Ανέκδοτες σημειώσεις για τα 180 χρόνια του Δήμου Πειραιά.

                                                                               Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Χαιρετίζοντας την έκδοση της ΠΟΛΙΣ - Ζω στον Πειραιά και με αφορμή τον εορτασμό των 180 χρόνων από την ίδρυση του Δήμου Πειραιά θα παρουσιάσω στην νεοελληνική ανέκδοτες χειρόγραφες σημειώσεις του 19^ου αιώνα που αφορούσαν στην εποχή της δημιουργίας του μεγάλου μας λιμανιού. Το πρώτο κείμενο επιβεβαιώνει την ύπαρξη βοσκών, το δεύτερο μάς περιγράφει την κατάσταση του εμπορικού κόσμου στα 1836, το τρίτο αναφέρεται στην, πολύ πριν συνταχθεί ο κώδικας οδικής κυκλοφορίας, απαγόρευση της μεγάλης ταχύτητας, τότε που φυσικά αντί για αυτοκίνητα χρησιμοποιούσαν άλογα και άμαξες.

*Ποιμένων διαμονή. Στον χώρο που διαλέχτηκε να ιδρυθεί ο Πειραιάς ζούσαν κάποιοι βοσκοί. Αυτοί έπρεπε να απομακρυνθούν για πολλούς λόγους, κυρίως υγιεινής. Στις 24 Φεβρουαρίου 1836 ο δήμαρχος διέταξε τον αστυνόμο να φύγουν οι ποιμένες από τα όρια του δήμου που εκτείνονταν «μέχρι του τετρακώμου και μέχρι του ελαιώνος», ή να κάνουν αίτηση για να βγάλουν άδεια διαμονής.
Στις 17 Μαρτίου 1836 παρέμεναν απέναντι από την πόλη κοντά στο περιβόλι του κυρίου Βώκου. 

*Εμπόριον. Στον Πειραιά πριν μετατεθεί η πρωτεύουσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα κατοικούσαν γύρω στα 50 άτομα σε ξύλινα παραπήγματα. Μόλις γνωστοποιήθηκε η μετάθεση, έτρεξαν πολλοί και μάλιστα εκείνοι που έμεναν στον Πειραιά μέχρι τότε στις παράγκες οι μικρέμποροι και παντοπώλες και οινοπώλες, να χτίσουν σπίτια και αποθήκες εμπορευμάτων κυρίως κοντά στο τελωνείο και καταστήματα, φερ’ ειπείν καφενεία, οινοπωλεία, παντοπωλεία με την ελπίδα ότι άμα ανεβεί ο βασιλιάς στην Αθήνα αφού θα γίνει ο Πειραιάς επίνειο και εμπορικός σταθμός της έμελλε γρήγορα να γεμίσει κατοίκους. «Και η μεν ελπίς αληθής, αλλ’ ο χρόνος της πληρώσεως των ελπίδων εκάστου βραχύτατος»: γιατί πήγαν μεν στα 1834 και 1835 από άλλα μέρη στον Πειραιά πολλοί κάτοικοι, μα ούτε τα εμπορεύματα ούτε οι κάτοικοι ήσαν τόσοι, ώστε να γεμίσουν οι μεγάλες αποθήκες και να ενοικιαστούν οι ευρύχωρες κατοικίες.          

Εξ αιτίας αυτού στα 1836, παρότι οι κάτοικοι του Πειραιά έγιναν τριάντα φορές περισσότεροι από εκείνους του 1833, τα χρηματικά κεφάλαια στην αγορά ήσαν αναλόγως μικρότερα, επειδή βρίσκονταν άχρηστα στις οικοδομές, ενώ οι τόκοι  βαρύτατοι. Το εμπόριο λοιπόν γύρω στα τέλη του 1836 ήταν στον Πειραιά σε τέτοια οικτρή κατάσταση, ώστε κάποιοι από τους οφειλέτες σκόπευαν μέσα στην απελπισία τους να εγκαταλείψουν την νεόχτιστη πόλη.   

Πριν όμως γίνει αυτό έκαναν σκέψεις για να βρουν διάφορους τρόπους για την εξεύρεση χρημάτων, η πιο πρόσφορη τους φάνηκε να ιδρυθεί δανειστική τράπεζα,    
της οποίας την σύσταση ζήτησαν οι κάτοικοι μέσω της δημαρχίας στις 22 Οκτωβρίου 1836. Αλλά αυτό που και να ήθελε η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να κάνει για τους Πειραιώτες, πραγματοποιήθηκε με τον γρήγορο συνοικισμό της πόλης. 

*Ιππηλασία. Η ματαιότητα των ανθρώπων πολλές φορές γίνεται αιτία πολλών κακών. Έπαρση, κενοδοξία, απερισκεψία είναι η επιτηδευμένη ιππηλασία, δηλαδή το τρέξιμο με άλογα και η αρματοδρομία, δηλαδή ο αγώνας δρόμου με άμαξες μόνο και μόνο για επίδειξη, για προσπέρασμα, για άγρια εκτόνωση ενστίκτων. Κάποιοι νέοι το έχουν παρακάνει, ειδικά όσοι έχουν πομπώδες ύφος. Αυτό γίνεται παντού, προ πάντων στην Αθήνα και στον Πειραιά όπου συνέβησαν και δυστυχήματα. Για να προλάβει κι άλλα παρόμοια, στις 2 Ιουνίου 1836 ο έπαρχος Αττικής προσκάλεσε τον δήμαρχο να κοινοποιήσει με έγγραφα αλλά και να αναγγείλει με κήρυκες ότι απαγορεύεται αυστηρώς «το ιππηλατείν και αρματοδρομείν»  στην πόλη ή στην λεωφόρο που οδηγεί από τον Πειραιά στην Αθήνα.

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ.

*Ποιμένες. Ποιμένων διαμονή. Τη 24 Φεβρουαρίου 1836 προσεκάλεσεν ο δήμαρχος τον αστυνόμον ίνα οι ποιμένες ή εξέλθωσι των ορίων του δήμου άτινα εκτείνονται μέχρι του τετρακώμου και μέχρι του ελαιώνος, ή αιτήσωνται άδειαν διαμονής.
Τη 17 Μαρτίου 1836 διέτριβον απέναντι της πόλεως πλησίον του περιβολίου του κ. Βώκου.
----
Ποιμένες.  1838 

Νικόλαος Ψιλοκάλαμος Πάρος
Βασίλειος Ξηροτάγαρος Αθηναίος
Βασίλειος Κάνος Αθηναίος

*Εμπόριον. Εν Πειραιεί προ της μεταθέσεως της πρωτευούσης εκ Ναυπλίου εις Αθήνας κατώκουν περί τους 50 ανθρώπους εν παραπήγμασι ξυλίνοις. Άμα δ’ εγνώσθη η μετάθεσις, έσπευσαν πολλοί και μάλιστα οι τέως εν παραπήγμασι μικρέμποροι και οινοπώλαι και παντοπώλαι εν Πειραιεί να οικοδομήσωσιν οικίας, αποθήκας εμπορευμάτων παρά το τελωνείον μάλιστα και άλλα καταστήματα, φερ’ ειπείν καφενεία, οινοπωλεία, παντοπωλεία επί τη ελπίδι ότι άμα τη μεταβάσει του βασιλέως εις Αθήνας ο Πειραιεύς ως επίνειον και εμπορείον αυτών τάχιστα έμελλεν να πληρωθή κατοίκων. Και η μεν ελπίς αληθής, αλλ’ ο χρόνος της πληρώσεως των ελπίδων εκάστου βραχύτατος: διότι μετέβησαν μεν τω 1834 και 1835 πολλοί κάτοικοι αλλαχόθεν εις Πειραιά, αλλά ούτε τα εμπορεύματα ούτε οι κάτοικοι ήσαν τόσοι, ώστε να πληρωθώσι μεν αι μεγάλαι αποθήκαι ενοικιασθώσι δε αι ευρύχωροι οικίαι. Τούτου δ’ ένεκα τω 1836, ει και οι κάτοικοι Πειραιώς ήσαν τριακονταπλασίονες των του 1833, 

τα χρηματικά κεφάλαια εν τη αγορά ήσαν ελάσσονα αναλόγως, διότι έκειντο άχρηστα εν ταις οικοδομαίς, οι δε τόκοι ήσαν βαρύτατοι. Το εμπόριον λοιπόν περί τω 1836 λήγον διέκειτο εν Πειραιεί δι’ έλλειψιν χρημάτων, ούτως οικτρώς, ώστε τινές των οφειλετών εσκόπουν εν απελπισμώ όντες να εγκαταλείπωσι την νεόκτιστον πόλιν.
Πριν ή δε τούτο εγένηται εσκέψαντο περί διαφόρων τρόπων εξευρέσεως χρημάτων, ων προσφορώτατα εφάνει η ίδρυσις δανειστικής τραπέζης, ης την σύστασιν εξητήσαντο οι κάτοικοι διά της δημαρχίας τη 22 Οκτωβρίου 1836. Αλλ’ ότι η κυβέρνησις και θέλουσα δεν ηδυνήθη να πράξη υπέρ των Πειραιέων, εγένετο διά του ταχέως συνοικισμού της πόλεως.

*Ιππηλασία. Η ματαιότης των ανθρώπων πολλάκις γίνεται αιτία πολλών κακών. Ματαιότης, κενοδοξία, κουφότης είναι η επιτετηδευμένη ιππηλασία νεανίσκων μάλιστά τινων ευπαρύφων, εξ ης και αλλαχού μεν, μάλιστα δ’ εν Αθήναις και Πειραιεί δυστυχήματα συνέβησαν. Εις το προλαβείν και άλλα τοιαύτα, τη 2 Ιουνίου 1836 ο έπαρχος Αττικής προσεκάλεσε τον δήμαρχον, ίνα κοινοποιήση διά εγγράφων και κηρύξη διά κήρυκος ότι απαγορεύεται αυστηρώς το ιππηλατείν και αρματοδρομείν εν τη πόλει ή εν τη εκ Πειραιώς εις Αθήνας άγουσαν λεωφόρον.

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΟΛΙΣ - Ζω στον Πειραιά. Φύλλο 1^ο, Μάιος 2016, σελ. 3. Εδώ συμπληρωμένο με τα πρωτότυπα κείμενα.