Σάββατο 27 Ιουνίου 2015

Μικρό αφιέρωμα στα λουλούδια.


Αφιερωμένο στην μνήμη της φίλης μου ποιήτριας και ζωγράφου Ελένας Κατσουλού (18.11.1950 - 19.6.2015). Η ευαίσθητη ψυχή της, θύμα της εγωϊστικής κι αυστηρής ανθρώπινης φύσης, δεν άντεξε την απέραντη μοναξιά του περιβάλλοντός της.  Αγαπούσε τα άνθη, ειδικά όσα είχαν κίτρινο χρώμα. Μεταξύ άλλων ζωγράφιζε γλάστρες ή βάζα με λουλούδια και τα υπέγραφε με το ψευδώνυμο ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΗ.

 
                                                                                   Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Πριν 75 χρόνια, την άνοιξη του 1940 η τότε Δημοτική Αρχή του Μιχαήλ Μανούσκου, με απόφαση του Υπουργού Διοικητή Πρωτευούσης Κώστα Κοτζιά οργάνωσε στον Πειραιά την περίφημη «Εβδομάδα των Ανθέων» από 30 Απριλίου έως 5 Μαΐου. Είχε προηγηθεί η «Εβδομάς του Πρασίνου» το 1939. Στο γεγονός δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα. Σε ανάμνηση εκείνης της εποχής η βιβλιογραφία έχει να επιδείξει δύο εκδόσεις.
Από την Διοίκηση Πρωτευούσης και τον Δήμο Πειραιά κυκλοφόρησε το έντυπο ΑΓΑΠΑΤΕ ΤΑ ΑΝΘΗ και από το περιοδικό «Πειραϊκά Γράμματα», ως δεύτερο τεύχος, το θαυμάσιο λεύκωμα ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ.

Από την συλλογή μου: Το εξώφυλλο του ΑΓΑΠΑΤΕ ΤΑ ΑΝΘΗ, Μάιος 1940.
 
Το έντυπο έχει διαστάσεις 23,8Χ16,3 και 24 σελίδες.
Περιεχόμενα: Πρόλογος, επιστολή του Κοτζιά «Προς τους αγαπητούς μου Πειραιώτες», χαιρετισμός του δημάρχου, το ποίημα ΥΜΝΟΣ ΣΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ από την Ισιδώρα Καμαρινέα, τα δημοτικά τραγούδια ΤΟΥ ΜΑΗ και ΤΟ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ, το ΟΝΕΙΡΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ του Κλέαρχου Μιμίκου, τα ποιήματα ΡΟΔΟΥ ΜΟΣΚΟΒΟΛΗΜΑ και ΤΑ ΝΕΡΑΤΖΑΝΘΙΑ του Κωστή Παλαμά, το διήγημα του Χρήστου Λεβάντα Ο ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΚΛΑΜΙΝΟ, το ποίημα του Λάμπρου Πορφύρα ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ, το ποίημα ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ του Βασίλη Λαμπρολέσβιου, το κείμενο ΕΙΔΥΛΛΙΟ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ του Νάσου Γεωργάκαλου, το ποίημα 
ΤΟ ΑΓΡΙΟΛΟΥΛΟΥΔΟ του Κώστα Κρυστάλλη.

Ο χαιρετισμός του Διοικητή Πρωτευούσης Κώστα Γεωργίου Κοτζιά προς του Πειραιώτες. Ο Κοτζιάς (1892-1951) ήταν ο μόνος που υπηρέτησε αυτό το αξίωμα από τον διορισμό του στις 31 Αυγούστου του 1936 έως την Γερμανική εισβολή.

Το δεύτερο μέρος περιέχει οδηγίες της Υπηρεσίας Κήπων και Δενδροστοιχιών Δήμου Πειραιώς (Προϊστάμενος ήταν ο Αναστάσιος Π. Καλούδης) με τίτλο «Πώς να καλλιεργούμε τα φυτά και να περιποιούμεθα τα άνθη».
Την επιμέλεια της έκδοσης είχαν οι διευθυντές του περιοδικού ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, η Καμαρινέα και ο Μιμίκος. Τυπώθηκε στον Πειραιά, στο τυπογραφείο του Νικολάου Μυτιληναίου.
Ξεχωρίζω από την σελίδα 12 το ποίημα ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ του Πορφύρα. Ανήκει στις ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ, 3η ενότητα, από την συλλογή του ΟΙ ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΦΩΝΕΣ, 1934, σελ. 15. Άν και δεν έχει τίτλο, του δόθηκε ένας για τις ανάγκες του εντύπου. Το ποίημα πρωτοτυπεί, για αυτό μου αρέσει.
Ο Πορφύρας απευθύνεται στα λουλούδια της στεριάς και τους λέει πως δεν θα τραγουδήσει για εκείνα, αλλά θα μιλήσει για τα παραμελημένα, ριγμένα στην θάλασσα ταπεινά φύκια.

Όχι λουλούδια της στεριάς, ρόδα, των κήπων κρίνα,
όχι πως δε σας τραγουδώ και πως δε σας δοξάζω·
όμως τα φύκια, αφίστε με, τα φτωχικά κ’ εκείνα,
τα λίγα τ’ άνθη του βυθού μ’ αγάπη να κοιτάζω.

Εσείς το φως, των κοριτσιών τα στήθη, τον αγέρα
τον τρυφερό, χαιρόσαστε· κι’ αυτά εκεί κάτω πούναι,
εκεί που τάχ’ η θάλασσα πετάξει, σε μιά ξέρα,
ποτίζονται την πίκρα της κι’ ως τόσο πάντ’ ανθούνε.

[Βρέθηκε σε αχρονολόγητο χειρόγραφο, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο πειραιώτικο περιοδικό Γλαύκα στα 1928, σελ. 1. Εδώ όπως παρουσιάστηκε στις «Μουσικές Φωνές», η αντιγραφή του στο «Αγαπάτε τα άνθη» διαφέρει ελάχιστα στην στίξη]
  
Αμέσως μετά το ΑΓΑΠΑΤΕ ΤΑ ΑΝΘΗ, κυκλοφόρησαν τα «Πειραϊκά Γράμματα». Το πρώτο τεύχος είχε βγει ως έκδοση του Φυσιολατρικού Ομίλου Πειραιώς, 1940. (Επιμελητές Ισιδώρα Καμαρινέα. Κλέαρχος Στ. Μιμίκος. Τύποις: Δ. Τσουρουνάκη, Πειραιεύς. Σελ. 62).
Το δεύτερο τεύχος, χωρίς πλέον τον ΦΟΠ, συνέχισε αναξάρτητα την πορεία του με διευθυντές τους Καμαρινέα – Μιμίκο και σημειώνει ότι κυκλοφόρησε τον Μάϊο του 1940. Γραφεία: Πειραιεύς, οδός Ζαΐμη 103, σελ. 148. Στην συλλογή μου έχω τον αριθμό 1799 από τα 3.000 αντίτυπα. Είναι όμως χωρίς το εξώφυλλο επειδή το όμορφο σχέδιο του χαράκτη Τάσσου αποσπάστηκε, ποιός ξέρει γιατί, ίσως για να γίνει κάδρο, να πουληθεί. Του το ανέφερα όταν κάποτε συναντηθήκαμε σε έκθεσή του στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου. Αφού αγόρασα δύο χαρακτικά του, μου χάρισε ένα τρίτο, το υπέγραψε και είπε «σε αντικατάσταση του χαμένου σου εξωφύλλου».. Δεν τα κράτησα, τα έχω δωρίσει σε φίλους κατά καιρούς.  
Ακριβές αντίτυπο του λευκώματος, σε 144 σελίδες διατέθηκε από την εφημερίδα ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ στις 28.4.2013, οπότε και το αγόρασα.

Το εξώφυλλο του αναμνηστικού τόμου - αφιέρωμα στα λουλούδια. Τυπώθηκε στο Εργοστάσιο Γραφικών Τεχνών της Ελληνικής Εκδοτικής Εταιρείας Α.Ε. (οδός Παπαδιαμαντοπούλου 44, Αθήνα) από τις 22 έως τις 27 Απριλίου 1940. Τα κλισέ έγιναν στο τσιγκογραφείο των Ι. Σγουράκη και Η. Διαμαντόπουλου στην Δραγατσανίου 3.

Για "Το περιοδικό «Πειραϊκά Γράμματα» 1940 - 1943" έχω γράψει στις «Αντι - Παραθέσεις Σκέψης - Λόγου - Τέχνης, τριμηνιαία έκδοση εκτός εμπορίου, τεύχος 21, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2002, σελ. 28 - 29, της Μαντώς Κατσουλού καθώς και στο ομώνυμο σύγχρονο περιοδικό του Πειραϊκού Συνδέσμου, τεύχος 45, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2005 (σελ. 207 - 210), όπου χρησιμοποίησα τον ίδιο τίτλο. 
Δεν θα ασχοληθώ με τα περιεχόμενα του λευκώματος.
Θα αναδείξω μόνο ότι ιδιαίτερες ευχαριστίες δίδονται στον Κωνσταντίνο Βοβολίνη «ο οποίος σημαντικά μας ενίσχυσε κ’ εργάσθηκε για να επιτύχη η έκδοση αυτή». « Η εικόνα του έργου ΦΥΣΗ του κ. Κ. Παρθένη [σελ. 104] μας εδόθηκε ευγενικά από τον ίδιο. Επίσης και η πρωτότυπη ξυλογραφία ΚΑΝΙΣΤΡΟ ΜΕ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ του κ. Δ. Γαλάνη [σελ. 57] από τον κ. Βάσο Φαληρέα». «Το εξώφυλλο και οι ξυλογραφίες που διακοσμούν τον τόμον είνε πρωτότυπα έργα του χαράκτη - ζωγράφου κ. Τάσσου». Ήταν πράγματι ένα εξαιρετικό βιβλίο τέχνης.       

ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗΣ/ ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ/ ΕΒΔΟΜΑΣ ΑΝΘΕΩΝ/ 10Η ΣΥΝΟΙΚΙΑΚΗ ΕΚΘΕΣΙΣ. Σε κάθε περιοχή της πόλης φαίνεται ότι διοργανώθηκε και από μία έκθεση. Η δεκάτη συνοικιακή έκθεση έγινε στην σημερινή πλαζ Βοτσαλάκια, στην Καστέλλα. Μία ακόμα «ακυκλοφόρητη» φωτογραφία από το αρχείο μου βγαίνει για πρώτη φορά στην δημοσιότητα. Διαστάσεις 17,5Χ11,4. Άγνωστα σε μας τα άτομα που εικονίζονται, μάλλον ήταν ο δήμαρχος, υπάλληλοι, προσκεκλημένοι, κάτοικοι της περιοχής.   Τότε υπήρχε ολοκαίνουργιος ο «ρωμαντικός περίπατος». Παρατηρήστε τα οικήματα που στόλιζαν την πλαγιά προς την θάλασσα.    

Κατά καιρούς είχαμε στον Πειραιά γιορτές λουλουδιών ειδικά την πρωτομαγιά και έγινα πολλές ανθοκομικές εκθέσεις. Κάποιες χρονιές θυμάμαι ο Δήμος αγόραζε γλάστρες με λουλούδια και τις έδινε στους περαστικούς.

Από το ημερολόγιο του Λιμανιού της Αγωνίας, 2009, «Πειραιάς, μια πόλη - λιμάνι!». Τα λουλουδάδικα της πλατείας Αγίου Κωνσταντίνου απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο. Διατηρήθηκαν επί σαράντα περίπου χρόνια. Εκδόσεις ΑΡΤΙΑ, Μέγας Οδηγός Πειραιώς 1930-1931, σελ. 11: Ο Πειραιεύς κατά το διατρέξαν έτος. «Ούτω εστρώθη διά μακασφάλτου η πλατεία Κοραή, κατεσκευάσθη μαρμάρινον βάθρον δια την μεγάλην Φιλαρμονικήν του Δήμου, επεμελήθη ο κήπος του Αγίου Κωνσταντίνου, κατεσκευάσθησαν επί τη βάσει ωραίου ρυθμού τα ανθοπρατήρια έναντι του Δημοτικού μεγάρου, άτινα παρουσιάζουν έξοχον θέαμα, εσυνεχίσθη η επισκευή του μεγαλοπρεπούς μας Δημοτικού Θεάτρου, επεμελήθησαν οι κήποι της Τερψιθέας, του Τινανείου, ήρχισεν η επίστρωσις της μεγάλης πλατείας του Πασαλιμανιού κ.λ.π.».
Σύμφωνα με μιά καταγραφή του 1932 ανθοπωλεία στην «πλατεία Αγίου Κωνσταντίνου έναντι Δημοτικού Θεάτρου» είχαμε εκείνα των αδελφών Αναγνώστου (αριθμός 3), του Ανδρή και Λιανού (αριθμός 12), του Αποστολόπουλου, του Σ. Βερυκάκη (αριθμός 7), του Ι. Ελευθερίου (αριθμός 8), του Δ. Ζώντου (αριθμός 5), του Γ. Κεφαλληνικού (αριθμός 6), του Στεφ. Μουστάκη ή Μουστάκα (αριθμός 1), του Ν. Οικονομόπουλου (αριθμός 10), του Γ. Σιδέρη (αριθμός 9), του Ν. Σιδέρη (αριθμός 4), του Θεο. Σταματάκη (αριθμός 2).  
 
Πρόσφατες ανθοκομικές εκθέσεις.
2011. Α΄ Ανθοκομική έκθεση Πειραιά. Από 22 Μαΐου έως 5 Ιουνίου. Πλατεία Κοραή.
2012. Β΄ Ανθοκομική έκθεση Πειραιά. Από 27 Απριλίου έως 13 Μαΐου. Πλατεία Κοραή.
2013. Γ΄ Ανθοκομική έκθεση Πειραιά. Από 10 Μαΐου έως 26 Μαΐου. Τινάνειος κήπος.
2014. Δ΄ Ανθοκομική έκθεση Πειραιά. Από 25 Απριλίου έως 11 Μαΐου. Τινάνειος κήπος.
2015. 5η Ανθοκομική έκθεση Πειραιά. Από 30 Απριλίου έως 17 Μαΐου. Τινάνειος κήπος.




    Μάιος 2015. Τινάνειος κήπος ή κήπος Θεμιστοκλέους. Δύο απόψεις της ανθοκομικής έκθεσης. 


ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ.
Η Ισιδώρα Καμαρινέα - Rosenthal σύμφωνα με πληροφορίες γεννήθηκε στις 12.4.1918 και πέθανε στις
4 Μαρτίου 2003 στο Bochum της Γερμανίας.
Γνωρίζω ένα σύντομο βιογραφικό της στο αναγνωστικό ΖΩΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ, 1939, του Νίκου Κατσικάρου της βιβλιοθήκης των Μηχανικών Σχολών «Αρχιμήδης» (επειδή στην σελίδα 192 περιείχε το ποίημά της ΥΜΝΟΣ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ):
Καμαρινέα Ισιδώρα. Γεννήθηκε στα 1916, στον Πειραιά, όπου και μένει πάντοτε. Είναι τελειόφοιτος της φιλοσοφικής σχολής του Εθνικού Πανεπιστημίου. Από μικρή ασχολήθηκε με τα γράμματα, δημοσιεύοντας ποιήματα στα διάφορα φιλολογικά περιοδικά της χώρας μας, όπου και τώρα συνεργάζεται τακτικά.
Στα 1938 από το Γραφείο Πνευματικών Υπηρεσιών εξεδόθη η πρώτη συλλογή λυρικών ποιημάτων της με τον τίτλο «Το κάστρο». Είχε μεταφράσει απ’ τα γερμανικά διάφορα ποιήματα.
Μετά τον πόλεμο πήγε στην Γερμανία για σπουδές όπου παντρεύτηκε και παρέμεινε. Από το 1966 ήταν Καθηγήτρια Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Bochum. Από το 1984 ήταν επίτιμος καθηγήτρια της Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Marburg. Εκτός απο δικές της εργασίας, μετάφρασε έργα ή έγραψε για  Έλληνες λογοτέχνες στα γερμανικά.  Ένα ποίημά της τραγούδησε η Αρλέττα (Η βαλκυρία του κάδρου, μουσική Γιάννης Σπανός). Την είχα συναντήσει σε μία διάλεξή της στην Αθήνα.

Κλέαρχος Μιμίκος, 1913 - 1994. Εκτός από τα ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ τον γνωρίζω από το βιβλίο του «Λάμπρος Πορφύρας. Η ζωή και το έργο του λυρικού ποιητή. Φιλολογική μελέτη», σελίδες 36, που εξέδωσε σε 1000 + 30 αντίτυπα στα 1936 στο Αίγιο. Έχω το αντίτυπο με αριθμό 818. 



Σάββατο 20 Ιουνίου 2015

Μία παρέλαση στην διασταύρωση Γεωργίου και Ηρώων Πολυτεχνείου.


                                                                                   Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.


Μερικές φορές, όταν φίλοι ζητούν «να εξηγήσω» μία παλιά καρτποστάλ ή φωτογραφία, ξαναφέρνω στον νου μου την εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ της Χρυσούλας Αξυπολίτου.
Εκεί, σε κάποια φύλλα των ετών 1999 - 2002 είχα αναλάβει την στήλη Εν Πειραιεί τη.. αρχικά χωρισμένη σε τρεις σύντομες ενότητες, η πρώτη με τίτλο: Τούνομα είληφεν από... όπου εξηγούσα από πού έλαβε τ’ όνομά της μία περιοχή του Πειραιά, η δεύτερη με την ονομασία: Βιβλίων εξήγησις με περιγραφή ενός βιβλίου ή αναφορά στις νέες πειραϊκές εκδόσεις και η τελευταία: Αναμνήσθητι ολίγον του μοναδικού Πειραιώς... με την αναλυτική ερμηνεία μιάς παλιάς κάρτας.
Έχω καλή διάθεση την ώρα της σύνταξης αυτού του άρθρου. Θα είμαι σύντομος και δεν θα ταλαιπωρηθώ να ψάχνω για λεπτομέρειες στα άδυτα του αρχείου μου, οπότε δεν θα κουράσω και εσάς. Θ’ αφήσω απλά να την κριτικάρετε οι ίδιοι και να συμπληρώσετε με τα σχόλιά σας το κείμενο.
Ένα κείμενο δημοσιευμένο σε εφημερίδα ή σε περιοδικό στηρίζεται στην φωτογραφική υποστήριξη.     Για τις ανάγκες της ενημέρωσης έχουν κυκλοφορήσει χιλιάδες φωτογραφίες. Είχα την τύχη να γνωρίσω πολλούς φωτορεπόρτερς, Αθηναίους και Πειραιώτες. Ονόματα που με τα χρόνια ξεχάστηκαν, πρόσωπα που όσο και να προσπαθώ να θυμηθώ μου διαφεύγει η μορφή τους. Διασώζονται μόνο οι σφραγίδες τους στην λευκή πίσω όψη του φωτογραφικού χαρτιού. Οι σύγχρονοι ανταποκριτές έχουν πιο εύκολο έργο, με τις ψηφιακές κάμερες και τα «κινητά» τους τηλέφωνα μεταφέρουν την εικόνα στους υπολογιστές απευθείας σε φάκελους, αρχεία, στικάκια USB ή σε cds. Έτσι χάθηκε κι αυτός ο επί δεκαετίες γοητευτικός τρόπος της εκτύπωσης του στιγμιαίου θεάματος στο χαρτί. Ακόμα και όταν χρειάζεται να μπει κάπου μία χάρτινη φωτογραφία, πρέπει να σαρωθεί «κοινώς σκαναριστεί» και να επεξεργαστεί ηλεκτρονικά (καθαρισμός, φωτισμός, μέγεθος) ώστε να αναπαραχθεί στα έντυπα μέσα. Έτσι επιτάσσει η τεχνολογία.     
Θέλω να δούμε μαζί μία φωτογραφία της «μετακλασικής εποχής» του Πειραιά που κράτησε έως τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950 ίσως, τότε που στους δρόμους με τις αρχοντικές οικοδομές κυριαρχούσαν ακόμα τα αντρικά κοστούμια, τα γυναικεία ταγιέρ και τα μακριά φορέματα. Τα αυτοκίνητα ήταν ελάχιστα, οι βασικές οδικές αρτηρίες χαραγμένες από τις σιδηροτροχιές των τραμ. Οι φωτεινοί σηματοδότες ήταν κρεμασμένοι ψηλά.
Προέρχεται από τα ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ/ ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΑΘΗΝΑΪΚΟΥ ΤΥΠΟΥ/ ΣΤΑΘΗΣ ΚΟΖΑΣ/ ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ – ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 141/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ. Διαστάσεις 24Χ18,2.
Φωτογραφίες με την σφραγίδα του Στάθη Κόζα βρίσκουμε σήμερα και στο αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α. - Μ.Ι.Ε.Τ.
Στην συλλογή μου φυλάσσεται από τις 5 Απριλίου του 2003.
Βρισκόμαστε στην διασταύρωση των λεωφόρων Γεωργίου Α΄ (η πρώην Αθηνάς) και Ηρώων Πολυτεχνείου (τότε Σωκράτους ή Βασιλέως Κωνσταντίνου) και παρακολουθούμε μία παρέλαση ένστολων «οργάνων της Τάξεως», Τροχονόμων ή μάλλον των Τελωνειακών.
Με όψη προς την πλατεία Κοραή παρατάσσονται τα σχεδόν συμμετρικά ισοϋψή κτήρια του οικοδομικού τετραγώνου μεταξύ των οδών Αγίου Κωνσταντίνου - Ηρώων Πολυτεχνείου - Τσαμαδού - Καραΐσκου. Πρόκειται για το παραλληλόγραμμο με αριθμό 14 στο σχέδιο «της νέας πόλεως του Πειραιώς, και εξαιρέτως το δια τους Χίους επιφυλαχθέν δεξιόν μέρος».
Στις αρχές του 1837 κατόπιν ενεργειών της Επιτροπής επί του συνοικισμού των Χίων και με διαταγές της Βασιλικής Γραμματείας παραχωρήθηκε σε μέλη της οικογενείας των Ράλληδων. Ειδικά τα παρέλαβαν οι 
Π. Ράλλης, Αυγ. Ράλλης, Ευστ. Ράλλης.  
Τα τέσσερα συνεχόμενα διώροφα μέγαρα έχουν κατεδαφιστεί, με πρώτο το γωνιακό που στέγαζε στο ισόγειο το κατάστημα με τις κλωστές του Γεωργίου Πανάγου. Κατεδαφίστηκε στα 1958 και ανεγέρθηκε (1961) η πολυκατοικία που σήμερα εδρεύει η Αστυνομική Διεύθυνση Πειραιά. Πάνω του η επιγραφή ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ ήταν ήδη παλιά και φθαρμένη.
Η σειρά κατεδάφισης και ανέγερσης ήταν το πρώτο, το δεύτερο, το τέταρτο και τέλος το τρίτο. Στο τρίτο οίκημα στεγάζονταν το ΛΥΚΕΙΟΝ «ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ» Κ. ΣΤΑΥΡΙΑΝΟΥ.
Το περίπτερο, που διαφημίζει τον Καρακάση, «ξηλώθηκε» νωρίς, δεν υπάρχει σε αντίστοιχη φωτογραφία των αμέσως επόμενων χρόνων, αν και αργότερα βρίσκουμε ένα άλλο στην ίδια περίπου θέση.
Πίσω του, στα δεξιά της Αγίου Κωνσταντίνου, μόλις που διακρίνεται το μακρύ κτήριο των τότε δημοτικών μαγαζιών (ανθοπωλείων κλπ)  με τις 14 νομίζω χωριστές θέσεις. Οι δύο άκρες του αρχικά είχαν μία χαρακτηριστική σκεπή σε σχήμα στενόμακρης πυραμίδας. Μετά αντικαταστάθηκαν με κάτι πιο μικρές. Κατεδαφίστηκε επί επταετίας. Υπάρχει δημοσιευμένη φωτογραφία του αλλά δεν είναι του παρόντος.
    
28 Οκτωβρίου 1999. Μία παρέλαση από τις πολλές που βλέπουμε να γίνονται στην Ηρώων Πολυτεχνείου. Σε διαφορετικές εποχές, στον ίδιο χώρο, στις καθημερινές και σχόλες η πόλη μέσω των κατοίκων της ρυθμίζει τον βηματισμό και προχωράει στην επιλεκτική διάπλαση του μέλλοντος.             Εγώ ως παρατηρητής μετέφερα στο χαρτί μία μοναδική στιγμή της.  






Σάββατο 13 Ιουνίου 2015

Τζάνειο Δημοτικό Νοσοκομείο Πειραιώς.


1942 - 1945. Τα έγγραφα της συλλογής μου.

 
                                                                               Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.


Έχω στην συλλογή μου ένα φάκελο με μερικά φύλλα χαρτιού από το κατοχικό αρχείο του Τζανείου Νοσοκομείου, τότε που ακόμα ήταν κάτω από την δικαιοδοσία του Δήμου Πειραιά. Είναι μόνο ένα μέρος 
από τα πολλά που κατείχα και που πέταξα όταν πριν από χρόνια έκανα εκκαθαρίσεις στα συρτάρια μου. Προσπάθησα να διαβάσω μερικά από αυτά αλλά δυσκολεύτηκα πολύ, επειδή ήταν χειρόγραφα τσαλακωμένα, με άστατους γραφικούς χαρακτήρες, γραμμένα στα περιθώρια και στα πλάγια.  
Ας μην ξεχνάμε ότι τότε το χαρτί ήταν δυσεύρετο, κακής ποιότητας, χοντρό ή πολύ λεπτό. Η αλληλογραφία, οι καταχωρήσεις, οι σημειώσεις και ό,τι άλλο, γραφόταν σε κάθε είδους χαρτιού που διέθετε η υπηρεσία ή μπορούσε να προμηθευτεί κάποιος.
Η γραφομηχανή χρησιμοποιόταν κυρίως για πιο επίσημα κείμενα ώστε να βγαίνουν και αντίγραφα.   
Αρχίζω με τον χαιρετισμό του γιατρού Δρακούλη Μαντούβαλου με την ευκαιρία της ανάληψης των καθηκόντων του ως Διευθυντού του Νοσοκομείου.

Ημερησία διαταγή της 16/12/1942
Προς
άπαν το προσωπικόν του Δημοτικού Ζαννείου Πειραιώς.
Αναλαμβάνων από σήμερον την διεύθυνσιν του Δημοτικού Ζαννείου Νοσοκομείου συνεπεία της υπ’ αριθ. πρωτ. 32/16-12-44 δημοτικής διοικήσεως  Πειραιώς καλώ άπαν το υπό τας διαταγάς προσωπικόν του Ιδρύματος όπως με συντρέξη εις το βαρύ έργον που μου ανετέθη προς καλυτέραν εξυπηρέτησιν των εν τω νοσοκομείω νοσηλευομένων τραυματιών και ασθενών και επαναδώσω εις πάντας τους νοσηλευομένους του πολυτιμωτέρου εκ των ανθρωπίνων αγαθών την υγείαν και την σύντομον τούτων απόδοσιν προς τας οικογενείας των, συνιστώ προς πάντας εργατικότητα ζήλον δραστηριότητα και προθυμίαν, υπακοήν και πιστήν εκτέλεσιν των διαταγών μου, διά την εκπλήρωσιν του ιερού σκοπού που πάντες αναλάβαμεν από τας σημερινάς σκληράς και τραγικάς της πατρίδος μας περιστάσεις –έργον είναι βαρύ και επίμονον αλλά με την καλήν θέλησιν και εργατικότητα και την πραγματικήν του προσωπικού συναδέλφωσιν και με τας  κατευθύνσεις που προσωπικώς σας ανέδειξα εν τη σημερινή πρωινήν συγκέντρωσιν θα ανταποκριθώμεν προς τα καθήκοντά μας και θα φανώμεν άξιοι της εμπιστοσύνης των προϊσταμένων μας και η πατρίς θα μας ευγνωμονεί.
Η Πειραϊκή κοινωνία από το σημερινόν προσωπικόν αναμένει την επάνοδον της παλαιάς του Ζαννείου Δημοτικού Νοσοκομείου Πειραιώς λειτουργίας. 

Η Εκτελεστική Επιτροπή του Τζανείου Δημοτικού Νοσοκομείου το καλοκαίρι του 1943 ήταν ο Δήμαρχος Πειραιώς, ως πρόεδρος του Αδελφάτου, ο Δρακούλης Μαντούβαλος και ο Τ. Ψυχογυιός.

Εν Πειραιεί τη 15 Ιουνίου 1943. Πρόσκληση για συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής στις 19.6.1943 στα γραφεία του Νοσοκομείου. Υπογράφει ο δήμαρχος Σωτήριος Στρατήγης.
Στον φάκελο έχω επίσης ένα χειρόγραφο κείμενο γραμμένο στην μία πλευρά ενός φύλλου μεγάλου τετραδίου. Συνοδεύεται με δύο αντίτυπά του γραμμένα σε γραφομηχανή. Πρόκειται δηλαδή για το σχέδιο και τα επίσημα αντίγραφά του.

Κατάστασις αναγκαιούντος υλικού και τροφίμων του Τζανείου Νοσοκομείου.-
Νοσηλευτικόν
Κλίναι   50
Κουβέρτες   200
Σινδόνια   200
Προσόψια   200
Μαχαίρια   200
Πηρούνια   250
Κουτάλια   250
Στρώματα   200
Υποκάμισα   200
Εσώβρακα   200
Φανέλλες   300
Μπλούζαι Ιατρών   50

ΤΡΟΦΙΜΑ
Δύναμις προσωπικού   164
Δύναμις ασθενών   300
Έλαιον - Ζυμαρικά - Γάλα - Κρέας Κονσέρβες - Ιχθείς - Γεώμηλα - Όσπρια -
Ζάχαρις - Λίπος - Βενζίνη - Όρυζα - Καφέ - Κακάον - Τέιον - Αλάτι - Σαπούνι.-

Φαρμακευτικόν
Αλκοόλ - Πετρέλαιον - Βενζίνη - Λάμπες Λουξ - Πότασσα - ΚΡΕΖΙΛ - Φορμόλη - Ιώδιον - Γάζαι - Βαμβάκι.-

Υγειονομικόν αυτοκίνητον.

Μηνιαία επιχορήγησις 1.500.000.-

Εν Πειραιεί τη 16/12/44
ο Δ/ντής του Ν/μείου
Δρ. Μαντούβαλος

Συνεχίζω με την παρουσίαση ενός χειρόγραφου μονόφυλλου και των δύο αντιτύπων του γραμμένων σε γραφομηχανή. Το πρωτότυπο έχει συνταχθεί στην πίσω όψη ενός διάτρητου φύλλου αιτήσεως εγκρίσεως δαπάνης.
  
[Σφραγίδα]
ΤΖΑΝΕΙΟΝ
ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ
ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
Δ/ΝΤΗΣ κ. ΕΥΣΤ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΟΣ

[Χειρόγραφο κείμενο]

ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ
απαραιτήτου υγειονομικού υλικού διά την λειτουργίαν
της Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής.-
Λαβίδες Kocher   24
Λαβίδες Pean   24
Λαβίδες ανατομικαί
  μεγάλαι   6
  μικραί   6
Λαβίδες χειρουργικαί
  μεγάλαι   6
  μικραί   6
Κολπολαβίδες   6
Λαβίδες Jerheim   4
Λαβίδες Wertheim   12
Λαβίδες Jean Louis For   12
Λαβίδες Muset
              διπλοδοντωταί   4
              μονοδοντωταί   4
Κοιλιοδιαστολεύς   1
Άγκιστρα  Farabeuf   2 ζεύγη
Άγκιστρα  Roux   2 ζεύγη
Κολποδιαστολείς   2 ζεύγη
Μαχαιρίδια ευθέα   6
Μαχαιρίδια γαστρωτά   6
Ψαλίδια ευθέα   6
Ψαλίδια κυρτά   6
Συσκευαί  Trocar μικραί   2
Συσκευαί Trocar μεγάλαι   2
Συσκευή μεταγγίσεως   1
Βελονοκάτοχα   6
Βελόνες  Reverdin   4
Βελόνες  Decham   4
Λαβίδες Wider   4                             
Ψαλίς Dubois (Εμβρυοτόμος)   1
Άγκιστρον Braun   1                       
Πυελόμετρον   1                                
Συσκευή eφαρμογής ορού goutte á g".   1
Κουβάδες Ιατρείου   2                       
Μητρεγχύτης   1                            
Καθετήρες μετάλλινοι   3                  
Λαρυγγοσωλήνες   2                         
Ξέστρα θυριδωτά Νο 2
                             Νο 4
                             Νο 6,   6
Κυτία αποστειρώσεως   3                  
Νεφροειδή λεκανίδια   8                    
Τσαγερά διαφόρου μεγέθους   6         
Εμβρυουλκόν Tournier   2
Βασεοθρύπτης ή κρανιοθραύτης   1
Κηρία Hegar Νο 1-24 

Εν Πειραιεί τη 16η/12ου/-44

Ο Δ/ντής Ν/μείου
ΔΡ. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ

Ο Δ/ντής της Κλινικής
ΕΥΣΤ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΟΣ

Ακολουθεί μία δέσμη καρφιτσωμένων εγγράφων με κοινό θέμα.
Ο διευθυντής του Τζανείου δατάσσει άμεση απογραφή και ζύγισμα όλων των υπαρχόντων στην αποθήκη Νοσοκομείου με παραβολή τους τα αντίστοιχα βιβλία. 
Το πρώτο χρονολογικά είναι χειρόγραφο μονόφυλλο.

Συνιστώ Επιτροπή. 21 - 1 – 45
Εκ του κ. Νικολάου Μακρή ως προέδρου και του εφέδρου υπιάτρου Ευσταθίου Διονυσίου και εφέδρου Ανθ/άτρου Ανδρωτάκη ως μελών ήτις συνερχομένη σήμερον την πρωΐαν θέλει προβεί εις την ζύγισιν όλων των τροφίμων των εν τη αποθήκη υπαρχόντων του Νοσοκομείου και θέλει παραβάλλει τα βιβλία εξαγωγής, εισαγωγής, τας υπαρχούσας μετά τον έλεγχον ελλείψεις, και διά τακτικού πρωτοκόλου συντεταγμένου εις τριπλούν θα αναγράψη όλας τας ποσότητας και είδη τροφίμων ως και τα είδη συσκευασίας τούτων ήτοι κενούς σάκους, κιβώτια ξύλινα χάρτινα κ.λ.π. και λεπτομερώς εν τοις πρωτοκόλοις θα αναφέρουν τας τυχόν υπαρχούσας ελλείψεις ή περισσεύματα κατ’  είδος.-
Ο κος Πρόεδρος της Επιτροπής υποδ/ντής του Νοσοκομείου κ. Ν. Μακρής θα κατάσχη τα άνω υποδεικνυόμενα βιβλία άτινα θα του είναι απαραίτητα διά τον έλεγχον ως και την μία κλείδα της αποθήκης τροφίμων μέχρις πέρατος του ελέγχου, όστις απαραιτήτως πρέπει να συντελεστή εντός της σήμερον.
Θα ζητήση (2) δύο τραυματιοφορείς διά την διευκόλυνσιν της εργασίας ταύτης.
 
Ο Δ/ντής του Νοσοκομείου
Δ. Μαντούβαλος

Προσωπικώς διά τον κον υποδντήν Ν. Μακρήν.

Το δεύτερο αποτελείται από δίφυλλα δακτυλογραφημένα έγγραφα εις τριπλούν. Είναι το πρωτόκολλο όπως το συνέταξαν οι απογραφείς. Δίπλα στην κάθε καταχώρηση που συμφωνεί με αυτά γράφεται η λέξη «Κανονικώς» αλλιώς σημειώνεται η διαφορά.
     
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΤΖΑΝΕΙΟΝ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ & ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΝ
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ
Καταμετρήσεως του εν τη αποθήκη τροφίμων υπάρχοντος παντίου υλικού.

Η κάτωθι υπογεγραμμένη Επιτροπή αποτελουμένη εκ του Επιάτρου Νικ. Μακρή και των εφέδρων Υπιάτρου Ευσταθίου Διονυσίου και Ανθυπιάτρου Ανδριωτάκη Χριστοφόρου προέβη σήμερον κατόπιν διαταγής του κ. Διευθυντού του Νοσοκομείου εις την κατάσχεσιν των βιβλίων διαχειρήσεως και αιφνιδιαστικήν καταμέτρησιν των εν τη αποθήκη ειδών και προβάς εις τον σχετικόν έλεγχον, εύρεν αυτόν ως εξής.
1) Κονσέρβες κρέατος κιβώτια 13Χ60 =          780.-
2) Κονσέρβες κρέατος κιβώτια 1Χ56 =             56.- 
                                                            ........
                                                              836.-
Κονσέρβες κρέατος ακατάλληλες προς βρώσιν 25.-
                                                            ........                                       
                                Συνολικώς κονσέρβες  861 έδει να ήσαν 862
3) Τυριά τεμάχια μεγάλα 21                                         κανονικώς
4) Τυριά μικρά τεμάχια 7
5) Κακάο κυτία της 1 ½ λίμπρας ΝΟ 18 (27 λίμπρες)
6) Γάλα κυτία 200
7) Λουκάνικα μικρά των 2 λιμπρών τεμάχια 10
8) Χοιρινό κρέας των 2 λιμπρών κυτία 3
9) Μπέικον κυτία 3
10) Βενζίνη δοχεία 22 (γαλόνια 220)
11) Βενζίνη αλληλεγγύης δοχείον 10 οκ.
12) Πετρέλαιον βαρέλια μεγάλα 3
13) Πετρέλαιον βαρέλια μικρά 4 (έδει να ήσαν 5, δικαιολογείται το 5ον ως δανεισθέν εις τον αντιπρόσωπον της ΟΥΝΡΑ κ. Λούην
14) Άλευρον σάκκοι 3 οκ. 154
15) Άλευρον σόγιας οκ. 65 σάκκοι 2
16) Πατάτες ξηρές σάκκοι 4 διπλοί οκ. 114 ½
17) Γάλα κόνις σάκκοι 8 οκάδες 377, ευρέθησαν κατά τα βιβλία ότι έδει να ήσαν οκ. 137 220/400
18) Κορν - φλάουτ 20 οκ. 140 δράμ. (έδει να ήσαν 20 οκ. 235 δράμ.
19) Ζάκχαρις Υ.Κ.Π. οκ. 20
20) Ζάκχαρις σάκκοι 5 μεγάλοι 1 μικρός οκ. 180
21) Ρεβύθια οκ. 26 σάκκος 1 (έδει να ήσαν 23 οκ. 300 δρ.)
22) Ρεβύθια άχρηστα οκ. 51
23) Ντομάτα πελτές οκ. 31 (έδει να ήσαν 26 οκ. 300 δρ.)   
24) Μακαρόνια 24 ½ κιβώτια των 40 λιμπρών
25) Σάπων λευκός 116 οκ. 300 δράμ. σάκκοι 4 (έδει να ήσαν 119 οκ. 300 δρ.) 
24) Βακαλάος οκάδες 386
26) Βακαλάος παλαιός οκ. 15
27) Φασόλια οκ. 210, 300/400 σάκκοι 5
28) Έλαιον οκ. 97, 150/400
29) Έλαιον μούργα οκ. 12, 300/400
30) Τέιον 7 οκ. 350 δράμ. (έδει να ήτο 8 οκ. 57 δράμ.)
31) Όρυζα 2 ½ οκ. (έδει να ήτο 2,265/400)
32) Μακαρόνια κοφτό 2 ½ οκ. (έδει να ήτο 2,150/400)
33) Σιγάρα 55 κούτες των 100 σιγαρέτων
34) Σιγάρα 41 κυτία των 20 σιγαρέτων
35) Φάβα μπιζέλι οκ. 46
36) Μπιζέλια οκ. 12 ½ (έδει να ήσαν 12 οκ.)
37) Όρυζα 352 ½
38) Μπισκότα κυτία 27
39) Πατάτες κυτία της μιάς λίμπρας και 12 ουγγιών Νο 20
40) Ζάκχαρις οκ. 390
41) Φασόλια 616 οκ. (έδει να ήσαν 621)
42) Άσπρα γογγύλια κυτία 19
43) Σοκολάτα κόνις 5 κυτία των 5 λιμπρών έκαστον
44) Λίπος 142 οκ. 250 δρ. (έδει να ήτο 144 οκ. 250 δρ.)
45) Κορν-φλάουτ κυτία 15 της μιάς λίμπρας έκαστον
46) Βούρτσες πατώματος Νο 6 (έδει να ήσαν 7)
47) Δίσκος υέλινος Νο 1
48) Πιατέλα πορσελάνης Νο 1  
49) Φλυτζάνια τσαγιού Νο 4
50) Αμπαζούρ υάλινα λευκά Νο 30
51) Πιάτα πορσελάνης ΝΟ 33
52) Ραδιόφωνα 5 τύπου "ΕΛΒΙΡΑ" 3, "ΕΜΕΡΣΟΝ" 1, "ΣΙΕΡΡΑ" 1, (εις τα βιβλία υπάρχουν χρεωμένα 4 μόνον)
53) Γραμμόφωνα Νο 2 (εις τα βιβλία υπάρχει ένα χρεωμένον)
54) Μεγάφωνον Νο 1
55) Φιάλαι κονιάκ ½ οκ. 2
56) Γκαζιέρες αεριόφωτος 2 μικραί (εις τα βιβλία υπάρχουν χρεωμέναι 1 μεγάλη και μία μικρά)
57) Λαμπτήρες ηλεκτρικοί των 100 Βατ (μπαγιονέτ) Νο 7
58) Λαμπτήρες ηλεκτρικοί των   75 Βατ βυδωτές 15 (έδει να ήσαν 16)
59) Λαμπτήρες ηλεκτρικοί των     3 Βατ Νο 21
60) Λαμπτήρες ηλεκτρικοί των   40 Βατ Νο 8
61) Λαμπτήρες ηλεκτρικοί των   25 Βατ Νο 3 (έδει να ήσαν 1)  
62) Λαμπτήρες ηλεκτρικοί των   10 Βατ μπαγιονέτ Νο 51 (έδει να ήσαν 52)
63) Μαργαρίνη των 2 λιμπρών κυτίον 1
64) Σπίρτα κυτία 190 (έδει να ήσαν 188)
65) Σάκκοι κενοί 73
66) Τενεκέδες κενοί μετά βίδας 7
67) Τενεκέδες κενοί άνευ βίδας 21
68) Κλειδαριές 14 (έδει να ήσαν 13)
69) Μεντεσέδες 49 (έδει να ήσαν 50)
70) Καθίσματα ξύλινα δύο
71) Γραφείον 1 με μουσαμά
72) Συρτάκια 22
73) Είς δίσκος μικρός χάλκινος
74) Σαπούνια αντισηπτικά 7
75) Δύο κουτιά βίδες
76) Δέκα επιστόμια κλειδαριών
77) Μία πλάστιγξ μετά σταθμών
78) Σαπουνάκια Λάιφ-Μπόι Νο 702 (έδει να ήσαν 699)

Κατά τον ενεργηθέντα έλεγχον παρετηρήθη ανωμαλία εις την τήρησιν των βιβλίων της διαχειρήσεως μη όντων καταχωρημένων πολλών ειδών εις διαφόρους ημερομηνίας και ούτω ηναγκάσθημεν να ελέγχωμεν 
και εκ των αποδείξεων.

Εν Πειραιεί τη 21 Ιανουαρίου 1945

 Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ                                                   ΤΑ ΜΕΛΗ 
 [Υπογραφή]                                               [Δύο υπογραφές]


Μία οκά υποδιαιρούνταν σε 400 δράμια.
Για τα στερεά 1 οκά =1.282 γραμμάρια. 1 δράμι=3,205 γραμμάρια.
Για τα υγρά 1 οκά =1.280 γραμμάρια.  1 δράμι=3,200 γραμμάρια.

Το τρίτο χρονολογικά είναι μισό φύλλο δακτυλογραφημένου λεπτού χαρτιού. Περιέχει την επίσημη υποβολή του πρωτοκόλλου.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΤΖΑΝΕΙΟΝ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΝ
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Δ.Υ.
Εν Πειραιεί τη 22 Ιανουαρίου 1945.
Ο
Επίατρος Μακρής Νικάλαος
Προς
Την Διεύθυνσιν του Τζανείου Νοσοκομείου
ΕΝΤΑΥΘΑ

"Υποβολή Πρωτοκόλλου
Καταμετρηθέντος υλικού"

Λαμβάνω την τιμήν να υποβάλλω συνημμένως πρωτόκολλον καταμετρήσεως του εν τη αποθήκη υπάρχοντος παντίου υλικού εις εκτέλεσιν Υμετέρας διαταγής.

Άφησα για το τέλος δεκαπέντε φύλλα κομμένου χαρτιού διαστάσεων 21,5Χ29, ροζ χρώματος (δακτυλογραφημένα στην μία όψη), ενωμένα με δύο σκουριασμένες καρφίτσες. Το κείμενο συνέταξαν οι Οικονομικές Υπηρεσίες του Τζανείου Δημοτικού Νοσοκομείου. Είναι ο «ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΣΟΔΩΝ ΚΑΙ ΕΞΟΔΩΝ 1942/1943  1943/1944.
Δεν θα πολυασχοληθώ με αυτό, είναι μία παλιά υπόθεση λογιστικού - ταμειακού χαρακτήρα. Θα αναφέρω μόνο τα «έσοδα περιουσίας, πρόσοδοι εξ ακινήτου περιουσίας» για να δούμε ποιά κτήματα ανήκαν από δωρεές στο Νοσοκομείο.


1 Μισθώματα Ξενοδοχείου "ΚΟΝΤΙΝΕΝΤΑΛ"        3.805.494.-   11.218.370.-
2 Μισθώματα Ξενοδοχείου "ΑΝΑΤΟΛΗ"                 806.512.-     3.629.334.-
3 Μισθώματα ακινήτου οδού Λουδοβίκου 8           262.080.-     1.320.560.-
4 Μισθώματα οδού Αθηνών 6                                  -               534.000.-
5 Μισθώματα μάνδρας Αφεντούλη 6 & Ζαννή            -               132.000.-
6 Μισθώματα ακινήτου οδού Ευεργετών                   -                   -

   Σύνολον                                                    4.874.086.-   16.834.264.-

Το Νοσοκομείο θεμελειώθηκε στις 24 Ιουλίου 1866 από τον δήμαρχο Δημήτριο Μουτζόπουλο.
Λειτούργησε στα 1868. Τότε το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να ονομαστεί Τσάνειον (;) Νοσοκομείον και να φτιαχτεί μία επιγραφή που να αναφέρει τα εξής: «Τσάνειον Νοσοκομείον ιδρυθέν το σωτήριον έτος 1868 τη γενναία του φιλοπάτριδος και αειμνήστου Νικήτα Τζάννε προσφορά δημαρχεύοντος του δημάρχου Πειραιέων Δημητρίου Μουτσοπούλου».
Η σημερινή επιγραφή αναφέρει: «Τζάνειον Νοσοκομείον/ Ανεγερθέν επί δημάρχου Πειραιώς/ Δημητρίου Μουτσοπούλου/ 1866 – 1873».
Την επόμενη χρονιά με την 343 Πράξη Δημοτικού Συμβουλίου της 2.9.1869 διορίστηκε το πρώτο Αδελφάτο. Ισόβιο μέλος ήταν η Ελένη Ζάνη, σύζυγος του ευεργέτη Νικήτα Ζάνη (1801-1864), όπως και οι Νικόλαος Μελετόπουλος, Ιωάννης Σέρρος, Αναστάσιος Ραυτόπουλος και Τρύφων Μουτζόπουλος. Μέλος, ο Ιωάννης Χατζηκυριάκος και επίτιμο ο Πέτρος Ομηρίδης.
Η σφραγίδα στα 1943 ήταν στρογγυλή με την ένδειξη ΖΑΝΕΙΟΝ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ. Η λέξη ΠΕΙΡΑΙΩΣ βρισκόταν στην βάση χωριστά. Στο κέντρο, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ και το σήμα του σταυρού.
Στα 1945 είχαμε άλλη ποικιλία, ΖΑΝΕΙΟΝ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Στο κέντρο, αριστερά ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ, με την μορφή του αρχαίου ιατρού στραμμένη αριστερά.
Πολύ αργότερα, επί Γεωργίου Ανδριανόπουλου, το νοσοκομείο εντάχθηκε στο Υπουργείο Υγείας ως Ν.Π.Δ.Δ. (ΝΔ 2592/1953), ΦΕΚ 254/Α/1953. Η κατεδάφιση του παλαιού κτηρίου έγινε στα 1965, εγκαινιάστηκε στα 1971.

21 Φεβρουαρίου 1945. Η διοίκηση του Ζανείου απαντά σε έγγραφο της Κυθηραϊκής Αδελφότητος Πειραιώς - Αθηνών. Για την υπογραφή, ο δήμαρχος Παύλος Ντεντιδάκης. Τα διαχρονικά προβλήματα στον τομέα της υγείας, οι κακουχίες του πολέμου, της κατοχής και του λίγο μετά, με την υποβαθμισμένη λειτουργία του Νοσοκομείου, την έλλειψη φαρμάκων, το δυσεύρετο των υλικών και την έξαρση των ασθενειών, συνετέλεσαν να διαμαρτυρηθεί μία μερίδα κόσμου για άδικες ανθρώπινες απώλειες. Ίσως όμως και να μην ήταν αληθινοί οι ισχυρισμοί, ο χαμός κάθε προσφιλούς προσώπου με οποιονδήποτε τρόπο φέρνει την απόγνωση και ρίχνεται εύκολα η κατηγορία ότι φταίνε οι γιατροί..


 




Σάββατο 6 Ιουνίου 2015

Ο Πειραιάς μέσα στις χιλιετίες.


«Πειραιεύς κάρυον μέγ’ εστί και μεστόν»


                                                                                                Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης. 
  
[Λίγο πριν λήξει ο 20ος αιώνας (τι με είχε πιάσει; προσμονή, μελαγχολία ίσως) έγραψα για την εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ δύο κείμενα, στο ένα έκανα σύντομη ιστορική αναδρομή της πόλης μας - κάτι σαν απολογισμός, σαν να έφτανε το τέλος του κόσμου, με είχε επηρεάσει το millennium αλλά στο τέλος το διατύπωσα με αισιόδοξο μήνυμα -  και στο άλλο μίλαγα για την ζωή που κυλά στον Πειραιά καθώς φεύγουν τα χρόνια μας. Πέρασε τόσος καιρός και αναρωτιέμαι αν άλλαξε κάτι από το τότε σκεπτικό μου..] 

Φωτοκάρτα χωρίς χρονολογία. «Πειραιεύς - Τουρκολίμανον». Ο φακός την απαθανάτισε, εκτυπώθηκε και κάποια στιγμή η τύχη την πρόσθεσε στην συλλογή μου. Εσείς έχετε όλον τον χρόνο να την παρατηρήσετε και να χαρείτε τις λεπτομέρειές της.

Χωρίς την κίνηση της ύλης δεν θα μπορούσε να νοηθεί ο χρόνος και δίχως αυτόν δεν θα έμπαιναν σε μία σειρά τα γεγονότα ώστε να παρακολουθήσουμε την εξελικτική τους πορεία και να καταγράψουμε τα αποτελέσματα.
Όσες γενιές ανθρώπων έστησαν τα σπίτια τους και κατοίκησαν πάνω στην πειραϊκή γη, είδαν διαφορετικά τον περίγυρο κι έζησαν άλλες, ξένες μεταξύ τους ιστορικές εμπειρίες. Ύστερα τα σώματά τους θάφτηκαν στο χώμα, ξεχάστηκαν, ώσπου τα υπολείμματα της πρόσκαιρης παρουσίας τους με τα όποια κτερίσματα ανακαλύπτονται τυχαία, με τα έργα υποδομών ή τις επίσημες ανασκαφές.
Το ίδιο ισχύει και για τα υλικά δημιουργήματά τους.   
Τελικά, αν η γνώση για τον Πειραιά σε συγκεκριμένες περιόδους του παρελθόντος είναι ελλιπής ή μηδαμινή, πόσο σκοτεινό και αδιαπέραστο φαντάζει το μέλλον, ποιά τύχη άραγε να τον περιμένει, πότε και πώς θα’ ρθεί η επόμενη «αποφράδα ημέρα»;
Ο Πειραιάς, όπως κι όλα τα έργα των ανθρώπων, έχει μάθει να καταστρέφεται και να ξαναφτιάχνεται, να λάμπει και να σβήνει, να μνημονεύεται και να ξεχνιέται.
Από τα νεολιθικά εργαλεία που βρέθηκαν στο Τελωνείο, τους προϊστορικούς συνοικισμούς που ανασκάφηκαν στο Κερατσίνι, στην Παλιά Κοκκινιά (2600 - 2000 π.Χ.), τα ευρήματα που αναδείχθηκαν ή παραμένουν κρυμμένα να φανούν σε άλλα άγνωστα ακόμα σημεία, τα ίχνη των Μινυών στη Μουνιχία μέχρι το Τετράκωμο Ηράκλειο 
(τα τέσσερα χωριά ή «κώμες» Πειραιεύς, Ξυπέτη, Θυμαιτάδαι, Φάληρον) είναι τεράστιο το χρονικό διάστημα, απόμακρο σε μας και γι’ αυτό ανεξερεύνητο.
Ούτε από τη χαραυγή της ιστορίας (όπως την ξέρουμε) τον 11ο  - 8ο  αι. π.Χ. μας έρχονται πληροφορίες, εκτός από τη ναυπήγηση μερικών πλοίων σε κάποιο κοντινό όρμο από το Θησέα για να πάει στην Κρήτη «αυτός δε ναυπηγίαν επεβάλετο, την μεν εν Θυμαιταδών αυτόθι μακράν της ξενικής οδού, την δε δια Πιτθέως εν Τροιζήνι, βουλόμενος λανθάνειν» (Πλουτάρχου, Θησεύς, 19) και την ύπαρξη του «εν Φρεαττοί φονικού δικαστηρίου».
Επί Κλεισθένη (507 π.Χ.) μαθαίνουμε ότι ο Πειραιάς έγινε Δήμος ενταγμένος στην Ιπποθοωντίδα φυλή.
Ήλθαμε στο Θεμιστοκλή (493-92 π.Χ.), στον Κίμωνα και στον Περικλή για να δούμε την πόλη να οργανώνεται, 
να κλείνεται σε τείχη ισχυρά και να μετατρέπεται σε σπουδαίο πολεμικό κι εμπορικό λιμάνι: για 400 χρόνια έμεινε έτσι ο Πειραιάς, πότε ακμαίος, υπερήφανος, ξένοιαστος και πότε αδύναμος, φοβισμένος, ανήσυχος.
Σκαμπανεβάσματα εξαιτίας των πολιτικών συμφερόντων, των κυβερνητικών χειρισμών, του εμφυλίου πολέμου, της εκάστοτε ισορροπίας δυνάμεων.
Ώσπου, ένα λάθος επιλογής, η εύνοια μίας μερίδας πολιτών προς το Μιθριδάτη έφερε το στρατηγό Σύλλα με τους Ρωμαίους του και τον κατέστρεψαν γύρω στα 86 π.Χ. Μαζί με τα τείχη που έπεσαν, κατεδαφίστηκαν και κάηκαν τα περισσότερα κτήρια του Πειραιά, δημόσια και ιδιωτικά, οι λιμενικές εγκαταστάσεις εκτός από τα ιερά, τους ναούς και τα προάστια. «Οι δε πολλοί πόλεμοι το τείχος κατήρειψαν και το της Μουνυχίας έρυμα, τον τε Πειραιά συνέστειλαν εις ολίγην κατοικίαν, την περί τους λιμένας και το ιερόν του Διός του Σωτήρος» λέει ο Στράβων (Γεωγραφικά, Θ΄ 15).
Πολύ πιο πριν, ο ποιητής Φιλίσκος είχε ήδη παρομοιάσει τον Πειραιά με ένα μεγάλο άδειο καρύδι: «ο Πειραιεύς κάρυον μέγ’ εστί και κενόν» (F. Jacobs, Anthologia Graeca, Lipsiae, 1794-1814, XIII, σελ. 708).
Παρά τη μείωση στο ελάχιστο του πληθυσμού, είναι βεβαιωμένη η κατοίκηση στους ρωμαϊκούς χρόνους από τη σημερινή Ακτή Μιαούλη μέχρι το Πασαλιμάνι και τη Φρεαττύδα, σε άνετα, ευρύχωρα σπίτια πάνω στα παλαιότερα οικοδομικά τετράγωνα της κλασικής κι ελληνιστικής εποχής.
Η αντίληψη ότι με την εισβολή των Γότθων του Αλάριχου (395 μ.Χ.) δόθηκε το ύστατο χτύπημα στον Πειραιά δεν ευσταθεί, παρά τις ανύπαρκτες γραπτές πηγές οι ανασκαφές της τελευταίας 25ετίας απέδειξαν ότι «η περιοχή του λιμανιού γνώρισε άνθιση στην πρώιμη βυζαντινή περίοδο» (6ος  - 7ος αι. μ.Χ.), αφού οικοδομικά υλικά των προηγούμενων αιώνων χρησιμοποιήθηκαν για κατασκευές οικιών, εργαστηρίων, καταστημάτων (βρέθηκαν και νομίσματα).
Το 662 ήλθε στον Πειραιά (ξεχειμώνιασε στην Αθήνα) ο αυτοκράτορας Κώνστας ο Β΄ ενώ στα 1018 πέρασε και ο Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος. Σκόρπιες μαρτυρίες δείχνουν συχνή επίσκεψη στόλων ή μεμονωμένων πλοίων, με τους κάθε λογής επιβάτες τους να αποβιβάζονται με προορισμό την Αθήνα. 
Ο Πειραιάς περιθωριοποιήθηκε στη Φραγκοκρατία.
Σε ναυτικό χάρτη του 1318 ονομάζεται πλέον Porto Leone. Οι περιηγητές τον ξέρουν και σαν Porto Draco, οι Αθηναίοι τον φωνάζουν Δράκο, οι Τούρκοι που ήλθαν στα 1456 Ασλάν-λιμανί.  Και σε αυτή την εποχή όλο και κάποιο πλοίο θα άραζε με ασφάλεια (από τους ανέμους, όχι από τους κουρσάρους - καταδρομείς) στο μεγάλο λιμάνι, φέρνοντας και πέρνοντας στην μικρή πόλη της Αθήνας εμπορεύματα, ταξιδιώτες, αξιωματούχους.
Ούτε λόγος για παράλιο οικισμό, αφού η πειρατεία ανάγκαζε τους κατοίκους να μετακινούνται στο εσωτερικό για προστασία. Ο κόσμος άλλωστε ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με τη γεωργία - κτηνοτροφία.
Φτάσαμε στα ύστερα οθωμανικά χρόνια. Έρημος ο τόπος, εξοχικός.
Τα μόνα κτίσματα, το Μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα (δεν έχει συμφωνηθεί πότε ιδρύθηκε, ίσως το 16ο αι.), 
το σπίτι του Τούρκου τελώνη κι αργότερα αποθήκες, μελισσόμαντρες, αγροτόσπιτα, η οικία του Joseph Cayrac (μετά το 1750).
Στην επανάσταση (1821-29) κάθε γόνιμο κομμάτι του Πειραιά είχε και τον ιδιοκτήτη του, Τούρκο, Αθηναίο ή Κουλουριώτη, το ίδιο το Μοναστήρι.
Στα 1827 ο Καραϊσκάκης κι άλλοι αγωνιστές ταμπουρώθηκαν σε πολλά σημεία και κατέλαβαν τη Μονή του 
Αγ. Σπυρίδωνα που κρατούσαν οι Τουρκαλβανοί.
Μετά την απελευθέρωση, ο κάθε προνοητικός επενδυτής, οπλαρχηγός, πολιτικό πρόσωπο, πλούσιος, φρόντισε να έχει «γήπεδο», δηλαδή χωράφι ή οικόπεδο στο λιμάνι.
Οι 300 κάτοικοι του 1835 σύμφωνα με τις απογραφές έγιναν 1.011 το επόμενο έτος, 2.033 στα 1840, 4.247 στα 1845.
Μία καινούργια πόλη χαράκτηκε και χτίστηκε από το τίποτα κι ένας σωρός ετερογενών επαρχιωτών ήλθε να την μετοικίσει. Οι Χιώτες, οι Υδραίοι, οι λοιποί νησιώτες και οι στεριανοί πρόσθεσαν το δικό τους εθνικοτοπικό χρώμα στα σπίτια και στις συνοικίες. Μετά έκαναν εδώ τις οικογένειές τους και δημιούργησαν τη νέα πειραϊκή γενιά.
Η βιομηχανία, το εμπόριο και η ναυτιλία, εδραίωσαν οικονομικά την πόλη, την ενίσχυσαν κοινωνικά και πολιτιστικά και την κατέταξαν ως το πρώτο λιμάνι της χώρας.   
Παρά τις δυσκολίες των πρώτων δεκαετιών του 20ου αίώνα, έφτασε να έχει από τους  51.020 κατοίκους στα 1896 τον όχι ευκαταφρόνητο αριθμό των 182.671 κατοίκων στην πρόσφατη απογραφή του 1991.
Καλύφθηκε οικιστικά κάθε επιφάνεια του πειραϊκού χώρου αφού πρώτα ισοπεδώθηκε κάθε ενοχλητική έξαρση του φυσικού ανάγλυφου, μπαζώθηκαν ολόκληρες παραλίες ακόμα και άγριες απότομες ακτές.

Φωτοκάρτα χωρίς χρονολογία. «Πειραιεύς - Άποψις Φρεατύδος». Η είσοδος του λιμένος Ζέας. Αριστερά η Ακτή Μουτζοπούλου πριν την στροφή για την Πλατεία Αλεξάνδρας. Διακρίνονται καθαρά οι λουτρικές εγκαταστάσεις που έχουν κατεδαφισθεί. Δεξιά, φαίνονται ο ακόμα μη επιχωματισμένος όρμος της Φρεαττύδας, το Ναυτικό Νοσοκομείο (πρώην Ρωσσικό) και οι άλλες παραλιακές οικοδομές που οι περισσότερες δεν υπάρχουν πλέον.   

Στις ημέρες μας.
Μουντός στο χρώμα ο Πειραιάς από τις πολυκατοικίες, τα εργοστάσια, σκονισμένος, γεμάτος σκουπίδια, μ’ ελάχιστο πράσινο, μ’ ανεπαρκή ελεύθερα ανοίγματα - πλατείες, εκνευριστικός λόγω κυκλοφοριακού,  θορυβώδης, ασφυκτικός.
Ξέρει όμως να ζει ημέρα και νύχτα, να δρα έντονα, να μας κοιτάζει με την «καλή» του όψη, να συμπαρασύρεται από τους βιορυθμούς των «δικών» του προσώπων που τον αγαπούν βαθιά, ειλικρινά, που του συγχωράνε κάθε ψεγάδι σαν βγαίνουν για δουλειά, για ψώνια στα μαγαζιά του, για βόλτα ή φαγητό στα καφέ και στις ταβέρνες του, στη Ζέα, στην Πειραϊκή, στο Μικρολίμανο, στην Καστέλλα.
Υπερπηδώντας τον 20ο αιώνα, ο Πειραιάς μοιάζει με νεαρό αθλητή της θρυλικής του ομάδας, του Ολυμπιακού [εκείνος με όλο και καλλίτερες επιδόσεις κοιτάζει αισιόδοξα, αγωνίζεται, κερδίζει, ανεβαίνει στο βάθρο του νικητή] και έχοντας επίγνωση της δύναμής του ακολουθεί μία πορεία δόξας χωρίς να βιάζεται να φτάσει στο τέρμα... 
Ας είναι ευνοϊκός ο επόμενος 21ος αιώνας, συγκαταβατική η νέα χιλιετία...

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 23 Δεκεμβρίου 1999, σελ. 17. 
Μεταφορά εδώ, ελάχιστα διορθωμένη, 16 Αυγούστου 2012. Ξανακοιτάχτηκε πριν αναρτηθεί στο blog στην Αθήνα, οδός Πελλήνης 1, στις 31 Μαΐου και 1 Ιουνίου 2015.