυνομικού καταστήματος ένα βρέφος, κοριτσάκι, τοποθετημένο μέσα σε ένα ζεμπίλι [είδος σάκου από ψάθα, χοντρό ύφασμα ή δέρμα, ίσως εδώ απλά ένα πανί]. Η Αστυνομία το πήρε, το φρόντισε ως όφειλε και το παρέδωσε σε μια βυζάστρα [σύμφωνα με το λεξικό του Τεγόπουλου - Φυτράκη «γυναίκα που θηλάζει ξένο μωρό με αμοιβή, τροφός, παραμάνα] με το όνομα Κωνσταντινιά με την συμφωνία να το θρέφει και να το περιποιείται δίνοντάς της μισθό 20 δραχμές τον μήνα. Το επεισόδιο αυτό υπέβαλλε γραπτώς στην δημαρχία για να το γνωρίσει και να ενεργήσει τα δέοντα. Επισημαίνει επίσης ότι κάνει κάθε προσπάθεια να ανακαλύψει ποιος έκανε αυτήν την πράξη ώστε να τον συλλάβει και να ενημερώσει αμέσως τις αρχές.
Πέρασε ένας και πλέον μήνας. Φτάσαμε στην τελευταία μέρα του χρόνου, στις 31 Δεκεμβρίου  1838. Η Αστυνομία πάλι, σε αναφορά της προς την δημαρχία, μας υπενθυμίζει ότι η Κωνσταντινιά, χωρίς να δίνει επώνυμο αλλά μόνο τον τόπο καταγωγής της, την Κρήτη, έχει από τότε στην επιστασία και στην περιποίησή της το έκθετο βρέφος της 28 Νοεμβρίου, που - αν δεν είχε πάνω στα ρουχαλάκια του το όνομα - ίσως το βάπτισε και του έδωσε το όνομα Χρυσηίδα. Με αίτησή της έλαβε έγγραφη βεβαίωση του γεγονότος ώστε να την χρησιμοποιήσει σαν πιστοποιητικό για κάθε νόμιμη χρήση.
Εδώ σταματάει κάθε πληροφορία εκ μέρους μου για την Κωνσταντινιά την Κρητικιά και την μικρή, με το σπάνιο όνομα Χρυσηίδα που θήλασε.
Έτσι δεν ξέρουμε κάτι περισσότερο για την τύχη τους, τι απέγιναν στην υπόλοιπη ζωή τους κι αν άφησαν απογόνους έως σήμερα.
Αυτό που τελικά μας βγάζουν οι δύο επιστολές, είναι ότι μάθαμε την ύπαρξη δύο συγκεκριμένων ατόμων του γυναικείου φύλου στον Πειραιά των πρώτων χρόνων, αφού τα υπόλοιπα έγγραφα εξαντλούνται στο να περιγράφουν τον βίο και την πολιτεία του πλέον δραστήριου - ως σημείο αναφοράς για την δημιουργία του - ανδρικού πληθυσμού.                  

ΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
1-  Δίφυλλο σκληρό χαρτί με ραβδώσεις. Υδατόσημο θυρεός με κορώνα. Παραπομπή στην φίρμα Α. M. POLLERA και AIMASSO. 

Αριθ. Πρ. 957.                     ελ. 28. 9βρίου 1838.

Διεκ. 586                                 αρ. Πρ. 849.

Την 28. 9βρίου 1838

Εν Πειραιεί

ελ. 28. 9βρίου 1838

αρ. πρ. 849.

Προς τον Δήμαρχον Πειραιώς.

Σήμερον πρωΐ ευρέθη έξωθεν

της θυρός του Αστυνομικού Καταστή

ματος έν βρέφος θήλεον επ’ ενός
ζεμπιλίου.

Η Αστυνομία λαβούσα αυτό

εφρόντισε κατά χρέος και παρέδωσεν

εις μίαν βυζάστραν Κωνσταντινιάν

ονομαζομένην με συμφωνίαν

να το θρέφη και τι περισσότερον, και

λαμβάνει δραχμάς είκοσι κατά

μήνα.

Την περίστασιν ταύτην υποβάλλει

υπ’ όψιν της Σ. Δημαρχίας προς

γνώσιν της και ενέργειαν των περί αυτών.

Κάμνει δε την παρατήρησιν, ότι

καταγίνεται εις εξέτασιν προς ανακά

λυψιν του πράξαντος την πράξιν

ταύτην∙ και τον παραδώσει θέλει ειδοποιήσας

αμέσως την Σ. Δημαρχίαν.

Ευπειθέστατος

Ο Αστυνόμος

Γ. Πάγκαλος

[Σφραγίδα κυκλικά ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ/ στο κέντρο Α ϚΥ/ ΝΟΜΙΑ / ΠΕΙΡΑΙΩΣ/ 1835 και υπογραφή του Γεράσιμου Πάγκαλου]

2 - Δίφυλλο σκληρό χαρτί με ραβδώσεις. Υδατόσημο θυρεός με κορώνα. Παραπομπή στην φίρμα Α. M. POLLERA και AIMASSO. 

Αρ. Πρ. 1064.                             

Δ. 635.                                                                   

εν Πειραιεί 31.10βρίου 1838.        

ελ. 31. Χβρίου 1838.

αρ. Πρ. 948.

επίδοσις εντάλμ. αρ. 162.

η αστυνομία Πειραιώς.

Προς την Σ. Δημαρχίαν

Πειραιώς.

η Κωνσταντινιά Κρητικιά

έχει εις την επιστασίαν και πε-

ριποίησίν της το εκτεθέν βρέ-

φος κατά την 28. 9βρίου παρελ-

θόντος μηνός ονομαζόμενον

Χρυσηίδαν, από αυτής της επο-

χής μέχρι σήμερον∙ όθεν

δίδεται το παρόν κατ’ αίτησίν

της διά της χρησιμεύση όθεν

αιτείται.

Ευπειθέστατος

Ο Αστυνόμος.

[Υπογραφή] Γ. Πάγκαλος.

[Σφραγίδα της Αστυνομίας Πειραιώς]