Ερευνά
και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Ένας ιστορικός, ερευνητής, αρθρογράφος, ερασιτέχνης ή ότι άλλο δηλώνει για τον εαυτό του που θέλει να γράψει για το παρελθόν, αναγκαστικά προσφεύγει σε παλαιότερα έντυπα, εφημερίδες περιοδικά και βιβλία για να αναδιφήσει τα κατάλληλα για την εργασία του κείμενα, όπως στην περίπτωσή μας ενός περιστατικού μονομαχίας που είχε σχέση με το Νέο Φάληρο.
Κατά πόσο μπορεί αυτά τα αναγραφόμενα γεγονότα ή θέματα να είναι αληθινά, ακριβή, πιστευτά, βαραίνουν την κρίση του καθένα, εμπιστευόμενος κυρίως την φήμη του συντάκτη τους. Ύστερα εξαρτάται και από την γραφίδα του εν λόγω αρχικού πρώην ή σημερινού δημοσιογράφου / συγγραφέα να διατηρήσει το επεισόδιο στο ίδιο επίπεδο πραγματικότητας ώστε να παραμείνει αναλλοίωτο κι όχι να το παραφουσκώσει με δικά του λόγια μέχρι που το τελικό γραπτό αποτέλεσμα από ιστοριογραφία /αφήγημα να ξεπέσει σε ευθυμογράφημα και παραμύθι.
Ο Δημήτρης Γατόπουλος θεωρείται καλός ιστορικός αφού εργάστηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη, έγραφε στην Εστία και σε πολλά σοβαρά έντυπα. Στην βιβλιοθήκη μου βρίσκεται ένα αντίτυπο του βιβλίου του «Η ιστορία της Αθηναϊκής κοινωνίας» του 1942 των εκδόσεων ΑΕΤΟΣ.
Αρχές του 1956, ζητήθηκε από τον Γατόπουλο να δώσει ένα κείμενό του στο υπό ίδρυση νέο περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ. Χρησιμοποίησε κι εκείνος γραπτές πηγές και πληροφορίες από περασμένους γραφιάδες, αξιοποίησε ό,τι μπόρεσε να βρει και το μετέδωσε με το ιδιαίτερο ύφος του. Δεν πρόλαβε να το διαβάσει λόγω θανάτου του.
Στο πρώτο τεύχος του Μαΐου 1956 που έχω στο αρχείο μου, ο τίτλος είναι ΔΙΠΛΗ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΡΕΚΛΑ ΘΕΑΤΡΟΥ και εκτείνεται στις σελίδες από 47 έως 52.
Δεν θα ακολουθήσω την αντιγραφή του, αλλά μεταφέροντάς το στην δημοτική θα δώσω το νόημα επιλέγοντας τα κύρια σημεία του.
Από το 1890 και μετά, η δόξα του Παλαιού Φαλήρου άρχισε να επισκιάζεται κάπως από την κίνηση του Νέου Φαλήρου, που είχε γίνει πολύ της μόδας, τότε, για τους κοσμικούς κυρίως κύκλους της πρωτεύουσας.
Πριν το 1885, το Νέο Φάληρο δεν ήταν παρά χωράφια ερημικά και απέραντα, σωστός βουρλότοπος, με πολλά λιμνάζοντα και ακάθαρτα νερά. Θεωρούταν δε τότε παράτολμη απόφαση η ανέγερση πολυτελούς εξοχικού σπιτιού στην τοποθεσία αυτή, δηλαδή της πρώτης περίφημης διώροφης εξοχικής έπαυλης Γιαννόπουλου, έξω από την οποία υπήρχε μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή:
Η ΠΡΩΤΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 1875 ΚΤΙΣΘΕΙΣΑ ΕΝ ΝΕΩ ΦΑΛΗΡΩ ΟΙΚΙΑ
Αλλά ο κυριότερος δημιουργός της ζωής και της κίνησης στο Νέο Φάληρο και του αυξημένου εκεί, σιγά - σιγά, κατά τους μεταγενέστερους χρόνους, οικοδομικού οργασμού, ήταν η εταιρία του παλιού ατμοκίνητου σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς, η οποία μέσα σε λίγα χρόνια μετέβαλε την όψη του Νέου Φαλήρου και το κατέστησε για τους Αθηναίους ωραίο και μοναδικό θερινό τόπο ψυχαγωγίας, διαμονής, λουτρών και διασκεδάσεων.
Μεταξύ των πρώτων κτίστηκε ξενοδοχείο με καφενείο και ζαχαροπλαστείο, έπειτα θέατρο και κατόπιν η μεγάλη εξέδρα, την οποία μάλιστα εγκαινίασε με ένα μεγάλο χορό ο εν Αθήναις Όμιλος των Φιλόπλων που συγχωνεύτηκε, κατά το 1896, με την Αθηναϊκή Λέσχη.
Φτάνουμε τώρα στο πρώτο θέατρο του Νέου Φαλήρου - με το οποίο σχετίζεται και το θέμα - που είχε κτιστεί από την εταιρία του ατμοκίνητου σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς, κοντά στην πλαζ, μεταξύ του ξενοδοχείου του σταθμού και του παλαιού εστιατορίου του Τσελεμεντέ. Το θέατρο αυτό - που κατεδαφίστηκε αργότερα και αντικαταστάθηκε με το νεότερο, προς το αντίθετο μέρος του σταθμού - είχε ενδιαφέρουσες σελίδες για την ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου.
Κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του φιλοξένησε θιάσους εκλεκτούς με καλλιτέχνες παγκοσμίου φήμης.
Τόση όμως πολυκοσμία πραγματοποιούνταν κάθε βράδυ στο θέατρο του Νέου Φαλήρου, ώστε συχνά γίνονταν επεισόδια μεταξύ των θεατών για τις θέσεις.
Πολλές φορές δε ο καυγάς για την διεκδίκηση μιας θέσης - γιατί δεν τηρούταν απόλυτη τάξη κατά την πώληση των αριθμημένων εισιτηρίων - κατέληγε και στην ανταλλαγή μαρτύρων. Και στην διεξαγωγή έπειτα μονομαχιών μεταξύ των διαπληκτιζομένων δανδήδων της εποχής, από τις οποίες και μερικές απέβησαν αιματηρές, και με φονικά μάλιστα αποτελέσματα.
Για τους επανειλημμένους μάλιστα αυτούς καυγάδες ο Γεώργιος Σουρής έγραφε στον «Ρωμιό» τότε:
Το ζήτημα των θέσεων παντοτινός αγών
κι η έρις περί θέσεων αιτία των σφαγών!
Ο δε Βλάσης Γαβριηλίδης, μόλις έμαθε το αιματηρό αποτέλεσμα κάποιας άλλης μονομαχίας, εξ αφορμής ενός καθίσματος στο θέατρο του Νέου Φαλήρου, είπε στον αρχισυντάκτη του το εξής αμίμητο:
-Προτιμότερον είναι να εισέρχεσαι εις την θάλασσαν του Νέου Φαλήρου χωρίς να γνωρίζης να κολυμβάς, παρά εις το θέατρον του Νέου Φαλήρου, χωρίς να γνωρίζης να μονομαχής!
Φτάνομε τώρα στο πολυθρύλητο επεισόδιο του απογεύματος της Πέμπτης, 24ης Ιουνίου 1892, στο θέατρο του Νέου Φαλήρου.
Ο γαλλικός μελοδραματικός θίασος έδινε εκείνο το βράδυ ενδιαφέρουσα παράσταση, η δε πολυκοσμία στην πλατεία ήταν εξαιρετική.
Στις πρώτες σειρές καθόντουσαν οι τακτικοί συνδρομητές του θεάτρου - οι οικογένειες Σερπιέρη, Παχή, Σκουζέ, Βλάγκαλη, Φεράλδη, Βούρου, Μάτσα, Πιερράκου, Βαλαωρίτου, Κατσίμπαλη, Ψύχα, Ρετσίνα, Δαμαλά, Αργυροπούλου, Κούτση, Παπαλεονάρδου, Μητσοπούλου, Δρίβα, Μερκάτη, Παπαρρηγοπούλου, Φιλαρέτου, Δούμα, Καμπά, Σιμοπούλου, Μακκά, Αξελού, Μεταξά, Ζίννη, Καλλίνσκη, Σούτσου, Μπουντούρη, Μαυρουδή, Καραπάνου, Ταμπακοπούλου, Λιδωρίκη, Κοζαδίνου κλπ.
Οι θέσεις είχαν επίσης καταληφθεί από νωρίς. Όταν δε προσήλθε στο θέατρο ο τότε πρεσβευτής της Τουρκίας Γκαλήπ μπέης, συνοδευόμενος από τους δυο γραμματείς της πρεσβείας του, Αλφρέδ μπέη και Αζίζ μπέη, η διεύθυνση του θεάτρου πρόσθεσε τρία ακόμη - μαζί με τα άλλα υπεράριθμα - καθίσματα στον διάδρομο, για να μην τους δυσαρεστήσει χωρίς όμως να υπολογίσει τον δημιουργούμενο, έτσι, κίνδυνο επεισοδίου, από τον αποκλεισμό των θεατών από τις θέσεις τους και του αδύνατου της κυκλοφορίας των ευρισκόμενων στην πλατεία του θεάτρου κατά τα διαλείμματα.
Κατά την αρχή του διαλείμματος, μεταξύ της πρώτης και δεύτερης πράξης, η προσοχή του κόσμου που είχε καταπλημμυρίσει εκείνο το βράδυ το θέατρο στράφηκε προς τον αριστερό διάδρομο, απ’ όπου ακούγονταν ζωηροί λόγοι μεταξύ τριών πολιτών και δυο αξιωματικών με στολή.
Να τι συνέβη: Λίγα λεπτά μετά το τέλος της πρώτης πράξης, η κυρία Παχή με τον συνοδό της Κ. Σκουζέ, σηκώθηκαν από τις θέσεις τους και επιχείρησαν από τον αριστερό διάδρομο, να βγουν από την πλατεία του θεάτρου προς τα έξω.
Όταν το εν λόγω ζεύγος έφτασε δια μέσου συνεχών εμποδίων μπροστά από τα τρία καθίσματα που απέκλειαν σχεδόν τον διάδρομο, η κυρία σταμάτησε, για να σηκωθούν οι καθισμένοι σε αυτά τρείς κύριοι, που δεν ήταν άλλοι από τους Τούρκους. Αλλά οι τρεις διπλωμάτες, είτε γιατί αδιαφόρησαν σκοπίμως, είτε γιατί δεν υπήρχε χώρος για να μετακινηθούν, έμειναν στις θέσεις τους, χωρίς να δώσουν καμία προσοχή στην γυναίκα και στον άνδρα που περιμένανε όρθιοι να περάσουν.
Η κυρία Παχή, τότε αν και βρισκόταν στριμωγμένη, προσπάθησε να περάσει ανάμεσα από το στενό διάστημα της καρέκλας του πρεσβευτή και του πρώτου γραμματέα. Το πέτυχε όπως και ο Κ. Σκουζές.
Αλλά ο Αλέξανδρος Αργυρόπουλος (μέλος της συντροφιάς της κυρίας Παχή) που παρακολουθούσε από μακριά τη σκηνή, προχώρησε με δυσφορία προς τους τρεις, άγνωστους για αυτόν ανθρώπους και είπε, αφού κατάλαβε ότι είναι ξένοι, στα γαλλικά:
-Δεν νομίζετε ότι εδώ που κάθεσθε εμποδίζετε την ελευθέραν κυκλοφορίαν;
Ο Τούρκος πρεσβευτής, νευριασμένος κι αυτός για την παρατήρηση, απάντησε:
-Εάν είσθε βέβαιος γι’ αυτό που λέτε, τότε δεν έχετε παρά ν’ απευθυνθήτε προς την διεύθυνσιν του θεάτρου, η οποία και ετοποθέτησε τα καθίσματα. Ημείς δεν έχομεν καμμίαν σχέσιν με τα ζητήματα της εσωτερικής τάξεως του θεάτρου!
Ο ταγματάρχης Αργυρόπουλος, τότε, απομακρύνθηκε, χωρίς να προσθέσει τίποτα άλλο. Αλλά οι Τούρκοι διπλωμάτες σηκώθηκαν και προχώρησαν προς το καφενείο του θεάτρου, αφήνοντας τα καθίσματά τους στις θέσεις που είχαν τοποθετηθεί αρχικά. Στο μεταξύ, ένας υπάλληλος της διοίκησης του θεάτρου, άγνωστο από ποιον είχε λάβει εντολή, έσπευσε και αφαίρεσε από τις θέσεις τους τα τρία καθίσματα των Τούρκων διπλωματών.
Μετά το πέρασμα λίγων λεπτών, επειδή τελείωνε το διάλειμμα και επρόκειτο να αρχίσει η δεύτερη πράξη του έργου, επανήλθαν ο Τούρκος πρεσβευτής και οι δύο γραμματείς του στον διάδρομο. Αλλά τα καθίσματά τους δεν υπήρχαν πλέον εκεί όπου τα είχαν αφήσει.
Από το σημείο αυτό αρχίζει η κυριότερη φάση του επεισοδίου.
Μόλις ο πρώτος γραμματέας της τουρκικής πρεσβείας Αλφρέντ μπέης αντελήφθη ότι τα καθίσματα είχαν αφαιρεθεί, προχώρησε προς την θέση που καθόταν ο ταγματάρχης Αλέξανδρος Αργυρόπουλος (παραπλεύρως του καθισμένου επίσης υπίλαρχου Αθανασίου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη) και τον χαιρέτησε.
Εκείνος τον κοίταξε ψυχρά, χωρίς να αποδώσει τον χαιρετισμό. Αλλά ο Τούρκος γραμματέας τού είπε στα γαλλικά:
-Κύριε, σας χαιρετώ!
Τότε, ο Αργυρόπουλος απέδωσε τον χαιρετισμό και σηκώθηκε από την θέση του για να μάθει τι ζητούσε ο άγνωστός του κύριος.
Ο Αλφρέντ μπέης ταραγμένος του είπε:
-Αν δεν απατώμαι, κύριε, εδώσατε διαταγήν ν’ αποσύρουν τα καθίσματα, δια τα οποία προηγουμένως ωμιλήσατε. Εάν, πράγματι, εκάματε αυτό το πράγμα τότε μου δίδετε το δικαίωμα να πιστεύω, ότι δεν είσθε κύριος καθώς πρέπει!
Στο άκουσμα της τελευταίας αυτής φράσης, σηκώθηκε αμέσως από την θέση του ο υπίλαρχος Πιερράκος, ο οποίος, προτού προφτάσει να δώσει την κατάλληλη απάντηση ο ταγματάρχης Αργυρόπουλος, είπε προς τον Αλφρέντ μπέη.
-Τι θέλετε σεις από τον κ. ταγματάρχην; Είσθε πολύ κακοανατεθραμμένος. Εάν σας επήραν τα καθίσματά σας, να πάτε εις τον διευθυντήν του θεάτρου να παραπονεθήτε. Πηγαίνετε!
Ο Αλφρέντ μπέης, τότε, αντιληφθείς και την ανησυχία των κυριών που συνόδευαν οι δύο αξιωματικοί, στράφηκε να απομακρυνθεί, λέγοντας ταυτόχρονα:
-Πάει καλά! Αλλά θα μου δώσετε λόγον δια τας φράσεις σας!
Ο δε Πιερράκος ανταπάντησε μεγαλόφωνα:
-Πολύ ευχαρίστως· είμεθα πρόθυμοι!
Μετά από τον ζωηρό αυτό διάλογο, εξ αιτίας του οποίου προκλήθηκε, προς στιγμή ζωηρή ανησυχία μεταξύ των θεατών και ιδίως των κυριών, ο Αλφρέντ μπέης επανήλθε προς το μέρος του διαδρόμου, όπου περίμεναν ο πρεσβευτής και ο Αζίζ μπέης. Ευθύς αμέσως απεχώρησαν όλοι μαζί και ανέβηκαν στην Αθήνα με τον σιδηρόδρομο.
Από τον σταθμό του σιδηροδρόμου, οι μεν γραμματείς επέστρεψαν στην τουρκική πρεσβεία, ο δε πρεσβευτής Γκαλήπ μπέης επισκέφτηκε τον υπουργό εξωτερικών Στέφανο Δραγούμη, την ίδια νύχτα της 24ης Ιουνίου 1892. Μετά ο Δραγούμης έσπευσε σε συνάντηση του Πρωθυπουργού, στον οποίο ανέφερε τα συμβάντα στο θέατρο του Νέου Φαλήρου, καθώς και την διαμαρτυρία του Τούρκου πρεσβευτή.
Ο Τρικούπης, τότε, έδωσε ευθύς αμέσως τον χαρακτηρισμό του λυπηρού γεγονότος ως εντελώς προσωπικού, μη έχοντας καμία σχέση με τις ομαλές, κατά την εποχή εκείνη, σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Παρακάλεσε τον Δραγούμη να συναντήσει μέσα στην νύχτα τον Τούρκο πρεσβευτή και να ανακοινώσει αυτή του την αντίληψη με την διαβεβαίωση ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα διατάξει από την μεριά της, αυστηρές ανακρίσεις για τα συμβάντα και την λήψη αυστηρών μέτρων προς απαγόρευση της επικείμενης διπλής μονομαχίας μεταξύ των Ελλήνων αξιωματικών Αργυρόπουλου και Πιερράκου αφ’ ενός και αφ’ ετέρου των Τούρκων γραμματέων Αλφρέντ μπέη και Αζίζ μπέη.
Η απάντηση αυτή του πρωθυπουργού διαβιβάστηκε, πράγματι, από τον Στέφανο Δραγούμη προς τον Γκαλήπ μπέη ο οποίος, σημειωτέον, μόλις επέστρεψε στην πρεσβεία, κάλεσε τους δυο γραμματείς και τους ανακοίνωσε, ότι απαγορεύει να πραγματοποιήσουν οποιαδήποτε συνάντηση με τους αντίπαλούς τους στο πεδίο της τιμής, αναλαμβάνοντας αυτός τον διακανονισμό του επεισοδίου με την Ελληνική Κυβέρνηση.
Επειδή ο Αλφρέντ μπέης διατύπωσε κάποιες αντιρρήσεις πάνω στην τελευταία απαγόρευση, ο Γκαλήπ μπέης πρόσθεσε ότι πρέπει εν τω μεταξύ και να ετοιμασθούν για αναχώρηση από την Αθήνα, γιατί θα ζητούσε τηλεγραφικώς την άμεση ανάκληση και των δυο στην Κωνσταντινούπολη.
Αλλά κατά την διάρκεια της νύχτας της 24ης προς την 25η Ιουνίου 1892, ο πρώτος γραμματέας Αλφρέντ μπέης έφυγε κρυφά από την πρεσβεία και διανυκτέρευσε έξω από αυτήν (άγνωστο που ακριβώς) για να μείνει ελεύθερος στις προκαταρκτικές συνεννοήσεις για την μονομαχία.
Εν τω μεταξύ, κατά διαταγή του Τρικούπη, ο διευθυντής της αστυνομίας Αθηνών Δημήτριος Μπαϊρακτάρης, κινητοποιήθηκε μαζί με τον φρούραρχο και διοικητή του Ιππικού, για να ματαιώσει οπωσδήποτε την επικείμενη συνάντηση των αντιπάλων.
Αλλά, παρ’ όλα τα ληφθέντα αστυνομικά και στρατιωτικά μέτρα, οι συνεννοήσεις μεταξύ των αντιπάλων πραγματοποιήθηκαν και ανταλλάχτηκαν μεταξύ τους οι απαραίτητοι μάρτυρες. Δηλαδή: Μάρτυρες του Αλφρέντ μπέη ορίστηκαν ο στρατιωτικός ακόλουθος της τουρκικής πρεσβείας Σεϊφουλάχ μπέης και ο ναυτικός ακόλουθος Ισχάν μπέης. Του Αθανασίου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη, οι αξιωματικοί του Ιππικού Λέανδρος Μεταξάς και Εμμανουήλ Μπαλτατζής.
Από την άλλη μεριά ανταλλάχτηκαν μάρτυρες μεταξύ Αζίζ μπέη και του Αλεξάνδρου Αργυρόπουλου. Του μεν πρώτου μάρτυρες ήταν ο συνταγματάρχης Σεϊφουλάχ μπέης και λοχαγός ακόλουθος της γαλλικής πρεσβείας Σεβαλιέ, του δε δεύτερου ο επίλαρχος Αλέξανδρος Σούτσος και ο ίλαρχος Εμμανουήλ Μπαλτατζής.
Λόγω της προσωρινής κράτησης του ταγματάρχη Αργυρόπουλου στο Φρουραρχείο Αθηνών, έγιναν δυνατές μόνο οι συνεννοήσεις για την μονομαχία μεταξύ Πιερράκου και Αλφρέντ μπέη.
Οι τέσσερις μάρτυρες των παραπάνω κατόρθωσαν να συναντηθούν στην Κηφισιά, κατά την νύχτα της 25ης προς 26η Ιουνίου 1892. Αποφάνθηκαν ότι το επεισόδιο έπρεπε να λυθεί δια των όπλων στο πεδίο της τιμής. Συντάξανε, την ίδια νύχτα, το σχετικό πρωτόκολλο για την μονομαχία των δυο ανδρών.
Οι δυο αντίπαλοι με τους μάρτυρές τους και τον γιατρό κατευθύνθηκαν με αμάξια, την προσδιορισθείσα ώρα της 27ης Ιουνίου 1892, στο Γαλάτσι όπου και άρχισαν αμέσως οι προκαταρκτικές διατυπώσεις για την διεξαγωγή της μονομαχίας.
Μεταξύ του Πιερράκου και του Αλφρέντ μπέη, μόλις ήλθαν, ανταλλάχθηκε ψυχρός χαιρετισμός. Μετά από περίπου δέκα λεπτά, οι δυο αντίπαλοι τοποθετήθηκαν σε απόσταση είκοσι βημάτων. Έπειτα παρέλαβαν τα πιστόλια τους, αφού προηγουμένως είχαν εξετασθεί από τους μάρτυρες.
Την μονομαχία διηύθυνε ο Λέανδρος Μεταξάς, που προειδοποίησε τους αντίπαλους:
-Έτοιμοι, κύριοι!
Μετά έδωσε το πρόσταγμα της σκόπευσης:
-Επί σκοπόν!
Και αμέσως κατόπιν:
-Πυρ!
Ανταλλάχτηκαν ακαριαίως δυο πυροβολισμοί.
Η πρώτη και μοναδική βολή είχε άμεσο αποτέλεσμα. Ενώ η σφαίρα του
Πιερράκου - Μαυρομιχάλη αστόχησε, αντιθέτως, η σφαίρα του Αλφρέντ μπέη έπληξε καίρια τον Έλληνα υπίλαρχο στο στήθος ακριβώς πάνω από τον δεξιό μαστό. Κλονίστηκε, έπεσε στο έδαφος, οι δε μάρτυρες με τον γιατρό έτρεξαν σε βοήθεια του τραυματία.
Το γεγονός διαδόθηκε αστραπιαία στην πόλη και η συγκίνηση ήταν μεγάλη σε ολόκληρη την αθηναϊκή κοινωνία. Το θλιβερό αποτέλεσμα αναστάτωσε κυρίως τους Λάκωνες (συμπατριώτες του Πιερράκου) που, ευρισκόμενοι σε αναβρασμό, άρχισαν αμέσως συνεννοήσεις για εκδίκηση, και για την ανεύρεση του Αλφρέντ μπέη, ο οποίος, σημειωτέον, μετά το περιστατικό είχε εξαφανιστεί.
Ταυτόχρονα, ο αδελφός του τραυματισθέντα, νεαρός τότε ανθυπίλαρχος Περικλής Πιερράκος - Μαυρομιχάλης (ο μέχρι προ ολίγων ετών πρόεδρος της Αθηναϊκής Λέσχης), άρχισε να συνεννοείται με συναδέλφους του για να μονομαχήσει με τον Αλφρέντ μπέη, που όμως κανείς δεν μπορούσε να βρει. Παράλληλα όμως καθώς αναζητείτο παντού, εξακολουθούσαν οι μυστικές επαφές μεταξύ των μαρτύρων του Αργυρόπουλου με εκείνους του Αζίζ μπέη, με σκοπό την πραγματοποίηση της μονομαχίας τους, ευθύς μόλις κατόρθωνε να απαλλαγεί από την κράτησή του στο γραφείο του φρουράρχου. Οι συζητήσεις μπερδεύτηκαν εκείνο το διάστημα και δεν κατέληξαν ούτε σε συνάντηση ούτε σε συμβιβασμό. Ο Σεϊφουλάχ μπέης ήταν επίσης σε περιορισμό μέσα στην πρεσβεία.
Σύντομα ανακοινώθηκε ότι ο ένας κατόπιν του άλλου Αλφρέντ μπέης και Αζίζ μπέης αναχώρησαν ατμοπλοϊκώς από τον Πειραιά για την Κωνσταντινούπολη, ισχυριζόμενοι ότι διατάχθηκαν για αυτό με ανατρεπτική προθεσμία από τον προϊστάμενό τους πρεσβευτή της Τουρκίας.
Η προσοχή του ενδιαφέροντος στράφηκε προς την κατάσταση της υγείας του βαριά τραυματισθέντα υπίλαρχου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη. Αρχικά είχε διαδοθεί ότι πέθανε αλλά μετά από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε από τους αρμόδιους στρατιωτικούς γιατρούς, ότι η κατάστασή του βελτιώθηκε και ότι υπήρχαν σοβαρές ελπίδες να ζήσει. Τα πρώτα εικοσιτετράωρα πάλευε με τον θάνατο κι όλοι αγωνιούσαν για την εξέλιξη της υγείας του. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄, που ο πατέρας του Νικόλαος Πιερράκος - Μαυρομιχάλης είχε διατελέσει υπασπιστής του, έστελνε δυο φορές την ημέρα τον πρώτο υπασπιστή του για να πληροφορείται την πορεία της υγείας του. Τελικά διέφυγε τον κίνδυνο και επέζησε μέχρι μεγάλης σχετικά ηλικίας.
Ζωηρή εντύπωση και ανησυχία είχε προκαλέσει η μονομαχία και στην τουρκική πλευρά. Με την ανταλλαγή τηλεγραφημάτων μαθαίνονταν οι λεπτομέρειες των γεγονότων, οπότε η κυβέρνηση διέταξε την ανάκληση των γραμματέων και μετά την αντικατάσταση όλου του προσωπικού της τουρκικής πρεσβείας στην Αθήνα. Ως νέος πρεσβευτής στάλθηκε ο Γαβδάν αφέντης και ως πρώτος γραμματέας ο Αντίφ μπέης. Το ίδιο απόγευμα της άφιξής του, ο νέος πρεσβευτής επισκέφτηκε στο υπουργείο των εξωτερικών τον υπουργό Στέφανο Δραγούμη και στο υπουργείο οικονομικών τον πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη και μεταξύ των άλλων ανακοίνωσε ότι ανεξάρτητα με το επεισόδιο στο θέατρο, που ήταν και παρέμενε προσωπικό θέμα, οι διαθέσεις του σουλτάνου και της κυβέρνησης ήταν και παρέμεναν φιλικές προς την Ελλάδα.
Ο επίλογος της πολύκροτης υπόθεσης του Νέου Φαλήρου γράφτηκε όπως λένε μετά από ένα μήνα στο Παρίσι.
Όταν ο Αλφρέντ μπέης επιβιβάστηκε σε ιταλικό πλοίο για την Κωνσταντινούπολη έστειλε επιστολή στον επίλαρχο Αλέξανδρο Σούτσο, μάρτυρα του Αργυρόπουλου, στην οποία του δήλωνε ότι επιφυλάσσεται να τεθεί στην διάθεση του αντιπάλου του ευθύς ως οι περιστάσεις το επέτρεπαν. Όταν την έλαβε ο Αλέξανδρος Αργυρόπουλος, όντας κάτω από αυστηρή επιτήρηση, κάλεσε τους Αλέξανδρο Σούτσο και Εμμανουήλ Μπαλτατζή και τους ζήτησε να αποφανθούν εάν υποχρεούταν να ακολουθήσει στο εξωτερικό τον Τούρκο για να μονομαχήσει μαζί του σε τόπο που θα ορισθεί από κοινού. Οι αξιωματικοί συσκέφτηκαν και αποφάνθηκαν ότι αφού δεν είχε διακανονισθεί οριστικά η μεταξύ τους υπόθεση, να εγκρίνει συνεννόηση μεταξύ των μαρτύρων του και των νέων μαρτύρων που θα έβαζε ο αντίπαλος για να συναντηθούν σε πόλη του εξωτερικού και να καθοριστούν και από τις δυο πλευρές οι όροι της μονομαχίας.
Ο ταγματάρχης παραδέχτηκε την απόφαση των μαρτύρων του. Ακολούθησε σχετική αλληλογραφία μεταξύ εκείνου και του Αλφρέντ μπέη.
Συμφώνησαν να συναντηθούν στο Παρίσι και να μονομαχήσουν ακολουθώντας το νέο πρωτόκολλο των μαρτύρων. Η όλη συζήτηση κρατήθηκε απολύτως μυστική.
Ο Αργυρόπουλος κατάφερε και πήρε μηνιαία άδεια για το εξωτερικό, με την πρόφαση ότι προέκυψε επείγουσα ανάγκη να διακανονιστούν ορισμένες ιδιωτικές υποθέσεις του.
Έτσι κατά τα προσυμφωνηθέντα δια της αλληλογραφίας έφτασαν οι δυο αντίπαλοι στο Παρίσι γύρω στα τέλη του Ιουλίου. Η μονομαχία διεξήχθη παρά το δάσος της Βουλώνης στις 2 Αυγούστου 1892.
Ως μάρτυρες παρέστησαν: Του Αργυρόπουλου, ο ίλαρχος Εμμανουήλ Μπαλτατζής και ο Έλληνας κάτοικος στο Παρίσι Ροδοκανάκης. Του Αλφρέντ μπέη ο στρατιωτικός ακόλουθος και ο πρώτος γραμματέας της τουρκικής πρεσβείας στο Παρίσι.
Κατά τους όρους του πρωτοκόλλου που συμφωνήθηκε ανταλλάχτηκαν μεταξύ των αντιπάλων δυο βολές πιστολίου, από εικοσιπέντε μέτρων απόσταση, αλλά και οι δυο απέβησαν χωρίς αποτέλεσμα.
Η μονομαχία θεωρήθηκε από τους μάρτυρες λήξασα.
Οι αντίπαλοι απεχώρησαν χωρίς να συμφιλιωθούν.
Αυτός ήτο και ο επίλογος της πολυθρυλήτου υποθέσεως που ανεστάτωσε την Ελλάδα το καλοκαίρι του 1892.
Το ποσοστό αναλογίας αλήθειας - ψέματος είναι αδύνατον να διακριθεί στην παραπάνω καταγραφή.
Ακόμα και σημερινά γεγονότα βλέπουμε να διαστρεβλώνονται κατά το δοκούν.
Από μια άποψη, η ζωή ή ίδια είναι ένα μεγάλο απρόβλεπτο (αλλά τόσο γοητευτικό) περιηγητικό αφήγημα…
ΣΧΟΛΙΑ
-Στο διαδίκτυο ο Περικλής Πιερράκος - Μαυρομιχάλης (1863-1938, χάλκινο μετάλλιο ξιφασκίας στα 1896, αντιστράτηγος, πολιτικός, πρόεδρος της Αθηναϊκής Λέσχης στα 1932 - 1938) αναφέρεται ως γιος του στρατηγού και γερουσιαστή Αντωνίου Μαυρομιχάλη (1792 - 1873). Αφού ο Γατόπουλος κάνει μνεία σε αυτόν ως μετέπειτα πρόεδρο της Αθηναϊκής Λέσχης, τότε αυτός θα ήταν και αδελφός του Αθανασίου Περράκου - Μαυρομιχάλη. Όμως ο πατέρας τους Αντώνιος τεκνοποίησε σε τόσο μεγάλη ηλικία; Ο ίδιος αναφέρει στο κείμενο ότι πατέρας των δυο αδελφών ήταν ο Νικόλαος Πιερράκος - Μαυρομιχάλης, παλιός υπασπιστής του Γεωργίου Α΄.
-Το αποτέλεσμα της μονομαχίας στο Παρίσι δεν είχε τραυματισμούς. Ίσως με την πάροδο των ημερών αντιλήφτηκαν το ασήμαντο της αφορμής, το είδαν ψυχραιμότερα κι αποφάσισαν να μην δοθεί αιματηρή συνέχεια. Η διεξαγωγή της μονομαχίας ήταν πλέον μέρος της διαδικασίας να κλείσει η αντιδικία, απλά θέμα πρωτοκόλλου και γοήτρου, οι μάρτυρες που κατόπιν συνεννοήσεως διάλεξαν μια απόσταση ασφαλείας 25 μέτρων, θέλησαν μόνο να ικανοποιήσουν και τις δύο πλευρές σαν ισόπαλες.
-Στην περίπτωση του παραπάνω κείμενου του Γατόπουλου μιλάμε για το παλαιότερο, σε διαφορετική θέση ενδιάμεσο κτίσμα (1885-1895), μεταξύ του αρχικού ξύλινου, καμένου στα 1881 και του επόμενου πέτρινου θεάτρου που ανεγέρθηκε στα 1895 στην δυτική πλευρά της μεγάλης πλατείας και λειτούργησε στα 1896. Για το θέατρο του Νέου Φαλήρου έχω γράψει περιστασιακά σε άλλα άρθρα μου. Πληροφορίες βρίσκονται σε ανάλογα πειραϊκά βιβλία και περιοδικά. Επισημαίνω το κείμενο του φίλου Παύλου Ρ. Μπαλόγλου στο δελτίο της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς, Νο 30, Δεκέμβρης 1983, σελ. 137 - 139.
Ένας ιστορικός, ερευνητής, αρθρογράφος, ερασιτέχνης ή ότι άλλο δηλώνει για τον εαυτό του που θέλει να γράψει για το παρελθόν, αναγκαστικά προσφεύγει σε παλαιότερα έντυπα, εφημερίδες περιοδικά και βιβλία για να αναδιφήσει τα κατάλληλα για την εργασία του κείμενα, όπως στην περίπτωσή μας ενός περιστατικού μονομαχίας που είχε σχέση με το Νέο Φάληρο.
Κατά πόσο μπορεί αυτά τα αναγραφόμενα γεγονότα ή θέματα να είναι αληθινά, ακριβή, πιστευτά, βαραίνουν την κρίση του καθένα, εμπιστευόμενος κυρίως την φήμη του συντάκτη τους. Ύστερα εξαρτάται και από την γραφίδα του εν λόγω αρχικού πρώην ή σημερινού δημοσιογράφου / συγγραφέα να διατηρήσει το επεισόδιο στο ίδιο επίπεδο πραγματικότητας ώστε να παραμείνει αναλλοίωτο κι όχι να το παραφουσκώσει με δικά του λόγια μέχρι που το τελικό γραπτό αποτέλεσμα από ιστοριογραφία /αφήγημα να ξεπέσει σε ευθυμογράφημα και παραμύθι.
Ο Δημήτρης Γατόπουλος θεωρείται καλός ιστορικός αφού εργάστηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη, έγραφε στην Εστία και σε πολλά σοβαρά έντυπα. Στην βιβλιοθήκη μου βρίσκεται ένα αντίτυπο του βιβλίου του «Η ιστορία της Αθηναϊκής κοινωνίας» του 1942 των εκδόσεων ΑΕΤΟΣ.
Αρχές του 1956, ζητήθηκε από τον Γατόπουλο να δώσει ένα κείμενό του στο υπό ίδρυση νέο περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ. Χρησιμοποίησε κι εκείνος γραπτές πηγές και πληροφορίες από περασμένους γραφιάδες, αξιοποίησε ό,τι μπόρεσε να βρει και το μετέδωσε με το ιδιαίτερο ύφος του. Δεν πρόλαβε να το διαβάσει λόγω θανάτου του.
Στο πρώτο τεύχος του Μαΐου 1956 που έχω στο αρχείο μου, ο τίτλος είναι ΔΙΠΛΗ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΡΕΚΛΑ ΘΕΑΤΡΟΥ και εκτείνεται στις σελίδες από 47 έως 52.
Δεν θα ακολουθήσω την αντιγραφή του, αλλά μεταφέροντάς το στην δημοτική θα δώσω το νόημα επιλέγοντας τα κύρια σημεία του.
Από το 1890 και μετά, η δόξα του Παλαιού Φαλήρου άρχισε να επισκιάζεται κάπως από την κίνηση του Νέου Φαλήρου, που είχε γίνει πολύ της μόδας, τότε, για τους κοσμικούς κυρίως κύκλους της πρωτεύουσας.
Πριν το 1885, το Νέο Φάληρο δεν ήταν παρά χωράφια ερημικά και απέραντα, σωστός βουρλότοπος, με πολλά λιμνάζοντα και ακάθαρτα νερά. Θεωρούταν δε τότε παράτολμη απόφαση η ανέγερση πολυτελούς εξοχικού σπιτιού στην τοποθεσία αυτή, δηλαδή της πρώτης περίφημης διώροφης εξοχικής έπαυλης Γιαννόπουλου, έξω από την οποία υπήρχε μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή:
Η ΠΡΩΤΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 1875 ΚΤΙΣΘΕΙΣΑ ΕΝ ΝΕΩ ΦΑΛΗΡΩ ΟΙΚΙΑ
Αλλά ο κυριότερος δημιουργός της ζωής και της κίνησης στο Νέο Φάληρο και του αυξημένου εκεί, σιγά - σιγά, κατά τους μεταγενέστερους χρόνους, οικοδομικού οργασμού, ήταν η εταιρία του παλιού ατμοκίνητου σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς, η οποία μέσα σε λίγα χρόνια μετέβαλε την όψη του Νέου Φαλήρου και το κατέστησε για τους Αθηναίους ωραίο και μοναδικό θερινό τόπο ψυχαγωγίας, διαμονής, λουτρών και διασκεδάσεων.
Μεταξύ των πρώτων κτίστηκε ξενοδοχείο με καφενείο και ζαχαροπλαστείο, έπειτα θέατρο και κατόπιν η μεγάλη εξέδρα, την οποία μάλιστα εγκαινίασε με ένα μεγάλο χορό ο εν Αθήναις Όμιλος των Φιλόπλων που συγχωνεύτηκε, κατά το 1896, με την Αθηναϊκή Λέσχη.
Φτάνουμε τώρα στο πρώτο θέατρο του Νέου Φαλήρου - με το οποίο σχετίζεται και το θέμα - που είχε κτιστεί από την εταιρία του ατμοκίνητου σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς, κοντά στην πλαζ, μεταξύ του ξενοδοχείου του σταθμού και του παλαιού εστιατορίου του Τσελεμεντέ. Το θέατρο αυτό - που κατεδαφίστηκε αργότερα και αντικαταστάθηκε με το νεότερο, προς το αντίθετο μέρος του σταθμού - είχε ενδιαφέρουσες σελίδες για την ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου.
Κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του φιλοξένησε θιάσους εκλεκτούς με καλλιτέχνες παγκοσμίου φήμης.
Τόση όμως πολυκοσμία πραγματοποιούνταν κάθε βράδυ στο θέατρο του Νέου Φαλήρου, ώστε συχνά γίνονταν επεισόδια μεταξύ των θεατών για τις θέσεις.
Πολλές φορές δε ο καυγάς για την διεκδίκηση μιας θέσης - γιατί δεν τηρούταν απόλυτη τάξη κατά την πώληση των αριθμημένων εισιτηρίων - κατέληγε και στην ανταλλαγή μαρτύρων. Και στην διεξαγωγή έπειτα μονομαχιών μεταξύ των διαπληκτιζομένων δανδήδων της εποχής, από τις οποίες και μερικές απέβησαν αιματηρές, και με φονικά μάλιστα αποτελέσματα.
Για τους επανειλημμένους μάλιστα αυτούς καυγάδες ο Γεώργιος Σουρής έγραφε στον «Ρωμιό» τότε:
Το ζήτημα των θέσεων παντοτινός αγών
κι η έρις περί θέσεων αιτία των σφαγών!
Ο δε Βλάσης Γαβριηλίδης, μόλις έμαθε το αιματηρό αποτέλεσμα κάποιας άλλης μονομαχίας, εξ αφορμής ενός καθίσματος στο θέατρο του Νέου Φαλήρου, είπε στον αρχισυντάκτη του το εξής αμίμητο:
-Προτιμότερον είναι να εισέρχεσαι εις την θάλασσαν του Νέου Φαλήρου χωρίς να γνωρίζης να κολυμβάς, παρά εις το θέατρον του Νέου Φαλήρου, χωρίς να γνωρίζης να μονομαχής!
Φτάνομε τώρα στο πολυθρύλητο επεισόδιο του απογεύματος της Πέμπτης, 24ης Ιουνίου 1892, στο θέατρο του Νέου Φαλήρου.
Ο γαλλικός μελοδραματικός θίασος έδινε εκείνο το βράδυ ενδιαφέρουσα παράσταση, η δε πολυκοσμία στην πλατεία ήταν εξαιρετική.
Στις πρώτες σειρές καθόντουσαν οι τακτικοί συνδρομητές του θεάτρου - οι οικογένειες Σερπιέρη, Παχή, Σκουζέ, Βλάγκαλη, Φεράλδη, Βούρου, Μάτσα, Πιερράκου, Βαλαωρίτου, Κατσίμπαλη, Ψύχα, Ρετσίνα, Δαμαλά, Αργυροπούλου, Κούτση, Παπαλεονάρδου, Μητσοπούλου, Δρίβα, Μερκάτη, Παπαρρηγοπούλου, Φιλαρέτου, Δούμα, Καμπά, Σιμοπούλου, Μακκά, Αξελού, Μεταξά, Ζίννη, Καλλίνσκη, Σούτσου, Μπουντούρη, Μαυρουδή, Καραπάνου, Ταμπακοπούλου, Λιδωρίκη, Κοζαδίνου κλπ.
Οι θέσεις είχαν επίσης καταληφθεί από νωρίς. Όταν δε προσήλθε στο θέατρο ο τότε πρεσβευτής της Τουρκίας Γκαλήπ μπέης, συνοδευόμενος από τους δυο γραμματείς της πρεσβείας του, Αλφρέδ μπέη και Αζίζ μπέη, η διεύθυνση του θεάτρου πρόσθεσε τρία ακόμη - μαζί με τα άλλα υπεράριθμα - καθίσματα στον διάδρομο, για να μην τους δυσαρεστήσει χωρίς όμως να υπολογίσει τον δημιουργούμενο, έτσι, κίνδυνο επεισοδίου, από τον αποκλεισμό των θεατών από τις θέσεις τους και του αδύνατου της κυκλοφορίας των ευρισκόμενων στην πλατεία του θεάτρου κατά τα διαλείμματα.
Κατά την αρχή του διαλείμματος, μεταξύ της πρώτης και δεύτερης πράξης, η προσοχή του κόσμου που είχε καταπλημμυρίσει εκείνο το βράδυ το θέατρο στράφηκε προς τον αριστερό διάδρομο, απ’ όπου ακούγονταν ζωηροί λόγοι μεταξύ τριών πολιτών και δυο αξιωματικών με στολή.
Να τι συνέβη: Λίγα λεπτά μετά το τέλος της πρώτης πράξης, η κυρία Παχή με τον συνοδό της Κ. Σκουζέ, σηκώθηκαν από τις θέσεις τους και επιχείρησαν από τον αριστερό διάδρομο, να βγουν από την πλατεία του θεάτρου προς τα έξω.
Όταν το εν λόγω ζεύγος έφτασε δια μέσου συνεχών εμποδίων μπροστά από τα τρία καθίσματα που απέκλειαν σχεδόν τον διάδρομο, η κυρία σταμάτησε, για να σηκωθούν οι καθισμένοι σε αυτά τρείς κύριοι, που δεν ήταν άλλοι από τους Τούρκους. Αλλά οι τρεις διπλωμάτες, είτε γιατί αδιαφόρησαν σκοπίμως, είτε γιατί δεν υπήρχε χώρος για να μετακινηθούν, έμειναν στις θέσεις τους, χωρίς να δώσουν καμία προσοχή στην γυναίκα και στον άνδρα που περιμένανε όρθιοι να περάσουν.
Η κυρία Παχή, τότε αν και βρισκόταν στριμωγμένη, προσπάθησε να περάσει ανάμεσα από το στενό διάστημα της καρέκλας του πρεσβευτή και του πρώτου γραμματέα. Το πέτυχε όπως και ο Κ. Σκουζές.
Αλλά ο Αλέξανδρος Αργυρόπουλος (μέλος της συντροφιάς της κυρίας Παχή) που παρακολουθούσε από μακριά τη σκηνή, προχώρησε με δυσφορία προς τους τρεις, άγνωστους για αυτόν ανθρώπους και είπε, αφού κατάλαβε ότι είναι ξένοι, στα γαλλικά:
-Δεν νομίζετε ότι εδώ που κάθεσθε εμποδίζετε την ελευθέραν κυκλοφορίαν;
Ο Τούρκος πρεσβευτής, νευριασμένος κι αυτός για την παρατήρηση, απάντησε:
-Εάν είσθε βέβαιος γι’ αυτό που λέτε, τότε δεν έχετε παρά ν’ απευθυνθήτε προς την διεύθυνσιν του θεάτρου, η οποία και ετοποθέτησε τα καθίσματα. Ημείς δεν έχομεν καμμίαν σχέσιν με τα ζητήματα της εσωτερικής τάξεως του θεάτρου!
Ο ταγματάρχης Αργυρόπουλος, τότε, απομακρύνθηκε, χωρίς να προσθέσει τίποτα άλλο. Αλλά οι Τούρκοι διπλωμάτες σηκώθηκαν και προχώρησαν προς το καφενείο του θεάτρου, αφήνοντας τα καθίσματά τους στις θέσεις που είχαν τοποθετηθεί αρχικά. Στο μεταξύ, ένας υπάλληλος της διοίκησης του θεάτρου, άγνωστο από ποιον είχε λάβει εντολή, έσπευσε και αφαίρεσε από τις θέσεις τους τα τρία καθίσματα των Τούρκων διπλωματών.
Μετά το πέρασμα λίγων λεπτών, επειδή τελείωνε το διάλειμμα και επρόκειτο να αρχίσει η δεύτερη πράξη του έργου, επανήλθαν ο Τούρκος πρεσβευτής και οι δύο γραμματείς του στον διάδρομο. Αλλά τα καθίσματά τους δεν υπήρχαν πλέον εκεί όπου τα είχαν αφήσει.
Από το σημείο αυτό αρχίζει η κυριότερη φάση του επεισοδίου.
Μόλις ο πρώτος γραμματέας της τουρκικής πρεσβείας Αλφρέντ μπέης αντελήφθη ότι τα καθίσματα είχαν αφαιρεθεί, προχώρησε προς την θέση που καθόταν ο ταγματάρχης Αλέξανδρος Αργυρόπουλος (παραπλεύρως του καθισμένου επίσης υπίλαρχου Αθανασίου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη) και τον χαιρέτησε.
Εκείνος τον κοίταξε ψυχρά, χωρίς να αποδώσει τον χαιρετισμό. Αλλά ο Τούρκος γραμματέας τού είπε στα γαλλικά:
-Κύριε, σας χαιρετώ!
Τότε, ο Αργυρόπουλος απέδωσε τον χαιρετισμό και σηκώθηκε από την θέση του για να μάθει τι ζητούσε ο άγνωστός του κύριος.
Ο Αλφρέντ μπέης ταραγμένος του είπε:
-Αν δεν απατώμαι, κύριε, εδώσατε διαταγήν ν’ αποσύρουν τα καθίσματα, δια τα οποία προηγουμένως ωμιλήσατε. Εάν, πράγματι, εκάματε αυτό το πράγμα τότε μου δίδετε το δικαίωμα να πιστεύω, ότι δεν είσθε κύριος καθώς πρέπει!
Στο άκουσμα της τελευταίας αυτής φράσης, σηκώθηκε αμέσως από την θέση του ο υπίλαρχος Πιερράκος, ο οποίος, προτού προφτάσει να δώσει την κατάλληλη απάντηση ο ταγματάρχης Αργυρόπουλος, είπε προς τον Αλφρέντ μπέη.
-Τι θέλετε σεις από τον κ. ταγματάρχην; Είσθε πολύ κακοανατεθραμμένος. Εάν σας επήραν τα καθίσματά σας, να πάτε εις τον διευθυντήν του θεάτρου να παραπονεθήτε. Πηγαίνετε!
Ο Αλφρέντ μπέης, τότε, αντιληφθείς και την ανησυχία των κυριών που συνόδευαν οι δύο αξιωματικοί, στράφηκε να απομακρυνθεί, λέγοντας ταυτόχρονα:
-Πάει καλά! Αλλά θα μου δώσετε λόγον δια τας φράσεις σας!
Ο δε Πιερράκος ανταπάντησε μεγαλόφωνα:
-Πολύ ευχαρίστως· είμεθα πρόθυμοι!
Μετά από τον ζωηρό αυτό διάλογο, εξ αιτίας του οποίου προκλήθηκε, προς στιγμή ζωηρή ανησυχία μεταξύ των θεατών και ιδίως των κυριών, ο Αλφρέντ μπέης επανήλθε προς το μέρος του διαδρόμου, όπου περίμεναν ο πρεσβευτής και ο Αζίζ μπέης. Ευθύς αμέσως απεχώρησαν όλοι μαζί και ανέβηκαν στην Αθήνα με τον σιδηρόδρομο.
Από τον σταθμό του σιδηροδρόμου, οι μεν γραμματείς επέστρεψαν στην τουρκική πρεσβεία, ο δε πρεσβευτής Γκαλήπ μπέης επισκέφτηκε τον υπουργό εξωτερικών Στέφανο Δραγούμη, την ίδια νύχτα της 24ης Ιουνίου 1892. Μετά ο Δραγούμης έσπευσε σε συνάντηση του Πρωθυπουργού, στον οποίο ανέφερε τα συμβάντα στο θέατρο του Νέου Φαλήρου, καθώς και την διαμαρτυρία του Τούρκου πρεσβευτή.
Ο Τρικούπης, τότε, έδωσε ευθύς αμέσως τον χαρακτηρισμό του λυπηρού γεγονότος ως εντελώς προσωπικού, μη έχοντας καμία σχέση με τις ομαλές, κατά την εποχή εκείνη, σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Παρακάλεσε τον Δραγούμη να συναντήσει μέσα στην νύχτα τον Τούρκο πρεσβευτή και να ανακοινώσει αυτή του την αντίληψη με την διαβεβαίωση ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα διατάξει από την μεριά της, αυστηρές ανακρίσεις για τα συμβάντα και την λήψη αυστηρών μέτρων προς απαγόρευση της επικείμενης διπλής μονομαχίας μεταξύ των Ελλήνων αξιωματικών Αργυρόπουλου και Πιερράκου αφ’ ενός και αφ’ ετέρου των Τούρκων γραμματέων Αλφρέντ μπέη και Αζίζ μπέη.
Η απάντηση αυτή του πρωθυπουργού διαβιβάστηκε, πράγματι, από τον Στέφανο Δραγούμη προς τον Γκαλήπ μπέη ο οποίος, σημειωτέον, μόλις επέστρεψε στην πρεσβεία, κάλεσε τους δυο γραμματείς και τους ανακοίνωσε, ότι απαγορεύει να πραγματοποιήσουν οποιαδήποτε συνάντηση με τους αντίπαλούς τους στο πεδίο της τιμής, αναλαμβάνοντας αυτός τον διακανονισμό του επεισοδίου με την Ελληνική Κυβέρνηση.
Επειδή ο Αλφρέντ μπέης διατύπωσε κάποιες αντιρρήσεις πάνω στην τελευταία απαγόρευση, ο Γκαλήπ μπέης πρόσθεσε ότι πρέπει εν τω μεταξύ και να ετοιμασθούν για αναχώρηση από την Αθήνα, γιατί θα ζητούσε τηλεγραφικώς την άμεση ανάκληση και των δυο στην Κωνσταντινούπολη.
Αλλά κατά την διάρκεια της νύχτας της 24ης προς την 25η Ιουνίου 1892, ο πρώτος γραμματέας Αλφρέντ μπέης έφυγε κρυφά από την πρεσβεία και διανυκτέρευσε έξω από αυτήν (άγνωστο που ακριβώς) για να μείνει ελεύθερος στις προκαταρκτικές συνεννοήσεις για την μονομαχία.
Εν τω μεταξύ, κατά διαταγή του Τρικούπη, ο διευθυντής της αστυνομίας Αθηνών Δημήτριος Μπαϊρακτάρης, κινητοποιήθηκε μαζί με τον φρούραρχο και διοικητή του Ιππικού, για να ματαιώσει οπωσδήποτε την επικείμενη συνάντηση των αντιπάλων.
Αλλά, παρ’ όλα τα ληφθέντα αστυνομικά και στρατιωτικά μέτρα, οι συνεννοήσεις μεταξύ των αντιπάλων πραγματοποιήθηκαν και ανταλλάχτηκαν μεταξύ τους οι απαραίτητοι μάρτυρες. Δηλαδή: Μάρτυρες του Αλφρέντ μπέη ορίστηκαν ο στρατιωτικός ακόλουθος της τουρκικής πρεσβείας Σεϊφουλάχ μπέης και ο ναυτικός ακόλουθος Ισχάν μπέης. Του Αθανασίου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη, οι αξιωματικοί του Ιππικού Λέανδρος Μεταξάς και Εμμανουήλ Μπαλτατζής.
Από την άλλη μεριά ανταλλάχτηκαν μάρτυρες μεταξύ Αζίζ μπέη και του Αλεξάνδρου Αργυρόπουλου. Του μεν πρώτου μάρτυρες ήταν ο συνταγματάρχης Σεϊφουλάχ μπέης και λοχαγός ακόλουθος της γαλλικής πρεσβείας Σεβαλιέ, του δε δεύτερου ο επίλαρχος Αλέξανδρος Σούτσος και ο ίλαρχος Εμμανουήλ Μπαλτατζής.
Λόγω της προσωρινής κράτησης του ταγματάρχη Αργυρόπουλου στο Φρουραρχείο Αθηνών, έγιναν δυνατές μόνο οι συνεννοήσεις για την μονομαχία μεταξύ Πιερράκου και Αλφρέντ μπέη.
Οι τέσσερις μάρτυρες των παραπάνω κατόρθωσαν να συναντηθούν στην Κηφισιά, κατά την νύχτα της 25ης προς 26η Ιουνίου 1892. Αποφάνθηκαν ότι το επεισόδιο έπρεπε να λυθεί δια των όπλων στο πεδίο της τιμής. Συντάξανε, την ίδια νύχτα, το σχετικό πρωτόκολλο για την μονομαχία των δυο ανδρών.
Οι δυο αντίπαλοι με τους μάρτυρές τους και τον γιατρό κατευθύνθηκαν με αμάξια, την προσδιορισθείσα ώρα της 27ης Ιουνίου 1892, στο Γαλάτσι όπου και άρχισαν αμέσως οι προκαταρκτικές διατυπώσεις για την διεξαγωγή της μονομαχίας.
Μεταξύ του Πιερράκου και του Αλφρέντ μπέη, μόλις ήλθαν, ανταλλάχθηκε ψυχρός χαιρετισμός. Μετά από περίπου δέκα λεπτά, οι δυο αντίπαλοι τοποθετήθηκαν σε απόσταση είκοσι βημάτων. Έπειτα παρέλαβαν τα πιστόλια τους, αφού προηγουμένως είχαν εξετασθεί από τους μάρτυρες.
Την μονομαχία διηύθυνε ο Λέανδρος Μεταξάς, που προειδοποίησε τους αντίπαλους:
-Έτοιμοι, κύριοι!
Μετά έδωσε το πρόσταγμα της σκόπευσης:
-Επί σκοπόν!
Και αμέσως κατόπιν:
-Πυρ!
Ανταλλάχτηκαν ακαριαίως δυο πυροβολισμοί.
Η πρώτη και μοναδική βολή είχε άμεσο αποτέλεσμα. Ενώ η σφαίρα του
Πιερράκου - Μαυρομιχάλη αστόχησε, αντιθέτως, η σφαίρα του Αλφρέντ μπέη έπληξε καίρια τον Έλληνα υπίλαρχο στο στήθος ακριβώς πάνω από τον δεξιό μαστό. Κλονίστηκε, έπεσε στο έδαφος, οι δε μάρτυρες με τον γιατρό έτρεξαν σε βοήθεια του τραυματία.
Το γεγονός διαδόθηκε αστραπιαία στην πόλη και η συγκίνηση ήταν μεγάλη σε ολόκληρη την αθηναϊκή κοινωνία. Το θλιβερό αποτέλεσμα αναστάτωσε κυρίως τους Λάκωνες (συμπατριώτες του Πιερράκου) που, ευρισκόμενοι σε αναβρασμό, άρχισαν αμέσως συνεννοήσεις για εκδίκηση, και για την ανεύρεση του Αλφρέντ μπέη, ο οποίος, σημειωτέον, μετά το περιστατικό είχε εξαφανιστεί.
Ταυτόχρονα, ο αδελφός του τραυματισθέντα, νεαρός τότε ανθυπίλαρχος Περικλής Πιερράκος - Μαυρομιχάλης (ο μέχρι προ ολίγων ετών πρόεδρος της Αθηναϊκής Λέσχης), άρχισε να συνεννοείται με συναδέλφους του για να μονομαχήσει με τον Αλφρέντ μπέη, που όμως κανείς δεν μπορούσε να βρει. Παράλληλα όμως καθώς αναζητείτο παντού, εξακολουθούσαν οι μυστικές επαφές μεταξύ των μαρτύρων του Αργυρόπουλου με εκείνους του Αζίζ μπέη, με σκοπό την πραγματοποίηση της μονομαχίας τους, ευθύς μόλις κατόρθωνε να απαλλαγεί από την κράτησή του στο γραφείο του φρουράρχου. Οι συζητήσεις μπερδεύτηκαν εκείνο το διάστημα και δεν κατέληξαν ούτε σε συνάντηση ούτε σε συμβιβασμό. Ο Σεϊφουλάχ μπέης ήταν επίσης σε περιορισμό μέσα στην πρεσβεία.
Σύντομα ανακοινώθηκε ότι ο ένας κατόπιν του άλλου Αλφρέντ μπέης και Αζίζ μπέης αναχώρησαν ατμοπλοϊκώς από τον Πειραιά για την Κωνσταντινούπολη, ισχυριζόμενοι ότι διατάχθηκαν για αυτό με ανατρεπτική προθεσμία από τον προϊστάμενό τους πρεσβευτή της Τουρκίας.
Η προσοχή του ενδιαφέροντος στράφηκε προς την κατάσταση της υγείας του βαριά τραυματισθέντα υπίλαρχου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη. Αρχικά είχε διαδοθεί ότι πέθανε αλλά μετά από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε από τους αρμόδιους στρατιωτικούς γιατρούς, ότι η κατάστασή του βελτιώθηκε και ότι υπήρχαν σοβαρές ελπίδες να ζήσει. Τα πρώτα εικοσιτετράωρα πάλευε με τον θάνατο κι όλοι αγωνιούσαν για την εξέλιξη της υγείας του. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄, που ο πατέρας του Νικόλαος Πιερράκος - Μαυρομιχάλης είχε διατελέσει υπασπιστής του, έστελνε δυο φορές την ημέρα τον πρώτο υπασπιστή του για να πληροφορείται την πορεία της υγείας του. Τελικά διέφυγε τον κίνδυνο και επέζησε μέχρι μεγάλης σχετικά ηλικίας.
Ζωηρή εντύπωση και ανησυχία είχε προκαλέσει η μονομαχία και στην τουρκική πλευρά. Με την ανταλλαγή τηλεγραφημάτων μαθαίνονταν οι λεπτομέρειες των γεγονότων, οπότε η κυβέρνηση διέταξε την ανάκληση των γραμματέων και μετά την αντικατάσταση όλου του προσωπικού της τουρκικής πρεσβείας στην Αθήνα. Ως νέος πρεσβευτής στάλθηκε ο Γαβδάν αφέντης και ως πρώτος γραμματέας ο Αντίφ μπέης. Το ίδιο απόγευμα της άφιξής του, ο νέος πρεσβευτής επισκέφτηκε στο υπουργείο των εξωτερικών τον υπουργό Στέφανο Δραγούμη και στο υπουργείο οικονομικών τον πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη και μεταξύ των άλλων ανακοίνωσε ότι ανεξάρτητα με το επεισόδιο στο θέατρο, που ήταν και παρέμενε προσωπικό θέμα, οι διαθέσεις του σουλτάνου και της κυβέρνησης ήταν και παρέμεναν φιλικές προς την Ελλάδα.
Ο επίλογος της πολύκροτης υπόθεσης του Νέου Φαλήρου γράφτηκε όπως λένε μετά από ένα μήνα στο Παρίσι.
Όταν ο Αλφρέντ μπέης επιβιβάστηκε σε ιταλικό πλοίο για την Κωνσταντινούπολη έστειλε επιστολή στον επίλαρχο Αλέξανδρο Σούτσο, μάρτυρα του Αργυρόπουλου, στην οποία του δήλωνε ότι επιφυλάσσεται να τεθεί στην διάθεση του αντιπάλου του ευθύς ως οι περιστάσεις το επέτρεπαν. Όταν την έλαβε ο Αλέξανδρος Αργυρόπουλος, όντας κάτω από αυστηρή επιτήρηση, κάλεσε τους Αλέξανδρο Σούτσο και Εμμανουήλ Μπαλτατζή και τους ζήτησε να αποφανθούν εάν υποχρεούταν να ακολουθήσει στο εξωτερικό τον Τούρκο για να μονομαχήσει μαζί του σε τόπο που θα ορισθεί από κοινού. Οι αξιωματικοί συσκέφτηκαν και αποφάνθηκαν ότι αφού δεν είχε διακανονισθεί οριστικά η μεταξύ τους υπόθεση, να εγκρίνει συνεννόηση μεταξύ των μαρτύρων του και των νέων μαρτύρων που θα έβαζε ο αντίπαλος για να συναντηθούν σε πόλη του εξωτερικού και να καθοριστούν και από τις δυο πλευρές οι όροι της μονομαχίας.
Ο ταγματάρχης παραδέχτηκε την απόφαση των μαρτύρων του. Ακολούθησε σχετική αλληλογραφία μεταξύ εκείνου και του Αλφρέντ μπέη.
Συμφώνησαν να συναντηθούν στο Παρίσι και να μονομαχήσουν ακολουθώντας το νέο πρωτόκολλο των μαρτύρων. Η όλη συζήτηση κρατήθηκε απολύτως μυστική.
Ο Αργυρόπουλος κατάφερε και πήρε μηνιαία άδεια για το εξωτερικό, με την πρόφαση ότι προέκυψε επείγουσα ανάγκη να διακανονιστούν ορισμένες ιδιωτικές υποθέσεις του.
Έτσι κατά τα προσυμφωνηθέντα δια της αλληλογραφίας έφτασαν οι δυο αντίπαλοι στο Παρίσι γύρω στα τέλη του Ιουλίου. Η μονομαχία διεξήχθη παρά το δάσος της Βουλώνης στις 2 Αυγούστου 1892.
Ως μάρτυρες παρέστησαν: Του Αργυρόπουλου, ο ίλαρχος Εμμανουήλ Μπαλτατζής και ο Έλληνας κάτοικος στο Παρίσι Ροδοκανάκης. Του Αλφρέντ μπέη ο στρατιωτικός ακόλουθος και ο πρώτος γραμματέας της τουρκικής πρεσβείας στο Παρίσι.
Κατά τους όρους του πρωτοκόλλου που συμφωνήθηκε ανταλλάχτηκαν μεταξύ των αντιπάλων δυο βολές πιστολίου, από εικοσιπέντε μέτρων απόσταση, αλλά και οι δυο απέβησαν χωρίς αποτέλεσμα.
Η μονομαχία θεωρήθηκε από τους μάρτυρες λήξασα.
Οι αντίπαλοι απεχώρησαν χωρίς να συμφιλιωθούν.
Αυτός ήτο και ο επίλογος της πολυθρυλήτου υποθέσεως που ανεστάτωσε την Ελλάδα το καλοκαίρι του 1892.
Το ποσοστό αναλογίας αλήθειας - ψέματος είναι αδύνατον να διακριθεί στην παραπάνω καταγραφή.
Ακόμα και σημερινά γεγονότα βλέπουμε να διαστρεβλώνονται κατά το δοκούν.
Από μια άποψη, η ζωή ή ίδια είναι ένα μεγάλο απρόβλεπτο (αλλά τόσο γοητευτικό) περιηγητικό αφήγημα…
ΣΧΟΛΙΑ
-Στο διαδίκτυο ο Περικλής Πιερράκος - Μαυρομιχάλης (1863-1938, χάλκινο μετάλλιο ξιφασκίας στα 1896, αντιστράτηγος, πολιτικός, πρόεδρος της Αθηναϊκής Λέσχης στα 1932 - 1938) αναφέρεται ως γιος του στρατηγού και γερουσιαστή Αντωνίου Μαυρομιχάλη (1792 - 1873). Αφού ο Γατόπουλος κάνει μνεία σε αυτόν ως μετέπειτα πρόεδρο της Αθηναϊκής Λέσχης, τότε αυτός θα ήταν και αδελφός του Αθανασίου Περράκου - Μαυρομιχάλη. Όμως ο πατέρας τους Αντώνιος τεκνοποίησε σε τόσο μεγάλη ηλικία; Ο ίδιος αναφέρει στο κείμενο ότι πατέρας των δυο αδελφών ήταν ο Νικόλαος Πιερράκος - Μαυρομιχάλης, παλιός υπασπιστής του Γεωργίου Α΄.
-Το αποτέλεσμα της μονομαχίας στο Παρίσι δεν είχε τραυματισμούς. Ίσως με την πάροδο των ημερών αντιλήφτηκαν το ασήμαντο της αφορμής, το είδαν ψυχραιμότερα κι αποφάσισαν να μην δοθεί αιματηρή συνέχεια. Η διεξαγωγή της μονομαχίας ήταν πλέον μέρος της διαδικασίας να κλείσει η αντιδικία, απλά θέμα πρωτοκόλλου και γοήτρου, οι μάρτυρες που κατόπιν συνεννοήσεως διάλεξαν μια απόσταση ασφαλείας 25 μέτρων, θέλησαν μόνο να ικανοποιήσουν και τις δύο πλευρές σαν ισόπαλες.
-Στην περίπτωση του παραπάνω κείμενου του Γατόπουλου μιλάμε για το παλαιότερο, σε διαφορετική θέση ενδιάμεσο κτίσμα (1885-1895), μεταξύ του αρχικού ξύλινου, καμένου στα 1881 και του επόμενου πέτρινου θεάτρου που ανεγέρθηκε στα 1895 στην δυτική πλευρά της μεγάλης πλατείας και λειτούργησε στα 1896. Για το θέατρο του Νέου Φαλήρου έχω γράψει περιστασιακά σε άλλα άρθρα μου. Πληροφορίες βρίσκονται σε ανάλογα πειραϊκά βιβλία και περιοδικά. Επισημαίνω το κείμενο του φίλου Παύλου Ρ. Μπαλόγλου στο δελτίο της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς, Νο 30, Δεκέμβρης 1983, σελ. 137 - 139.
Χαρακτικό με απεικόνιση κατά προσέγγιση του πρώτου ξύλινου
θερινού θεάτρου στο Νέο Φάληρο. Από το
The Illustrated London News, SUMMER THEATRE AT PHALERUM BAY,
ATHENS, 26.9.1874.
Ο υπίλαρχος Αθανάσιος Πιερράκος - Μαυρομιχάλης σε φωτογραφία από το περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ (πρώτο τεύχος).
Το νεότερο θέατρο του Νέου Φαλήρου (εγκαίνια 7.7.1896), όπως ήταν
στην τελική του μορφή σε δελτάριο της εποχής στις αρχές του 20ού
αιώνα, πολύ πριν εγκαταλειφτεί με τα χρόνια και κατεδαφιστεί γύρω στα 1970: «Οι αρνητές της σύγχρονης ιστορίας μας το
θανάτωσαν και το αφάνισαν οι μπουλντόζες» έγραψε ο Γιώργος Σκαρδιάκος.
Η πίσω πλευρά του θεάτρου του Νέου Φαλήρου. Διακρίνονται και τα
δυο ξενοδοχεία της παραλίας. Επιστολικό δελτάριο - Παγκόσμιος Ταχυδρομικός
Σύνδεσμος. Εκδότης ο Πάλλης, αριθμός 173.
Παλιά φωτογραφία του θεάτρου του Νέου Φαλήρου. Στην θέση του
σήμερα, δρόμοι, νησίδες, πυκνή κίνηση οχημάτων αφού ο τόπος αποτελεί το βασικό
οδικό πέρασμα από την παραλιακή προς Πειραιά και αντίθετα.
Το θέατρο του Νέου Φαλήρου σε φωτογραφία από το περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ (πρώτο τεύχος).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου