Ένα κείμενο για το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Από το «ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ», τεύχος 2^ον, Απρίλιος 1956, σελ. 12 - 14.

                                                                Γράφει και μεταφέρει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

1172. ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ. Το Δημοτικόν Θέατρον. Δ. Το δελτάριο αγόρασα 1.500 δραχμές στις 18.11.2001.

Με κλειστούς ή ανοιχτούς τους προβολείς να σκουραίνουν και να φωταγωγούν τις αρμονικές επιφάνειές του, το Δημοτικό Θέατρο εκπέμπει την μεγαλοπρέπεια ενός κτηρίου που με «ηλεκτρίζει», κάνει να στέκομαι μερικές στιγμές της ζωής μου και να το κοιτάζω από όλες τις μεριές, μέρες και νύχτες, πρωϊνά και βραδυνά, χειμώνες και καλοκαίρια εδώ και πενήντα χρόνια, από το 1964 όταν με κατέβαζαν ο γονείς μου να κάνουμε τον περίπατό μας στο κέντρο της πόλης έως τώρα που τρέχω για τις δουλειές μου. Φυσικό είναι να έχω συγκεντρώσει δύο ογκώδεις φακέλους με ποικίλη θεματολογία γύρω από αυτό.

Ο Μιχαήλ Επιφάνης, 1882  - 1963, ήταν δικηγόρος, συγγραφέας πολλών νομικών έργων, λογοτεχνικών και πειραϊκών μελετημάτων (Ειδικά για τον Πειραιά: «Η νομική θέσις των εν Πειραιεί Ραλλείων Σχολείων» στην ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, 1955 και στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ, 1961, «Το εν Φρεαττοί Φονικόν Δικαστήριον και η επί των ημερών μας εξαφάνισις του παναρχαίου ορμίσκου του, (Μελέτη Αττικού Δικαίου)», Πειραιεύς 1961 και 

«Τα δικαιώματα του εν Πειραιεί καθεδρικού ναού της Αγίας Τριάδος επί του περιβόλου του», Εν Πειραιεί 1962).

Ένα από τα κείμενα του Επιφάνους που ενδιαφέρουν την εποχή μας είναι αυτό για την ιστορία του Δημοτικού Θεάτρου. Ο ερευνητής, χρησιμοποιώντας τις πηγές που μπόρεσε να βρει τον καιρό της σύνταξης του άρθρου, δίνει με το δικό του ύφος τα στοιχεία εκείνα που αποδίδουν την αναδρομή του πειραϊκού μας θεάτρου από την ίδρυση έως την δεκαετία του 1950. Ας το απολαύσουμε με την αυθεντική, πεντακάθαρη γραφίδα του.

 

Από το πρώτο τεύχος του περιοδικού ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιώς, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 1955. «Η εικών του εξωφύλλου μας παριστά το Δημοτικόν Θέατρον Πειραιώς».  

Πειραϊκοί Περίπατοι. 

Το Δημοτικόν Θέατρον Πειραιώς και η ιστορία του.

Του κ. Μιχ. Επιφάνους.

Το 1884 κατά το οποίον ήρχισεν η εκσκαφή των θεμελίων του Δημοτικού Θεάτρου επί της δημαρχίας του Αριστείδου Ομηρίδου Σκυλίτση, υπήρξε σημαίνων σταθμός δια την πνευματικήν ανάπτυξιν, την κοινωνικήν πρόοδον και τον πολιτισμόν  του Πειραιώς. Σκοπός της ανεγέρσεώς του δεν ήτο να χρησιμεύση απλώς ως το μάλλον αξιόλογον και επιβλητικόν δημοτικόν κτίριον της πόλεώς μας, αλλά να καλύψη επιτακτικάς εκπολιτιστικάς της ανάγκας. Πράγματι κατά την υπερεξηκονταετή από του 1895 λειτουργίαν του το Δημοτικόν Θέατρον υπό την εποπτείαν της εκάστοτε Δημοτικής Αρχής επετέλεσεν όσον ηδύνατο καλλίτερον τον προορισμόν του ως κέντρον πνευματικής, καλλιτεχνικής και εκπολιτιστικής ακτινοβολίας, και εξυπηρέτησε κατά τον δυνατόν εκάστοτε τρόπον τόσον τας αξιώσεις των ολίγων, οι οποίοι ενδιαφέρονται διά την αυστηράν και υψηλή τέχνην, όσον και διά τας απαιτήσεις των πολλών οι οποίοι ικανοποιούνται εις έν απλούν καλαισθητικόν και ευχάριστον έργον. Θεαματικαί βαναυσότητες και ασχημίαι σπανίως ηδυνήθησαν να εισδύσουν και ταράξουν την σεμνότητα και ιερότητα του χώρου, διότι η επιδεικτική αποχή και περιφρόνησις του φιλομούσου και φιλοτέχνου Πειραϊκού Κοινού ταχέως τας εφυγάδευεν εξ αυτού. 

Καθ’ όλον το διάστημα της λειτουργίας του, την ατμόσφαιραν της απαστραπτούσης αιθούσης δεν εδόνησαν μόνον αι ενθουσιώδεις επευφημίαι του Κοινού προς αξίους καλλιτέχνας, ιδικούς μας και ξένους, οι οποίοι έδωκαν εκεί κατά διαφόρους εποχάς δείγματα της ιδιοφυΐας και της τέχνης των, αλλά την συνεκλόνισαν και αι συγκινητικαί πατριωτικαί εκδηλώσεις των Πειραιωτών, οι οποίοι εις κάθε εθνικόν γεγονός, είτε ευχάριστον είτε δυσάρεστον, συνήρχοντο εκεί με τα μάτια πλημμυρισμένα από δάκρυα εθνικής υπερηφανείας και πίστεως διά να διαδηλώσουν τα αισθήματά των βαθείας αγάπης και αφοσιώσεως προς την Πατρίδα.

Η ολίγον βραδύτερον συντελεσθείσα εγκαινίασις του Φουαγιέ του Θεάτρου με τον καλαισθητικόν διάκοσμόν του με τας χοροεσπερίδας του, τας γεμάτας από ονειρώδη αίγλην, εμμορφίαν και ζωήν, με τας καλλιτεχνικάς εκθέσεις, τας συναυλίας και τας διαλέξεις του, κατέστησε την κοσμικήν κίνησιν της πόλεώς μας ανταξίαν μιάς προηγμένης εις τον πολιτισμόν ευρωπαϊκής πόλεως.

Μία από τις φανταχτερές εκδηλώσεις στο Φουαγιέ επί δημαρχίας Γεωργίου Ανδριανόπουλου (24.6.1951 - 22.3.1955) παρουσία του βασιλικού ζεύγους Παύλου - Φρειδερίκης.             

Τα σχέδια και τους προϋπολογισμούς διά την ανέγερσιν του Δημοτικού θεάτρου και την όλην επίβλεψιν της εκτελέσεως του έργου επραγματοποίησεν ο πολιτικός μηχανικός Ιωάννης Λαζαρίμος.

Ο θεμέλιος λίθος ετέθη κατ’ Απρίλον του 1884 εν μέσω εορταστικού περιβάλλοντος.

Κατά την εκσκαφήν των θεμελίων απεκαλύφθησαν αρχαιολογικά τινα ευρήματα, εξ ών τρεις επιγραφαί, ως και αι βάσεις αρχαίου οικοδομήματος. Ταύτας οι μεν αρχαιολόγοι Ιάκωβος Δραγάτσης και Αλέξανδρος Μελετόπουλος εθεώρησαν ως βάσεις του ιερού του Διονύσου, οι δε καθηγηταί Γεώργιος Ζαννέτος και Χρ. Γιαννόπουλος υπεστήριξαν ότι ανήκον εις μίαν εκ των πέντε Στοών, αι οποίαι κατά την αρχαιότητα υπήρχον εν Πειραιεί προς εξυπηρέτησιν του αττικού εμπορίου και της μεσογειακής ναυτιλιακής κινήσεως.

Η ανοικοδόμησις και πλήρης συντέλεσις του έργου εγένετο εις τρεις διακεκριμένας περιόδους και υπό τριών διαφόρων εργολάβων επί των δημαρχιών των Αριστείδου Ομηρίδου Σκυλίτση (1883 - 1887) και Θεοδώρου Ρετσίνα (1887 - 1895). Κατά την πρώτην περίοδον ωκοδομήθη το μεγαλοπρεπές κτίριον υπό του εργολάβου Μηνά Κορωναίου, η δε δαπάνη της εκτελεσθείσης εργασίας ανήλθεν εις δραχ. 369.574.80. Κατά την δευτέραν περίοδον εξετελέσθησαν τα επιχρίσματα υπό του εργολάβου Γεωργίου Ντότσου, δαπανηθέντος ποσού δραχ. 52.331.65. Τέλος κατά την τρίτην περίοδον διεσκευάσθη το όλον θέατρον εσωτερικώς και εξωτερικώς αποπερατωθέν υπό του εργολάβου Αντ. Δράνια, της δαπάνης των εκτελεσθεισών εργασιών ανελθούσης εις δραχμάς 194.746.

Καίτοι η εργασία του μηχανικού Ιωάν. Λαζαρίμου εξήρθη τότε υπό πάντων δια την εντέλειάν της, εν τούτοις όταν επέστη η στιγμή της αποζημιώσεώς του διά δρχ. 30.832.62 τας οποίας εζήτησε, τουτέστι διά ποσοστού 5% επί της ολικής δαπάνης του των εκτελεσθεισών εργασιών ανερχομένης εις δραχμάς 616.652.45, ο Δήμος Πειραιώς επί της δημαρχίας του Τρίφωνος Μουτζοπούλου ηρνήθη να καταβάλη ταύτην. Επηκολούθησε τραχύς δικαστικός αγών, όστις υπήρξε περιώνυμος κατά την εποχήν εκείνην και λόγω της φύσεως της υποθέσεως και της πολλαπλότητος των αναφυέντων νομικών ζητημάτων και λόγω της περιωπής των εις την δίκην ταύτην παραστάντων Δικηγόρων, οι οποίοι ήσαν διαπρεπείς νομομαθείς και υφηγηταί του Εθνικού Πανεπιστημίου, ήτοι του Γεωργίου Λαζαρίμου πληρεξουσίου του Ιωάν. Λαζαρίμου και του Σπυρίδωνος Σημίτου πληρεξουσίου του Δήμου Πειραιώς.

Η δίκη αύτη, μετ’ αλλεπαλλήλους αποτυχίας του ενάγοντος εις το Πρωτοδικείον και Εφετείον Αθηνών κατέληξε κατά το έτος 1904 εις τον Άρειον Πάγον, αποβάσα και τελικώς υπέρ του Δήμου Πειραιώς διά τον λόγον ότι ο Ιωάν. Λαζαρίμος ήτο μηχανικός επί των εν γένει υποθέσεων του Δήμου Πειραιώς μισθοδοτούμενος εκ του Δημοτικού Ταμείου, διά την επίδικον δε εργασίαν της εκπονήσεως και εφαρμογής των σχεδίων και προϋπολογισμών του Δημοτικού Θεάτρου δεν εδικαιούτο ιδιαιτέρας αμοιβής, εφ’ όσον δεν προηγήθη δι’ αυτήν ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου και έγκρισις αυτού υπό της ανωτέρας διοικητικής αρχής συμφώνως προς τον τότε ισχύοντα Δημοτικόν Νόμον.

Το Δημοτικόν Θέατρον από των εγκαινίων του μέχρι του έτους 1922 ελειτούργησε κανονικώς. Δυστυχώς η από του έτους τούτου κατ’ ανάγκην εγκατάστασις προσφύγων εκ της Μικράς Ασίας, εσήμανε την έναρξιν της καταστροφής του. Αι πρόχειροι επισκευαί αι οποία κατά καιρούς κατόπιν επεχειρήθησαν δεν ηδύναντο ν’ αποκαταστήσουν την παλαιάν του αρτιότητα και εσωτερικήν λαμπρότητα. Κατά τας εκρήξεις και τους βομβαρδισμούς του τελευταίου πολέμου και κατά την ξενικήν κατοχήν συνετελέσθη η εξωτερική και εσωτερική του απαθλίωσις. Ο παλαιός του θόλος μετά του μεγάλου πολυελαίου ηπείλει κατάρρευσιν, το ξύλινον δάπεδον της αιθούσης ήρχισε κλονιζόμενον, αι έδραι έκειντο ατάκτως ως σωρεία ξυλίνων θραυσμάτων, εις τα θεωρεία ράκη τινά εδείκνυον ότι υπήρξαν κάποτε βελούδα, εκ της αυλαίας και των σκηνικών  δεν υπήρχον ουδέ τα ράκη, οι παλαιοί χρωματισμοί ξεθωριασμένοι από την πάροδον του χρόνου διηγούντο την άλλοτε αίγλην της αιθούσης. Τοιαύτη υπήρξεν η οικτρά κατάστασις του Θεάτρου μέχρι του 1946, ότε ανέλαβε την διοίκησιν του Δήμου ο κ. Γεώργιος Χαραλαμπόπουλος.

  

Ο κατάλογος της έκθεσης έργων Δημοτικής Πινακοθήκης που έγινε στο Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά τον Μάιο του 1956. Αναρτήθηκαν 40 ελαιογραφίες,        4 υδατογραφίες, 8 χαρακτικά.

Ο Δήμαρχος ούτος, ως εκ της μεγάλης του γενικής μορφώσεως φιλοδοξών να δώση εις τον Πειραιά την προσήκουσαν πνευματικήν και καλλιτεχνικήν κίνησιν, έν εκ των πρώτων μελημάτων του έσχε την ριζικήν ανακαίνισιν και επαναλειτουργίαν του Δημοτικού μας Θεάτρου. Αι ανακαινιστικαί εργασίαι αι οποίαι συνετελέσθησαν κατά τα έτη 1947 και 1948 υπό την επιμέλειαν και καθοδήγησιν του μηχανικού του Δήμου κ. Νικ. Καλλιγάρη και την παρακολούθησιν της υπό την προεδρίαν του κ. Ν. Μάρουγκα Επιτροπής εκ Δημοτικών Συμβούλων εις την οποιαν συμμετείχον και εγώ, συνίσταντο κατά τα κυριώτερα μέρη των εις την κατασκευήν του νέου πολυτελούς θόλου, όστις επεκαλύφθη εις τινα σημεία διά χρυσού 23 καρατίων, εις την επιχρύσωσιν του πολυελαίου, εις την στρώσιν του δαπέδου της αιθούσης και των διαδρόμων δια ξυλολίθου, εις την ανακατασκευήν όλων σχεδόν των εδρών, εις την γενικήν αντικατάστασιν της παλαιάς ταπετσαρίας των θεωρείων, εις την τελείαν ανακαίνισιν των θεωρείων, των υπερώων, του προσκηνίου και των καμαρινίων, εις την επισκευήν του Χωλλ και του κεντρικού προστηλίου του Θεάτρου, εις την νέαν επικεράμωσιν και επισκευήν της στέγης, εις την συγχρονισμένην και πλουσιωτάτην ηλεκτρικήν εγκατάστασιν, εις την ριζικήν επισκευήν και διακόσμησιν του Φουαγιέ, εις την εξωτερικήν επισκευήν του όλου κτιρίου και καθεξής.

Αι ανακαινιστικαί αύται εργασίαι, αι οποίαι εν τη πραγματικότητι ισοδυναμούν προς πλήρη σχεδόν ανακατασκευήν του εσωτερικού, προσέδωσαν την σημερινήν λαμπρότητα και μεγαλοπρέπειαν εις το Δημοτικό μας Θέατρον, το οποίον ήδη εντός του απαστράπτοντος περιβάλλοντός του συνεχίζει τον υψηλόν μορφωτικόν και εκπολιτιστικόν προορισμόν του.