Ερευνά
και γράφει Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Ο Δήμος Πειραιά από την σύστασή του δέχτηκε ευχαρίστως αμέτρητες δωρεές, οικόπεδα, ακίνητα, χρήματα, έργα τέχνης. Το κατά πόσο τις αξιοποίησε προς όφελος των πολιτών είναι άλλο θέμα. Ελάχιστες αρνήθηκε ως απαράδεκτες, με το σκεπτικό ότι συγκρούονται με τα συμφέροντά του.
Μια αποτυχημένη πρόταση αποδοχής δωρεάς υπήρξε αυτή του Ιωάννη Κουμάνταρου της οποίας ψήγματα μόνο πληροφοριών έχω να σας παρουσιάσω, με δικά μου λόγια κι ελάχιστες αντιγραφές.
Ο Ιωάννης Κουμάνταρος του Σταύρου και της Αικατερίνης ήταν μέλος της γνωστής μεγάλης οικογένειας αλευροβιομηχάνων και αργότερα εφοπλιστών. Γεννήθηκε στην Βαμβακού Λακωνίας στις 10 Αυγούστου 1893 (καταγωγή όμως από το χωριό Βουτιάνοι Σπάρτης). Στον Πειραιά οι αδελφοί του Ιωάννη, Θεόδωρος, Νικόλαος και Πάνος ίδρυσαν μαζί με τον θείο τους Παναγιωτάκη Κουμάνταρο τους κυλινδρόμυλους ΕΥΡΩΤΑΣ. (Άρθρο μου στο blog, Πειραϊκή αλευροβιομηχανία. Πετρόμυλοι και κυλινδρόμυλοι. 25.2.2017). Εκείνος τελείωσε το Δραγάτσειο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ιδρύθηκε στα 1903) και κατόπιν την Εμπορική και Λογιστική Σχολή Κωνσταντίνου Παναγιωτόπουλου (ιδρύθηκε στα 1904). Υπηρέτησε επί μακρόν σε Μοίρα αυτοκινήτων, έλαβε τον βαθμό του λοχαγού. Νυμφεύτηκε την Σαντορινιά Φλώρα Πέτρου Νομικού κι έκανε δύο παιδιά που γεννήθηκαν στο Λονδίνο, την Αικατερίνη ή Ντόλλη (1921-15.2.2008, γράφεται και Ντόλλυ από το αγγλικό Dolly, μετέπειτα σύζυγος του Νικολάου Γουλανδρή) και τον Γεώργιο Κουμάνταρο (1922-Οκτώβριος 2016).
Έζησε στην Αθήνα, την Νέα Υόρκη, στα χρόνια της κατοχής στην Αφρική και στην Αργεντινή. Επί δεκαπέντε χρόνια πάλι στις επιχειρήσεις του στην Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα όπου και πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 1981.
Στα 1976 και μέχρι τις αρχές του 1978, είχε επανειλημμένως συζητηθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο αλλά και δημοσιευθεί στις εφημερίδες η πρόταση που έκανε στον Δήμο για την σύσταση στον Πειραιά μιας Πινακοθήκης που να φέρει το όνομά του.
Το δημοτικό μέγαρο το οποίο αποδόθηκε προς χρήση του Παλαιού Ταχυδρομείου στην Φίλωνος 29 εγκαινιάστηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 1901 και αρχικά στέγασε τα τρία Ταυ, Ταχυδρομείο, Τηλεγραφείο, Τηλεφωνείο. Αν και αργότερα έφυγαν οι τηλεγραφικές και τηλεφωνικές διευθύνσεις, επτά δεκαετίες μετά δεν μπορούσε πλέον να εξυπηρετήσει τις σύγχρονες ανάγκες των βασικών υπηρεσιών του. Μεταφέρθηκε λοιπόν σε ιδιόκτητο κτήριο στην γωνία Φίλωνος 36 και Τσαμαδού 23 (εγκαίνια 30 Μαρτίου 1973). Το παλαιό μέγαρο παρέμεινε εγκαταλειμμένο για πολλά χρόνια. Η ανακαίνισή του τελείωσε στα 2005 και στεγάζει την Δημοτική Πινακοθήκη, το Μουσείο Πάνου Αραβαντινού, λίγες μόνιμες εκθέσεις, την Διεύθυνση Πολιτισμού, αίθριο πολλαπλών εκδηλώσεων, δυο αίθουσες περιοδικών ή ολιγοήμερων εκθέσεων κ.ά.
Ο Ιωάννης Κουμάνταρος στα 1977 πρότεινε να δεχθεί ο Δήμος Πειραιά να ανακαινιστεί το μέγαρο του Παλαιού Ταχυδρομείου με δικές του δαπάνες αξίας 8.500.000 δραχμών, με την προϋπόθεση αυτό να πάρει την μορφή μιας Πινακοθήκης με όρους όμως που θα έθετε εκείνος.
Ο Δήμος Πειραιά από την σύστασή του δέχτηκε ευχαρίστως αμέτρητες δωρεές, οικόπεδα, ακίνητα, χρήματα, έργα τέχνης. Το κατά πόσο τις αξιοποίησε προς όφελος των πολιτών είναι άλλο θέμα. Ελάχιστες αρνήθηκε ως απαράδεκτες, με το σκεπτικό ότι συγκρούονται με τα συμφέροντά του.
Μια αποτυχημένη πρόταση αποδοχής δωρεάς υπήρξε αυτή του Ιωάννη Κουμάνταρου της οποίας ψήγματα μόνο πληροφοριών έχω να σας παρουσιάσω, με δικά μου λόγια κι ελάχιστες αντιγραφές.
Ο Ιωάννης Κουμάνταρος του Σταύρου και της Αικατερίνης ήταν μέλος της γνωστής μεγάλης οικογένειας αλευροβιομηχάνων και αργότερα εφοπλιστών. Γεννήθηκε στην Βαμβακού Λακωνίας στις 10 Αυγούστου 1893 (καταγωγή όμως από το χωριό Βουτιάνοι Σπάρτης). Στον Πειραιά οι αδελφοί του Ιωάννη, Θεόδωρος, Νικόλαος και Πάνος ίδρυσαν μαζί με τον θείο τους Παναγιωτάκη Κουμάνταρο τους κυλινδρόμυλους ΕΥΡΩΤΑΣ. (Άρθρο μου στο blog, Πειραϊκή αλευροβιομηχανία. Πετρόμυλοι και κυλινδρόμυλοι. 25.2.2017). Εκείνος τελείωσε το Δραγάτσειο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ιδρύθηκε στα 1903) και κατόπιν την Εμπορική και Λογιστική Σχολή Κωνσταντίνου Παναγιωτόπουλου (ιδρύθηκε στα 1904). Υπηρέτησε επί μακρόν σε Μοίρα αυτοκινήτων, έλαβε τον βαθμό του λοχαγού. Νυμφεύτηκε την Σαντορινιά Φλώρα Πέτρου Νομικού κι έκανε δύο παιδιά που γεννήθηκαν στο Λονδίνο, την Αικατερίνη ή Ντόλλη (1921-15.2.2008, γράφεται και Ντόλλυ από το αγγλικό Dolly, μετέπειτα σύζυγος του Νικολάου Γουλανδρή) και τον Γεώργιο Κουμάνταρο (1922-Οκτώβριος 2016).
Έζησε στην Αθήνα, την Νέα Υόρκη, στα χρόνια της κατοχής στην Αφρική και στην Αργεντινή. Επί δεκαπέντε χρόνια πάλι στις επιχειρήσεις του στην Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα όπου και πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 1981.
Στα 1976 και μέχρι τις αρχές του 1978, είχε επανειλημμένως συζητηθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο αλλά και δημοσιευθεί στις εφημερίδες η πρόταση που έκανε στον Δήμο για την σύσταση στον Πειραιά μιας Πινακοθήκης που να φέρει το όνομά του.
Το δημοτικό μέγαρο το οποίο αποδόθηκε προς χρήση του Παλαιού Ταχυδρομείου στην Φίλωνος 29 εγκαινιάστηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 1901 και αρχικά στέγασε τα τρία Ταυ, Ταχυδρομείο, Τηλεγραφείο, Τηλεφωνείο. Αν και αργότερα έφυγαν οι τηλεγραφικές και τηλεφωνικές διευθύνσεις, επτά δεκαετίες μετά δεν μπορούσε πλέον να εξυπηρετήσει τις σύγχρονες ανάγκες των βασικών υπηρεσιών του. Μεταφέρθηκε λοιπόν σε ιδιόκτητο κτήριο στην γωνία Φίλωνος 36 και Τσαμαδού 23 (εγκαίνια 30 Μαρτίου 1973). Το παλαιό μέγαρο παρέμεινε εγκαταλειμμένο για πολλά χρόνια. Η ανακαίνισή του τελείωσε στα 2005 και στεγάζει την Δημοτική Πινακοθήκη, το Μουσείο Πάνου Αραβαντινού, λίγες μόνιμες εκθέσεις, την Διεύθυνση Πολιτισμού, αίθριο πολλαπλών εκδηλώσεων, δυο αίθουσες περιοδικών ή ολιγοήμερων εκθέσεων κ.ά.
Ο Ιωάννης Κουμάνταρος στα 1977 πρότεινε να δεχθεί ο Δήμος Πειραιά να ανακαινιστεί το μέγαρο του Παλαιού Ταχυδρομείου με δικές του δαπάνες αξίας 8.500.000 δραχμών, με την προϋπόθεση αυτό να πάρει την μορφή μιας Πινακοθήκης με όρους όμως που θα έθετε εκείνος.
Το
θέμα ήταν λεπτό και είχε αποσυρθεί σε πολλές συνεδριάσεις του Δ.Σ.
Πρώτη φορά σε ημερήσια διάταξη συζητήθηκε στην 31η συνεδρίαση που έγινε στις 11 Αυγούστου 1977.
Στις 16 του μήνα ο Κουμάνταρος θα έφευγε στο εξωτερικό και ήθελε απάντηση.
Το προεδρείο συμφωνεί ότι θα αποδεχθεί την δωρεά αλλά ζήτησε πρώτα να συγκροτηθεί μια επιτροπή που σε τελευταία συνεννόηση με τον Κουμάνταρο να ξεκαθαρίσει «πού είναι το μάξιμουμ και πού είναι το μίνιμουμ των όρων».
Ο Γεώργιος Δρόσος, ο οποίος είχε φέρει τον δωρητή και είχε κάθε λόγο να θέλει να προωθηθεί η υπόθεση, εξέφρασε τη γνώμη να ξαναγίνουν επαφές μαζί του «ώστε οι όροι να είναι αυτοί που πρέπει να είναι». Συγχρόνως να έχουν την άποψη της Νομικής Υπηρεσίας του Δήμου για όλα όσα θέτει στην επιστολή του ο Κουμάνταρος αλλά και σε εκείνα που θα προέκυπταν μετά την νέα διατύπωση της πρότασής του.
Ο Ιωάννης Χασανάκος ήθελε να σχηματισθεί μια επιτροπή από δικηγόρους συναδέλφους, να δει ποιοι όροι είναι επαχθείς, να κάνει εισήγηση και πάνω σε αυτούς να γίνει η διαπραγμάτευση. «Εάν οι όροι αυτοί όμως είναι επαχθείς κι ανατρέπουν, ας πούμε, αυτή τη ευγενή προσφορά, δε νομίζω ότι μπορούμε να πάρουμε απόφαση».
Ο Ιωάννης Μαντούβαλος τονίζει ότι η προσφορά του Κουμάνταρου δεν είναι ανάξια λόγου. Χρειάζεται μιας σοβαρής αντιμετώπισης όχι τόσο για το οικονομικό θέμα της προσφοράς των οκτώμισι εκατομμυρίων, αλλά της προσφοράς της καλλιτεχνικής, της συλλογής των πινάκων του. Φυσικά δεν την είδε κανείς από του σύμβουλους, πρέπει όμως να έχει οπωσδήποτε ενδιαφέρον. Η επιτροπή να αξιολογήσει και αυτά τα αντικείμενα της προσφοράς.
Ο Ιωάννης Παραγυιός διαφοροποιήθηκε: Το ποσό των οκτώμισι εκατομμυρίων δεν νομίζει ότι μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης για την αντιπαροχή που θα δώσει ο Δήμος. Εκείνος δίνει τόσα χρήματα ενώ το ακίνητο του Δήμου κοστίζει από εκατό έως τετρακόσια εκατομμύρια. «Εάν όμως οι πίνακες, οι οποίοι προσφερθούν μαζί με τα 8.500.000, είναι πίνακες αξιόλογοι ή αξίας μεγάλης, τότε το πρόβλημα αλλάζει και χρειάζεται μελέτη και προσοχή». Είναι δηλαδή τόσης μεγάλης αξίας οι πίνακες του Κουμάνταρου ώστε να διατεθεί το μέγαρο για την στέγασή τους; Θα πρέπει να είναι όντως μεγαλύτερης αξίας ώστε να ονομασθεί σύμφωνα με τον όρο του ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ χωρίς να αναφέρεται καν η λέξη ΔΗΜΟΤΙΚΗ. Ας εξετάσει λοιπόν η επιτροπή την καλλιτεχνική αξία των έργων.
Η δεσποινίδα Αθηνά Κατσαφάδου, με την αφορμή ότι είχε ήδη ειπωθεί να χρησιμοποιηθεί ο χώρος σαν πνευματικό κέντρο, οπότε είναι προφανές ότι θα αναλάμβαναν πρωτοβουλία για να πλησιάσουν διάφορους δημόσιους, ιδιωτικούς, διεθνείς φορείς, βλέπει την προσφορά του Κουμάνταρου όχι ατομικοποιημένη αλλά να εντάσσεται σε αυτή την ευρύτερη κίνηση. Συμφωνεί έτσι με τον Μιχαήλ Ζερβό που είπε να δεχτούν την δωρεά, όχι τους όρους, οι οποίοι θα συζητηθούν. «Εάν ο κ. Κουμάνταρος επιμείνει επί των όρων του, είναι πασιφανές τι θα συμβεί εδώ μέσα».
Ο Ανδρέας Μπερδεμπές μίλησε πιο διαφωτιστικά. Η Επιτροπή Θεάτρων και Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων εξουσιοδότησε τον Ευάγγελο Βασιλάτο και συνάντησε τον Κουμάνταρο. Απουσίαζε όμως την στιγμή εκείνη από το συμβούλιο και έτσι αυτός εξηγεί την κατάσταση. Ο Κουμάνταρος έστειλε μια επιστολή στον δήμαρχο κι έκανε την πρόταση. Ο γενικός γραμματέας Νίκος Κατσικάρος και ο δήμαρχος έκαναν πολλές συζητήσεις και ενημέρωσαν την καλλιτεχνική επιτροπή.
Οι Σούνδιας και Λάβας έφτιαξαν μάλιστα τα σχέδια διαμόρφωσης του χώρου σε πολιτιστικό κέντρο. Εκείνοι επικοινώνησαν και με τον Κουμάνταρο ο οποίος μετά πρότεινε δικό του αρχιτέκτονα, τον Βουρέκα.
Ακολούθησαν «πολλές, πάρα πολλές συζητήσεις επί των όρων, κι άλλους όρους είχε βάλει και είχε δεχθεί την τροποποίηση»… Η γνώμη του Κουμάνταρου είναι ευμετάβλητη. Όταν λέει ότι μια επιτροπή θα ελέγχει και θα έχει βέτο με τις όποιες αλλαγές που θα γίνονται, εννοεί μόνο για τους πίνακές του, μόνο για τον πρώτο όροφο. Για τους υπόλοιπους χώρους, είναι προτάσεις των επιστημόνων που θα συνεργαστούν με τον δήμαρχο. Το θέμα λοιπόν είναι περίπλοκο.
Υπάρχει ένας πλήρης φάκελος με περίπου δέκα σχέδια που εκπονήθηκαν για την διευθέτηση του περιεχομένου σε κάθε αίθουσα. Σχέδια των ίδιων επιστημόνων (Σούνδια και Λάβα) υπάρχουν και για το νησί Κουμουνδούρου.
Ο Γεώργιος Αράπης, συμφωνεί ότι το θέμα δεν είναι τόσο εύκολο αφού οι μελέτες που ζητούνται είναι ανεφάρμοστες, είναι «πράγματα που δεν γίνονται».
Όταν ήταν πρόεδρος του Δ.Σ. (μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1976), συνάντησε τον Κουμάνταρο μαζί με τον δήμαρχο. Είδαν κι άλλους χώρους, όπως στην Τερψιθέα, και στο Παλιό Ρολόι είπε να γίνει ένας όροφος. Τα οκτώμισι εκατομμύρια δεν φτάνουν για να γίνει το έργο. «Για να μη λέμε δηλαδή, όπως θα δούμε και πιο κάτω σε άλλες περιπτώσεις δωρεών, που λέμε δωρεά και δεν υπάρχει δωρεά». Να μας πει ο Κουμάνταρος τι δίνει και τι θέλει να κάνει.
Μπορούσαν να δώσουν για Πινακοθήκη τον τελευταίο όροφο στο νέο Δημαρχείο. Να γίνει η επιτροπή που θα πει αν ο Δήμος επιτρέπει, οι τεχνικές υπηρεσίες ή το συμβούλιο να δέχεται αυτές τις δωρεές, όπως τις προτείνουν οι δωρητές.
Ο Γεώργιος Δρόσος: Ειπώθηκε να μην μπουν στην ουσία αλλά ήδη έχουν μπει. Δεν μπορούν να μιλάνε με μισόλογα. Ο Κουμάνταρος ήλθε στον Δήμο να διαθέσει μια συλλογή πινάκων του με τον όρο να του διαθέσει ένα κομμάτι γης για να κτίσει αυτός ένα κτήριο με σχέδια του Βουρέκα. Η δαπάνη θα ανερχόταν σε δώδεκα εκατομμύρια.
«Εζήταγε ένα κομμάτι. Του υπεδείχτηκαν διάφορα κομμάτια, δεν τον ικανοποίησαν. Και ο Δήμος και οι άνθρωποι εδώ του Δήμου, προκειμένου να κερδίσουν αυτή τη δωρεά, προσεπάθησαν να τον ωθήσουν προς μια άλλη κατεύθυνση. Έτσι έχει η προϊστορία του πράγματος».
Για τους πίνακές του δεν μπορεί να έχει κάποιος γνώμη. Ο Δρόσος είδε τέσσερις μόνο στο διαμέρισμά του στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. «Και βέβαια δεν μπορεί να είναι οι πίνακες ενός Κουμάνταρου ασήμαντη υπόθεση. Ο ίδιος υποστηρίζει πως οι πίνακες του Νιάρχου, του ανηψιού του, είναι για κλάμματα μπροστά στους δικούς του. Αλλά αυτό είναι ένα ερωτηματικό».
Όπως εμφανίζεται η πρόταση Κουμάνταρου, αποξενώνεται ο δήμος Πειραιώς ολοκληρωτικά από την ιδιοκτησία του Παλαιού Ταχυδρομείου. «Ο πρώτος όροφος θα είναι η πινακοθήκη του Κουμάνταρου, στην οποία θα βάλει ό,τι και όπως θέλει πίνακες. Κανένας δεν έχει δικαίωμα στον πρώτο όροφο. Αλλά και στον ισόγειο χώρο, θα είναι χώροι τροποποιημένοι και κατανοματισμένοι, τους οποίους θα ελέγχει ο ίδιος ο Κουμάνταρος με τις επιτροπές του. Κατά συνέπεια, τι να συζητήσουμε επί του θέματος; Ή γίνονται νέες προτάσεις από τον κ. Κουμάνταρο ή αποσύρεται το θέμα».
Εν τω μεταξύ ήλθε ο Βασιλάτος και παίρνει το λόγο.
Κατόπιν αποφάσεως της επιτροπής μαζί με τον Σούνδια και το τροποποιημένο έγγραφο πήγε στο Κεφαλάρι, στην βίλα του Κουμάνταρου. Είδε γύρω στους 12 ή 14 πίνακες, η όλη προσφορά εκτός από τα χρήματα θα είναι περίπου 40 πίνακες.
Οι πίνακες που είδε δεν είναι πρώτα ονόματα, είναι όμως επίσημα γραμμένοι σε διεθνή benezit (λεξικά των καλλιτεχνών). Εκείνος λέει ότι έχει κι άλλα σοβαρά κομμάτια στα γραφεία του και στο διαμέρισμά του στην Νέα Υόρκη. Επίσης είπε ότι θα μπορούσε να προστεθούν και έργα του Νιάρχου.
Κάνανε πολλή συζήτηση, ο Κουμάνταρος παρέμεινε ανένδοτος στους όρους του κι όπως είπε ο Βασιλάτος «έδειχνε ένα είδος - δεν θα μου επιτρεπόταν να το χαρακτηρίσω έτσι - ένα είδος πείσματος, λόγω ηλικίας - για να μη πω την άλλη λέξη». Τα οκτώμισι εκατομμύρια θα μπορούσε μάλλον να αυξηθούν ανάλογα με τις απαιτήσεις του έργου, την αξία των πινάκων ομολογεί δεν μπορεί να εκτιμήσει αφού δεν είναι ειδικός. «Οι όροι βέβαια είναι αυστηροί». Μετά από σκέψη ο Βασιλάτος κατέληξε ότι πρέπει να γίνει αποδοχή της προσφοράς. Πιστεύει ότι με τον χρόνο και την πορεία των πραγμάτων οι όροι θα ατονήσουν, θα αλλάξουν, θα βελτιωθούν. Τώρα όμως δεν αλλάζει γνώμη ο Κουμάνταρος: «Δεν αλλάζει, είναι αμετακίνητος». Δεν νομίζει ότι θα αποξενωθεί ο δήμος από το ακίνητο. Σοκάρει όμως ο όρος «ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ» χωρίς καν την ένδειξη «ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ - ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ» ή αλλιώς «ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ». Όσους τίτλους για την πινακοθήκη κι αν του έκανε ήταν «αμετακίνητος, δεν δεχόταν το παραμικρό».
Παρ’ όλα αυτά, είπε κλείνοντας ο Βασιλάτος, ο Κουμάνταρος είναι 84 ετών, όσο και να ζήσει ακόμα κάποια στιγμή θα φύγει από την ζωή - «όλοι μας θα έχουμε την ίδια τύχη -» και αν μπει τότε μια πινακίδα ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ κανείς δεν θα την κατεβάσει εύκολα.
Ο Θεοφάνης Κωνσταντινίδης: Με την τοποθέτηση του Βασιλάτου αναθεωρεί την σκέψη του, να κάνουν αποδεχτή κατ’ αρχήν την δωρεά. Ο Κουμάνταρος είναι ανένδοτος. Το μέγαρο του Ταχυδρομείου που διαβιεί κάτω από έναν ιδιάζον νομικό καθεστώς, είναι υποχρεωμένοι να το δώσουν με οποιοδήποτε τρόπο διατυπώνεται στην πρόταση; Πρέπει να τρομάζει λίγο το θέμα, γιατί πρόκειται για μια σύμβαση που θα «είναι αιώνια πλέον, δεν μπορεί ν’ ανατραπεί κατά κανένα τρόπο». Δεδομένου ότι μ’ αυτούς τους όρους αποξενώνεται τελείως ο δήμος, «ένας λόγος παραπάνω ότι πρέπει να το σκεφτούμε διπλά». Ως νομικός ο Κωνσταντινίδης προσέχει μόνο τα γραπτά, όχι τις προφορικές διαβεβαιώσεις που δεν στέκουν αφού - όπως είπε Βασιλάτος - ο δωρητής «λέει ότι είναι αμετακίνητος στους όρους του και μάλιστα λέει ότι πεισματικά επιμένει». Συμφωνεί να συνεχιστούν οι συζητήσεις, ο Κουμάνταρος είναι ένας αξιόλογος άνθρωπος και πιθανόν οι πίνακές του να είναι μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Η επιτροπή που θα συσταθεί να πείσει τον διαθέτη ότι καλοπροαίρετα βλέπει το Σώμα την δωρεά του, όμως έχουν την ευθύνη απέναντι στην πόλη και να είναι διατεθειμένος να κάνει ορισμένες παραχωρήσεις επάνω στους όρους. «Προσπαθούμε να βρούμε κάποια λύση, τη χρυσή τομή, ώστε και η δωρεά να γίνει αλλά κα να μη απεμπολήσει αυτό το τεράστιο και πολύτιμο ακίνητο του Δήμου».
Η διαλογική συζήτηση που ακολούθησε πρότεινε και βγήκε η επιτροπή που θα ασχοληθεί με την δωρεά. Ζερβός, Κατσαφάδου, Χασανάκος, Αράπης και Δρόσος.
Εγκρίνεται (Αριθμός απόφασης 172).
Στην συνέχεια το συμβούλιο ασχολήθηκε με το θέμα: «Λήψη αποφάσεως για την αποδοχή της υπό του κ. Ιωάννου Μελετοπούλου δωρεάν προσφοράς χαλκίνου ανδριάντος του Ελευθερίου Βενιζέλου».
Δεν γνωρίζω αν το Δ.Σ. ασχολήθηκε με την παραπάνω δωρεά σε επόμενες συνεδριάσεις του.
Στην συλλογή μου περιέχεται ένα δακτυλογραφημένο έγγραφο επτά σελίδων με την εξέταση και απόρριψη όλων των όρων του Κουμάνταρου:
Πρώτη φορά σε ημερήσια διάταξη συζητήθηκε στην 31η συνεδρίαση που έγινε στις 11 Αυγούστου 1977.
Στις 16 του μήνα ο Κουμάνταρος θα έφευγε στο εξωτερικό και ήθελε απάντηση.
Το προεδρείο συμφωνεί ότι θα αποδεχθεί την δωρεά αλλά ζήτησε πρώτα να συγκροτηθεί μια επιτροπή που σε τελευταία συνεννόηση με τον Κουμάνταρο να ξεκαθαρίσει «πού είναι το μάξιμουμ και πού είναι το μίνιμουμ των όρων».
Ο Γεώργιος Δρόσος, ο οποίος είχε φέρει τον δωρητή και είχε κάθε λόγο να θέλει να προωθηθεί η υπόθεση, εξέφρασε τη γνώμη να ξαναγίνουν επαφές μαζί του «ώστε οι όροι να είναι αυτοί που πρέπει να είναι». Συγχρόνως να έχουν την άποψη της Νομικής Υπηρεσίας του Δήμου για όλα όσα θέτει στην επιστολή του ο Κουμάνταρος αλλά και σε εκείνα που θα προέκυπταν μετά την νέα διατύπωση της πρότασής του.
Ο Ιωάννης Χασανάκος ήθελε να σχηματισθεί μια επιτροπή από δικηγόρους συναδέλφους, να δει ποιοι όροι είναι επαχθείς, να κάνει εισήγηση και πάνω σε αυτούς να γίνει η διαπραγμάτευση. «Εάν οι όροι αυτοί όμως είναι επαχθείς κι ανατρέπουν, ας πούμε, αυτή τη ευγενή προσφορά, δε νομίζω ότι μπορούμε να πάρουμε απόφαση».
Ο Ιωάννης Μαντούβαλος τονίζει ότι η προσφορά του Κουμάνταρου δεν είναι ανάξια λόγου. Χρειάζεται μιας σοβαρής αντιμετώπισης όχι τόσο για το οικονομικό θέμα της προσφοράς των οκτώμισι εκατομμυρίων, αλλά της προσφοράς της καλλιτεχνικής, της συλλογής των πινάκων του. Φυσικά δεν την είδε κανείς από του σύμβουλους, πρέπει όμως να έχει οπωσδήποτε ενδιαφέρον. Η επιτροπή να αξιολογήσει και αυτά τα αντικείμενα της προσφοράς.
Ο Ιωάννης Παραγυιός διαφοροποιήθηκε: Το ποσό των οκτώμισι εκατομμυρίων δεν νομίζει ότι μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης για την αντιπαροχή που θα δώσει ο Δήμος. Εκείνος δίνει τόσα χρήματα ενώ το ακίνητο του Δήμου κοστίζει από εκατό έως τετρακόσια εκατομμύρια. «Εάν όμως οι πίνακες, οι οποίοι προσφερθούν μαζί με τα 8.500.000, είναι πίνακες αξιόλογοι ή αξίας μεγάλης, τότε το πρόβλημα αλλάζει και χρειάζεται μελέτη και προσοχή». Είναι δηλαδή τόσης μεγάλης αξίας οι πίνακες του Κουμάνταρου ώστε να διατεθεί το μέγαρο για την στέγασή τους; Θα πρέπει να είναι όντως μεγαλύτερης αξίας ώστε να ονομασθεί σύμφωνα με τον όρο του ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ χωρίς να αναφέρεται καν η λέξη ΔΗΜΟΤΙΚΗ. Ας εξετάσει λοιπόν η επιτροπή την καλλιτεχνική αξία των έργων.
Η δεσποινίδα Αθηνά Κατσαφάδου, με την αφορμή ότι είχε ήδη ειπωθεί να χρησιμοποιηθεί ο χώρος σαν πνευματικό κέντρο, οπότε είναι προφανές ότι θα αναλάμβαναν πρωτοβουλία για να πλησιάσουν διάφορους δημόσιους, ιδιωτικούς, διεθνείς φορείς, βλέπει την προσφορά του Κουμάνταρου όχι ατομικοποιημένη αλλά να εντάσσεται σε αυτή την ευρύτερη κίνηση. Συμφωνεί έτσι με τον Μιχαήλ Ζερβό που είπε να δεχτούν την δωρεά, όχι τους όρους, οι οποίοι θα συζητηθούν. «Εάν ο κ. Κουμάνταρος επιμείνει επί των όρων του, είναι πασιφανές τι θα συμβεί εδώ μέσα».
Ο Ανδρέας Μπερδεμπές μίλησε πιο διαφωτιστικά. Η Επιτροπή Θεάτρων και Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων εξουσιοδότησε τον Ευάγγελο Βασιλάτο και συνάντησε τον Κουμάνταρο. Απουσίαζε όμως την στιγμή εκείνη από το συμβούλιο και έτσι αυτός εξηγεί την κατάσταση. Ο Κουμάνταρος έστειλε μια επιστολή στον δήμαρχο κι έκανε την πρόταση. Ο γενικός γραμματέας Νίκος Κατσικάρος και ο δήμαρχος έκαναν πολλές συζητήσεις και ενημέρωσαν την καλλιτεχνική επιτροπή.
Οι Σούνδιας και Λάβας έφτιαξαν μάλιστα τα σχέδια διαμόρφωσης του χώρου σε πολιτιστικό κέντρο. Εκείνοι επικοινώνησαν και με τον Κουμάνταρο ο οποίος μετά πρότεινε δικό του αρχιτέκτονα, τον Βουρέκα.
Ακολούθησαν «πολλές, πάρα πολλές συζητήσεις επί των όρων, κι άλλους όρους είχε βάλει και είχε δεχθεί την τροποποίηση»… Η γνώμη του Κουμάνταρου είναι ευμετάβλητη. Όταν λέει ότι μια επιτροπή θα ελέγχει και θα έχει βέτο με τις όποιες αλλαγές που θα γίνονται, εννοεί μόνο για τους πίνακές του, μόνο για τον πρώτο όροφο. Για τους υπόλοιπους χώρους, είναι προτάσεις των επιστημόνων που θα συνεργαστούν με τον δήμαρχο. Το θέμα λοιπόν είναι περίπλοκο.
Υπάρχει ένας πλήρης φάκελος με περίπου δέκα σχέδια που εκπονήθηκαν για την διευθέτηση του περιεχομένου σε κάθε αίθουσα. Σχέδια των ίδιων επιστημόνων (Σούνδια και Λάβα) υπάρχουν και για το νησί Κουμουνδούρου.
Ο Γεώργιος Αράπης, συμφωνεί ότι το θέμα δεν είναι τόσο εύκολο αφού οι μελέτες που ζητούνται είναι ανεφάρμοστες, είναι «πράγματα που δεν γίνονται».
Όταν ήταν πρόεδρος του Δ.Σ. (μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1976), συνάντησε τον Κουμάνταρο μαζί με τον δήμαρχο. Είδαν κι άλλους χώρους, όπως στην Τερψιθέα, και στο Παλιό Ρολόι είπε να γίνει ένας όροφος. Τα οκτώμισι εκατομμύρια δεν φτάνουν για να γίνει το έργο. «Για να μη λέμε δηλαδή, όπως θα δούμε και πιο κάτω σε άλλες περιπτώσεις δωρεών, που λέμε δωρεά και δεν υπάρχει δωρεά». Να μας πει ο Κουμάνταρος τι δίνει και τι θέλει να κάνει.
Μπορούσαν να δώσουν για Πινακοθήκη τον τελευταίο όροφο στο νέο Δημαρχείο. Να γίνει η επιτροπή που θα πει αν ο Δήμος επιτρέπει, οι τεχνικές υπηρεσίες ή το συμβούλιο να δέχεται αυτές τις δωρεές, όπως τις προτείνουν οι δωρητές.
Ο Γεώργιος Δρόσος: Ειπώθηκε να μην μπουν στην ουσία αλλά ήδη έχουν μπει. Δεν μπορούν να μιλάνε με μισόλογα. Ο Κουμάνταρος ήλθε στον Δήμο να διαθέσει μια συλλογή πινάκων του με τον όρο να του διαθέσει ένα κομμάτι γης για να κτίσει αυτός ένα κτήριο με σχέδια του Βουρέκα. Η δαπάνη θα ανερχόταν σε δώδεκα εκατομμύρια.
«Εζήταγε ένα κομμάτι. Του υπεδείχτηκαν διάφορα κομμάτια, δεν τον ικανοποίησαν. Και ο Δήμος και οι άνθρωποι εδώ του Δήμου, προκειμένου να κερδίσουν αυτή τη δωρεά, προσεπάθησαν να τον ωθήσουν προς μια άλλη κατεύθυνση. Έτσι έχει η προϊστορία του πράγματος».
Για τους πίνακές του δεν μπορεί να έχει κάποιος γνώμη. Ο Δρόσος είδε τέσσερις μόνο στο διαμέρισμά του στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. «Και βέβαια δεν μπορεί να είναι οι πίνακες ενός Κουμάνταρου ασήμαντη υπόθεση. Ο ίδιος υποστηρίζει πως οι πίνακες του Νιάρχου, του ανηψιού του, είναι για κλάμματα μπροστά στους δικούς του. Αλλά αυτό είναι ένα ερωτηματικό».
Όπως εμφανίζεται η πρόταση Κουμάνταρου, αποξενώνεται ο δήμος Πειραιώς ολοκληρωτικά από την ιδιοκτησία του Παλαιού Ταχυδρομείου. «Ο πρώτος όροφος θα είναι η πινακοθήκη του Κουμάνταρου, στην οποία θα βάλει ό,τι και όπως θέλει πίνακες. Κανένας δεν έχει δικαίωμα στον πρώτο όροφο. Αλλά και στον ισόγειο χώρο, θα είναι χώροι τροποποιημένοι και κατανοματισμένοι, τους οποίους θα ελέγχει ο ίδιος ο Κουμάνταρος με τις επιτροπές του. Κατά συνέπεια, τι να συζητήσουμε επί του θέματος; Ή γίνονται νέες προτάσεις από τον κ. Κουμάνταρο ή αποσύρεται το θέμα».
Εν τω μεταξύ ήλθε ο Βασιλάτος και παίρνει το λόγο.
Κατόπιν αποφάσεως της επιτροπής μαζί με τον Σούνδια και το τροποποιημένο έγγραφο πήγε στο Κεφαλάρι, στην βίλα του Κουμάνταρου. Είδε γύρω στους 12 ή 14 πίνακες, η όλη προσφορά εκτός από τα χρήματα θα είναι περίπου 40 πίνακες.
Οι πίνακες που είδε δεν είναι πρώτα ονόματα, είναι όμως επίσημα γραμμένοι σε διεθνή benezit (λεξικά των καλλιτεχνών). Εκείνος λέει ότι έχει κι άλλα σοβαρά κομμάτια στα γραφεία του και στο διαμέρισμά του στην Νέα Υόρκη. Επίσης είπε ότι θα μπορούσε να προστεθούν και έργα του Νιάρχου.
Κάνανε πολλή συζήτηση, ο Κουμάνταρος παρέμεινε ανένδοτος στους όρους του κι όπως είπε ο Βασιλάτος «έδειχνε ένα είδος - δεν θα μου επιτρεπόταν να το χαρακτηρίσω έτσι - ένα είδος πείσματος, λόγω ηλικίας - για να μη πω την άλλη λέξη». Τα οκτώμισι εκατομμύρια θα μπορούσε μάλλον να αυξηθούν ανάλογα με τις απαιτήσεις του έργου, την αξία των πινάκων ομολογεί δεν μπορεί να εκτιμήσει αφού δεν είναι ειδικός. «Οι όροι βέβαια είναι αυστηροί». Μετά από σκέψη ο Βασιλάτος κατέληξε ότι πρέπει να γίνει αποδοχή της προσφοράς. Πιστεύει ότι με τον χρόνο και την πορεία των πραγμάτων οι όροι θα ατονήσουν, θα αλλάξουν, θα βελτιωθούν. Τώρα όμως δεν αλλάζει γνώμη ο Κουμάνταρος: «Δεν αλλάζει, είναι αμετακίνητος». Δεν νομίζει ότι θα αποξενωθεί ο δήμος από το ακίνητο. Σοκάρει όμως ο όρος «ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ» χωρίς καν την ένδειξη «ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ - ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ» ή αλλιώς «ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ». Όσους τίτλους για την πινακοθήκη κι αν του έκανε ήταν «αμετακίνητος, δεν δεχόταν το παραμικρό».
Παρ’ όλα αυτά, είπε κλείνοντας ο Βασιλάτος, ο Κουμάνταρος είναι 84 ετών, όσο και να ζήσει ακόμα κάποια στιγμή θα φύγει από την ζωή - «όλοι μας θα έχουμε την ίδια τύχη -» και αν μπει τότε μια πινακίδα ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ κανείς δεν θα την κατεβάσει εύκολα.
Ο Θεοφάνης Κωνσταντινίδης: Με την τοποθέτηση του Βασιλάτου αναθεωρεί την σκέψη του, να κάνουν αποδεχτή κατ’ αρχήν την δωρεά. Ο Κουμάνταρος είναι ανένδοτος. Το μέγαρο του Ταχυδρομείου που διαβιεί κάτω από έναν ιδιάζον νομικό καθεστώς, είναι υποχρεωμένοι να το δώσουν με οποιοδήποτε τρόπο διατυπώνεται στην πρόταση; Πρέπει να τρομάζει λίγο το θέμα, γιατί πρόκειται για μια σύμβαση που θα «είναι αιώνια πλέον, δεν μπορεί ν’ ανατραπεί κατά κανένα τρόπο». Δεδομένου ότι μ’ αυτούς τους όρους αποξενώνεται τελείως ο δήμος, «ένας λόγος παραπάνω ότι πρέπει να το σκεφτούμε διπλά». Ως νομικός ο Κωνσταντινίδης προσέχει μόνο τα γραπτά, όχι τις προφορικές διαβεβαιώσεις που δεν στέκουν αφού - όπως είπε Βασιλάτος - ο δωρητής «λέει ότι είναι αμετακίνητος στους όρους του και μάλιστα λέει ότι πεισματικά επιμένει». Συμφωνεί να συνεχιστούν οι συζητήσεις, ο Κουμάνταρος είναι ένας αξιόλογος άνθρωπος και πιθανόν οι πίνακές του να είναι μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Η επιτροπή που θα συσταθεί να πείσει τον διαθέτη ότι καλοπροαίρετα βλέπει το Σώμα την δωρεά του, όμως έχουν την ευθύνη απέναντι στην πόλη και να είναι διατεθειμένος να κάνει ορισμένες παραχωρήσεις επάνω στους όρους. «Προσπαθούμε να βρούμε κάποια λύση, τη χρυσή τομή, ώστε και η δωρεά να γίνει αλλά κα να μη απεμπολήσει αυτό το τεράστιο και πολύτιμο ακίνητο του Δήμου».
Η διαλογική συζήτηση που ακολούθησε πρότεινε και βγήκε η επιτροπή που θα ασχοληθεί με την δωρεά. Ζερβός, Κατσαφάδου, Χασανάκος, Αράπης και Δρόσος.
Εγκρίνεται (Αριθμός απόφασης 172).
Στην συνέχεια το συμβούλιο ασχολήθηκε με το θέμα: «Λήψη αποφάσεως για την αποδοχή της υπό του κ. Ιωάννου Μελετοπούλου δωρεάν προσφοράς χαλκίνου ανδριάντος του Ελευθερίου Βενιζέλου».
Δεν γνωρίζω αν το Δ.Σ. ασχολήθηκε με την παραπάνω δωρεά σε επόμενες συνεδριάσεις του.
Στην συλλογή μου περιέχεται ένα δακτυλογραφημένο έγγραφο επτά σελίδων με την εξέταση και απόρριψη όλων των όρων του Κουμάνταρου:
ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ
ΚΕΙΜΕΝΟ 7 ΣΕΛΙΔΩΝ.
Όταν ένας δημότης κάνει μια δωρεά και μάλιστα σημαντική στο Δήμο είμαστε υποχρεωμένοι να τη δούμε ευχάριστα, να την εκτιμήσουμε με μάτι ψυχρό, να μελετήσουμε τους όρους του δωρητού, και πάντα μ’ όλη τη δυνατή κατανόηση πάνω στη επιθυμία του να γίνει αυτή δεχτή, η οποία όμως επιθυμία κατά κανένα τρόπο δεν πρέπει να βρίσκεται σ’ αντίθεση μ’ αυτή τούτη την υπόσταση του Δήμου, και πάνω απ’ όλα να μην εξαφανίζεται, γι’ οιοδήποτε λόγο ή σκοπιμότητα, η προσωπικότητα του Δήμου που είναι η πόλη, αν μάλιστα για την υλοποίηση των σκοπών της δωρεάς η προσφορά του Δήμου είναι περισσότερη σημαντική από αυτήν του Δωρητού, έτσι που ο Δήμος - η πόλη ενώ προσφέρει πολλά για να πραγματοποιήσει τους σκοπούς του ο δωρητής, τελικά μένει στην αφάνεια, και τότε οι όροι αντιστρέφονται, και στην ουσία από δωρεοδόχος ο Δήμος μεταβάλλεται σε δωρητή!!! και μάλιστα προς ιδιώτη για να πραγματοποιήσει ίσως προσωπικές φιλοδοξίες ή υστεροφημία του.-
Τούτα τα λίγα γράφτηκαν σαν εισαγωγή για να μπούμε στο κύριο θέμα που είναι μια αίτηση του κ. Ιωάννου Κουμάνταρου προς τον Δήμο Πειραιά για διάθεση ποσού δρχ. 8.500.000, που μ’ αυτό να διαμορφωθεί, και επισκευαστεί ο εσωτερικός και εξωτερικός χώρος του Παλαιού Ταχυδρομείου (ιδιοκτησία Δήμου), ώστε αυτό να χρησιμοποιηθεί σαν καλλιτεχνικό και Πολιτιστικό Κέντρο! - Τούτο όμως θα γίνει αν ο Δήμος - η πόλη δεχτεί ανεπιφύλακτα τους οχτώ (8) όρους που βάζει ο δωρητής σαν προϋπόθεση της δωρεάς του, και με πρώτον όρον ειδικά ο πάνω όροφος να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για έκθεση έργων (πίνακες ζωγραφικής) του δωρητού.
Μέχρις εδώ δεν υπάρχει καμμιά αντίρρηση. Οι ζωηρές επιφυλάξεις μας και οι αντιρρήσεις μας ξεκινάνε απ’ εδώ και κάτω, γιατί οι άλλοι όροι που μπαίνουν από τον δωρητή είναι φραγμοί για την πραγμάτωση της δωρεάς. Έτσι στο δεύτερο όρο ο δωρητής υποχρεώνει τον Δήμον να φροντίσει και να κάνει όλες τις ενέργειες, ώστε να κατεδαφιστεί η οικοδομή που δίπλα από το Ταχυδρομείο στεγάζεται η Πυροσβεστική Υπηρεσία και να εξωραϊστεί το οικόπεδο για να γίνει τούτο πάρκο.
Πάνω στο δεύτερο δυσκολοπραγματοποιήσιμο τούτο όρο του δωρητού έχομε να πούμε τα πάρα κάτω.
Το ακίνητο που στεγάζεται η Πυροσβεστική Υπηρεσία είναι ιδιοκτησία του Δήμου. Αυτό ευκολύνει τη κατάσταση, αλλά και πάλι οι δυσκολίες και οι διαδικασίες είναι πολλές, δηλαδή:
α- Πρέπει να φύγει από εκεί η Πυροσβεστική Υπηρεσία.
β- Πρέπει να γίνει τροποποίηση του Σχεδίου της Πόλης και να μετατραπεί ο οικοδομήσιμος αυτός χώρος σε κοινόχρηστο (πράσινο). Χρειάζεται γι’ αυτό απόφαση του Δημοτ. Συμβουλίου, που όμως είναι μόνο γνωμοδοτική, γιατί η αποφασιστική αρμοδιότητα ανήκει στο Υπ. Δημ. Έργων. (Αν τελικά εγκριθεί …)
Ανεξάρτητα ότι πρέπει να ρωτηθούν και αρμόδιοι Τεχνικοί για τη δυνατότητα πραγματοποίησης του Πάρκου.-
Και ύστερα η Πυροσβεστική Υπηρεσία θα φύγει προτού γίνει ο οικοδομήσιμος χώρος κοινόχρηστος;
Στο τρίτο και πιο δύσκολο για να μη πούμε απραγματοποίητο όρο, ο δωρητής ζητά από το Δήμο ″να προβή αμέσως″ στις ενέργειες, ώστε το οικόπεδο που βρίσκεται απέναντι από το Ταχυδρομείο, - που είναι ιδιοκτησία του Ι.Κ.Α. - να εφαρμοσθεί η σχετική διάταξη του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (άρθρο 52 παρ. 4) ώστε να δημιουργηθεί πλατεία μπροστά στο Ταχυδρομείο, γιατί τούτο είναι Νεοκλασσικό Κτίριο, και ακόμα αν είναι δυνατό το κομμάτι του δρόμου Φίλωνος που βρίσκεται ανάμεσα στους δρόμους Καραολή - Δημητρίου και Τσαμαδού να αποκλεισθεί της κυκλοφορίας των οχημάτων. - Τούτος ο όρος είναι πιο μπερδεμένος γιατί ο ακάλυπτος χώρος είναι ιδιοκτησία, ενώ η πλατεία είναι κοινόχρηστος χώρος.
Αν - όπως φαίνεται - θέλει να γίνει πλατεία μέρος του οικοπέδου του Ι.Κ.Α., αυτό είναι για το Δήμο πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο, για τους παρακάτω λόγους:
α) Χρειάζεται τροποποίηση του Σχεδίου της πόλης για τη μετατροπή οικοδομήσιμου χώρου σε κοινόχρηστο όπως είναι η πλατεία που θέλει ο δωρητής. Ειδικά η περίπτωση αυτή έχει σαν συνέπεια την απαλλοτρίωση (μέρους) ιδιοκτησίας του Ι.Κ.Α., που ο Δήμος όμως δε θα μπορέσει να την κάνει αφού από τον ΔΚΚ ρητά καθορίζονται οι περιπτώσεις που μπορούν οι Δήμοι να προβαίνουν σ’ απαλλοτριώσεις. Αλλά και αν ακόμη παραδεχτούμε ότι τελικά πετυχαίνει την απαλλοτρίωση. Η πληρωμή πώς θα γίνει;
Εκτός αυτού όμως το θέμα θα ″μπλέξει″ γιατί το Ι.Κ.Α. θα συμφωνήσει;
Αν, πάλι, εφαρμοστεί η διάταξη - όπως λέει ο δωρητής - για ακάλυπτο χώρο, ασφαλώς θα εφαρμοσθεί τότε μόνο όταν χτίσει το ΙΚΑ. Αλλά ακάλυπτος χώρος στη πρόσοψη; και ο ακάλυπτος χώρος θα διευκολύνει τη κυκλοφορία; (:) όπως λέει.-
β) Αυτό που ζητάει είναι αδύνατο να το επιτύχη ο Δήμος (να γίνει δηλαδή κάτι σαν πεζόδρομος η Φίλωνος …)
Ευτυχώς εδώ ο δωρητής έχει τις λέξεις ″ει δυνατόν″.-
Στο τέταρτο όρο ο δωρητής ζητά στην πινακοθήκη (κτίριο) και στις τρεις όψεις της να γραφτεί η επιγραφή ″ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ″.
Γιατί αυτός ο τίτλος; Ο Δήμος που προσφέρει το τεράστιο και πολύτιμο οικόπεδο και κτίριό του, δεν θα φαίνεται πουθενά;
Να γραφτεί: Δημοτική Πινακοθήκη και Βιβλιοθήκη
ή
Βιβλιοθήκη - Πινακοθήκη Δήμου Πειραιά
- Δωρεά Κουμαντάρου -
ή κάτι παρόμοιο, που είναι παραδεχτό. Όχι όμως τόσο σκληρό εγωϊστικό όρο, που να εξαφανίζει τον Δήμο - Πόλη, που άλλωστε διαθέτει για την πραγμάτωση του σκοπού της δωρεάς π ο λ ύ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α από εκείνα του δωρητού, αφού μέχρι σήμερα ξέρουμε ότι η προσφορά του δωρητού είναι μόνο τα 8.500.000 δραχμές, όσο για τους πίνακές του θα πούμε πάρα κάτω.
Στον πέμπτο όρο αναφέρει (ο δωρητής) ότι στο ισόγειο θα λειτουργούν α) περιοδικαί εκθέσεις εικαστικών τεχνών. β) έκθεσις ιστορικού Αρχείου γ) Βιβλιοθήκη αναγνωστήριο και δ) Κυλικείο - εντευκτήριο.
Από τα πάρα πάνω του πέμπτου όρου βγαίνει το συμπέρασμα ότι όλο το υλικό του Ισογείου θα είναι Δ η μ ο τ ι κ ό και η ονομασία όμως θα λείπει!!!
Στον έκτο όρο εκφράζει την επιθυμία ο δωρητής ″να σταθή η πινακοθήκη σε υψηλό καλλιτεχνικό - πολιτιστικό επίπεδο″ και γι’ αυτό από τώρα διορίζει χωρίς να ερωτηθεί ο Δήμος μια Επιτροπή από τρία μέλη που θα ε γ κ ρ ί ν ε ι τα έργα που θα εκτίθενται στη πινακοθήκη.
Όλα τα μέλη της Επιτροπής που κατονομάζονται κι’ όλας, είναι ε ξ ω δ η μ ο τ ι κ ά πρόσωπα, το ένα δε απ’ αυτά θα είναι πάντα συγγενής του δωρητού (Κουμάνταρος ή Γουλανδρής).
Γράφει δε στην αίτησή του ο δωρητής για τον συγγενή του τούτο το καταπληκτικό και μειωτικό, για την πόλη.
″Η ψήφος του εκπροσώπου μου (συγγενούς του) δέον α π α ρ α ι τ ή τ ω ς να είναι αποφασιστικής σημασίας″.
Τότε μπορεί κανείς να σκεφτεί γιατί να υπάρχει Επιτροπή κι όχι ένας ο συγγενής!!
Ο δωρητής στο τέλος βέβαια βάζει στην Επιτροπή και ένα εκπρόσωπο του Δήμου πότε; όταν παραιτηθεί όμως ένας από τους δύο που αυτός διώρισε!
Στον έβδομο όρο ο δωρητής θέλει να συμπληρώνεται η Πινακοθήκη αποκλειστικά με έργα της εκλογής του, και όποτε θελήσει αυτός.
Και έτσι η Επιτροπή επιλογής που καθορίζει ο ί δ ι ο ς παραπάνω την καταργεί!!
Αλλά ακόμα έχομε μια απορία τα έργα του Δήμου που πολλά είναι αξιόλογα τι θα γίνουν;
Ακόμα γράφει στην αίτησή του ο δωρητής ότι τα έργα του (πίνακες ζωγραφικής) που θα δωρήσει είναι ″μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας″. Δεν μας γράφει όμως ποίοι διάσημοι καλλιτέχνες υπογράφουν τους πίνακές του, μα ούτε και πόσοι σ’ αριθμό είναι, γιατί φρονούμε ότι η δική του και μόνο δήλωση για την σπουδαιότητα των έργων του δεν είναι αρκετή για ένα Δημοτικό Συμβούλιο. Θα χρειαστεί - χωρίς τούτο να νομισθεί ότι τον υποτιμάμε - η δήλωσή του αυτή να επαληθευτεί και από ειδικούς τεχνοκράτες.-
Στον όγδοο όρο τέλος, ο δωρητής αφήνει στο Δήμο τη διαχείρηση, τη λειτουργία, και τη συντήρηση της Πινακοθήκης. Αυτό απλά πάει να πει υπαλληλικό προσωπικό, μισθοδοσίες κ.τ.λ. σε βάρος του ταμείου του Δήμου.
Απ’ όσα εκτέθηκαν διαπιστώνεται ότι οι όροι του δωρητού, άλλοι είναι μειωτικοί για το κύρος του Δήμου, και για τούτο απαράδεκτοι, και άλλοι δύσκολα ή αδύνατο να πραγματοποιηθούν, έτσι που δυσκολεύουν τεράστια, αν όχι ματαιώνουν την εκπλήρωση του σκοπού της δωρεάς, και αν το Δ.Σ. αποδεχότανε - πράγμα αδύνατο - τη δωρεά χωρίς τροποποίηση των όρων, δεν θα υλοποιηθεί ποτέ. Τα ερωτήματα είναι πολλά, οι απορίες πιο πολλές. Μερικά απ’ αυτά που οι απαντήσεις των βρίσκονται και στο Νομικό χώρο είναι
Τι θα είναι η Πινακοθήκη ή καλλίτερα αυτό το Πνευματικό Κέντρο; Νομικό Πρόσωπο ή Υπηρεσία του Δήμου;
Και πού, αν είναι Νομικό Πρόσωπο, θα ανήκει η Δ. Βιβλιοθήκη που είναι - και ίσως πρέπει να μείνει - Υπηρεσία του Δήμου καθώς και το Ιστορικό Αρχείο;
Αν, πάλι, γίνει Δημοτική Υπηρεσία, πώς δικαιολογείται - νομικά - η ύπαρξη της Επιτροπής που διορίζει ο δωρητής;
Διοικητικά πού θα ανήκει η Πινακοθήκη; Θα εξυπηρετείται από δημοτικούς υπαλλήλους; τότε θα είναι Δημοτική Υπηρεσία. Θα προσληφθούν νέοι; τότε θα πρέπει να υπολογισθούν οι συνεχείς δαπάνες μισθοδοσίας. Αλλά και σαν Νομ. Πρόσωπο θα διοικείται από τον Δήμο, όπως ορίζει ο Νόμος. -
Επίσης πρέπει να διορισθεί και Έφορος Πινακοθήκης, που όμως ο νόμος ορίζει ρητά τα προσόντα που πρέπει να έχει. Αυτός λοιπόν ο Έφορος δεν θα μετέχει της Επιτροπής που αναφέρει ο δωρητής; Όταν μάλιστα Έφορο Βιβλιοθήκης - ο Δήμος έχει ειδικά εκπαιδευμένο υπάλληλο σήμερα (Τμ/χη).
Τελικά το θέμα δεν είναι απλό, είναι πολύπλοκο, γιατί ο δωρητής βάζει τέτοιους όρους που δυσκολεύουν και πρέπει να μελετηθεί σωστά, προσεχτικά, και υπεύθυνα, - γιατί είναι θέμα - πρόβλημα που ενδιαφέρει άμεσα την πόλη μας και η σωστή ή όχι λύση του θάχει σοβαρές επιπτώσεις μελλοντικά.-
Όλες οι σκέψεις που εκτέθηκαν είχαν σαν βάση ότι το κτίριο-Ταχυδρομείο - για το όποιο γίνεται βασικά λόγος - θα έχει τη δυνατότητα ο Δήμος να το αξιοποιήσει, και δεν θα εμποδιστεί από το νομικό - πολεοδομικό καθεστώς στο οποίο τώρα βρίσκεται τούτο.-
Όταν ένας δημότης κάνει μια δωρεά και μάλιστα σημαντική στο Δήμο είμαστε υποχρεωμένοι να τη δούμε ευχάριστα, να την εκτιμήσουμε με μάτι ψυχρό, να μελετήσουμε τους όρους του δωρητού, και πάντα μ’ όλη τη δυνατή κατανόηση πάνω στη επιθυμία του να γίνει αυτή δεχτή, η οποία όμως επιθυμία κατά κανένα τρόπο δεν πρέπει να βρίσκεται σ’ αντίθεση μ’ αυτή τούτη την υπόσταση του Δήμου, και πάνω απ’ όλα να μην εξαφανίζεται, γι’ οιοδήποτε λόγο ή σκοπιμότητα, η προσωπικότητα του Δήμου που είναι η πόλη, αν μάλιστα για την υλοποίηση των σκοπών της δωρεάς η προσφορά του Δήμου είναι περισσότερη σημαντική από αυτήν του Δωρητού, έτσι που ο Δήμος - η πόλη ενώ προσφέρει πολλά για να πραγματοποιήσει τους σκοπούς του ο δωρητής, τελικά μένει στην αφάνεια, και τότε οι όροι αντιστρέφονται, και στην ουσία από δωρεοδόχος ο Δήμος μεταβάλλεται σε δωρητή!!! και μάλιστα προς ιδιώτη για να πραγματοποιήσει ίσως προσωπικές φιλοδοξίες ή υστεροφημία του.-
Τούτα τα λίγα γράφτηκαν σαν εισαγωγή για να μπούμε στο κύριο θέμα που είναι μια αίτηση του κ. Ιωάννου Κουμάνταρου προς τον Δήμο Πειραιά για διάθεση ποσού δρχ. 8.500.000, που μ’ αυτό να διαμορφωθεί, και επισκευαστεί ο εσωτερικός και εξωτερικός χώρος του Παλαιού Ταχυδρομείου (ιδιοκτησία Δήμου), ώστε αυτό να χρησιμοποιηθεί σαν καλλιτεχνικό και Πολιτιστικό Κέντρο! - Τούτο όμως θα γίνει αν ο Δήμος - η πόλη δεχτεί ανεπιφύλακτα τους οχτώ (8) όρους που βάζει ο δωρητής σαν προϋπόθεση της δωρεάς του, και με πρώτον όρον ειδικά ο πάνω όροφος να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για έκθεση έργων (πίνακες ζωγραφικής) του δωρητού.
Μέχρις εδώ δεν υπάρχει καμμιά αντίρρηση. Οι ζωηρές επιφυλάξεις μας και οι αντιρρήσεις μας ξεκινάνε απ’ εδώ και κάτω, γιατί οι άλλοι όροι που μπαίνουν από τον δωρητή είναι φραγμοί για την πραγμάτωση της δωρεάς. Έτσι στο δεύτερο όρο ο δωρητής υποχρεώνει τον Δήμον να φροντίσει και να κάνει όλες τις ενέργειες, ώστε να κατεδαφιστεί η οικοδομή που δίπλα από το Ταχυδρομείο στεγάζεται η Πυροσβεστική Υπηρεσία και να εξωραϊστεί το οικόπεδο για να γίνει τούτο πάρκο.
Πάνω στο δεύτερο δυσκολοπραγματοποιήσιμο τούτο όρο του δωρητού έχομε να πούμε τα πάρα κάτω.
Το ακίνητο που στεγάζεται η Πυροσβεστική Υπηρεσία είναι ιδιοκτησία του Δήμου. Αυτό ευκολύνει τη κατάσταση, αλλά και πάλι οι δυσκολίες και οι διαδικασίες είναι πολλές, δηλαδή:
α- Πρέπει να φύγει από εκεί η Πυροσβεστική Υπηρεσία.
β- Πρέπει να γίνει τροποποίηση του Σχεδίου της Πόλης και να μετατραπεί ο οικοδομήσιμος αυτός χώρος σε κοινόχρηστο (πράσινο). Χρειάζεται γι’ αυτό απόφαση του Δημοτ. Συμβουλίου, που όμως είναι μόνο γνωμοδοτική, γιατί η αποφασιστική αρμοδιότητα ανήκει στο Υπ. Δημ. Έργων. (Αν τελικά εγκριθεί …)
Ανεξάρτητα ότι πρέπει να ρωτηθούν και αρμόδιοι Τεχνικοί για τη δυνατότητα πραγματοποίησης του Πάρκου.-
Και ύστερα η Πυροσβεστική Υπηρεσία θα φύγει προτού γίνει ο οικοδομήσιμος χώρος κοινόχρηστος;
Στο τρίτο και πιο δύσκολο για να μη πούμε απραγματοποίητο όρο, ο δωρητής ζητά από το Δήμο ″να προβή αμέσως″ στις ενέργειες, ώστε το οικόπεδο που βρίσκεται απέναντι από το Ταχυδρομείο, - που είναι ιδιοκτησία του Ι.Κ.Α. - να εφαρμοσθεί η σχετική διάταξη του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (άρθρο 52 παρ. 4) ώστε να δημιουργηθεί πλατεία μπροστά στο Ταχυδρομείο, γιατί τούτο είναι Νεοκλασσικό Κτίριο, και ακόμα αν είναι δυνατό το κομμάτι του δρόμου Φίλωνος που βρίσκεται ανάμεσα στους δρόμους Καραολή - Δημητρίου και Τσαμαδού να αποκλεισθεί της κυκλοφορίας των οχημάτων. - Τούτος ο όρος είναι πιο μπερδεμένος γιατί ο ακάλυπτος χώρος είναι ιδιοκτησία, ενώ η πλατεία είναι κοινόχρηστος χώρος.
Αν - όπως φαίνεται - θέλει να γίνει πλατεία μέρος του οικοπέδου του Ι.Κ.Α., αυτό είναι για το Δήμο πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο, για τους παρακάτω λόγους:
α) Χρειάζεται τροποποίηση του Σχεδίου της πόλης για τη μετατροπή οικοδομήσιμου χώρου σε κοινόχρηστο όπως είναι η πλατεία που θέλει ο δωρητής. Ειδικά η περίπτωση αυτή έχει σαν συνέπεια την απαλλοτρίωση (μέρους) ιδιοκτησίας του Ι.Κ.Α., που ο Δήμος όμως δε θα μπορέσει να την κάνει αφού από τον ΔΚΚ ρητά καθορίζονται οι περιπτώσεις που μπορούν οι Δήμοι να προβαίνουν σ’ απαλλοτριώσεις. Αλλά και αν ακόμη παραδεχτούμε ότι τελικά πετυχαίνει την απαλλοτρίωση. Η πληρωμή πώς θα γίνει;
Εκτός αυτού όμως το θέμα θα ″μπλέξει″ γιατί το Ι.Κ.Α. θα συμφωνήσει;
Αν, πάλι, εφαρμοστεί η διάταξη - όπως λέει ο δωρητής - για ακάλυπτο χώρο, ασφαλώς θα εφαρμοσθεί τότε μόνο όταν χτίσει το ΙΚΑ. Αλλά ακάλυπτος χώρος στη πρόσοψη; και ο ακάλυπτος χώρος θα διευκολύνει τη κυκλοφορία; (:) όπως λέει.-
β) Αυτό που ζητάει είναι αδύνατο να το επιτύχη ο Δήμος (να γίνει δηλαδή κάτι σαν πεζόδρομος η Φίλωνος …)
Ευτυχώς εδώ ο δωρητής έχει τις λέξεις ″ει δυνατόν″.-
Στο τέταρτο όρο ο δωρητής ζητά στην πινακοθήκη (κτίριο) και στις τρεις όψεις της να γραφτεί η επιγραφή ″ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ″.
Γιατί αυτός ο τίτλος; Ο Δήμος που προσφέρει το τεράστιο και πολύτιμο οικόπεδο και κτίριό του, δεν θα φαίνεται πουθενά;
Να γραφτεί: Δημοτική Πινακοθήκη και Βιβλιοθήκη
ή
Βιβλιοθήκη - Πινακοθήκη Δήμου Πειραιά
- Δωρεά Κουμαντάρου -
ή κάτι παρόμοιο, που είναι παραδεχτό. Όχι όμως τόσο σκληρό εγωϊστικό όρο, που να εξαφανίζει τον Δήμο - Πόλη, που άλλωστε διαθέτει για την πραγμάτωση του σκοπού της δωρεάς π ο λ ύ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α από εκείνα του δωρητού, αφού μέχρι σήμερα ξέρουμε ότι η προσφορά του δωρητού είναι μόνο τα 8.500.000 δραχμές, όσο για τους πίνακές του θα πούμε πάρα κάτω.
Στον πέμπτο όρο αναφέρει (ο δωρητής) ότι στο ισόγειο θα λειτουργούν α) περιοδικαί εκθέσεις εικαστικών τεχνών. β) έκθεσις ιστορικού Αρχείου γ) Βιβλιοθήκη αναγνωστήριο και δ) Κυλικείο - εντευκτήριο.
Από τα πάρα πάνω του πέμπτου όρου βγαίνει το συμπέρασμα ότι όλο το υλικό του Ισογείου θα είναι Δ η μ ο τ ι κ ό και η ονομασία όμως θα λείπει!!!
Στον έκτο όρο εκφράζει την επιθυμία ο δωρητής ″να σταθή η πινακοθήκη σε υψηλό καλλιτεχνικό - πολιτιστικό επίπεδο″ και γι’ αυτό από τώρα διορίζει χωρίς να ερωτηθεί ο Δήμος μια Επιτροπή από τρία μέλη που θα ε γ κ ρ ί ν ε ι τα έργα που θα εκτίθενται στη πινακοθήκη.
Όλα τα μέλη της Επιτροπής που κατονομάζονται κι’ όλας, είναι ε ξ ω δ η μ ο τ ι κ ά πρόσωπα, το ένα δε απ’ αυτά θα είναι πάντα συγγενής του δωρητού (Κουμάνταρος ή Γουλανδρής).
Γράφει δε στην αίτησή του ο δωρητής για τον συγγενή του τούτο το καταπληκτικό και μειωτικό, για την πόλη.
″Η ψήφος του εκπροσώπου μου (συγγενούς του) δέον α π α ρ α ι τ ή τ ω ς να είναι αποφασιστικής σημασίας″.
Τότε μπορεί κανείς να σκεφτεί γιατί να υπάρχει Επιτροπή κι όχι ένας ο συγγενής!!
Ο δωρητής στο τέλος βέβαια βάζει στην Επιτροπή και ένα εκπρόσωπο του Δήμου πότε; όταν παραιτηθεί όμως ένας από τους δύο που αυτός διώρισε!
Στον έβδομο όρο ο δωρητής θέλει να συμπληρώνεται η Πινακοθήκη αποκλειστικά με έργα της εκλογής του, και όποτε θελήσει αυτός.
Και έτσι η Επιτροπή επιλογής που καθορίζει ο ί δ ι ο ς παραπάνω την καταργεί!!
Αλλά ακόμα έχομε μια απορία τα έργα του Δήμου που πολλά είναι αξιόλογα τι θα γίνουν;
Ακόμα γράφει στην αίτησή του ο δωρητής ότι τα έργα του (πίνακες ζωγραφικής) που θα δωρήσει είναι ″μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας″. Δεν μας γράφει όμως ποίοι διάσημοι καλλιτέχνες υπογράφουν τους πίνακές του, μα ούτε και πόσοι σ’ αριθμό είναι, γιατί φρονούμε ότι η δική του και μόνο δήλωση για την σπουδαιότητα των έργων του δεν είναι αρκετή για ένα Δημοτικό Συμβούλιο. Θα χρειαστεί - χωρίς τούτο να νομισθεί ότι τον υποτιμάμε - η δήλωσή του αυτή να επαληθευτεί και από ειδικούς τεχνοκράτες.-
Στον όγδοο όρο τέλος, ο δωρητής αφήνει στο Δήμο τη διαχείρηση, τη λειτουργία, και τη συντήρηση της Πινακοθήκης. Αυτό απλά πάει να πει υπαλληλικό προσωπικό, μισθοδοσίες κ.τ.λ. σε βάρος του ταμείου του Δήμου.
Απ’ όσα εκτέθηκαν διαπιστώνεται ότι οι όροι του δωρητού, άλλοι είναι μειωτικοί για το κύρος του Δήμου, και για τούτο απαράδεκτοι, και άλλοι δύσκολα ή αδύνατο να πραγματοποιηθούν, έτσι που δυσκολεύουν τεράστια, αν όχι ματαιώνουν την εκπλήρωση του σκοπού της δωρεάς, και αν το Δ.Σ. αποδεχότανε - πράγμα αδύνατο - τη δωρεά χωρίς τροποποίηση των όρων, δεν θα υλοποιηθεί ποτέ. Τα ερωτήματα είναι πολλά, οι απορίες πιο πολλές. Μερικά απ’ αυτά που οι απαντήσεις των βρίσκονται και στο Νομικό χώρο είναι
Τι θα είναι η Πινακοθήκη ή καλλίτερα αυτό το Πνευματικό Κέντρο; Νομικό Πρόσωπο ή Υπηρεσία του Δήμου;
Και πού, αν είναι Νομικό Πρόσωπο, θα ανήκει η Δ. Βιβλιοθήκη που είναι - και ίσως πρέπει να μείνει - Υπηρεσία του Δήμου καθώς και το Ιστορικό Αρχείο;
Αν, πάλι, γίνει Δημοτική Υπηρεσία, πώς δικαιολογείται - νομικά - η ύπαρξη της Επιτροπής που διορίζει ο δωρητής;
Διοικητικά πού θα ανήκει η Πινακοθήκη; Θα εξυπηρετείται από δημοτικούς υπαλλήλους; τότε θα είναι Δημοτική Υπηρεσία. Θα προσληφθούν νέοι; τότε θα πρέπει να υπολογισθούν οι συνεχείς δαπάνες μισθοδοσίας. Αλλά και σαν Νομ. Πρόσωπο θα διοικείται από τον Δήμο, όπως ορίζει ο Νόμος. -
Επίσης πρέπει να διορισθεί και Έφορος Πινακοθήκης, που όμως ο νόμος ορίζει ρητά τα προσόντα που πρέπει να έχει. Αυτός λοιπόν ο Έφορος δεν θα μετέχει της Επιτροπής που αναφέρει ο δωρητής; Όταν μάλιστα Έφορο Βιβλιοθήκης - ο Δήμος έχει ειδικά εκπαιδευμένο υπάλληλο σήμερα (Τμ/χη).
Τελικά το θέμα δεν είναι απλό, είναι πολύπλοκο, γιατί ο δωρητής βάζει τέτοιους όρους που δυσκολεύουν και πρέπει να μελετηθεί σωστά, προσεχτικά, και υπεύθυνα, - γιατί είναι θέμα - πρόβλημα που ενδιαφέρει άμεσα την πόλη μας και η σωστή ή όχι λύση του θάχει σοβαρές επιπτώσεις μελλοντικά.-
Όλες οι σκέψεις που εκτέθηκαν είχαν σαν βάση ότι το κτίριο-Ταχυδρομείο - για το όποιο γίνεται βασικά λόγος - θα έχει τη δυνατότητα ο Δήμος να το αξιοποιήσει, και δεν θα εμποδιστεί από το νομικό - πολεοδομικό καθεστώς στο οποίο τώρα βρίσκεται τούτο.-
Φτάνουμε
πλέον στο τέλος της υπόθεσης:
Εφημερίδα ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ, Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 1978. Σελίδα 1.
ΑΝΕΚΛΗΘΗ Η ΔΩΡΕΑ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΣΥΜΦΟΡΟΥΣ ΟΡΟΥΣ, ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗΣ.
Η περιέχουσα ασυμφόρους όρους δωρεά του κ. Ι. Κουμάνταρου προς τον Δήμο (πίνακες ζωγραφικής και χρήματα) ανεκλήθη από τον δωρητή.
Όπως είναι γνωστό, ο διαθέτης υπηγόρευε όρους, που ουσιαστικά η ίδρυση και λειτουργία της πινακοθήκης με το όνομά του, όχι μόνο δημιουργούσε υποχρεώσεις για το Δήμο, αλλά και του αφαιρούσε το δικαίωμα να διοικεί το συσταθησόμενο ίδρυμα, όπως αυτός ήθελε…
ΣΧΟΛΙΑ
*Σημειώσεις που είχα κρατήσει από τα επίσημα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά. Η 31η συνεδρίαση έγινε στις 11 Αυγούστου 1977. Δήμαρχος ήταν ο Αναστάσιος Βουλόδημος (25.6.1975 - 31.12.1978). Πρόεδρος ο Κωνσταντίνος Καναβάκης (Ιανουάριος - Σεπτέμβριος 1977).
*Δρόσος Γεώργιος. 1922 - 19.9.1979. Δημοτικός σύμβουλος στα 1975-1978. Ήταν αντιπρόεδρος στην Φιλολογική Στέγη Πειραιώς (1974-1979). Ανάμεσα στα άλλα είχε ιδρύσει το Ελληνικό Κέντρο Διεθνούς Ερεύνης και Συνεργασίας (ΕΚΔΕΣ) πού τα διδακτήριά του θυμάμαι να βρισκόταν στην Κουντουριώτου 146-148.
*Ο 2ος Πυροσβεστικός Σταθμός δεν βρίσκεται πλέον στην Φίλωνος 31. Η παλιά δημοτική οικοδομή ανεγέρθηκε επί Τρύφωνα Μουτζόπουλου στα 1909. Από τα τέλη του 2008 και για λίγα χρόνια φιλοξένησε το ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟ.
*Το οικόπεδο του ΙΚΑ παρέμεινε επί δεκαετίες σε εγκατάλειψη περιφραγμένο από ένα ψηλό πέτρινο μαντρότοιχο. Διαμορφώθηκε σε χώρο πρασίνου το έτος 2013 επί δημαρχίας Βασίλη Μιχαλολιάκου.
*Οι κυλινδρόμυλοι ΕΥΡΩΤΑΣ ήταν στην οδό Αθηνών - Πειραιώς 45 (θεμελίωση στα 1908, ανασύσταση της εταιρείας στα 1925 με την επωνυμία ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΑΛΕΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ″ΕΥΡΩΤΑΣ″). Η αδελφή των Κουμάνταρων (δηλαδή και του Ιωάννη Κουμάνταρου) Ευγενία που παντρεύτηκε τον Σπύρο Νιάρχο, ήταν μητέρα του Σταύρου και της Μαρίας Νιάρχου. Ο Σταύρος υπήρξε ο γνωστός εφοπλιστής. Η Μαρία είχε παντρευτεί τον πολιτικό μηχανικό Ανδρέα Κ. Δρακόπουλο (1891-1973).
*Στο βιβλίο «Εικοσιπενταετηρίς Σχολής Παναγιωτοπούλου. 1904 - 1929. Τύποις: “Πυρσού„ Α. Ε., Αθήναι. 1928» που βρίσκεται στην συλλογή μου διαπίστωσα ότι ο «Ιω. Σ. Κουμάνταρος, εκ Πειραιώς», με γενικό αύξοντα αριθμό 57 είχε τελειώσει το σχολικό έτος 1910-1911.
*Στην Αθηνών 42 βρίσκονταν το βενζινάδικο του Βασιλείου Κουλεντιανού όπου αργότερα για κάποια χρόνια εργάστηκε και ο μετέπειτα λογοτέχνης Διονύσης Κουλεντιανός. Από εκεί έπαιρναν ή έβαζαν στα αυτοκίνητα τα καύσιμά τους πολλοί από την αλευροβιομηχανία, μεταξύ των οποίων και ο Νιάρχος.
*Μια Κουμαντάρειος Πινακοθήκη στην πόλη μας δεν θα αναιρούσε την παράλληλη λειτουργία μιας επίσημης Δημοτικής Πινακοθήκης. Απορώ πως δεν έγινε διαχωρισμός των περιπτώσεων. Η Αθήνα σήμερα, εκτός από την Δημοτική Πινακοθήκη της είναι γεμάτη από παρόμοιες ιδιωτικές Πινακοθήκες και με καλλίτερα, σπάνια έργα. Ο Δήμος Πειραιά, χωρίς όραμα, ως στυγνός γραφειοκράτης αρνήθηκε την εξεύρεση μιας συμβιβαστικής λύσης με παραχώρηση ενός κοινά αποδεκτού οικοπέδου ή κτηρίου για την στέγασή της. Από την μεριά του ο δωρητής για να θέτει τέτοιους αυστηρούς όρους (βέβαιο είναι ότι θα είχε συμβουλευτεί αρμόδιους) ίσως είχε τις επιφυλάξεις του, δεν θα εμπιστευόταν την Πινακοθήκη του στα χέρια δημοτικών - δημόσιων υπαλλήλων, άρα εκφραστών βραδυκίνητων διαδικασιών και αμφισβητούμενων εφαρμογών δράσης.
*″ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ″ δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Όμως από το 1982 έχουμε στην Λακωνική πρωτεύουσα, σε νεοκλασικό της Κωνσταντίνου Παλαιολόγου 123 και Θερμοπυλών, ″ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΣΠΑΡΤΗΣ″ ως πρώτο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης και του Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου (ΦΕΚ τεύχος 1ο αριθμός φύλλου 120 Αθήνα 8-9-1983).
Το νεοκλασικό μέγαρο είναι δωρεά των παιδιών του, του Γιώργου Κουμάνταρου και της Ντόλλης Γουλανδρή, στην μνήμη του αφού ο Ιωάννης Κουμάνταρος καταγόταν από εκεί. Οι πίνακες της συλλογής του ήταν 14 μόνιμες ελαιογραφίες... Τα υπόλοιπα έργα ήταν χρησιδανεισμένα από την Εθνική Πινακοθήκη (75 υδατογραφίες του 19ου και 20ου αιώνα). Επανεγκαίνια της Πινακοθήκης με ανακαίνιση του κτηρίου κι αναδιοργάνωση των εκθεμάτων (προστέθηκαν περισσότερα ζωγραφικά και γλυπτά έργα) έγιναν στις 27.10.2018.
Η Ντόλλη με τον σύζυγό της Νικόλαο Γουλανδρή είναι οι ιδρυτές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (1986). Ο αδελφός του Νικόλαου, Βασίλης Γουλανδρής με την σύζυγό του Ελίζα είναι ιδρυτές του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Άνδρου (1979). Το Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή ανοίγει στο Παγκράτι (οδός Ερατοσθένους) σε λίγους μήνες.
Δυο φωτογραφίες του Παλαιού Ταχυδρομείου που τράβηξα και βρίσκονται στο φωτογραφικό αρχείο μου.
Η πρώτη, με οπτική από την γωνία Νοταρά και Καραολή - Δημητρίου όπως ήταν στην αρχική κατάσταση όταν είχε εγκαταλειφθεί για πολλά χρόνια.
Η δεύτερη (Ιούλιος 2002) κατά την περίοδο της ανακαίνισής του από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
Εφημερίδα ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ, Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 1978. Σελίδα 1.
ΑΝΕΚΛΗΘΗ Η ΔΩΡΕΑ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΣΥΜΦΟΡΟΥΣ ΟΡΟΥΣ, ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗΣ.
Η περιέχουσα ασυμφόρους όρους δωρεά του κ. Ι. Κουμάνταρου προς τον Δήμο (πίνακες ζωγραφικής και χρήματα) ανεκλήθη από τον δωρητή.
Όπως είναι γνωστό, ο διαθέτης υπηγόρευε όρους, που ουσιαστικά η ίδρυση και λειτουργία της πινακοθήκης με το όνομά του, όχι μόνο δημιουργούσε υποχρεώσεις για το Δήμο, αλλά και του αφαιρούσε το δικαίωμα να διοικεί το συσταθησόμενο ίδρυμα, όπως αυτός ήθελε…
ΣΧΟΛΙΑ
*Σημειώσεις που είχα κρατήσει από τα επίσημα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά. Η 31η συνεδρίαση έγινε στις 11 Αυγούστου 1977. Δήμαρχος ήταν ο Αναστάσιος Βουλόδημος (25.6.1975 - 31.12.1978). Πρόεδρος ο Κωνσταντίνος Καναβάκης (Ιανουάριος - Σεπτέμβριος 1977).
*Δρόσος Γεώργιος. 1922 - 19.9.1979. Δημοτικός σύμβουλος στα 1975-1978. Ήταν αντιπρόεδρος στην Φιλολογική Στέγη Πειραιώς (1974-1979). Ανάμεσα στα άλλα είχε ιδρύσει το Ελληνικό Κέντρο Διεθνούς Ερεύνης και Συνεργασίας (ΕΚΔΕΣ) πού τα διδακτήριά του θυμάμαι να βρισκόταν στην Κουντουριώτου 146-148.
*Ο 2ος Πυροσβεστικός Σταθμός δεν βρίσκεται πλέον στην Φίλωνος 31. Η παλιά δημοτική οικοδομή ανεγέρθηκε επί Τρύφωνα Μουτζόπουλου στα 1909. Από τα τέλη του 2008 και για λίγα χρόνια φιλοξένησε το ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟ.
*Το οικόπεδο του ΙΚΑ παρέμεινε επί δεκαετίες σε εγκατάλειψη περιφραγμένο από ένα ψηλό πέτρινο μαντρότοιχο. Διαμορφώθηκε σε χώρο πρασίνου το έτος 2013 επί δημαρχίας Βασίλη Μιχαλολιάκου.
*Οι κυλινδρόμυλοι ΕΥΡΩΤΑΣ ήταν στην οδό Αθηνών - Πειραιώς 45 (θεμελίωση στα 1908, ανασύσταση της εταιρείας στα 1925 με την επωνυμία ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΑΛΕΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ″ΕΥΡΩΤΑΣ″). Η αδελφή των Κουμάνταρων (δηλαδή και του Ιωάννη Κουμάνταρου) Ευγενία που παντρεύτηκε τον Σπύρο Νιάρχο, ήταν μητέρα του Σταύρου και της Μαρίας Νιάρχου. Ο Σταύρος υπήρξε ο γνωστός εφοπλιστής. Η Μαρία είχε παντρευτεί τον πολιτικό μηχανικό Ανδρέα Κ. Δρακόπουλο (1891-1973).
*Στο βιβλίο «Εικοσιπενταετηρίς Σχολής Παναγιωτοπούλου. 1904 - 1929. Τύποις: “Πυρσού„ Α. Ε., Αθήναι. 1928» που βρίσκεται στην συλλογή μου διαπίστωσα ότι ο «Ιω. Σ. Κουμάνταρος, εκ Πειραιώς», με γενικό αύξοντα αριθμό 57 είχε τελειώσει το σχολικό έτος 1910-1911.
*Στην Αθηνών 42 βρίσκονταν το βενζινάδικο του Βασιλείου Κουλεντιανού όπου αργότερα για κάποια χρόνια εργάστηκε και ο μετέπειτα λογοτέχνης Διονύσης Κουλεντιανός. Από εκεί έπαιρναν ή έβαζαν στα αυτοκίνητα τα καύσιμά τους πολλοί από την αλευροβιομηχανία, μεταξύ των οποίων και ο Νιάρχος.
*Μια Κουμαντάρειος Πινακοθήκη στην πόλη μας δεν θα αναιρούσε την παράλληλη λειτουργία μιας επίσημης Δημοτικής Πινακοθήκης. Απορώ πως δεν έγινε διαχωρισμός των περιπτώσεων. Η Αθήνα σήμερα, εκτός από την Δημοτική Πινακοθήκη της είναι γεμάτη από παρόμοιες ιδιωτικές Πινακοθήκες και με καλλίτερα, σπάνια έργα. Ο Δήμος Πειραιά, χωρίς όραμα, ως στυγνός γραφειοκράτης αρνήθηκε την εξεύρεση μιας συμβιβαστικής λύσης με παραχώρηση ενός κοινά αποδεκτού οικοπέδου ή κτηρίου για την στέγασή της. Από την μεριά του ο δωρητής για να θέτει τέτοιους αυστηρούς όρους (βέβαιο είναι ότι θα είχε συμβουλευτεί αρμόδιους) ίσως είχε τις επιφυλάξεις του, δεν θα εμπιστευόταν την Πινακοθήκη του στα χέρια δημοτικών - δημόσιων υπαλλήλων, άρα εκφραστών βραδυκίνητων διαδικασιών και αμφισβητούμενων εφαρμογών δράσης.
*″ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ″ δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Όμως από το 1982 έχουμε στην Λακωνική πρωτεύουσα, σε νεοκλασικό της Κωνσταντίνου Παλαιολόγου 123 και Θερμοπυλών, ″ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΣΠΑΡΤΗΣ″ ως πρώτο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης και του Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου (ΦΕΚ τεύχος 1ο αριθμός φύλλου 120 Αθήνα 8-9-1983).
Το νεοκλασικό μέγαρο είναι δωρεά των παιδιών του, του Γιώργου Κουμάνταρου και της Ντόλλης Γουλανδρή, στην μνήμη του αφού ο Ιωάννης Κουμάνταρος καταγόταν από εκεί. Οι πίνακες της συλλογής του ήταν 14 μόνιμες ελαιογραφίες... Τα υπόλοιπα έργα ήταν χρησιδανεισμένα από την Εθνική Πινακοθήκη (75 υδατογραφίες του 19ου και 20ου αιώνα). Επανεγκαίνια της Πινακοθήκης με ανακαίνιση του κτηρίου κι αναδιοργάνωση των εκθεμάτων (προστέθηκαν περισσότερα ζωγραφικά και γλυπτά έργα) έγιναν στις 27.10.2018.
Η Ντόλλη με τον σύζυγό της Νικόλαο Γουλανδρή είναι οι ιδρυτές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (1986). Ο αδελφός του Νικόλαου, Βασίλης Γουλανδρής με την σύζυγό του Ελίζα είναι ιδρυτές του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Άνδρου (1979). Το Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή ανοίγει στο Παγκράτι (οδός Ερατοσθένους) σε λίγους μήνες.
Δυο φωτογραφίες του Παλαιού Ταχυδρομείου που τράβηξα και βρίσκονται στο φωτογραφικό αρχείο μου.
Η πρώτη, με οπτική από την γωνία Νοταρά και Καραολή - Δημητρίου όπως ήταν στην αρχική κατάσταση όταν είχε εγκαταλειφθεί για πολλά χρόνια.
Η δεύτερη (Ιούλιος 2002) κατά την περίοδο της ανακαίνισής του από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου