Οι πρώτες ονομασίες των δρόμων και πλατειών του Πειραιά.

                                                                    Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Η πειραϊκή ιστορία έχει την γοητεία της, πόσο μάλλον η ενδελεχής έρευνα των λεπτομερειών της.
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια κάποιοι την παραχαράσσουν όχι τόσο από άγνοια ή κακή προαίρεση (θα ήταν επώδυνο να συμβαίνει κάτι τέτοιο) όσο από προχειρότητα στην ανάγνωση παλαιών κειμένων, στην μη εμβάθυνση του νοήματός τους, στην κακή εκτίμηση - αντιγραφή και στην βιασύνη να δημοσιεύουν στα γρήγορα ώστε να φαίνονται ανταγωνιστικοί, παντογνώστες.
Αποτέλεσμα, να θαυμάζονται και να εκθειάζονται από το πλήθος - όχι όμως κι από τους συνειδητοποιημένους «συναδέλφους» τους αρθρογράφους, που μετά από δεκαετίες εντρύφησης με την μελέτης της τοπικής πολιτιστικής ζωής, γνωρίζοντας να διακρίνουν τη αλήθεια από το σφάλμα, αποτελούν με την γραφίδα τους αδιαμφισβήτητα τους αληθινούς μύστες/ φύλακες/ συνεχιστές της πειραϊκής παράδοσης.
Στην αντίθετη πλευρά τώρα, νιώθω πανευτυχής όταν αναγνωρίζω σε νεότερους συγγραφείς οργανωμένη σκέψη, μεστή κατάρτιση και ακριβή απόδοση της πειραϊκής ιστορικής διαδρομής.     

Από κιτρινισμένα χειρόγραφα φύλλα που βρίσκονται στην συλλογή μου αντλώ και ανακοινώνω την πρώτη επίσημη ονοματοθεσία των οδών του αρχικού οικιστικού πυρήνα του Πειραιά.
Όταν σχεδίασαν τον χώρο οι αρχιτέκτονες χάραξε ο γεωμέτρης και έχτισαν οι εργολάβοι τα πέτρινα δημόσια και ιδιωτικά οικοδομήματα, για διευκόλυνση στην μεταξύ τους επικοινωνία οι κάτοικοι χαρακτήριζαν και ονόμαζαν τους λιγοστούς ακόμα δρόμους με τα ονόματα γνωστών συμπολιτών τους οι οποίοι είχαν εκεί τις περιουσίες τους.
Στις 11 Αυγούστου 1837 το δημοτικό συμβούλιο ενέκρινε την ονοματοθεσία των οδών του Πειραιά.
Μαθαίνοντάς το η Μαριγώ, γυναίκα του κρητικού οπλαρχηγού Θεοδώρου Νικηφοράκη, ζήτησε να μπει και το όνομα του άντρα της, που φονεύτηκε στον Πειραιά το 1827.  

Διαβάζουμε λοιπόν:

Ονομασίαι οδών.
α΄ η οδός του τρανσίτου (διαμετακομίσεως) ωνομάσθη του Όθωνος «προς αιωνίαν ανάμνησιν του πολυποθήτου βασιλέως μας»·
β΄ ο λεγόμενος δρόμος της Αθηνάς να ονομασθή του Καραϊσκάκη·
γ΄ ο προς Μν του Ιωάννου Αντωνιάδου Νικολάου Ζερβουδάκη·
δ΄ ο προς Ας Γεωργίου Λαμπρυνίδου Δημητρίου Κουρμούλη·
ε΄ ο προς Μν του Νικολάου .... Λάμπρου Βέϊκου·
στ΄ ο ακόλουθος προς Μν του Φεράλδη Τζαβέλα·
ζ΄ ο ακόλουθος προς Μν Φεράλδη Χάστιγγος·
η΄ ο προς Ας του Φεράλδη Αρχοντοπούλου·
θ΄ ο προς Μν του Κ. Σερφιώτη Μπότζαρη·
ι΄ ο του νυν παραθαλασσίου Μιαούλη·
ια΄ ο προς Δς του νυν Τζαμαδού·
ιβ΄ ο προς Μν του Μαν Κυριακούλη·
ιγ΄ ο προς την λίμνην Τουμπάζη·

Να γραφώσι δε τα ονόματα ελληνιστί και γαλλιστί».

ΣΧΟΛΙΑ

Ο προς Μν = Ο προς Μεσημβρίαν, δηλαδή «ο προς τα νότια».
Ο προς Ας = Ο προς Ανατολάς, δηλαδή «ο προς την ανατολή».

Ο προς Δς = Ο προς Δυσμάς, δηλαδή «ο προς τα δυτικά».
Οδός Αθηνάς = Η σημερινή λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου Α΄.

Οδός Όθωνος = Πρώτα οδός του τρανσίτου ή τρανζίτου (διαμετακομίσεως), μετά παραλιακή Ακτή Μιαούλη.
Του Φεράλδη = Η σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως.

Τα περισσότερα ονόματα είναι παρμένα από πρόσωπα που έδρασαν κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης.
Οι παραπάνω ονομασίες δεν επικράτησαν στην περιοχή εκτός από τις οδούς Αθηνάς, Τσαμαδού, Άστιγγος, Μιαούλη. 

…………………………………………………………………………………………..

Εξωτερικοί οδοί Πειραιώς

(Οδός Πειραιώς μέχρι Σαλαμίνος)              

Τη 7 Φεβρουαρίου 1838 προσεκάλεσεν ο διοικητής τον δήμαρχον ίνα φροντίση παρά τω δημοτικώ συμβουλίω περί αμαξιτού οδού από Πειραιώς μέχρι του Περάματος της Σαλαμίνος.
Κατασκευασθήσεται δ’ η οδός αύτη το μεν δαπάναις του δημοτικού ταμείου Πειραιώς και Σαλαμίνος, το δε διά προσωπικής εργασίας. Τη 10 του αυτού υπεβλήθη η πρότασις τω δημοτικώ συμβουλίω.

…………………………………………………………………………………………..

Ονόματα πλατειών.
Τη 11 Αυγούστου 1837 το δημοτικόν συμβούλιον εψήφισε την ονομασίαν των οδών και πλατειών.
Αι υπάρχουσαι πλατείαι του αριστερού μέρους του Πειραιώς, εντός δηλαδή των ορίων των Χίων, εψήφισε να ονομασθώσιν ως εξής:
α΄ η πλατεία της εκκλησίας πλατεία του αγίου Σπυρίδωνος.
β΄ η αγορά του Κυριάκου Σερφιώτου Αγορά.
γ΄ η των τροφίμων Πλατεία.

Εψηφίσθη δε να γραφώσι τα ονόματα ελληνιστί και γαλλιστί.

ΣΧΟΛΙΑ
Ο Πειραιάς ξεκίνησε με τρεις αγορές, στην σημερινή πλατειά Καραϊσκάκη, στην θέση που αργότερα κατασκευάστηκε η Δημοτική Αγορά και στα νότια του Τινάνειου κήπου. Η αγορά στον Άγιο Σπυρίδωνα, στο δεξιό μέρος της πόλης, τελικά απορρίφτηκε στα 1842. Τα οικοδομικά τετράγωνα σε σχήμα ορθογώνιου παραλληλόγραμμου χωρίστηκαν στα δύο με την χάραξη στενότερων δρόμων στα 1838.

…………………………………………………………………………………………..

Πλατεία (πού;)
Ο αρχιτέκτων Λαυρέντιος προύτεινε τη επί των εσωτερικών γραμματεία ίνα εν τω 37 τετραγώνω και άλλη πλατεία κατασκευασθή πλησίον της νυν υπαρχούσης, εκταθησομένη από της οικίας του Σταμάτη Ιωάννου δημαρχιακού παρέδρου μέχρι του τέλματος προς δυσμάς. Την πρότασιν ταύτην απεδοκίμασε ο δήμαρχος εν εγγράφω τη 18 Φεβρουαρίου 1838 προς την διοίκησιν.

ΣΧΟΛΙΑ
Τετράγωνο 37: περίπου στην σημερινή Ακτή Καλλιμασιώτη (πρώην οδό Πλούτωνος) προς την πλατεία Καραϊσκάκη.
Τέλμα λεγόταν η αδιαμόρφωτη περιοχή του λιμένα Αλών.

…………………………………………………………………………………………..
 

Πλατείαι (Απόλλωνος πρώην Όθωνος)

Εν τω του 1834 διαγράμματι της πόλεως Πειραιώς ωρίσθησαν αι πλατείαι.

Ήδη δε από της ιδρύσεως του δήμου η μόνη πλατεία ην η της αγοράς, κειμένη παρά την αποβάθραν (σκάλαν) του λιμένος. Η επιφάνεια δ’ αυτής ην ουχί πανταχού ομαλή, διότι πη μεν ελίμναζον ύδατα, πη δ’ υψούντο οιωνεί λοφίσκοι σωροί χώματος.

Τη 5 Νοεμβρίου 1836 ητήσατο ο δήμαρχος παρά του διοικητού Αττικής 1200 δραχμών δαπάνης έγκρισιν προς επιπέδωσιν και επιχωμάτωσιν της πλατείας, καθ’ όσον μάλιστα προσήγγιζεν η κάθοδος εκ περιηγήσεως του Όθωνος και της Αμαλίας.
Τη 8 του αυτού ενεκρίθη η αίτησις επί τω όρω, ίνα δοθή εις εργολαβίαν η εργασία, γενησομένην τη 13 του αυτού, ην ανέλαβεν ο Γεώργιος Καλαματιανός.

Επειδή δε πολλοί ως δήθεν προς αποζημίωσιν των τοις Χίοις παραχωρηθέντων γηπέδων απήτουν να λάβωσιν οικόπεδα παρά την πλατείαν, το δημοτικόν συμβούλιον τη 12 Ιανουαρίου 1837 ίνα μηδενί επιτρέψη η κυβέρνησις να οικοδομήση και ούτω σμικρύνη την έκτασιν της πλατείας μήτε να παραχωρήση άλλα γήπεδα, αλλά να καταλίπη ως πλατείαν των τροφίμων προς όφελος του δήμου και καλλωπισμόν του αριστερού μέρους του Πειραιώς.

Παλαιό χειρόγραφο περίγραμμα του πειραϊκού χώρου όπου προστέθηκε η τοποθέτηση του νεοσύστατου οικισμού στον 19^ο αιώνα. Το σχέδιο έχει αντιγραφεί από αντίστοιχο γνωστό χάρτη που κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή ανάμεσα σε άλλους στα βιβλία περιηγητών και συγγραφέων με θέμα την ελληνική - αθηναϊκή αρχαιότητα. Ανήκει στην συλλογή μου.