Λογοτεχνικό Τετράδιο.

Ένα ανεπίσημο περιοδικό συντροφιάς «προς μίμησιν».

                                                                                Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης. 

Υπήρξα συνεπής αναγνώστης της εφημερίδας «Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ» του Παύλου Πέτσα στα τελευταία χρόνια της έκδοσής της. Την Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2002, στη σελίδα 6, διάβασα το άρθρο του φίλου γιατρού Μανώλη Χριστουλάκη με τίτλο «Μια λογοτεχνική συντροφιά» κι αμέσως (Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2002) έσπευσα να το χαιρετήσω στην στήλη «Εν Πειραιεί τη...» που διατηρούσα σε άλλη πειραϊκή εφημερίδα, την «ΠΕΙΡΑΪΚΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ» (Αρ. φύλλου 47, σελ. 12) της Χρυσούλας Αξυπολύτου. 

Είχα γράψει ακριβώς:

Μια ανώνυμη «Λογοτεχνική Συντροφιά»

Είναι παρήγορο να βλέπεις να δημοσιεύονται σε πειραϊκές εφημερίδες άρθρα με άγνωστα - σε πολλούς - λογοτεχνικά περιοδικά, εκδόσεις μιας πρόσκαιρης ομάδας ανήσυχων πολιτιστικά ανθρώπων. Εδώ αναφέρομαι στο "Λογοτεχνικό Τετράδιο" που έβγαλε η "Λογοτεχνική Συντροφιά" με ημερομηνία πρώτου τεύχους 16.1.1989. Εκτός όμως από τον επιμελητή γιατρό Μανώλη Αρ. Χριστουλάκη και την πρωτοβουλία - προτροπή του Δαμιανού Στρουμπούλη, για την ιστορία νομίζω πως θα έπρεπε να καταγραφούν κι οι υπόλοιποι της παρέας...

Δεν πρέπει να ασχολήθηκα πάλι μαζί του - υπάρχουν τόσα σκόρπια κείμενά μου που είναι άθλος να τα συγκεντρώσω, πόσο μάλλον να τα θυμηθώ.

Πολύ σύντομα, στις 10 Φεβρουαρίου 2002, βρήκα το δεύτερο τεύχος και αργότερα, στις 3 Μαρτίου 2006 ανακάλυψα επιτέλους το πρώτο μαζί με το πρωτότυπο του δεύτερου! Έτσι μάλλον είμαι από τους ελάχιστους τυχερούς που έχουν όλη την «σειρά» του περιοδικού.

Η λογοτεχνική συντροφιά συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία και προτροπή του Δαμιανού Στρουμπούλη 

(1919 - 1995).

Το πρώτο τεύχος βγήκε με ημερομηνία την 16η Ιανουαρίου 1989. Το παρουσιάζω όπως σελιδοποιήθηκε.

Το πρώτο τεύχος. «Εξώφυλλο: Μανώλης Χριστουλάκης. Επιτρέπεται η απεριόριστη φωτοανατύπωση μέρους ή όλου του τεύχους με μόνο όρο την αναφορά σ’ αυτό».

Φύλλο 2. Το «λογοτεχνικό τετράδιο» φωτοτυπήθηκε σε 15 αριθμημένα αντίτυπα με τη φροντίδα και τη δαπάνη του γιατρού Μανώλη Χριστουλάκη. Προσφορά στους φίλους που συγκροτούν την «Λογοτεχνική Συντροφιά» και σε ανάμνηση της συνάντησής των στις 16.1.89 στη λέσχη του Φ.Ο.Π. [Το παρόν είναι το 

9^ο αντίτυπο].

Φύλλο 3. Τον πρόλογο υπογράφει ο ίδιος ο Μανώλης Αριστείδου Χριστουλάκης με τα αρχικά Ε.Α.Χ.

Η ταυτότητά μας.

Η «Λογοτεχνική Συντροφιά» είν’ ακριβώς αυτό που τ’ όνομά της λέει.

Μηδέ καινούργιο σωματείο είναι, μηδ’ άλλο να αντιπαλαίψει ή να υποκαταστήσει ήρθε.

Μακριά από δόξες και τιμές, σφραγίδες και ηγέτες, ψηφοφορίες και πλειοψηφίες, οι φίλοι που την συγκροτούν μιάν έχουν μόνο κοινή επιθυμία.

Ο ένας τον άλλο να νοιαστεί και του συντρόφου την κρίση και τη γνώμη να ακούσει, που ειλικρινά και άδολα, γιοματ’ αγάπη και κατανόηση θα μιλήσει γι’ αυτό που τόσο πάσχισε μια νύχτα πόνου ή χαράς να γράψει.

Κοντά σ’ αυτό ο καθένας, αξιωμένος ή πρωτόβγαλτος της θείας Τέχνης του λόγου υπηρέτης, παλεύει για να ριζώσουν, να στεριώσουν στενοί δεσμοί και σχέσεις ανθρώπινες, ειλικρινής και ανυπόκριτη φιλία ανάμεσα στους συντρόφους.

Η «Λογοτεχνική Συντροφιά» ήρθε πράγματι να γιομίσει ένα κενό και να ικανοποιήσει μια βαθειά ανθρώπινη ψυχική ανάγκη, αφού τα μέχρι τώρα σχήματα την προσπερνούν με αδιαφορία.

Αυτών των απλών ανθρώπων, χαμηλόφωνων και καθιερωμένων, που πέρα από το σμίλεμα, πεζό ή ποίημα, του λόγου, αναζητούν την αναπόκριτη, ειλικρινή, θερμή, φιλική παρουσία και κατανόηση του συνανθρώπου. 16.1.89. Ε.Α.Χ.

Φύλλο 4. «Στοιχειά που παλεύουν». Του Δαμιανού Στρουμπούλη. [Η στεριά και η θάλασσα τρώγονται μεταξύ τους. Η  Ύδρα είναι πολύ σκληρό νησί, άλιωτο. Δεν έχασε από την μέρα που γεννήθηκε ούτε δράμι..] 

Φύλλο 5. Ο Νίκος Σκαράκης παρουσιάζει ένα «Απόσπασμα από την προς έκδοση μυθιστορηματική βιογραφία του Παύλου Κουντουριώτη».  

Φύλλο 6. Μήδεια. Ποίημα της Μαντώς Κατσουλού.  Κάτω αριστερά η ημερομηνία 11/88. 

Φύλλο 7. Ο Λευτέρης Μαρματσούρης εκθέτει την «Πορεία για την Παγχαία» (ή Παντούμ) από την Ανθολογία Δαυλού 1987.

Φύλλο 8. «Φυλετικές διακρίσεις», ποίημα της Ειρήνης Ν. Μαντά.

Φύλλο 9. Απόσπασμα από το ποίημα «Ερωτευμένη μητέρα». Του Πότη Κατράκη.

Φύλλο 10. «Στο Λάμπρο Πορφύρα». Ποίημα του Κώστα Πάλμου. Πειραιάς 15 - 4 - 83.

Φύλλο 11. «Εξ ουρανού». Ποίημα της Ειρήνης Αλιφέρη.

Φύλλο 12. «Όνειρό μου». Μανώλης Χριστουλάκης. Ιανουάριος 1988.

Φύλλο 13. «Μιά μικρή ιστορία αρχίζει». Ο Μανώλης Χριστουλάκης κάνει αναφορά στο ιστορικό της λογοτεχνικής συντροφιάς. Στο κάλεσμά του Στρουμπούλη «ανταποκρίθηκαν 23 φίλοι που συναντήθηκαν για πρώτη φορά την Τρίτη και 13 του Δεκέμβρη 1988 στο θεατράκι του Λυκείου Παπαϊωάννου».

Η δεύτερη συνάντηση έγινε στις 16 Ιανουαρίου 1989 στον Φυσιολατρικό Όμιλο Πειραιώς. [Ιδρύθηκε στα 1927. Τα γραφεία του βρίσκονται στην οδό Μεσσηνίας 14 - 16, πλατεία Αλεξάνδρας]. «Με λιτούς μεζέδες και καλή ρετσίνα χαλάρωσε ο νους και λύθηκε η γλώσσα. Οι φίλοι μίλησαν, διάβασαν ποιήματα ή αποσπάσματα από πεζά τους, χαρήκανε και ευφρανθήκανε». Την οργάνωση συντόνισε ο Μανώλης Χριστουλάκης, οπότε και τύπωσε τα εν λόγω αντίτυπα. Την επόμενη συνάντηση ανέλαβε να πραγματοποιήσει η Ειρήνη Αλιφέρη.

Φύλλο 14. Παρόντες στην συνάντηση στις 16.1.89 ήταν όλοι οι παραπάνω συν ο Χρήστος Αδαμόπουλος του οποίου όμως δεν περιέχεται κείμενό του στο φύλλο.

Το δεύτερο τεύχος. «Το εξώφυλλο είναι αντιγραφή από το 1^ο τεύχος του «λογοτεχνικού τετράδιου» που φιλοτέχνησε ο φίλος γιατρός Μανώλης Χριστουλάκης».

 

Το τεύχος 2 έχει χρονολογηθεί στις 20 Απριλίου 1989.

Είναι πιο οργανωμένο, σελιδαριθμείται κανονικά.

Φύλλο 1. Το «λογοτεχνικό τετράδιο», τεύχος 2, φωτοτυπήθηκε σε 15 αριθμημένα αντίτυπα με την φροντίδα και δαπάνη της Μαντώς Κατσουλού. Προσφορά στις φίλες και φίλους της που συγκροτούν την «Λογοτεχνική Συντροφιά» και σε ανάμνηση της συνάντησής των στις 20 - 4 - 1989 στη λέσχη του Φ.Ο.Π.

Φύλλο 2. «Ακόμα λίγα για την ταυτότητά μας». Η «Λογοτεχνική Συντροφιά» είναι και παραμένει αυτό που ήδη στο πρώτο τεύχος γράφτηκε.

Μια παρέα ανθρώπων που επιμένουν να ασχολούνται, πέρα από τα βιοποριστικά, με τη λογοτεχνία και ιδιαίτερα την ποίηση.

Μακρυά από ηγεσίες, ψηφοφορίες, συμβούλια. Φίλοι και σύντροφοι ισότιμοι με μόνη επιθυμία να μάθουμε περισσότερα για την τέχνη των συντρόφων μας.

Να μάθουν αυτοί περισσότερα για του καθένα μας χωριστά την τέχνη, τον λόγο και την έκφραση.

Ν’ ανταλλάξουμε γνώμες, κρίσεις. Να πάρουμε και να δώσουμε συμβουλές ανάμεσά μας.

Κι’ ακόμα, να δώσουμε όση περισσότερη ζεστασιά μπορούμε ό ένας στου άλλου την ψυχή. Κι’ απόκριση στα όποια ερωτήματα γύρω από το θέμα «τέχνη του εκφράζεσθαι» κατά καιρούς εγείρονται. Μια πνευματικού περιεχομένου συζήτηση επί «στρογγυλής τραπέζης». Τίποτα περισσότερο. Τίποτα λιγώτερο. 20 - 4 - 1989. Μαντώ.

Φύλλο 3. «Οι πτωχοί τω πνεύματι». Σκέψεις του Δαμιανού Στρουμπούλη με ημερομηνία 15.4.89.

Φύλλο 4. Απόσπασμα από το βιβλίο τους Ειρήνης Αλιφέρη «Ιουλιανή η Παραβάτισσα».

Φύλλο 5. Η Ελευθερία Δημοτάκη - Ροδαράκη παρουσιάζει μια ιστορία - ανέκδοτο σχετική με τον καιρό.

Φύλλα 6 και 7. Απόσπασμα από το διήγημα «Μια τρεχαντήρα χάνεται...» (μια αληθινή ιστορία) του Μανώλη Χριστουλάκη.  

Φύλλο 8. Ποίημα της Πόπης Πασπαλιάρη.

Λόγια στην τύχη.

Τα βραδυνά, τα αγαλινά,

η κάθε ώρα που περνά

γεμίζει δάκρυ·

λες και απολογείται ο νους

σε κάποιους φίλους μακρυνούς

στης γης μιάν άκρη.

Τα πρωϊνά, τα φωτεινά,

σαν πάρει η ημέρα να γυρνά

ποιός το προσέχει;

μεσ της ρουτίνας τον ρυθμό

σε δρόμο δίχως αριθμό

η σκέψη τρέχει.

Και μοναχά ο Ποιητής

σαν αμερόληπτος κριτής

παίρνει να γράψει·

πάντοτε, λίγος ο καιρός,

και κείνος άγρυπνος φρουρός

σ’ άγιες επάλξεις.

Πειραιάς 20 - 4 - 1989

Φύλλο 9. «Κύριε...». Ποίημα της Τούλας Σουβαλιώτου - Μπούτου.

Φύλλο 10. «Στους συμμάχους που πέσανε για την Ελλάδα». Ποίημα της Ρένας Μαντά.

Φύλλο 11.

Η έρημος.

Χανόμαστε μέσα στην έρημο

του είναι μας

και οι ζωές μας

δεν ξεφυτρώνουν στα παρτέρια –

πού να τα βρουν τα παρτέρια οι οάσεις.

 Έχω να σε δω

από τον περασμένο αιώνα.

Τι έγινες;

Χάθηκες;

Έπεσες; Χτύπησες;

Μέσα στην άγνοια του κόσμου μας

βρισκόμαστε

και στην βουή του μέλλοντος

θα χαθούμε.

Ελένα Ν. Κατσουλού. Πειραιάς 1988.

Φύλλο 12. Το ποίημα «Χιόνι» από την συλλογή «Περιπλάνηση» του Λευτέρη Μαρματσούρη. «Γράφτηκε μπαίνοντας στο στενό του Ελλησπόντου μετά από χιονοθύελλα το πρωΐ της 9 - 1 - 1981».

Φύλλο 13. «Ο Αραμπάς». Ποίημα του Κώστα Πάλμου.

Φύλλο 14. «Επιδιωγμός». Ποίημα της Μαντώς Κατσουλού.

Φύλλο 15. «Εικόνες VII». Ένα ακόμα ποίημα της Μαντώς Κατσουλού. 

Φύλλο 16. Και η μικρή ιστορία συνεχίστηκε...

Μετά την ανταπόκριση στο κάλεσμα του φίλου Δαμιανού Στρουμπούλη, στις 13 - 12 - 88, η «Λογοτεχνική Συντροφιά», όπως αυθόρμητα αποκαλείται, συνέχισε τις τακτικές της συναντήσεις μέσα στον χειμώνα και την άνοιξη του ’89.

Στις συγκεντρώσεις της μαζεύονταν από 10 έως 20 φίλοι λογοτέχνες. Η πρώτη συγκέντρωση στις 

16 - 1 - 89. Η δεύτερη στις 2 - 2 - 89. Η τρίτη στις 21 - 2 - 89.

Η επόμενη στις 21 - 3 - 89. Κατόπιν στις 4 - 4 - 89.

Και η τελευταία, για τούτη τη χρονιά, στις 20 - 4 - 89, οργανωμένη από την Μαντώ Κατσουλού.

Οι συναντήσεις έγιναν άλλες στη φιλόξενη αίθουσα του ΦΟ.Π. και άλλες σε σπίτια φίλων, όπως στου γιατρού Ν. Σκαράκη, στης Τούλας Μπούτου και Ρένας Μαντά.

Κάθε αρχή είναι δύσκολη. Αλλά η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Πιστεύουμε ότι μέσα σ’ αυτές τις συναντήσεις αγγίξαμε στους στόχους μας κατά το μάλλον ή ήττον. Τουλάχιστον το πνεύμα της φιλίας που επεκράτησε ήταν θερμό. Ίσως κάπου να σκοντάψαμε, αλλά τα λάθη διδάσκουν και η πείρα καθοδηγεί. Πιστεύουμε όλοι ότι στην επόμενη χρονιά θα τα καταφέρουμε καλύτερα.

Τώρα, εύχομαι και εγώ σε όλες τις φίλες και φίλους, που τόσες ευχάριστες στιγμές περάσαμε μαζί, καλό καλοκαίρι, καλή ανάπαυση από τον μόχθο του βίου και πλούσια πνευματική σοδιά. Μαντώ.   

Φύλλο 17. Παρόντες στη συνάντηση της 20 - 4 - 89 ήσαν οι παρακάτω. Οι ίδιοι διάβασαν ποιήματά τους ή αποσπάσματα από πεζά τους. Πόπη Πασπαλιάρη, Τούλα Μπούτου, Ρένα Μαντά, Ελευθερία Ροδαράκη, Ειρήνη Αλιφέρη, Ελένα Κατσουλού, Μαντώ Κατσουλού, Δαμιανός Στρουμπούλης, Λευτέρης Μαρματσούρης, Κώστας Πάλμος, Μανώλης Χριστουλάκης. Επίσης παρευρίσκετο και ο Πέτρος Πασπαλιάρης.

Ο επίλογος γράφτηκε από τον Μανώλη Χριστουλάκη στο άρθρο του:

Όμως η «Συντροφιά» δεν ευδοκίμησε. Δεν γεννήθηκαν στενοί δεσμοί φιλίας, απαραίτητοι για την συνοχή μιας συντροφιάς.

Δεν υπήρξε ομοιογένεια, εσωτερική συνάφεια. Η προσπάθεια φυλλορόησε.

Ο καθένας από τους συντρόφους τράβηξε το δρόμο του. Άλλοι αναζήτησαν ευκαιρίες προβολής και αναγνώρισης, άλλοι περιορίστηκαν σε ανεξάρτητη και αδέσμευτη πορεία (μέσα στη συντροφιά δεν υπήρχαν δεσμεύσεις) κι άλλοι πορεύτηκαν με την πικρή γεύση της απογοήτευσης της αποτυχίας δημιουργίας μιας φιλικής, άδολης και ζεστής πνευματικής συντροφιάς.

Έτσι γίνεται συνήθως. Αυτό το έργο το έχω ξαναδεί πολλές φορές στο πολιτιστικό κομμάτι της ζωής μου. Συνάντησα ανθρώπους που συνδέονταν με ευάρεστα κοινά ενδιαφέροντα, να στήνουν με ενθουσιασμό και με προοπτική πολιτιστικές ομάδες και ύστερα με τον καιρό να τις διαλύουν άδοξα. Γνώρισα μεμονωμένες επαφές προσώπων που με την συνεργασία τους μπόρεσαν να κάνουν «θαύματα», να ψυχραίνουν κάποια στιγμή τις σχέσεις, να ακολουθούν άλλες γραμμές δράσης με αποτέλεσμα να χάνονται ευκαιρίες για τους ίδιους και το καλό της πόλης. Για αυτό, ουδέν περαιτέρω σχόλιον.