Ένδεκα επιστολές προς τον πειραιώτη στρατιώτη Ανδρέα Χατζή από την οικογένειά του στα 1923.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης. Δημοσιογράφος - Συλλέκτης. Ανεξάρτητος ερευνητής πειραϊκής ιστορίας και λογοτεχνίας.

Δεν θυμάμαι πώς βρέθηκαν στην κατοχή μου ένδεκα από τα γράμματα (αγνοώ τον συνολικό αριθμό τους, αν ήταν μόνο αυτά) τα οποία στάλθηκαν με πολλή αγάπη στο συγκεκριμένο άρρεν μέλος της οικογενείας Χατζή που άκουγε στο όνομα Ανδρέας και υπηρετούσε στον ελληνικό στρατό, τα είχα διαβάσει κι αποθέσει στην άκρη για να τα ξανακοιτάξω μια επόμενη φορά. Δεν δρέπουν λογοτεχνικής προσοχής, δεν διαθέτουν πληροφοριακά ιστορικά στοιχεία άξια μνείας. Είναι όμως γραμμένα από καρδιάς, με απέραντη στοργή και ειλικρινείς πατρικούς ή - σε μια περίπτωση - αδελφικούς χαιρετισμούς. Επειδή στην εποχή μας απουσιάζει το συναίσθημα ή έχει αλλάξει ο ψυχισμός, η επικοινωνία με τα ηλεκτρονικά μέσα (κινητά - υπολογιστές κ.ά.) απόσβησε την έκφραση μέσω εκτενούς γραπτού λόγου όπως την γνωρίζαμε με την μορφή της κλασικής αλληλογραφίας (επιστολόχαρτα, φάκελοι). Λεκτικά η απλή καθαρεύουσα, η έκφραση, η ορθογραφία, μας επιστρέφουν σε εκείνη την εποχή με νοσταλγία και ευχάριστη διάθεση: Η οικογένεια είναι καλά, σκέπτεται πολύ το αγόρι της που φόρεσε τα χακί, όλοι ενδιαφέρονται, ο πατέρας πρώτος ενημερώνει για την καλή κατάστασή της και μεταφέρει τα νέα, δίνει τα χρήματα και ο πιο μεγάλος από ότι φαίνεται αδελφός Κώστας πηγαίνει στο ταχυδρομείο, εμβάζει τις επιταγές, καταθέτει τα γράμματα, τα δέματα με κουλουράκια, σουγιά, τσιγάρα κλπ). Μια φορά μόνο γίνεται αναφορά στα πολιτικά γεγονότα που μάλλον καθυστερούν τις άδειες σε έναν στρατευμένο και η πικρή διαπίστωση των συνεπειών του πολέμου (επιστολή αριθμός 8). Ίσως δεν επέτρεπε η λογοκρισία περισσότερα ανοίγματα.

Τα ένδεκα εμπορικά επιστολόχαρτα έχουν τυπωμένα την ονομασία της οικογενειακής εταιρείας στα ελληνικά και γαλλικά καθώς και την τηλεγραφική διεύθυνση:
ΥΙΟΙ ΧΑΤΖΗ ΞΥΛΕΜΠΟΡΟΙ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ ΑΡΙΘ. ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ 2-55
ΤΗΛΕΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ: ΥΙΟΙ ΧΑΤΖΗ - ΠΕΙΡΑΙΑ
Καταγράφονται σε χρονολογική σειρά.

1-Εν Πειραιεί τη 21 Μαΐου 1923
Αγαπιτέμου Ανδρέα
Εχθές έλαβα την επηστολήν σου και εχάρημεν πολή όπου είσε καλά. Ευχαριστίθην Ανδρέαμου όπου έλαβες και άλα χρίματα, και αύριον θα σου στίλω πάλην. Έλαβες και το δέμα με τον σουγιάν και τα τσιγάρα αυτά τα είχεν στίλη ο Κώστασμας, σίμερον μάλιστα σου στέλνη πάλην. Έλαβες και την φωτογραφείαν της Μαρίας και Στέλλας και ως βλέπης έχουν επητιχείαν λαμπράν. Δια τον αξιοματικόν σου όπου είνε καλός αυτό είνε ευχάριστον Ανδρέαμου. Δια την τοποθεσίαν όπου είνε εις ρομαντικόν μέρος πάλην ευχάριστον. Όταν δε λαμβάνω τιαύτα γράματα ξεχνώ ολίγον την έληψήν σου. Τα αδελφάκιασου Σαπφώ Κώστας Μαρία Στέλλα και Νίκος σε ασπάζονται. Η Γιαγιά η Μητέρασου και εγώ σε ασπαζόμεθα.
Ο Πατήρ σου
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

2-Εν Πειραιεί τη 22 Μαΐου 1923
Αγαπητέ μου αδελφέ Ανδρέα.
Τ.Τ. 928
Βεβαιώ χθεσινήν μου, σήμερον σε απεστείλαμεν διά ταχυδρ. επιταγής δραχ. 100 Νο επιταγής 10.777 χθες ως σ’ έγραψα σ’ έστειλα 10 πακ. τσιγάρα μετ’ ολίγας ημέρας θα σε στείλω κι άλλα.-
Αδελφέ μου επειδή σε γράφω καθημερινώς δεν ξεύρω αυτήν την στιγμήν τι να σε γράψω είναι και ώρα που κλείωμεν το μαγαζί και επιφυλάσσομαι εις την άλλην μου επιστολή να σε γράψω εκτενώς.-
Εις το σπίτι είμεθα όλοι καλά
Σε φιλώ μετά της Σαπφούλλας
ο αδελφός σου.
[Υπογραφή Κώστας]

3-Εν Πειραιεί τη 28 Ιουνίου 1923
Αγαπημένεμου Ανδρέα
Σήμερον μας επηστράφη η τηλεγραφική επηταγή όπου σου είχαμεν στίλη πρω καιρού εις το νοσοκομείον και αμέσος ο Κώστας σου τα έμβασεν δια ταχηδρομικής επηταγής. Σου έστηλεν και τσιγάρα και σου ετημάζοσιν εις το σπίτη και κάτι κουλουράκια. Πόσον ευχαριστούμε μικρόμου όπου λαμβάνομεν συντόμος τόρα τας επηστολάσου και εσή το ίδιον. Τόρα μάλιστα όπου θα έλθεται κοντίτερα ακόμη καλίτερα. Αύριον θα σου στήλωμεν και ετέρας εκατό δραχμάς. Πόσον εχάριμεν όπο{υ} αντάμοσεν τον Μιχάλη του Καστρίσου, η καημένη η μητέρατου έκλεγεν από την χαράντης. Να φιλάγεσε από ταις ζέστες διότι ως φένετε θα άρχισαν και αυτόθη. Εμής εφέτο διά την ώραν ολίγας ημέρας έχομεν ζέστες. Πότε θα έλθη η ημέρα η χαρούμενη του βίουμου όπου θα σε επανήδω. Γράφεμας τακτικά Ανδρέαμου. Άπαντες υγειένομεν και σε ασπαζόμεθα. Σε ασπάζομε γλικά.-
Ο Πατήρσας
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

4-Εν Πειραιεί τη 4 Ιουλίου 1923
Αγαπιτέμου Ανδρέα
Εχθές ήλθεν κάπιος στρατιότης όστης μας είπεν ότι σε αντάμοσεν εις το Διδυμότιχον και είσε μία χαρά. Φαντασθίται την χαράνμας όλων μας. Ενομίσαμεν ότι είδαμεν εσένα αγόριμου. Πότε θα έλθη αυτή η χαρμόσινος ημέρα;
Σίμερον σού εμβάζομεν μίαν επηταγήν και εύχομε να την λάβης γρίγορα. Από τον Γιάννον είχαμεν σίμερον τηλεγράφιμα και μας λέγη ότι αναχορή εκ Μασαλείας και έρχετε εντός ολίγων ημερών.-
Σε ασπαζόμεθα άπαντες ο Νίκοςμας την πέμπτην είχε την εορτήν του ως Ηλίας και εχθές τα γενεθλιάτου. Τόρα πλέον περπατή ελεύθερα και είνε πολή αστίος.
Σε φιλώ γλικά
ο Πατήρσου
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

5-Εν Πειραιεί τη 4 Ιουλίου 1923
Αγαπητέμου Ανδρέαμου
Πρω 2 ημερών έλαβα επηστολήν σου και μου γράφης πάλην ότι πλισιάζη ο καιρός να ανταμόσομεν αυτά ελπήζομεν και εμής κατά τα γραφόμενα των εφημερίδων. Ας έλθη έπη τέλους αυτή η χαρούμενη ημέρα. Πόσον ευχαριστήθην καθός και όλοι μας όταν ίδαμεν τον Ρομανόν όστης είχεν έλθη με άδειαν η Γιαγιά και η Μαμάσου έκλεγαν. Ταύτην την στιγμήν μου λέγη η κυραχρυσώ ότι κάπιος φαντάρος άλος επήγεν εις το σπίτη και τους είπεν χερετισμούς από εσένα καλόμου. Εχθές έδοσα του Κώσταμας και σου έμβασεν άλην μίαν επηταγήν. Πρόσεχε Ανδρέαμου να μην χαλάς ασκόπος τα χρίματα δια να έχης όταν αργής καμιά φορά να λάβης επηταγήν μας
Εις το σπίτη σού ετημάζουν πάλην κάτι γλικά βίσινον και λιπά. Ο Κώστας σού στέλνη καραμέλες. Πόσον χέρετε ο Κώστας όταν λαμβάνη επηστολήν σου όταν του δίδω χρίματα να σου εμβάση τρέχη γελαστός εις το ταχηδρομείον. Πόσον έχη φροντίση δια άδιαν ο καημένος αλλά εστάθη αδίνατον. Πολή και μεγάλον ενδιαφέρ{ον} δικνίη Ανδρέαμου δια εσένα ο Κώστασμας και χέρω δια τούτο.
Σε φιλούμεν γλικά όλοι μας εις τα δίω γλικάσου ματάκια.
Ο Πατήρσου
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

6-Εν Πειραιεί τη 14 Ιουλίου 1923
Αγαπημένεμου Ανδρέα
Εχθές έλαβα την από 8 γραφίσαν επηστολήν σου και εχάρην πολή. Ευχαριστίθην όπου λαμβάνης τακτικά τα δέματα και τα χρίματα. Επήσης χαίρω όπου μου γράφης ότι έχεται δροσιαίς εις το μέρος όπου μένεται και ότι είνε εξοχή με δένδρα. Δεν υπάρχη ορεότερον πράγμα το καλοκαίρη να είνε κανής εις εξοχικόν μέρος. Εφέτο ακόμη δεν απεφάσισα να στίλω τα πεδιά εις κανέν ταξιδάκη. Την πέμπτην σου έστηλεν ο Κώστας την υπ αριθ. 12.471 επηταγήν και δίω δέματα με διάφορα. Σε εύχομε να τα λάβης γρίγορα. Κατά τον λογαριασμόν του Κώσταμας σου λίπουν περή τας τετρακόσιας δραχμάς εις τον δρόμον. Πόσον φροντίζη ο Κώστας δια εσένα Ανδρέαμου δεν ημπορής να φαντασθής. Αυτό πολή με χαροπιεί. Την δε αδελφούλασου την καμαρόνη σαν παναγεία αλλά της αξίζη της Σαπφός μας είνε τήπος αρετής.
Πόσον θα χαρής όταν έλθης και την ίδης με χάρες πολές όσον μεγαλόνη. Τον Κώστα τον σέβετε πολή και τον υπακούη δέχεται ευχαρίστος τας συμβουλάς του φένετε πολή ευχαριστιμένη.
Άπαντες υγειένομεν. Σε φιλώ γλικά.
ο Πατήρσου
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

7-Εν Πειραιεί τη 20 Ιουλίου 1923
Αγαπητέμου Ανδρέα
Πωλλάς ημέρας έχο να λάβω γράμασου αλλά δεν με στενοχορή αυτό ενόσω λαμβάνη η Σαπφούλαμας τακτικά γράματάσου είνε το ίδιον. Αυτάς τας ημέρας έχομεν ζέστες πωλλές αλλά καιρός τους είνε διότι έος τόρα είχαμεν σχετικές δροσιές. Εφέτος Ανδρέαμου δεν απεφάσισα να στίλω την οικογένιάνμας ταξιδάκη διότι μου έρχοντε τα πράγματα ολίγον δύσκολα. Σχεδόν όμος κάθε εσπέρας ο Κώστας πέρνη την Σαπφώμας πότε με την Μητέρασου πότε με την Γιαγιάσου και {και} κάνουν έναν μικρόν περίπατον. Εις τας επηστολάσου Ανδρέαμου βλέπο να είσε ευχαριστημένος από την συνκινονείαν και δια έναν στρατιότην δεν υπάρχη ευχαριστότερον πράγμα να λαμβάνη τακτικά τας επηστολάς του τα δέματα και τα χρίματάτου. Αυτάς τας ημέρας θα λάβης μίαν ορέαν φωτογραφείαν του Νίκουμας. Είνε μια χαρά ο παλιάνθρωπος. Τρέχη άμα τον κρατή κανής από το χέρη και πότε πότε αμολιέτε και μόνος του αλλά είνε φοβιτσίαρης. Άπαντες υγειένομεν και σε φιλούμε γλικά. Σε ασπάζομαι
Ο Πατήρσου
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

8-Εν Πειραιεί τη 28 Ιουλίου 1923
Αγαπιτόμου Ανδρικάκη.
Εχθές έλαβα την από 20 τρέχοντος γραφίσαν επηστολήν σας και ευχαρίστισα τον θεόν ότι είσε καλά. Η ηρήνη επή τέλους υπεγράφη και φένετε ότι θα ησιχάση ο κόσμος ολίγον να ίδη ο καθής τη θα κάμη. Καλόν είτο να μην ήρχοντο αυταί αι ανομαλίαι της πρότης Νοεμβρίου και πλιρόσαμεν τόρα αρκετά τα σφάλματάμας. Ας δόση ο Πανάγαθος επη τέλους να λίψουν επ ολίγον οι πόλεμοι αρκετά υπέφερεν η ανθρωπότης. Σήμερον σου εμβάζομεν μίαν επηταγήν και έχω χαράν ότι λαμβάνης εν τάξη τας επηταγάσου τα δέματα και τας επηστολάς. -
Όλοι εις την οικογένιάνμας υγειένομεν και σε ασπαζόμεθα.
Σε φιλώ γλικά ο Πατήρσου
[Υπογραφή Γερ. Α. Χατζής]

9-Εν Πειραιεί τη 31 Ιουλίου 1923
Αγαπιτέμου Ανδρέα
Να έχης την ευχή του Χριστού όπου γράφης τακτικά λαμβάνομεν όλοι επηστολάσου καθημερινός. Καλό πρωτέριμα αυτό αγόριμου. Εχθές σου εστήλαμεν επηστολήν και εσόκλιστον επηστολήν του κυρίου Τσιμικάλη από την μητέραν του. και πρέπη να του την δόσης όσον ημπορής γριγορότερον. Φροντίζη ο θείος Αργύρης και πολοί φίλι μας δια να έλθης μίαν φοράν να σε ίδομεν. Η γιαγιάσου έχασεν την υπομονήν της και εστενοχορίθη πολή.
Άπαντες υγειένομεν και σε ασπαζόμεθα. Η γιαγιάσου εγό η Μητέρασου ο Κώστας η Σαπφώ η Μαρία Στέλλα και ο Νίκος.
Σε φιλώ ο Πατήρσου
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

10-Εν Πειραιεί τη 31 Αυγούστου 1923
Αγαπιμένομου Ανδρικάκη
εις Δεδεαγάτς
Έλαβα την από 24 τρέχοντος γραφήσαν επηστολήν σου και εχάρην πολή. Πολή ευχαριστήθην όπου αντάμοσες τους 2 φίλοσου Αντωνιάδην και Αθανασιάδην να τους είπης χερετισμούς πολούς. Πολλά χρίματα κατά τον υπολογισμόν του Κώσταμας σού καθηστερούντε, και σίμερον σου εστήλαμεν και άλην επηταγήν. Πόσον θα χαρό Ανδρέαμου όταν σε επανίδω δεν φαντάζεσε πότε θα είνε αυτή η στιγμή. Η Γιαγιάσου μας γράφη από την Λίμνην πος περνά ευχάριστα όλοι και όλες την αγαπούν απερίγραπτος είνε η χαρά της γράψε της εις την Λίμνην καμίαν επηστολήν αν και μας άφισεν ριτήν εντολήν όταν λαμβάνομεν επηστολάσου να τας στέλνομεν αμέσος εις Λίμνην. Το δάσος [;] έβαλεν εμπρός τακτικά πλέον. Αι άλαι εργασίαι βαδίζουν καλά. Μην στενοχορίσε όσο ισιχάζουν τα πράγματα τόσον γριγορότερα θα σε ίδομεν ας δόση ο θεός. Σε ασπαζόμεθα όλοι.
ο Πατήρσου.
[Υπογραφή Γερ. Α Χατζής]

11-Εν Πειραιεί τη 10 Σεπτεμβρίου 1923
Αγαπιτέμου Ανδρέα
Εις Δράμαν
Την εκ Δράμας γραφήσαν επηστολήν σου έλαβα το σάβατον και εχάρην πολή όπου υγειένης. Μετά χαράν μου έμαθα ως μου γράφης ότι ηπέβης αλά δυσκολέβεσε επηδή επάχινες Ανδρέαμου. Πότε θα σε καμαρόσω καλόμου. Βλέπο να μου γράφης ότι η Δράμα είνε ορέα κομόπολης με θέατρον και λιπά και να σου στέλνω περισσότερα χρίματα. Πολλά χρίματα χασομερούν και θα τα λάβης, αλλά εγώ σίμερον σου στέλνω ετέρας 100 εκατό δραχμάς. Η Μητέρα σου Ανδρέαμου σου στέλνη 2 υποκάμισα και 2 εσόβρακα, ο δε Κώστας σου στέλνη ολίγα τσιγάρα. Πόσον ογρίγορα έρχοντε τόρα τα γράματα καλόμου προς μεγάλην μας χαράν αλλά πότε θα έλθης ο ίδιος;
Υπομονή χριάζετε να έχομεν. Περίεργον να παραπονίσε ότι δεν σου γράφομεν ενώ δεν πάβομεν κάθε ημέραν πρω παντός η Σαπφώμας. Από την Λίμνην λαμβάνομεν τακτικά γράματα περνούν εύμορφα. -
Σε φιλούμεν γλικά άπαντες δράκομου. Ο Νίκοσου υγειένη. Ο Πατήρσου
[Υπογραφή Γερ. Α. Χατζής]

ΣΧΟΛΙΑ
Ξυλουργείο Χατζής Αργ. βρήκα στην Κάστορος 33-35 [1930] και στην Πλούτωνος 8 [1938]
Από ότι συμπεραίνεται η οικογένεια αποτελούνταν από την γιαγιά, τον πατέρα, την μητέρα και τα έξι παιδιά τους τον Ανδρέα που υπηρετούσε, τον Κώστα την Σαπφώ την Μαρία την Στέλλα και τον Νίκο-Ηλία.
Τόποι που πέρασε ή υπηρέτησε ο Ανδρέας Χατζής καταγράφονται εκτός από το στρατιωτικό Τ.Τ. 928 μόνο το Διδυμότειχο, το Δεδεαγάτς (Αλεξανδρούπολη), η Δράμα. Η δε «γιαγιά» το καλοκαίρι του 1923 ξεκουράστηκε στην Λίμνη Ευβοίας.