Η ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ

Μια σατιρική εφημερίδα της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς. 

 

                                                                            Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

 
Στο παρόν blog, ανάρτηση της 19 Φεβρουαρίου 2017 αλλά και στο περιοδικό της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς, Περίοδος Γ΄ αριθμός φύλλου 2 - Άνοιξη 2017, είχα δημοσιεύσει το άρθρο μου «Στην εποχή των αποκριάτικων χοροεσπερίδων του Ολυμπιακού και της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς». Στο τέλος του, έκανα μια καταγραφή των γνωστών σε μένα σατιρικών εφημερίδων που είχε εκδώσει η Στέγη κατά την διάρκεια κάποιων παλαιών αποκριάτικων χορών της.
Η πρώτη που ανέφερα είχε το όνομα Η ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ.
Υπότιτλος: ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΟΥΤΑΜΑΡΑΣ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΚΑΘΕ ΦΑΡΑΣ.
ΓΡΑΦΕΙΑ: ΨΥΓΕΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΒΟΡΕΙΟΣ ΠΟΛΟΣ
Πρόκειται για ένα φύλλο διαστάσεων περίπου 57,8 Χ 42,7 που διπλωμένο μας δίνει ένα τετρασέλιδο με διαστάσεις 28,9 Χ 42,7. Βρίσκεται στην συλλογή μου.
Δεν υπάρχει χρονολογία, από τα περιεχόμενα όμως συμπεραίνω ότι τυπώθηκε στα 1933. Αυτό προκύπτει από την μνεία ότι πρωθυπουργός ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Γεωργίας ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, υπουργός Οικονομικών ο Γεώργιος Καφαντάρης.
[Η κυβέρνηση εκείνη κράτησε από 16.1.1933 έως 6.3.1933. Την προσωρινή κυβέρνηση Οθωναίου αντικατέστησε η κυβέρνηση Παναγή Τσαλδάρη στις 10.3.1933].
Κυριακή της Απόκρεω ήταν στις 19.2.1933 και της Τυροφάγου στις 26.2.1933. Καθαρή Δευτέρα, 27.2.1933.
Δήμαρχος Πειραιώς χρημάτισε ο Τάκης Παναγιωτόπουλος. 
Εδώ, όπως και στα επόμενα σατιρικά φυλλάδια που γνωρίζω, μεταξύ των διαφόρων καταχωρήσεων που δημοσιεύονταν, τα μέλη της Στέγης διακωμωδούσαν ο ένας τον άλλον αλλά και τους εαυτούς τους, παράλληλα δε γίνονταν στόχοι πολιτικά πρόσωπα και επίκαιρες καταστάσεις που η σημασία τους ήταν μεν κατανοητή στους αναγνώστες της εποχής εκείνης, τώρα αφήνουν μια αβεβαιότητα στην ερμηνεία τους.
Όλα τα κείμενα αναδίδουν μια καυστική γεύση, παραπέμπουν σε γνωστά λογοτεχνικά μοτίβα που ανεβάζοντας την διάθεση ενισχύουν το μειδίαμα.
Επιλέγω και αντιγράφω, οι παρεμβάσεις μου στον τρόπο που στοιχειοθετήθηκαν τότε οι λέξεις είναι ελάχιστες:

ΣΕΛΙΔΑ ΠΡΩΤΗ.

* Το «ΝΕΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ» παραθέτει κωμικές ερμηνείες λέξεων:
ΠΑΠΑ – ΝΑΣΤΑΣΙΟΥ. Λέξις απαντώσα εις τα τρίστηλα των εφημερίδων, εις τους εργατοαγροτικούς συνδυασμούς αλλά και εις τους συνδυασμούς των Φιλελευθέρων. Το πρώτον του συνθετικόν αποδεικνύει ότι το ράσον δεν κάνει τον καλόγερο. Πάντως όμως μας παίζει τον παπά.
ΠΟΡΤΟΦΟΛΙ. Λέξις άγνωστος εις την εποχήν μας. Υπήρχε εις παλαιάς εποχάς αλλά συναπέθανε μετά του πορτοφολά.
ΠΑΝΑΓΗΣ ΤΣΑΛΔΑΡΗΣ. Συνώνυμος τελευταίως του Κονδύλη και Χατζηκυριάκου. Η παλαιοτέρα σημασία της λέξεως εξαίρετον μέντιουμ συνερχόμενον μόνον κατόπιν αντιϋπνωτιστικών προσπαθειών του μεγάλου φακίρου Βενιζέλου.
[Αλέξανδρος Παπαναστασίου, υπουργός Εθνικής Οικονομίας και υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση Βενιζέλου. Γεώργιος Κονδύλης, Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος, υπουργοί επί κυβερνήσεως Τσαλδάρη]

* Μια περιγραφή του Πειραιά σε στίχους που υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Το Γαϊδουράγκαθο».
ΤΟ ΕΠΙΝΕΙΟΝ
Έχει πολλά φουγάρα
Τραίνα, βαπόρια, κάρρα
και μάτσα ποιητές
με ευγενές το ήθος
που η σοφή τους κάρα
στίχων παράγει πλήθος
Ήτοι του Πειραιώς τα προϊόντα
είναι τα εξής συν άλλοις:
Μάγκες του τύπου Νώντα
Οίους δεν χώνευε ο Γάλι – Γάλις
Επίσης παστουρμάς από την Καισαρεία
Και «λεμονάς» του πάγου κρύα
Σάμαλι θείον, γλυκό μαστίχι
Και.. απαγορευμένοι τοίχοι
Παράγομεν ακόμη εραστάς
που κάνουν τις καλές των να σκοτώνονται
μεγάλους άνδρας και καταχραστάς
που ως επί το πλείστον αθωώνονται
Αλλά δεν υστερούμεν εις κλεπτρίας
Κυρίας σοβαράς κι’ υπηρετρίας.
Έχουμε μια ποσότητα μαστούρηδες
Και «νταβατζήδες» και «καψούρηδες»
Ακόμη, προς τιμήν μας Πειραιώτες,
παράγομεν κι’ υπέροχες κοκότες.
Ώ Πειραιά, χάριν της αληθείας.
Στο λέω και φτου μη βασκαθής.
Πως είσαι άξιος μεγάλης συμπαθείας.
- Δεν πας να μου χαθής…

* Ο Νικόλαος Γεννηματάς (1887 - 1973) ήταν δικηγόρος, βουλευτής Πειραιώς με το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη.
Ο ΠΑΜΠΕΡΑΪΚΟΣ
Νικόλαος Γεννηματάς
όταν τον βλέπεις σταματάς
εις στάσιν δέους προσοχής
κι’ υπάρχει φόβος να… βραχής.

* Το γλυπτό που συμβολίζει τον Άγνωστο Στρατιώτη δείχνει τον νεκρό γυμνό πολεμιστή να είναι ξαπλωμένος με τρόπο ώστε να αιωρείται, με κυρτό το κορμί του σαν να είναι τοποθετημένος σε αόρατο βράχο ή έξαρση εδάφους. Πολλοί τότε κριτίκαραν την στάση αυτή, καλό θα ήταν να είχε ίσιο το κορμί του. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Ο Ιωνάς».  
ΕΞ ΟΙΚΕΙΩΝ ΤΑ ΒΕΛΗ!
Τι κακό στου Στρατιώτη
του Αγνώστου το μνημείο
λες προσωπικά πως είχαν,
ήρωά μου θλιβερέ.
Τον γελούν τα κυπαρίσσια,
τον γελούνε κι οι φαντάροι
Κι’ έρχονται και του φωνάζουν
«ίσια το κορμί σου ρε!»

ΣΕΛΙΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ.
 
* Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Τα Κακά του».
ΜΠΕΛΑΔΕΣ
Κάθε τόπος έχει τα καλά του
κάθε πράγμα έχει το μπελά του.
Όπως ο Πειραϊκός Σύνδεσμος
έχει την κυρίαν Αναγνωστοπούλου
Κ’ η Ιερά Σύνοδος
το ζήτημα του Φωτοπούλου
Το ταχυδρομείο
τον Πατρινό
Κι η Κοινωνική Αλληλεγγύη
τον Γλυνό
Ο Σταθμός της Ομονοίας
τον Ηλίαν
Η Φιλολογική Στέγη
της Παρασκευής την ομιλίαν
Τα Θέατρα
τους τσαμπατζήδες
Ο Ηλεκτ. Σταθμός
τους φορατζήδες
Η Δημοκρατία
τον Ζαΐμην
Η Πλάζα του Φαλήρου
τον Κυρίμην
Η Διεύθυνσις των «Νέων Καιρών»
την φαλάκρα
Ο Τώνης ο Μπαρμπάτος
τα κάτω άκρα
Η κάθε εκδήλωσις
την μαρίδα
Ο χορός της Στέγης
την εφημερίδα
Κάθε τόπος έχει τα καλά του
κάθε πράγμα έχει το μπελά του.

* «Το συνάχι» υπογράφει αυτό το όμορφο στιγμιότυπο. Κώστας Σούκας και Γρηγόρης Θεοχάρης ήταν οι δύο πρώτοι πρόεδροι της Στέγης, ο Χρόνης Σοφράς ποιητής και ηθοποιός (1909 - 1977).
Η ΣΥΝΤΑΞΙΣ
ΤΗΣ «ΤΣΟΥΚΝΙΔΑΣ»
Κ’ απλώθηκε πυκνό το χιόνι
το βράδυ πούταν μαζεμένοι
όλ’ οι φιλόσοφοι της Στέγης
και γράφαν σάτυρα σκυμμένοι.
Αγαλματένια τα κορμιά τους
Βορηάς μας φύσηξε στη μούρη
όταν μας διάβασε ο Σούκας
κάποιο φριχτό του καλαμπούρι.
Είπε κι ο Θεοχάρης κάτι
χιονίστρες βγάλανε τ’ αυτιά μας
πάει να μιλήσει ο Βελιώτης
και πήρε ο αέρας τα χαρτιά μας.
Έκανε και ο Σοφράς να γράψει
είχε παγώσει το μελάνι
Ευτύχημα για μας τους άλλους
ότι εγράφηκε μας φτάνει.

* Στην πορεία της Στέγης οι γυναίκες είχαν την τιμητική τους στην οργάνωση εκδηλώσεων και την είσπραξη των συνδρομών ή εισιτηρίων. Η Μαρία Πατρικίου αναφέρεται ως ταμίας το 1931 μέχρι την παραίτησή της στα 1932. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Ο φόρος».
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΣ
Η Κυρία Οικονόμου
Η Μαρία Πατρικίου
Κι’ η κυρία Δηγιακόμου
Κηρυχθήκαν εκτός νόμου.
Πρωτάκουστον και τραγικόν μυστήριον
Δεν πούλησαν μήτ’ ένα εισιτήριον;..

* Ο Παναγιώτης Μπατιστάτος ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Στέγης εκείνα τα χρόνια. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Η Παραίτησις».  
ΝΑ ΖΗ ΚΑΝΕΙΣ Ή ΝΑ ΜΗ ΖΗ
Αν δεν κάνετε δεκτή
και την ένστασή μου αυτή
θα σκεφτώ.. και καταλήγω :
και θα μείνω και θα.. φύγω.

Μπατιστάτος Παναγής
πάντα ύποπτος φυγής.

* ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ
Ντίνος Σούκας «Δον – Κιχώτης»
Ποιητής, πότης κ’ ιππότης.
Και πεζός, στριφνός κι’ απλότης
κι’ ανεπίσημη εξοχότης.

* Νίκος Βελιώτης (1905 - 1976). Μέλος της Στέγης από 5.2.1932 και αργότερα σύμβουλος στο Δ. Σ. της. Εκτελωνιστής. Συγγραφέας. Μέλος και σύμβουλος της Στέγης, έργα του τα «Θαλασσοπούλια», «Ραγάνια», «Μελτέμια» κ.ά. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Το διπλότυπον».
ΕΙΣ ΗΜΕΡΑΣ ΚΡΙΣΕΩΣ
Φιλάνθρωπος και «συμπαθών»
πολλά τε πράξας και παθών
ως Τράπεζα της Καλλιτεχνικής
Σκηνής και των λογίων
πληρώνει τας ζημίας
της Στέγης ο Ταμίας
η αυτού Μεγαλειότης
ο Νικόλαος Βελιώτης.

* Ο Νικόλαος Βλάχος, ιατρός, ιδρυτικό μέλος της Στέγης. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Η υπογραφή».
ΩΔΙΝΕΝ ΟΡΟΣ …
Εγκυμονών εγκέφαλος
αρέσκεται εις το γυμνόν
ο της Στέγης Νίκος Βλάχος
των μυιγών ο αετομάχος.
Κι’ ότι πει, διπλή φωνή :
ο Μανώλης συμφωνεί.

* Ο Χρήστος Λεβάντας (Κυριάκος Χατζηδάκης, 1904 - 1975) εξέδωσε στα 1923 βιβλίο με τίτλο «Στο μεθύσι του πόνου» που περιελάμβανε σειρά μικρών διηγημάτων και στα 1932 ένα ακόμα με τίτλο «Ο ίσιος δρόμος κι’ άλλα διηγήματα». Ο Γρηγόρης Θεοχάρης (1907 - 1982) τύπωσε ποιητική συλλογή με τίτλο «Φωνές χωρίς Ήχο» στα 1927. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Φωνή χωρίς ήχο». 
ΤΟ ΜΕΘΥΣΙ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ
Φιλολογικά συμβάντα
βρίσκεις μόνο στον Λεβάντα
πούγραψε τον «Ίσιο δρόμο»
και πηγαίνει με την μπάντα

ΑΝΤΙΫΠΝΩΤΙΚΑ
Διάβαζε τον Θεοχάρη
Νάρθη ο ύπνος να σε πάρη.

* Κόλιας, Πέτρος Βαλχάλας, επωνυμίες για τον Νίκο Καββαδία (1910 - 1975). Το γνωστό ποίημά του MAL DU DÉPART, σελίδες 53 - 54 της συλλογής ΜΑΡΑΜΠΟΥ, 1933, βρήκα με τον τίτλο ΠΑΡΑΠΟΝΟ (και από κάτω η χρονολογία 16/5/1931) στο πειραιώτικο περιοδικό ΡΥΘΜΟΣ, τεύχος 1, Σεπτέμβριος 1932, σελ. 27 που βρίσκεται στην συλλογή μου. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Η Μούσσα». 
Ο ΚΟΛΙΑΣ
Ο Βαλχάλας όταν γράφη
μπαίνουν οι «ρυθμοί» στο ράφι
Κι’ όταν θέλει να μιλήση
έχει η γλώσσα του κολλήσει.

 

ΣΕΛΙΔΑ ΤΡΙΤΗ.

* Η πείνα είναι διαχρονικό ανθρώπινο αίσθημα, όταν ο οργανισμός έχει ανάγκη να τραφεί. Υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Ο Αγνώριστος».
Ο ΝΕΟΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ
Σε γνωρίζω από την όψη
τη χλωμή και θλιβερή,
σε γνωρίζω απ’ την κοιλιά σου
Πούνε πάντοτε αδειανή.
Απ’ τα κόκκαλα σε ξέρω
Που φαντάζουν στα πλευρά
απ’ τον ήχο σε γνωρίζω
που βαράει τον ταμπουρά.
Απ’ τη λόρδα τη μεγάλη
απ’ την λαύρα την πολή
από τη ματιά που ανάβει
Φασουλάδα λίγη αν δει.

* Ο Γρηγόρης Θεοχάρης νυμφεύτηκε στα 1932 την Ματίνα Σαββοπούλου (1907 - 1989).
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ
Έχουμε εδώ μέσα μια κυρία
πούχει το δουλάκι της γυμνάσει
να παραφυλάη το σύζυγό της
μήπως κάνα βράδυ της το σκάσει.

Δεν σας λέγω όμως τ’ όνομά της
μήπως και την πάρετε χαμπάρι
βάλετε όποια θέλετε στο νου σας
όχι όμως την κυρία Θεοχάρη.

* ΖΗΤΕΙΤΕ ΚΑΙ ΕΥΡΙΣΕΤΕ
ΖΗΤΕΙΤΑΙ Βρεφοκομείον δια τα έκθετα.
ΖΗΤΕΙΤΑΙ χημικός δια την ανάλυσιν βαθυστοχάστων ποιημάτων.
ΖΗΤΕΙΤΑΙ Πυθία για την εξήγηση των καλαμπουριών μας.
ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ ή ΠΩΛΕΙΤΑΙ τοις μετρητοίς ή με δόσεις ο επάνω όροφος της παλαιάς μεν αλλά φρεσκοσωβαδισμένης δεσποινίδος Πηνελόπης Ξελιγώνη. Όροι συμφέροντες. Πληροφορίαι εις το κάτω πάτωμα.
ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ δεσποινίδες  χρηστών ηθών αλλά πεταχτούλες, διαθέτουσαι ελευθέρας εσπερινάς ώρας, ίνα αναλάβωσι την εξ ύψους παρηγορίαν των αδίκως αναμυνόντων τα ραντεβού τους νεαρών ερωτευμένων της πλατείας του Δημοτικού Θεάτρου. Πληροφορίαι… τι να τις κάνης αδελφέ!

ΣΕΛΙΔΑ ΤΕΤΑΡΤΗ.

Τίτλος πάνω σελίδας «ΤΕΛΕYΤΑΙΑ ΣΑΣ ΩΡΑ»

* ΝΕΟΝ ΕΡΩΤΙΚΟΝ ΔΡΑΜΑ
ΜΑΧΗ ΣΤΗΘΟΣ ΜΕ ΣΤΗΘΟΣ
Νέον ερωτικόν δράμα κρατεί εν συγκινήσει την ευαίσθητον κοινωνίαν της πόλεώς μας. Ο νεαρός ιππότης Φαρίνος Λακτέ ηλικίας πέντε μηνών καταληφθείς υπό παραφόρου έρωτος προς την παραμάναν του Ευλαλίαν απεπειράθη να αποσπάση βιαίως και τους δύο της μαστούς. Εις τας γοεράς κραυγάς της ευτραφούς παραμάνας προσέτρεξεν η μήτηρ του η οποία εις μάτην εζήτει να αποσπάση το ερωτόληπτον νήπιον από τους μαστούς της τροφού του. Ευρεθείσα εν αδυναμία εξέβαλλε γοεράς κραυγάς μετά τας οποίας προσέτρεξεν ο πατήρ του δράστου όστις και επέτυχε να αποσπάση την παραμάναν από τας χείρας του ερωτύλου οδηγήσας αυτήν εις την κρεββατοκάμαράν του προς παροχήν των πρώτων βοηθειών.

* ΕΚΘΕΣΙΣ
Χθες εις την οδόν Τσαμαδού ευρέθη νεκρόν αρτιγένητον βρέφος. Γενομένης νεκροψίας επ’ αυτού, διεπιστώθη ότι πρόκειται περί αυτοκτονίας.

* ο Λογοτέχνης Μάριος Βαϊάνος (1905 - 25.11.1975), έζησε κάποια χρόνια στον Πειραιά.   
ΠΑΡΑΧΑΡΑΚΤΑΙ
Υπό των αστυνομικών οργάνων, ως εγκύρως πληροφορούμεθα, ανεκαλύφθη μεγάλη σπείρα παραχαρακτών νεοελληνικών στίχων. Εις την σπείραν ταύτην μετέχουν πλείστοι όσοι παραχαράκται της νεοελληνικής ποιήσεως. Συνελήφθη ο Μάριος Βαγιάνος.

* Η επικράτηση του ναζισμού στην Γερμανία δεν άφησε ασυγκίνητη την συντακτική ομάδα της «Τσουκνίδας». 
ΘΕΟΜΗΝΙΑ
ΒΕΡΟΛΙΝΟΝ. – Ο διασχίζων την πόλιν ποταμός Χίτλερ λόγω των τελευταίων πλημμυρών υπερχυλίσας εις τι μέρος της κεντρικής πλατείας του Βερολίνου κατέκλυσε και κατέστρεψε τους ελαιώνας και αμπέλους της αριστεράς πλευράς.
Ο καγκελάριος προς αποσόβησιν μεγαλυτέρων καταστροφών και αποφυγήν ανθρωπίνων θυμάτων διέταξε το κλείσιμον όλων των εφημερίδων των αριστερών κομμάτων.

* Ο Σώτος Χονδρόπουλος (1911 - 1989) κυκλοφόρησε το «Κουρασμένοι που βαδίζουν» στα 1932. Την ίδια χρονιά βγήκε «Ο ίσιος δρόμος κι’ άλλα διηγήματα» του Χρήστου Λεβάντα και ο Νίκος Μαράκης (1904 - 1972) τύπωσε το έργο του «Οι άνθρωποι της κοκαΐνης. Από τα χειρόγραφα ενός Ρώσσου εμιγκρέ». Τα Μουσικά Χρονικά εξέδωσαν  στα 1931 τα ΕΙΔΥΛΛΙΑ του Νίκου Χαντζάρα (1884 - 1949). Ο Γιάννης Πιπίνος (1901 - 1962) ήταν δημοσιογράφος και ποιητής.      
ΣΤΑΣΙΣ… ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΩΝ
Τηλεγραφούν εκ Τας Κεμπάπ, ότι «Οι κουρασμένοι που βαδίζουν» απηυδήσαντες να βαδίζουν συνεχώς εστασίασαν. Κατόπιν τούτου, ανεχώρησεν ο κ. Χονδρόπουλος αεροπορικώς, συμπαραλαβών και τον κ. Λεβάντα, ίνα τους επαναφέρη στον «Ίσιο Δρόμο». Ερωτηθείς ο κ. Μαράκης, επί του προκειμένου, εβεβαίωσεν κατηγορηματικώς, ότι ευρισκόμεθα προ σοβαρών γεγονότων, καθόσον πρόκειται περί «Ανθρώπων της κοκαΐνης», εκτός εάν μεσολαβήση Χατζάρα, η οποία χρησιμοποιείται εσχάτως ιδίως εις ερωτικά ειδύλλια.
Νεώτερον, τελεγράφημα, βεβαιοί ότι ο κ. Βελιώτης, έταξεν εικοσιτετράωρον προθεσμίαν, εις τους στασιαστάς όπως παραδοθώσιν απειλήσας εν εναντία περιπτώσει απαγγελίαν κατ’ αυτών ολοκλήρου της μελλούσης να εκδοθή ποιητικής συλλογής του κ. Πιππίνου. Κατόπιν τούτου, η τάξις αποκατεστάθη.

* ΠΡΩΪΝΑΙ ΩΡΑΙ
Πληροφορούμεθα ότι η έκδοσις της εφημερίδος μας διακόπτεται επ’ αόριστον των τυπογράφων καταληφθέντων αιφνηδίως εκ γρίππης κατά την στοιχειοθέτησιν της «Τσουκνίδας».