Φωτογραφίες με πειραιώτικο χρώμα στο γέρμα του χρόνου.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

[Φωτογραφίες από την συλλογή μου τις οποίες δημοσίευσα στον προσωπικό μου λογαριασμό στο διαδίκτυο]

 

Όσο παλιά είναι μια φωτογραφία τόσο πιο θαμπή φαίνεται η εικόνα της ενώ αποδεικνύεται ευαίσθητη κι ανεπαρκής στην ερμηνεία της.
Κανείς δεν θυμάται τα πρόσωπα με τα ξεπερασμένης μόδας ρούχα, το αλλιώτικο περιβάλλον δυσκολεύει την αναγνώρισή του. Ευτυχώς που στην παρούσα κάποιοι φρόντισαν να γράψουν μερικές λέξεις στην πίσω λευκή όψη της. ″Από την λιτανείαν εικόνος Αγίου Σπυρίδωνος εν Πειραιεί κατά την 12-12-1924″. Διαστάσεις 5,6Χ8,5 εκατοστά.         

 

Στο πειραιώτικο λιμάνι οι κοντινές πλατείες των εκκλησιών και οι μεγάλες προκυμαίες ήταν πλακόστρωτες. Πάνω τους περπάτησαν γενιές ολόκληρες, για χίλιους λόγους. Τα πλοία κάθε γραμμής, όποια και να’ ναι, σε όποιο χρόνο και να αναφέρονται, αράζουν σε συγκεκριμένη θέση κι ο κόσμος περιμένει καρτερικά την άφιξη ή την αναχώρησή τους. Ανάλογα την περίπτωση, κάποιοι ταξιδεύουν, μερικοί από κάτω θα τους χαιρετήσουν, άλλοι έρχονται να παραλάβουν γνωστά τους πρόσωπα. Το σκηνικό, γεμάτο συναισθήματα, είναι παλιό κι εμείς που καταγόμαστε από τα νησιά το έχουμε έντονα ζήσει. Εδώ επιστρέφουμε στον Πειραιά, στις 8 Οκτωβρίου 1935. Ο καιρός ήταν καλός, ηλιόλουστος, όπως και οι ημέρες που διανύουμε. Οι μικροπωλητές έχουν αφήσει τα καλάθια και περιμένουν …
Ο αποστολέας της φωτογραφίας σημείωσε στην πίσω όψη: ″Από υγεία είμαι καλά. Σας έστειλα μίαν ρόμπαν και δύο μαντήλια. Τα ελάβατε; Μην λησμονήτε να γράφετε κάπου-κάπου″. Μια παράκληση που δεν ξέρουμε αν εισακούστηκε …

Ήμουν παιδί όταν άκουσα για πρώτη φορά την έκφραση: - Δούλευα στου Προυσαλόγλου. Τα νηματουργεία, υφαντουργεία, κλωστοϋφαντουργεία, ταπητουργεία έθρεψαν γενεές Πειραιωτών ενώ τροφοδότησαν την αγορά με γνωστά κι απαραίτητα προϊόντα. ″Νικ. Προυσαλόγλου. ΤΑΠΗΤΟΫΦΑΝΤΗΡΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ″. Το εργοστάσιο τοποθετείται στο τέρμα της οδού Δράμας στα Ταμπούρια, τα γραφεία και η έκθεση στην τότε οδό Μακράς Στοάς 38. Διαβάστε το δελτάριο.
Στην πίσω πλευρά η χειρόγραφη απόδειξη: ″Πειραιεύς 12/10/46. Η Κυρία Άννα Ν. Κασιώπου; Πόρον. Δούναι. Δια την αξίαν ενός ανατολικού τάπητος συνολικώς δραχμαί Εννεακόσιαι Χιλιάδες (900.000).
Ο Λαβών [Υπογραφή] Εξωφλήθη″.
Η επωνυμία Προυσαλόγλου ακούγεται και στις μέρες μας αλλά εκτός Πειραιώς.
Τα μηδενικά της τιμής είναι πριν την αφαίρεση των τριών τελευταίων στα 1954.

 

Ευτυχισμένες οικογενειακές στιγμές, παντού και πάντοτε. Πρεσβύτεροι και νεότεροι βγήκαν στο κεφαλόσκαλο του σπιτιού, τώρα που έχει ήλιο, να βγάλουν αυτή την αναμνηστική φωτογραφία. Μόνο έτσι σταματά ο χρόνος. Φάληρο, Δεκέμβριος του 1947. Χαρτί LEONAR. 

 

Μετά την παρέλαση, ανάλογα τον καιρό, ο κόσμος ξεχύνεται στις πλατείες και στις παραλίες για να πιεί καφέ, να λιαστεί, να περπατήσει, να διασκεδάσει κι αν είναι παιδί να παίξει. Έχω να σας δείξω δυο παρόμοιες οικογενειακές φωτογραφίες τραβηγμένες στο Νέο Φάληρο.
Σαν σήμερα, 28 Οκτωβρίου 1948. Στην πρώτη, τέσσερις γυναίκες ένας ένστολος και ένα κοριτσάκι φωτογραφίζονται κατά πρόσωπο σε ευθεία γραμμή. Στην δεύτερη οι τέσσερις γυναίκες ο άνδρας με το κοστούμι και η μικρούλα φωτογραφίζονται από χαμηλά, όρθιοι και καθιστοί οπότε η πόζα βγήκε διαφορετικά και με κομμένο το κεφάλι της μιας.

 

″Ενθύμιον Αγάπης Καίτη Δώρα Κομνηνού″. Κοκκινιά. 6 Νοεμβρίου 1949. Διαστάσεις 8,8Χ6,4 εκ.

 

Μετά από περπάτημα κάθισαν σ’ ένα χαμηλό βράχο στην παραλία. Εκεί φωτογραφήθηκαν. ″Φάληρο. Δεκέμβριος 1949″. Χαρτί LEONAR. Διαστάσεις 6,2Χ8,7 εκ.

 

24 Σεπτεμβρίου 1951. Νεαρός Πειραιώτης αφιερώνει μια φωτογραφία στην θεία του. ″Στην σεβαστή μου θεία. Πίπης″. Τα χρόνια εκείνα ο σεβασμός περίσσευε και δινόταν απλόχερα. «ΦΩΤΟΓΡΑΦΕΙΟΝ/ ΒΑΣΙΛ. Δ. ΚΑΛΑΦΑΤΗ/ ΤΖΑΒΕΛΛΑ 78/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ». Διαστάσεις 6,5Χ4,2 εκ.

 

Ο Σεπτέμβριος είναι μήνας μπερδεμένος, πότε με καλοκαιρία, πότε με συννεφιά και βροχές. Με αυτόν τον τρόπο μάς προετοιμάζει για τον επερχόμενο χειμώνα. Άλλωστε τέτοια εποχή αλλάζουν και πολλές συνήθειές μας, επανερχόμαστε στις κάθε λογής δραστηριότητες. Δεν πτοούμαστε. Ξαναθυμόμαστε τα παλιά, όποια και να είναι, παίρνουμε θάρρος και προχωρούμε. Τρεις γυναίκες κάτω από τις φυλλωσιές ενός ευκαλύπτου. Σαλαμίνα, 20 Σεπτεμβρίου 1953.

 

Ανδρική μόδα στην δεκαετία των 50ies. Κύριος φοράει υφασμάτινο παντελόνι με εμφανή τσάκιση και πιέτες, μακρυμάνικο λευκό πουκάμισο που καλύπτεται από πλεκτή μέχρι τους ώμους (αμάνικη) μπλούζα, γραβάτα και ανοιχτόχρωμα παπούτσια. Λόγω περιορισμένης οπτικής δεν γνωρίζουμε πού βρίσκεται. Γύρω του ξεχωρίζουν τμήμα ενός μαντρότοιχου από πλίνθους που κρύβει οικοδομή, απροσδιόριστα ξύλινα κομμάτια και μια βάρκα. Στην πίσω όψη γράφτηκε εν συντομία: ″Πειραιεύς 1954″.

 

Πειραιώτικη οικογένεια. Η βάση του ανθρώπινου δυναμικού της πόλης που ζούμε. Τετραμελής, αποτελούμενη από τον πατέρα, την μητέρα, την κόρη και τον γιο. Ήταν το ενδεδειγμένο, ισορροπημένο σχήμα των τελευταίων δεκαετιών που επεδίωκε να ξεφύγει από την πολυτεκνία θεωρώντας ότι έτσι οι γονείς θα προσέφεραν περισσότερα στα παιδιά τους. Κοιτάξτε πόσο στοργικά κρατάει η γυναίκα τα χέρια των μικρών της! Χωρίς πολλά λόγια αυτή η φωτογραφία είναι αφιερωμένη από καρδιάς σ’ όλη την μαθητιώσα νεολαία. «Φωτο - Βλαντή. ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Ειδοποίησαν τον φωτογράφο να πάει στο σπίτι ή κατά πάσα πιθανότητα μαζεύτηκαν στο κατάστημά του. Αφού σύμφωνα με τις οδηγίες του ανακατεύτηκαν κάπως μέχρι να πάρουν την σωστή πόζα, όρθιοι και καθήμενοι παρέμειναν ακίνητοι να τους βγάλει την φωτογραφία. Ύστερα σηκώθηκαν ικανοποιημένοι, κάποιος (ο πατέρας) πλήρωσε και όλοι τους σκόρπισαν στις δράσεις και στις υποχρεώσεις που είχαν. Λίγο μετά, η φωτογραφία τυπώθηκε σε μερικά αντίτυπα σαν καρτ ποστάλ σε χαρτί Gevaert. Κάθε μία μπήκε σε κάδρο, εκτέθηκε στο σερβάν, ή - όπως αυτή - κολλήθηκε σε άλμπουμ. Μέχρι που σιγά-σιγά με το διάβα του χρόνου και την αλλαγή που επήλθε στα οκτώ εκείνα πρόσωπα έχασε την αξία της, έφυγε από την θέσης της, παραγκωνίστηκε από τις επόμενες, τις πιο πρόσφατες, τις έγχρωμες… Παράπεσε και ξεχάστηκε, όπως έγινε και με τους ίδιους τους εικονιζόμενους. Κατάντησε πλέον μια παλιά, αδέσποτη οικογενειακή φωτογραφία. «ΦΩΤΟΓΡΑΦΕΙΟΝ/ ΒΑΣΙΛ. Δ. ΚΑΛΑΦΑΤΗ/ ΤΖΑΒΕΛΛΑ 78 - ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ. Ο Πειραιάς γιορτάζει ανελλιπώς τις επετείους, η χρονική στιγμή μόνο αποτυπωμένη στο χαρτί αντικατοπτρίζει τις εκάστοτε πολιτικές συνθήκες, την εξέλιξη στο σκηνικό και τις νοοτροπίες των συμμετεχόντων. Σε πειραιώτικη αίθουσα αυτή η εκδήλωση. Ο ομιλητής και οι γύρω του στέκονται όρθιοι. Μπροστά μάλλον θα υπήρχε και καθιστό ακροατήριο. Στα κάδρα ο Μεταξάς και ο Γεώργιος Β΄. Σημαιάκια και μακρόστενες κόλλες χαρτιού με πατριωτικά συνθήματα. Δεν λείπει εκείνο για την Κύπρο. «ΦΩΤΟ ΡΟΜΑΝΤΖΟ/ ΟΔΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 92/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Μια ανθοδέσμη για τις σημερινές εορτάζουσες. ″25-11-56/ Πειραιεύς/ Ημέρα Αγίας Αικατερίνης″. Στο πίσω μέρος οι επιγραφές: ΜΥΛΟΙ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ. SHELL COMPANY (HELLAS) LIMITED. Τα κεντρικά γραφεία τους ήταν στην Ακτή Ποσειδώνος 26. SANOGYL (οδοντόκρεμα εταιρείας GEOKA που ανήκε στον Γεώργιο Καταπόδη).

 

Αν λάβουμε υπ’ όψη το κατάστημα, αυτή η γυναίκα φαίνεται να κατοικούσε στο Κερατσίνι ή στην Δραπετσώνα. Οι καλλιτεχνικές φωτογραφίες πρόσθεταν στην ομορφιά των ανθρώπων. Κοιτάζοντας στα αριστερά της και με τονισμένο - υψωμένο τον ώμο, φοράει κοντομάνικο, κολιέ και σκουλαρίκια. Εμείς την βλέπουμε στραμμένη προς τα δεξιά… «ΦΩΤΟ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ/ ΑΓ. ΕΥΘΥΜΙΟΥ 26/ ΕΥΓΕΝΕΙΑ - ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ». Ο φωτογράφος έβαλε και σφραγίδα με χρονολογία 19.10.1958.

 

Χειμώνας στον Πειραιά. Άνδρας με παλτό, καπέλο, κασκόλ, τσιγάρο. Τα πλοία δεμένα στο λιμάνι. Διακρίνουμε το ΥΔΡΑ και ΑΙΓΙΝΑ. Χωρίς χρονολογία. Φωτογραφία με οδοντώσεις όπως ήταν και οι περισσότερες της εποχής.

 

Κοπέλες (μαθήτριες) σε εκδρομή το 1959. «Φωτο - Λουξ/ Δ. ΜΟΣΧΟΛΙΟΣ/ ΝΟΤΑΡΑ 44 ΤΗΛ. 471171/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Φωτογραφία ενός άνδρα. Σφραγίδα ″- 3 ΣΕΠ. 1959″ του φωτογραφείου «ΦΩΤΟ - ΖΕΡΒΟΥ/ ΦΙΛΩΝΟΣ 71 - ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Ωραίες οι φωτογραφίες που δείχνουν τα καράβια, το λιμάνι, τους δρόμους τις πλατείες και τα κτήρια του Πειραιά. Εγώ τις βρίσκω απλά αστραφτερές. Μια άλλη ομορφιά, πιο συναισθηματική, κρύβεται στις λαϊκές συνοικίες, στα σπίτια και στις αυλές. Εκεί που ζει την καθημερινότητά της το γνήσιο κύτταρο της κοινωνίας μας, η οικογένεια. Μάνα φορά παλτό πάνω από το νυχτικό της. Κοιτώντας προς τον φακό χαμογελαστή κρατάει κάτι στο χέρι της, πράγμα που πολύ ενδιαφέρει τον μικρό που παίζει με το ποδηλατάκι του. Αγνή, τρυφερή, ανεπανάληπτη σκηνή. Βρισκόμαστε στο Φάληρο τον Δεκέμβριο του 1961. Διαστάσεις 8,7Χ6,7 εκ.