Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Οι μαρτυρίες, οι καταγραμμένες δηλαδή αναμνήσεις μεμονωμένων προσώπων που διηγούνται πράξεις από εκείνες που είναι φορτωμένοι από την πολύχρονη εμπειρία της ζωής τους, αποτελούν σπουδαίο υλικό αφού επιβεβαιώνουν και συμπληρώνουν την επίσημη συμπυκνωμένη ιστορία, τοπική ή εθνική. Γιατί ενώ τα γεγονότα περνούν από τα μάτια μας μέσα από τα εκάστοτε οπτικοακουστικά δρώμενα, τα έγγραφα και τις έντυπες ή ηλεκτρονικές καταχωρίσεις, τα άτομα αυτά βίωσαν πραγματικά τις όποιες καταστάσεις και έχουν συναισθηματικά σχηματίσει συμπεριφορά, γνώμη και δυνατότητα αφήγησης. Ο πεπειραμένος μελετητής δεν έχει παρά να αξιολογήσει τον βαθμό αξιοπιστίας και να επικροτήσει τα λεγόμενα.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο Πυθαγόρας Κόσιβας είναι χείμαρρος πληροφοριών, με οργανωμένη σκέψη και εύστοχες κρίσεις. Αξιοθαύμαστη είναι η προθυμία του να μεταδώσει όλα όσα βίωσε και γνωρίζει, ειδικά από τα παιδικά - νεανικά του χρόνια στον Πειραιά.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΥΘΑΓΟΡΑ ΚΟΣΙΒΑ
Ένα σύντομο βιογραφικό του βρίσκουμε στο συμπληρωματικό ελληνικής εκδόσεως WHO is WHO, 2007 το οποίο ήλεγξα και παραθέτω επαυξημένο.
Γενικά :
- Μαθητής στο Δημοτικό - Γυμνάσιο Καστέλας, στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού (1957- 1958).
- Λιμενικό Σώμα 1960 - 1962 (Ιδιαίτερο Γραφείο Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας Γ. Ανδριανόπουλου, 1960 - 1961).
- Κάτοικος Γλυφάδας.
- Οικογενειακή Κατάσταση: Έγγαμος. Η σύζυγός του Ελένη πέθανε στις 13.5.2018. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά: Αναστασία, Παναγιώτης, Μανίνα και Μαριέλενα. Έχει έξι εγγόνια και δύο δισέγγονα. Αδέλφια του, οι Δημήτριος (μηχανικός άνευ διπλώματος), Ιωάννης (έβγαλε την Βιομηχανική, είναι πωλητής «με περγαμηνές»), Γεώργιος (επιχειρηματίας, είχε κατάστημα με παπούτσια στην Ελ. Βενιζέλου και Πραξιτέλους, τώρα ζει στο Λονδίνο) και Βασίλειος (ζει στο Μόντρεαλ, ράφτης, έφτιαξε την εταιρία Ολύμπικ φάκτορι με μπουφάν). Το πατρικό τους σπίτι ήταν στην Καστέλλα, Χέυδεν και Δεξίππου. Καταρρέει αφού οι κληρονόμοι είναι όπως είπε «σαρανταδώδεκα»!
Απασχόληση:
- Από το 1964 και έως 31/12/1993 στα γραφεία της United Shipping & Trading Co. of Greece (Yιών Π. Ι. Γουλανδρή) στον Πειραιά, Ακτή Μιαούλη 65. Διάφορες υπεύθυνες θέσεις).
- 01/01/1994 - 31/7/2012: Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
Λοιπές δραστηριότητες:
- 1975 - 1987: Σύμβουλος Αντιπροέδρου Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών.
- 1982- 2016: Κατά διαστήματα πρόεδρος, αντιπρόεδρος και γενικός γραμματέας της Ενώσεως Ιδιοκτητών Ιδιωτικών Σκαφών Αναψυχής. Τώρα εδράζει στην Μαρίνα Παλαιού Φαλήρου.
- Περίπου 2005 - 2009: Μέλος Εθνικού Συμβουλίου Τουρισμού, για θέματα του Yachting.
- 2000 έως σήμερα: Ισόβιο μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
Επίσης συμμετείχε στις παρακάτω κοινωνικές δραστηριότητες:
- Ναυτικός Αθλητικός Σύνδεσμος (ΝΑΣ) 1954 - 1962.
- Μέλος Ιστιοπλοϊκού Ομίλου Πειραιά 1958 - 2018.
- Προπονητής κωπηλασίας Λιμενικού Σώματος, ΑΔΣΕΝ Ύδρας και Ασπροπύργου (1960 - 62).
- Μέλος Νεολαίας ΕΡΕ Πειραιά 1957 - 1961.
- 1978. Ερευνητική αποστολή στο εξωτερικό, με εντολή Ελληνικής Κυβέρνησης, σχετικά με τον εκσυγχρονισμό Ελληνικού Θαλάσσιου Τουρισμού και Μαρίνων Ελλιμενισμού.
- Πρώην μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Κοινωφελούς Ιδρύματος “Εστία Αθηνών”.
- Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου Γηροκομείου Αθηνών (1995 - 2003). Δεν έχει διακόψει τις επαφές του.
- Μέλος Ελληνικής Γηριατρικής Εταιρείας έως το 2016.
- Υπήρξε μέλος Ενώσεως Θυμάτων Τροχαίων Ατυχημάτων.
- Συντάκτης μελετών προς τις Ελληνικές Κυβερνήσεις σχετικά με τις Μαρίνες και το Yachting.
- Υπήρξε συνδρομητής και αρθρογράφος στα περιοδικά των USA Megayachts Association and USA Marine Association.
- Υπήρξε συνδρομητής στο Institute Marinas Industry USA.
- Αρθρογράφος ημερήσιου τύπου, καθώς και σε οικονομικά και εξειδικευμένα περιοδικά ή sites (1976 - 2015). [Έχω υπ’ όψη μου άρθρο του στο περιοδικό The Economist των ειδικών εκδόσεων της Καθημερινής, Ιούνιος 2006, τεύχος 29, σελ. ε9 - ε11: «Το σήμερα και το αύριο του θαλάσσιου τουρισμού»]
- Μέλος, μέχρι πρόσφατα, στο Ινστιτούτο Δημοκρατίας “Κωνσταντίνος Καραμανλής”.
Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ
Γεννήθηκα στην Καστέλα του Πειραιά στις 29 Ιουλίου του 1940. Είμαι το πέμπτο και τελευταίο παιδί της οικογένειάς μου. O πατέρας μου, γεννήθηκε στα Ταμπούρια Πειραιώς το 1904 και από το 1910, ήταν τρόφιμος του Ζαννείου Ορφανοτροφείου Πειραιά, μαζί με την αδελφή του Γιαννούλα, αφού όπως έμαθα έχασαν και τους δύο Μεσσήνιους γονείς τους.
Αυτά που δύναμαι έντονα να θυμάμαι από την πολύ μικρή ηλικία είναι κάποια περίεργη διένεξη που παρακολούθησα, σε έναν πολύβουο χώρο, μεταξύ της γιαγιάς μου, της μητέρας μου και κάποιων άλλων μεγάλων ανθρώπων, τους οποίους, μάλλον καταριόταν ή έβριζε η Κρητικιά γιαγιά μου, Αικατερίνη Αναστασάκη.
Όπως μου εξήγησαν φεύγοντας, και αρκετές φορές έκτοτε, επρόκειτο για κάποιο Δικαστήριο (Πρωτοδικείο Πειραιά), όπου αφορούσε στον πατέρα μου, υπάλληλο του Φωταερίου Πειραιά, τον οποίο και αγνοούσα εντελώς μέχρι εκείνη την στιγμή και για πολλές δεκαετίες ακόμη στην συνέχεια της ζωής μου, αφού το 1941 (!) έφυγε από το σπίτι με κάποια άλλη γυναίκα, νέο μεγάλο έρωτά του, αφήνοντας τα πέντε παιδιά και την σύζυγό του. Η ενάγουσα μητέρα μου, εκείνη την ημέρα του 1942 διαμαρτύρονταν ενώπιον του Πρωτοδικείου για την μη καταβολή της διατροφής μου, η οποία δόθηκε από το δικαστήριο το 1942, αλλά ουδέποτε εισέπραξε οτιδήποτε!
Άλλο που θυμάμαι πολύ ζωηρά επίσης είναι, ότι κάποιοι άνθρωποι, πάνω από το σπίτι μας έβγαιναν την ημέρα με κάτι χωνιά και άρχιζαν τις φωνές τους, ακατανόητες για τον εαυτό μου, με τις λέξεις “Σύντροφοι και Συντρόφισσες…”
Η μητέρα, μου εξήγησε και τότε, ότι επρόκειτο για φανατικούς κομουνιστές γείτονες, οι οποίοι είχαν και όπλα, ενώ έπρεπε εμείς να μην τους μιλάμε λόγω της παρανομίας τους… Μου είπε επίσης, αρκετές φορές έκτοτε ότι κάποιοι απ’ αυτούς ήταν φυματικοί, δηλαδή πολύ άρρωστοι και ότι θα πέθαιναν σύντομα, όπως έγινε με τους στενούς συγγενείς τους. Μου εξήγησε και πάλι ότι, έφταιγαν και πάλι αυτοί για τα σπίτια που γκρεμίστηκαν στην γειτονιά από τις βολές των πολεμικών πλοίων, τα οποία ήταν αγκυροβολημένα έξω από το Τουρκολίμανο, γιατί προκαλούνταν από τους κομουνιστές με βλακώδεις βολές τους!
Θυμάμαι, ότι στο πίσω μέρος του σπιτιού η μητέρα είχε φτιάξει ένα μέρος σαν φωλιά στον βράχο (καταφύγιο το έλεγε) και μας συγκέντρωνε πάρα πολύ στριμωχτά, όταν ακούγονταν, οι σειρήνες του Αστυνομικού Τμήματος της γειτονιάς και του σπιτιού Χειλαδάκη, πιο ψηλά απ’ εμάς ή όταν ακούγονταν αεροπλάνα ή βολές των πλοίων.
Θυμάμαι ζωηρά και με αγάπη το ψιλικατζίδικο της κυρίας Αλεξάνδρας, της Κουφής, το κτίριο υπάρχει ακόμη εγκαταλειμμένο στους ορόφους, με την αδελφή της, που είχαν τα πάντα αλλά και το “γλύκισμα” σε ένα ταψάκι. Γλυκό με σιρόπια και τα υπόλοιπα από ψίχες ψωμιών και μυρωδιά κανέλλας, όπως έμαθα πολλά χρόνια αργότερα. Το πωλούσαν σε χαρτί με κάποιες δεκάρες. Εμείς το ζητούσαμε ως γλύκισμα. Στο Τουρκολίμανο, ψιλικατζίδικό ήταν του Μητσάκη.
Δίπλα από το ψιλικατζίδικο της “Kουφής”, κάποια χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1954, αφέθηκα στα πρώτα πλατωνικά ερωτικά μου σκιρτήματα, προς την συμμαθήτριά μου Άρτεμη, η οποία έμενε στην πρώτη πολυκατοικία του συνοικισμού με είσοδο από την Λεωφόρο Φαλήρου (μετέπειτα Λεωφ. Βασιλέως Παύλου, σήμερα αλλιώς!). Η Άρτεμη, ήταν κόρη οδοντιάτρου και είχε ακόμη δύο μεγάλα αδέλφια. Έτσι, προκειμένου να την εντυπωσιάσω, νοίκιασα (παρανόμως λόγω ηλικίας) ένα μοτοσακό από ποδηλατάδικο του Φαλήρου και γύρω στις 10 το πρωί, Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου, άρχισα τις θορυβώδεις βόλτες μου στην στροφή της πλατείας Καστέλας, όπου σε μία απ’ αυτές έχασα τον έλεγχο, πέφτοντας σε δένδρο του πεζοδρομίου, κόβοντάς το, περιέργως πως, από την μέση και πάνω, ενώ, εγώ προσγειώθηκα ανώμαλα, αγνοώντας πάλι πως, με αποτέλεσμα να διαγνωσθεί στο νέο εγκαινιασμένο Γενικό Κρατικό Νίκαιας, βαριά εγκεφαλική διάσειση και τραύμα στο γόνατο, παραμένοντας εκεί πέραν του ενός μηνός.
Το 1947 γράφτηκα στο 14ο Δημοτικό Σχολείο, το μοναδικό δημόσιο της περιοχής, όπου σ’ αυτό φοίτησαν και όλα τα αδέλφια μου. Βέβαια υπήρχε στην μικρή τριγωνική πλατεία της Καστέλας και το ιδιωτικό δημοτικό της Βυζαντίου, καθώς, και λίγο μακρύτερα, της Κοτζιά, προς την Β΄ έξοδο του Τουρκολίμανου. Εμείς όμως, δεν είχαμε χρήματα, όπως μου εξηγούσε η μητέρα μου γιατί πορευόμαστε με την σύνταξη της γιαγιάς και τα λίγα ενοίκια που εισέπραττε η μητέρα, εφόσον της τα κατέβαλλαν.
Το σχολείο μας είχε και την θεατρική σκηνή του, καθώς και τον ιδιώτη χοροδιδάσκαλο, Κράκαρη (όπως άλλωστε όλα τα σχολεία του Πειραιά). Ο Κράκαρης διατηρούσε χοροδιδασκαλείο στην γωνία, Βασ. Γεωργίου Α΄ και Λουκά Ράλλη (υπήρχε και δεύτερο χοροδιδασκαλείο, του Βλάση στην γωνία Λουκά Ράλλη και Σωτήρος Διός). Ατυχώς όμως, η οικογενειακή γραμμή δεν υιοθετούσε τέτοιες υπερβολές, έτσι δεν γράφτηκα στον χορό, στερούμενος την μάθηση των παραδοσιακών χορών μας διά βίου, καθώς και των ταγκό και βάλς!
Δασκάλες μου ήταν η κα Σαλύ Μαντουβάλου (ο Μανιάτης πανύψηλος καραφλός άνδρας της ήταν υψηλόβαθμος υπάλληλος του Δήμου Πειραιά), καθώς και η αδελφή της Γιούλα. Αυτές, παρέδιδαν και ιδιαίτερα μαθήματα. Εγώ όμως, κι εδώ, δεν υπήρξα μαθητής τους στα ιδιαίτερα, ενώ τα αδέλφια μου που άρχισαν προπολεμικά, χρειάστηκαν την βοήθειά τους. Όμως, παρ’ όλο που πέρασε ο πόλεμος και η κατοχή, είχαν μείνει υπόλοιπα χρεών (!) από τα ιδιαίτερα των μεγαλύτερων αδελφών, τα οποία δεν χαρίστηκαν…, έτσι τακτικά δεχότανε η μητέρα μου την επίσκεψή τους, έπιναν το καφεδάκι τους, κάτω από την κληματαριά, λαμβάνοντας ως συνήθως την υπόσχεση, περί τακτοποιήσεως της πολύχρονης εκκρεμότητας!
Το σχολείο μας παρείχε και πρωινό με γάλα και κακάο, μουρουνέλαιο και κατά διαστήματα σταφιδόψωμο. Πολλές φορές μας έδιναν απ’ αυτά τα ίδια και για το σπίτι σε μορφή σκόνης και επιπλέον κάποιο τυρί κίτρινο! Πρωτεργάτης των συσσιτίων μας ήταν η κυρούλα του Σχολείου, κα Τερέζα.
Από την Δ΄ Δημοτικού (1950) και μετά λειτούργησε δίπλα από το σχολείο και από το παραπλεύρως ΣΤ΄ Γυμνάσιο, σε ένα νεοκλασικό μεγάλο κτίριο (έχει κατεδαφιστεί αρκετές δεκαετίες), πάνω σε μια ανεξάρτητη, μονοδρομημένη σήμερα οικοδομική νησίδα, στην στροφή, πάνω από την τότε Βίλα Ζαχαρία, απέναντι από το σημερινό κέντρο “Δον Κιχώτης”, υπηρεσία Συσσιτίων του ΠΙΚΠΑ για την μεσημβρινή σίτιση των μαθητών της ευρύτερης περιοχής. Ανάλογα συσσίτια λειτουργούσαν και στην οδό Ζωσιμάδων στο Κέντρο του Πειραιά. Τα καλοκαίρια πάλι, φρόντιζε η Επιθεώρηση της Κατώτερης και Μέσης Εκπαίδευσης για τις καλοκαιρινές διακοπές των μαθητών στην Φανερωμένη της Σαλαμίνας, με 25ήμερη παραμονή εκεί.
Γυμνάσιο πήγα στο ΣΤ΄ Μικτό της Καστέλας, όπως έκαναν επίσης τα αδέλφια μου καθώς και όλοι στην περιοχή μας. Ο μεγάλος αδελφός μου όμως, πήγε στον “Αρχιμήδη”, στην Σχολή Μηχανικών, προκειμένου να σταδιοδρομήσει στα καράβια. Όμως, όπως κατάλαβα από την νέα ταλαιπωρία της μητέρας, αφού κατ’ ανάγκη με τραβούσε κι εμένα από το χέρι, μου εξήγησε περιληπτικά ότι στον Αρχιμήδη τον έμπλεξαν πολιτικά τον Δημήτρη. Κατά τα αυταπόδεικτα, διευθυντής της Σχολής ήταν ο Τάσος Βουλόδημος, ο οποίος πρωτοστατούσε (;) στις ιδέες διάδοσης του κομουνισμού. Αποτέλεσμα, ήταν τον Απρίλιο του 1948, σπουδαστής της Δ΄ τάξης, πριν συμπληρώσει τα 18 του, να μπλέξει μαζί τους και να βρουν οι Αρχές προκηρύξεις επάνω του, μεταφέροντας τον, κατ’ αρχάς στο Α΄ Τμήμα Πειραιά και στην συνέχεια να τον φυλακίσουν στα Βούρλα της Δραπετσώνας. Η μητέρα μου όμως, σφοδρή ακόλουθος της Δεξιάς, δραστηριοποιήθηκε ταχύτατα, επιστρατεύοντας τα επιζώντα αδέλφια της, μνήμες φονευθέντων και ζώντες ήρωες του πολέμου, εδώ και στην Μέση Ανατολή κι έτσι τον γλίτωσε στο παρά πέντε στο Στρατοδικείο Αθηνών, παίρνοντας αποφυλακιστήριο από τις φυλακές Αβέρωφ. Το τίμημα όμως ήταν βαρύ για τον ίδιον αφού έχασε την τάξη και την καριέρα του ως μηχανικός, φοβούμενη η μητέρα μου μήπως μπλέξει ξανά.
* Στην Καστέλα ήταν και το Δ΄ Αστ. Τμήμα. Θυμάμαι με νοσταλγία τον δεύτερο αδελφό μου, Γιάννη να παρίσταται πρωί - βράδυ στην έπαρση και υποστολή της σημαίας μαζί με την υπέροχη σάλπιγγά του, πολύτιμο πνευστό όργανο όλης της οικογένειας, για πολλά - πολλά χρόνια. Αυτή την απόδοση τιμής προς την Σημαία, ήταν κάτι που την περίμεναν όλοι οι γείτονές μας.
* Τα πράγματα δεν ήταν ρόδινα στην περιοχή. Μικρό το ποσοστό των αναξιοπαθούντων, αλλά θα έφθανε, όπως το αξιολογώ σήμερα, σ’ ένα 30% (συνοικισμός και λόφος). Βέβαια, το 70% των κατοίκων της περιοχής μας, ευημερούσε και διέθεταν θαυμάσια σπίτια, κυρίως νεοκλασικά. Είναι πολλοί αυτοί που θεωρούσαν την Καστέλα, ως το Κολωνάκι του Πειραιά και αναφέρονταν εύκολα αυτό.
* Κυριότερος τόπος παιγνιδιού μας ήταν το προπολεμικό Τένις στο Τουρκολίμανο (σημερινό parking), όπου παίζαμε ποδόσφαιρό. Από τα 14 - 15 μας, η πλειοψηφία των φίλων και συμμαθητών γράφονταν στους Ναυτικούς Ομίλους του Τουρκολίμανου, όπου θα έλεγα ότι αποτελούσε μια ξεχωριστή ευλογία για όλους εμάς στην περιοχή τόσο στην εφηβεία, όσο και στην μετέπειτα πορεία της ζωής μας. Προσωπικά, ασχολήθηκα με την Κωπηλασία και διέπρεψα ως πηδαλιούχος στον Ναυτικό Αθλητικό Σύνδεσμό (ΝΑΣ), με σωρεία διακρίσεων. Προπονητής αργότερα και στο διάστημα της θητείας μου, των Σχολών Πλοιάρχων Ε.Ν. της Ύδρας και Ασπροπύργου, καθώς και του Λιμενικού Σώματος, όπου εδώ εξασφάλισα δωρεά τετρακώπου και μαζί με τον συναθλητή μου στο ΝΑΣ και συνάδελφο στο Λιμενικό Αντώνη Καλομπράτσο, φτιάχτηκε, μέχρι την απόλυση μας από το Λιμενικό Σώμα, ένα πλήρωμα, καταπληκτικό.
Πρόεδρος του ΝΑΣ ήταν ο βιομήχανος κεραμοποιός αλλά και γηγενής Πειραιώτης, Κρίτων Δηλαβέρης, σύζυγος της Αθηνάς. Εισήγαγε πρώτος την γερμανικής τεχνολογίας οικοδομική κεραμοποιία στην Ελλάδα. Η ακίνητή του περιουσία ήταν τεράστια στην Ελλάδα, εκτός βέβαια των κεντρικών στην Λεύκα του Πειραιά και της Λεωφόρου Θηβών. Προσωπικά με εκτιμούσε ιδιαίτερα, ίσως ο πλέον ευνοημένος από τον ΝΑΣ, με διάφορους τρόπους. Ήμουν τακτικός ομοτράπεζός του στο σπίτι του στην Λεύκα, και είχα επίσης την αμέριστη εμπιστοσύνη της κυρίας Αθηνάς Δηλαβέρη. Τον αποκαλούσαμε, δικαιολογημένα, “Κύριε Πρόεδρε” όχι μόνον για την προεδρία του στον ΝΑΣ, αλλά και ως ιδρυτή πολιτικού κόμματος φαντάσματος, αφού είχε εκλεχθεί Βουλευτής στον Πειραιά και τα Κήθυρα, για πολύ λίγο διάστημα σε κάποια εμφυλιακή παράταξη, Δεξιάς απόκλισης [Λαϊκόν Κομμα]. Ανήκα συνεπώς, έστω και 8 χρόνια μετά απ’ αυτή την εκλογή του ως Βουλευτή, στους ακολούθους του, μαζί με τον αργόσχολο φίλο του Λυμπέρη και τον οδηγό του Πέτρο. Παράλληλα είχα και το καθημερινό δικαίωμα σίτισης εγώ και το πλήρωμα της τετρακώπου στην Κόκκινη Βάρκα, την διετία 1957-59 με δαπάνες του, κάτι που ασκούσα, εφόσον βρισκόμουν στο Τουρκολίμανο τις ώρες φαγητού.
Η κυρία Αθηνά ασχολείτο με τα φιλανθρωπικά της και κυρίως με τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων της Επιθεώρησης Πειραιά, τους οποίους συνέδραμε, μέχρι ενός βαθμού. Επίσης, προήδρευε για πολλά χρόνια στον Σύνδεσμο Φίλων της Αστυνομίας Πόλεως, με γραφεία στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας και Τσαμαδού, βοηθώντας τους επαρκώς. Με τον πρόεδρο Δηλαβέρη είχα και άλλη μια εύθυμη εμπειρία. Τον Μάιο του 1960, παρέλαβε από την Γερμανία το νέο του αυτοκίνητο, ένα Σπορ Mercedes SL300, διθέσιο. Ίδιο μοντέλο είχε και ο τότε Διάδοχος Κωνσταντίνος, τακτικός επισκέπτης του Τουρκολίμανου. Εκείνη την περίοδο ετοιμάζονταν για πρώτη φορά έκθεση αυτοκινήτου στο Άλσος Κηφισιάς. Έτσι, παρακάλεσαν οι αντιπρόσωποι της Μερσεντές, να τους το δανείσει για λίγες ημέρες για την έκθεση, κάτι που το αποδέχθηκε ο Δηλαβέρης. Φεύγοντας από το Τουρκολίμανο, ακολουθώντας ο οδηγός Πέτρος με το Μercedes 170, αφού προηγουμένως γευματίσαμε στην Κόκκινη Βάρκα, κατευθυνθήκαμε μέσω του Νέου Φαλήρου για την Κηφισιά. Στο Ακταίο (δεν υπάρχει πλέον), ήταν παρατεταγμένα κάποια Γυμνάσια Θηλέων, σε μάλλον ημερήσια εκδρομή. Βλέποντας αυτές το sport αυτοκίνητο από απόσταση, λόγω της πολύ χαμηλής ταχύτητας, γιατί ακόμη το διάβαζε ο Κρίτων το αμάξι, πίστεψαν οι μαθήτριες ότι ήταν ο Διάδοχος, με ίσως κάποιο πρόβλημα στο αμάξι. Αποτέλεσμα, κατ αρχάς, ακούστηκαν παλαμάκια κι αμέσως μετά, γιουχαΐσματα! Την ίδια ημέρα, ο πρόεδρος μού ανέφερε, μια και δεν ήταν έτοιμη η εκθεσιακή πλατφόρμα ακόμη, να πάμε με το αυτοκίνητο στην Θήβα, πριν το παραδώσουμε στην έκθεση, προκειμένου ν’ αναπτύξει ταχύτητα, στο ευθύγραμμο τμήμα της παλαιάς Εθνικής, Θήβας - Λειβαδιάς.
Αυτό πραγματοποιήθηκε και βρεθήκαμε εκεί μετά από κάποια ώρα. Πάτησε το γκάζι του για κάποιο ελάχιστο διάστημα, ρωτώντας με συνεχώς, με το αμίμητο “Τι δείχνει το κοντέρ;” Δεν τολμούσε ούτε καν να σκύψει να δει το κοντέρ. Αυτές οι δοκιμές, δεν το κρύβω ότι μου είχαν κόψει τα πόδια και την ανάσα, δεδομένου ότι ο Κρίτων ήταν ήδη υπέργηρος!
Στον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο Πειραιά (Ι.Ο.Π.) ασχολήθηκα με την κατηγορία σκαφών τύπου Sharpie & Lightning, όπως και στον ΝΑΣ. Τον Ιστιοπλοϊκό όμως, τον βοήθησα πολύ διοικητικά αλλά και επίσης ήμουν υπεύθυνος της διοργάνωσης για την κοινή έκθεση του Επιτελείου Ναυτικού και του Αρχηγείου Λιμενικού Σώματος παράλληλα, κάτι που πραγματοποιήθηκε με την μεγαλύτερη συνέπεια, με πλούσιο εκθεσιακό υλικό από ιδιώτες συλλέκτες, καταστήματα και αντιπροσωπείες ναυτιλιακού ηλεκτρονικού και μη υλικού, συντήρησης, προσέγγισης, ασφαλείας, ένδυσης και ψυχαγωγίας. Για τις υπηρεσίες μου αυτές τιμήθηκα με πολύμηνες άδειες από τα Αρχηγεία.
Την ίδια τιμή είχα και στην Ναυτική Εβδομάδα του 1962, την οποία πραγματοποίησα στον ΝΑΣ στο Τουρκολίμανο, όπου εκεί είχα και την οικονομική στήριξη του Κρίτωνος Δηλαβέρη για τις σχετικές εκθεσιακές βελτιώσεις και την προβολή που πήρε ο Όμιλος. Στην έκθεση εκεί, προσέλαβα προσωρινό προσωπικό από εμφανίσιμες δεσποινίδες (απόφοιτες της Ραλλείου και Σχολής Καλογραιών της “Αγίας Δωρεάς” ιδιαίτερα προσεγμένες). Τα επιλεγμένα ομοιογενή ενδύματά τους ήταν δημιουργίες του Τσεκλένη. Τα ενδύματα αυτά όμως, μού δημιούργησαν προβλήματα με τις κοπέλες γιατί ο Δηλαβέρης, δεν ήθελε να μου καταβάλλει τις υποσχεθείσες αποδοχές τους, προφασιζόμενος τα ημερήσια γεύματά τους στην Κόκκινη Βάρκα, αλλά και τα ενδύματα, που μου υπέδειξε να τα κρατήσουν και να ρεφάρουμε (!), παράλληλα με τους ναύτες του Πολεμικού Ναυτικού. Αυτή ήταν και η οριστική αιτία ρήξεως των σχέσεων μας, άλλωστε το τμήμα Κωπηλασίας είχε αρχίσει να φθίνει από πολλές αιτίες, την τελευταία τριετία.
Στην Κολύμβηση, υπήρξα αθλητής του Εθνικού Πειραιώς, χωρίς διακρίσεις, όμως.
Ο κολλητός μου φίλος, κυρίως από τους προσκόπους της 15ης ΣΕΠ στην γειτονιά, Μπούμπης (Παναγιώτης) Χατζηκυριακάκης, ακολουθώντας και την οικογενειακή του παράδοση, μαζί με το πείσμα και τις θυσίες του σ’ αυτό, διέπρεψε σε όλους τους τομείς του αθλήματος. Είμαι περήφανος που υπήρξα φίλος του και τακτικός ομοτράπεζός του για φαγητό, φιλοξενούμενος από την υπέροχη μητέρα του.
Επίσης, κολλητοί μου ήσαν και οι αδελφοί Κυριάκος, Νίκος (πρωταθλητής στα Flying Dutchman) και Μπέμπης Δήμου, όπου η μητέρα τους με φιλοξενούσε τακτικότατα. Τι να πρωτοϋμνήσει κανείς από τα εφηβικά και μετεφηβικά χρόνια στο Τουρκολίμανο !
Ένα άλλο νοσταλγικό προνόμιο που είχαμε εμείς οι ναυταθλητές ήταν οι ευλογίες που απολαμβάναμε τα έτη 1956 – 1959, κατά τον μήνα Ιούλιο, όταν η Ελληνική Ένωση Θαλάσσιων Αθλημάτων, με πρόεδρο τον κ. Μπαμπούρη και επίτιμο ΑΓΕΝ, τον Ναύαρχο Π. Λάππα, που εποπτεύονταν από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, και την υποστήριξη των αντίστοιχων Ναυταθλητικών Ομίλων, διέθεταν ένα αρματαγωγό του στόλου μας, στο οποίο όλοι οι Ναυτικοί Όμιλοι της Αττικής και για περίπου ένα 10ήμερο, με τόπο εκκίνησης το Τουρκολίμανο, μαζί με Ομίλους από το Πασαλιμάνι, το Νέο και Παλαιό Φάληρο, φορτώνονταν τα σκάφη ιστιοπλοΐας, οι κωπηλατικές λέμβοι και μαζί με τις ομάδες των Κολυμβητικών Ομίλων, επισκεπτόμαστε εναλλάξ τα νησιά του Ιονίου ή του Αιγαίου, διεξάγοντας τοπικούς αγώνες.
Αυτό είχε σκοπό την διάδοση του ναυταθλητισμού σε όλη την χώρα. Η διεξαγωγή αυτή ήταν μια αξέχαστη και μοναδική εμπειρία για εμάς τους αθλητές, που δεν θα έχει φύγει από την μνήμη όλων των συμμετασχόντων εκείνης της εποχής.
Η ανεμελιά, το κέφι και οι πλάκες όλων των αθλητών μεταξύ των, με τις απίθανες σε ευρηματικότητα πλάκες, τα φουμαρίσματα με κάθε είδους βαφές, ξεπερνούν κάθε όριο της φαντασίας. Κοιμόμασταν στο garage του αρματαγωγού σε τριώροφα κρεβάτια, ένας αριθμός σχεδόν 300 αθλητών, εκτός της μουσικής μπάντας του Πολεμικού Ναυτικού. Οι επίσημοι, κυρίως ανώτατοι αξιωματικοί του Ναυτικού μας, συμμετέχοντες, επισκέπτονταν τον εκάστοτε προγραμματισμένο κατάπλου για τις τοπικές εκδηλώσεις εθιμοτυπίας.
Στο Πασαλιμάνι, ο Όμιλος Ερετών, είναι ο αρχαιότερος Ελληνικός Όμιλος.
Το τμήμα Ιστιοπλοΐας του Ολυμπιακού, δημιουργήθηκε στο Τουρκολίμανο πολύ αργότερα σε σχέση με τους υπόλοιπους ομίλους.
Ο Ολυμπιακός δραστηριοποιούνταν στο Πασαλιμάνι με τα τμήματα Κωπηλασίας, Κολύμβησης (μερικώς, γιατί το προπονητικό βάρος έπεφτε, για όλους τους Κολυμβητικούς Ομίλους στην πισίνα, στο Μετς και τον χειμώνα, μετά τις 15 Ιανουαρίου στη Λίμνη Βουλιαγμένης). Λειτουργούσε εκεί το τμήμα Μπάσκετ, καθώς και τη Λέσχη του. Τον Στίβο τον αντιμετώπιζε προπονητικά στο μικρό στάδιο του Πειραϊκού μαζί με τα αρχαία! Επίσης, στα Ταμπούρια και λίγο αργότερα στο Ποδηλατοδρόμιο (Καραϊσκάκη).
Δεν εννοείται γνήσιος Καστελιώτης - Τουρκολιμανιώτης, μη οπαδός του Εθνικού Πειραιώς. Δηλαδή, εάν πράγματι είναι οι Πειραιώτες φίλαθλοι του Εθνικού, 300 (όπως λέγεται), τότε οι 200 είναι κάτοικοι αυτής της περιοχής. Οι υπόλοιποι 50 στην Ευαγγελίστρια (Καφενείο “Ελλάς”, με φίλαθλες προσωπικότητες, οι Μουρκάκος, Μανταλόζης, Γ. Δασκαλάκης, Τσαντήλας, Τσαγκλής και η Εθνικάραααα).
Στην Μυρτιδιώτισσα ήταν το Καφενείο των Φιλάθλων, ενώ για εμάς στην Καστέλα, η πλατεία ήταν το κέντρο της γης με το Καφενείο Μελά (από τα αναφερόμενα δεν λειτουργεί κανένα πλέον). Άρχοντες της Κολύμβησης ή του Πόλο, αναμφισβήτητα ήταν η οικογένεια Γαρύφαλλου με εξοχότερο τον Ανδρέα, ο Καλφαμανώλης, Μολφέσης, Πατλάκας κ.ά. Το Πόλο, κατά κανόνα, αποτελεί Πειραϊκό κεκτημένο.
[Πάντως η πρώτη κηδεία (με υλικό του Γκόφα), μεταξύ των αιώνιων ποδοσφαιρικών αντιπάλων του Πειραιά, έγινε από τους Εθνικούς Φιλάθλους στο Πασαλιμάνι του 1954, μετά από ήττα του Ολυμπιακού με 1 – 0. Στο Πασαλιμάνι ήσαν και τα γραφεία του Εθνικού, πάνω από το καφενείο “Βερσαλλίες”, επί προεδρίας Δημήτρη Καρέλλα]
Στην διασκέδαση και τον Πολιτισμό ο Πειραιάς πάντα αποτελούσε τον φτωχό και παραμελημένο συγγενή, κι αυτό λόγω της γειτνίασης με την Αθήνα.
Είναι ντροπή για την πόλη του Πειραιά να στερείται Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Δεύτερη πόλη του κράτους μας και ο μεγαλύτερος λιμένας της, σήμερα και τουριστικός ιδιαίτερα. Αδικαιολόγητοι οι διατελέσαντες δήμαρχοι στέρησαν την πόλη από ένα αρχιτεκτονικό κτίριο αναφοράς και κατά συνέπεια και ένα μουσείο στεγασμένο σε αυτό. Μην μπούμε σε λεπτομέρειες, δηλαδή στο που, στο πως, με τι λεφτά, με τι έργα και όλα τα συναφή γιατί για όλα υπάρχουν απαντήσεις στέρεες. Είπα κάποτε, ακόμη και το γιαπί φάντασμα του Σκυλίτση στο Τουρκολίμανο, στην πρώην Βίλα Ζαχαρία, που ρημάζει αυτοκαταστρεφόμενο δομικά, θα μπορούσε να αναστηλωθεί και με αρχιτεκτονικές προσθαφαιρέσεις να δημιουργηθεί ένα Μουσείο.
Με εξαίρεση το Δημοτικό Θέατρο, που ανέκαθεν, ειλικρινώς ή όχι επιδίωκε την ποιοτική και δικαίως παρουσία του, εν τούτοις δεν θα έλεγα ότι ψυχαγώγησε ποτέ τους Πειραιώτες ή συνέβαλλε, έστω στην κλασική θεατρική ή λυρική Παιδεία ή την αναβάθμιση των δημοτών του. Αυτό βέβαια θα ήταν ευκταίο εάν οι εκάστοτε δημοτικοί άρχοντες, θα προήρχοντο από τον ακαδημαϊκό χώρο της πατρίδος μας. Κάτι τέτοιο δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να ζήσει ο δημότης του Πειραιά.
Οι διατελέσαντες υπήρξαν μέλη κομματικών συνασπισμών και μ ό ν ο ν, όπως άλλωστε παντού στην πατρίδα μας. Το Δημοτικό Θέατρο, έκανε την τελευταία τριετία, πράγματι, αισθητή την παρουσία του, με ένα σοβαρό ρεπερτόριο θεατρικής παρουσίας, ποιοτικής όντως δουλειάς. Οπωσδήποτε όμως, σε καμία περίπτωση αυτό δεν φθάνει ούτε δημιουργεί προϋποθέσεις.
Ακόμη και το πέρασμα του αείμνηστου φίλου μου Δημήτρη Χορν, δεν προσέφερε τίποτα στην πόλη μας, έστω και στην δύσκολη εκείνη εποχή, στον ίδιο δε, μάλλον τον αδίκησε, ανεξάρτητα εάν ενδιαφέρει πλέον ή όχι. Όλα τα χρόνια που πέρασαν το Θέατρο ήταν χλωμή παρένθεση ή αρνητική επιβεβαίωση της επαρχιώτικης μιζέριας. Αυτά αρκούν και δεν επιθυμώ να γίνω δυσάρεστος, ως γηγενής Πειραιώτης.
Στην Καστέλα, προ του πολέμου υπήρχε η περίφημη ταβέρνα Κανακάκη, πάνω από το Τουρκολίμανο. Μεταπολεμικά, το γραφικό Τουρκολίμανο, με τα καΐκια και την μυρωδιά των διχτυών ήταν ό,τι πιο γραφικό και όμορφο από μόνο του, με ευρωπαϊκές προεκτάσεις, όπως για παράδειγμα θα έλεγα, τυχαία το Anzio, το Ercole, ή το Porto Fino, καθώς και το St. Tropez.
Εδώ, θα υποστήριζα με βεβαιότητα ότι η επταετής Σκυλίτσειος περίοδος έβλαψε την πόλη μας. Μόνο λαμπιόνια πρόσθεσε και φάτνες. Η διάνοιξη της παραλιακής Μυρτιδιωτίσσης - Τουρκολίμανου, δεν πρόσθεσε τίποτα το εξαιρετικό, μόνο προβλήματα και υποβάθμιση πρόσθεσαν. Ακόμη, και τα “ιδιαίτερα” δωμάτια της “Λάμψης” και των παραπλεύρων της φρικτών χώρων, άλλαξαν μορφή και αντικαταστάθηκαν από τα εν συνεχεία ημερήσια Hotels, αλλά είμαι βέβαιος ότι, δεν θα συμβάλλω πουθενά εμπλεκόμενος.
Η δημοτική περίοδος Σκυλίτση, με όλο τον αυταρχισμό της, μόνο ελεεινής μορφής “μπιχλιμπίδια κιτς” προσέθεσε. Μέρος της προβολής του στηρίζονταν στην άλωση της Αγοράς, δημιούργησε μήπως, κάποια νέα μοντέρνα Αγορά που είχε ανάγκη ο Πειραιάς; Στηριζόταν στο ηθικοπλαστικό επιχείρημα του ξεκαθαρίσματος των Οίκων Ανοχής της Νοταρά και μέρους της Κολοκοτρώνη. Οι “κυρίες” αυτές κατέληξαν σε μοναστήρια; Ασφαλώς κι όχι, γύρω - γύρω ήτανε στην πόλη, όπως σε όλες τις μεγαλουπόλεις της γης, αφού αυτό το φαινόμενο περιέχει βαθειά κοινωνικά αίτια.
Οι Πειραιώτες φταίνε για τα καμπαρέ, τις επισκέψεις του 6ου Στόλου, τα κινηματογραφικά σενάρια τύπου “Στέλλα” κ.λ.π. που δυσφήμιζαν την πόλη ή τέλος για το ότι η πόλη είναι ο τρίτος σε σειρά λιμένας της Μεσογείου; Δηλαδή είναι λιμάνι, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό.
Φόρτωσε τον Δήμο με Γιαπιά και Χρέη. Είναι ψέμα; Τα μπάζα που συσσώρευσε στα επίλεκτα σημεία της πόλης μας την μεταμόρφωσαν; Απλά την ρύπανε επικίνδυνα δομικά, ανεξέλεγκτα με σαθρά θεμέλια, οπωσδήποτε μακροπρόθεσμα θα δουν τα αποτελέσματα κι αυτό το γνωρίζει το Τ.Ε.Ε. αλλά μούγκα ….. αρκετά όμως.
Οι παλαιές ψαροταβέρνες αριστερά, αγναντεύοντας το πέλαγος στο Τουρκολίμανο ήταν οι δύο συγγενικές των Βαρβαρέσου, με ξεχωριστή την Κόκκινη Βάρκα της Δωροθέας. Στην συνέχεια μεσολαβούσαν κενά οικόπεδα και ακολουθούσε η Ταβέρνα Τόπια, στην γωνία με την οδό Ναυάρχου Βότση. Μετά, άρχιζαν οι καλύτερες παρουσίες, όπως Ζέφυρος, Παπαντώνη, Πράσινα Τρεχαντήρια, Κρανάη του Καψοκόλη και εσχάτως τα Παραγάδια του Χιώτη.
Σήμερα βέβαια, δεν έχει μείνει τίποτα από το παρελθόν. Η παραλία ή αιγιαλός, έχει πλημμυρίσει στις αλουμινοκατασκευές. Αυτά όμως, είναι θέματα κάποιας Δημοτικής Αρχής με τσαγανό και με σεβασμό στους πολίτες της.
Κάποτε λειτουργούσε η Ταβέρνα Τακούση, που για μεγάλα διαστήματα τραγουδούσε ο Τώνης Μαρούδας. Επίσης, το ΣΕ ΛΑ ΠΕΝ, όπου εμφανίζονταν ο Γούναρης. Τους θερινούς μήνες λειτουργούσε και η “Σπηλιά”, απ’ όπου ξεκίνησε και η Πειραιώτισσα Τζένη Βάνου.
Κατά περιόδους, πριν την δεκαετία του ’60, στην παραλιακή του Πασαλιμανίου, πριν την Πλατεία Αλεξάνδρας, υπήρχε ένα παλαιό κτίσμα με μεγάλη αυλή, η “ΟΑΣΗ” (κατεδαφίστηκε πριν τις δεσμεύσεις του 1982) όπου εμφανίζονταν μέτριοι καλλιτέχνες του ελαφρού τραγουδιού, όπως ο Νάσος Πατέτσος.
Ταβέρνες καλές ήταν επίσης ο Βασίλαινας στην Αγία Σοφία, ο Καμαράδος στον Σταυρό και ο Διάσημος, δίπλα στην Λέσχη του Ολυμπιακού.
Το Πασαλιμάνι προσφέρονταν πάντα για μέσης ποιότητας διασκέδαση γηγενών και αποίκων, με τα ψυχαγωγικά μέσα εκείνης της εποχής. Υπήρχαν πολλοί κινηματογράφοι πάντοτε με ταινίες Α΄ προβολής. Αίθουσες χειμερινές, όπως, το “Παλλάς” και το μικρό “Χάϊ Λάϊφ”, το “Κάπιτολ” και το “Σπλέντιτ”.
Το καλοκαίρι ήταν ελαφρώς περισσότερα, με τους “Αελλώ”, “Φαντάζιο”, “Άνεσις”, “Παλλάς”. Εκεί που υστερούσε πάντοτε ο Πειραιάς ήταν τα θέατρα. Αυτό οφείλονταν, όπως και σήμερα, στην γειτνίαση με την Αθήνα.
Το Δημοτικό Θέατρο, δεν εργάζονταν πάντοτε αλλά κατά περιόδους. Από το 1952 έκανε έναρξη το θερινό θέατρο “Μιζούρι”, στην θέση του σημερινού Υπουργείου Ναυτιλίας. Κατά περιόδους πάλι το θερινό “Παλλάς”. Ο Πειραϊκός Σύνδεσμος, πολύ παλαιά έκανε προσπάθεια με την αίθουσά του αλλά η ίδια γενικότερη θεατρική ανεπάρκεια επηρέασε κάθε απόπειρα. Οι παρενθέσεις ΚΥΒΟΣ, ΑΛΦΑ, ή κάτω στην Πυροσβεστική, της 34ου Συντάγματος, του ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ μάλλον χώροι για θεατρικά μπουλούκια ήταν! Γενικά, δεν υπήρχε θέατρο. Εκείνα που υπήρχαν πάντοτε ήταν τα δύο Θέατρα Σκιών, “ο Χαρίδημος” απέναντι από τον Όμιλο Ερετών και ο “Μώρος”, στην γωνία Κάνιγγος και Παραλιακής Λεωφόρου, είδος διασκέδασης που απευθύνονταν, τουλάχιστον τότε σε όλες τις ηλικίες των λαϊκών τάξεων.
Ο Πειραιάς διέθετε δύο στάνταρ καλοκαιρινά events, αυτό της Ναυτικής Εβδομάδας στα μέσα Ιουνίου, με επισκέψεις του Πολεμικού μας Στόλου και λοιπές εκδηλώσεις στον λιμένα του Πασαλιμανίου και ιδιαίτερα με την μεγάλη καύση πυροτεχνημάτων. Κάποιο ατύχημα όμως, πάνω σε κάποια μαούνα καύσης, με θύματα τα προσκοπάκια της 1ης ΣΕΠ Πασαλιμανίου, είχε ως συνέπεια να σταματήσουν μάλλον οριστικά.
Η άλλη εκδήλωση ήταν ο Αγιασμός των Υδάτων (Φώτα) στο μεγάλο λιμάνι του Πειραιά. Για εμάς τους Καστελιώτες, ο Αγιασμός γίνονταν στον κεντρικό μόλο του λιμενίσκου, και που τύγχανε του φοβερού ανταγωνισμού δεινών κολυμβητών, προκειμένου να τον “πιάσουν”.
Το 1956 όμως, το event είχε κάτι το σοβαρά απρόβλεπτο. Συγκεκριμένα, μεταξύ των κολυμβητών ήταν και το μέλος του πληρώματος του βασιλικού yacht “Κεραυνός”, ο Τουρκολιμανιώτης ναύτης, Πελέκης. Αυτός, είχε την ευτυχία να “πιάσει” τον Σταυρό, αλλά ταυτόχρονα να δεχθεί, ίσως βίαιη επίθεση, από ανταγωνιστή κολυμβητή. Αυτό είχε όμως, την αδικαιολόγητη ενέργεια, του επίσης υπηρετούντος Τουρκολιμανιώτη ναύτη και πλήρωμα στον “Κεραυνό” Τόπια, του οποίου η ευθιξία υπερέβη κάθε λογική παίρνοντας την ατομική του καραμπίνα, προκειμένου να την χρησιμοποιήσει. Βέβαια οι ψυχραιμότεροι συνάδελφοί του στον “Κεραυνό”, του απέσπασαν την καραμπίνα!
Για εμάς τους Καστελιώτες η συντομευτική διέξοδος ήταν η Σχιστή Οδός, που σε έστελνε στο Γήπεδο Καραϊσκάκη σε ελάχιστα λεπτά. Στο μέσον της κατοικούσαν και οι αδελφοί Ξαγοράρη με τον μεγάλο αδελφό Στηβ (Στεφανής), να αποτελεί το μεγαλύτερο χορευτικό ατού του Πειραιά στο Rock end Roll, κάτι που το απεδείκνυε στα χορευτικά πρωινά της Κυριακής του νεαρού τότε συνθέτη Γιώργου Κατσαρού. Ήμουν από τους θαυμαστές του και φίλους του, παρά την διαφορά ηλικίας μας και ο καλύτερος καλεσμένος μου στα πάρτι μας.
Η Καστέλα από το 1948, είχε την ευτυχή συγκυρία να εξυπηρετηθεί συγκοινωνιακά από τα ιταλικής τεχνολογίας κίτρινα τρόλλεϋ, δώδεκα τον αριθμό (Νο. κυκλοφ. 701-711), από το Ν. Φάληρο μέχρι τον Ηλεκτρικό Σταθμό. Οι δύο δημόσιες γραμμές Τραμ, (Nrs. 17 & 21), απεσύρθησαν από την κυκλοφορία το 1956, στα πλαίσια εκσυγχρονισμού από τον Κ. Καραμανλή. Αντιθέτως, οι δύο ιδιωτικές γραμμές Τραμ, του Περάματος και παραλιακής του Κεντρικού Λιμένος, αργότερα.
Θα μου επιτραπεί να αναφερθούν μερικά υπαρκτά περιστατικά από ανθρώπους που έδωσαν, έστω κάποιο ιλαρό στίγμα με το πέρασμά τους από την πόλη μας.
Όλοι θα ενθυμούνται τον “Στρατηγό” Φώτη Διπλαράκη, που περιφέρονταν στην πόλη, φορτωμένος στο στήθος του με κάθε είδους πραγματικά ή μη παράσημα και κονκάρδες, ακόμη και του ΚΤΕΛ ή του ΠΙΚΠΑ έφερε, μη ξέροντας, προσωπικά εγώ, πώς τα είχε προμηθευτεί. Τον γνώρισα στα τέλη της Δεκαετίας των 50’s (1958). Θυμάμαι τον αείμνηστο Λεωνίδα Ανδριανόπουλο, τον μικρότερο αδελφό των Ανδριανοπουλέων, που διηύθυνε και το πειραϊκό κατάστημα κασμηριών, στην γωνία κάτω από το Α΄ Γυμνάσιο (Ιωνίδειο σήμερα), να σκαρώνει μία “πλάκα” για τον “Στρατηγό”. Εκείνες τις ημέρες βρίσκονταν στην Αθήνα ο Μακάριος της Κύπρου διαμένοντας στην Μεγάλη Βρετάνια. Βλέποντας στην πλατεία τον Στρατηγό, έστειλε έναν υπάλληλό του να τον ειδοποιήσει ότι τον ζητεί επειγόντως ο Μακάριος να του ζητήσει την γνώμη του για κάποιο εθνικό θέμα και θα ξανά πάρει σε λίγο στο κατάστημα Ανδιανόπουλου για να μιλήσουν. Ο “Στρατηγός” έφθασε και ο Λεωνίδας απ’ άλλο τηλέφωνο στο γραφείο του κάλεσε τον Διπλαράκη στο τηλέφωνο του ταμείου. Ο “Στρατηγός” σήκωσε το τηλέφωνο και άρχισε την συνομιλία με τον υποτιθέμενο Μακάριο, ο οποίος τον περιέλουε κατ’ αρχάς με ήπιες εκφράσεις αργκό, τις οποίες χόντραινε όλο και πιο πολύ, μέχρι που ξέσπασε και ο Διπλαράκης ανταποδίδοντας. Τελικά του έκλεισε το τηλέφωνο ο Μακάριος, πιστεύοντας ο δύστυχος Διπλαράκης ότι συνομίλησε με τον Μακάριο.
Άλλος τύπος του Πειραιά ήταν ο “Κατάσκοπος” που άκουγε στο όνομα Λάμπρος.
Ο κάθε πολίτης τον φώναζε συνήθως από απέναντι πεζοδρόμιο, με το παρατσούκλι “Κατάσκοπε”, άρχιζε στην συνέχεια να τον περιλούει ο Λάμπρος, με κάθε είδους χοντρή βρισιά. Αυτό γίνονταν όλη την ημέρα. Ο Λάμπρος ασχολούνταν με το μικρεμπόριο τσατσάρας ή βαστούσε κάποια ανθοδέσμη προς πώληση, που την του πρόσφερε, μέσα από πλάκα ο ανθοπώλης Στ. Κόκκινος.
Ένα πρωινό είχε στρώσει τις τσατσάρες του σε μια μεγάλη κόλλα χαρτί έξω από το κατάστημα Ανδριανόπουλου. Την περίοδο εκείνη επισκευάζονταν τα πλακάκια του πεζοδρομίου, κάτω από την “Ιωνίδειο” σε διάφορα τμήματα. Θέλοντας να διασκεδάσει τον Λάμπρο, ο Λεωνίδας κάλεσε στην είσοδο του καταστήματος να συνομιλήσει με έναν υπάλληλό του ο Λάμπρος. Ο ίδιος ο Λεωνίδας, βγήκε έξω και με ένα υπόλειμμα πλακιδίου, το πέταξε συρτά προς τις τσατσάρες του Λάμπρου, σκορπίζοντάς τις δεξιά και αριστερά. Αντιλαμβανόμενος ο Λάμπρος το συμβάν και τον Λεωνίδα, τον περιέλουσε με τα συνηθισμένα. Φυσικά και ο Λεωνίδας, πλήρωνε αδρά γι αυτές τις πλάκες του. Το 1985, ο ευγενικός αυτός άνθρωπος, ήλθε και με βρήκε και μου ζήτησε το διαμέρισμά μου στο Πασαλιμάνι προκειμένου να το ενοικιάσει, αφού εγώ έφευγα για την Γλυφάδα, η χήρα του αδελφού του Στέλιου με τα παιδιά της, τον Ανδρέα και την κόρη της. Έμειναν μια δεκαετία στο διαμέρισμα.
Εκείνο που πρέπει να μάθουν οι νεώτεροι είναι ότι το Μικρολίμανο και το Πασαλιμάνι, μέχρι το 1964, ήσαν αφύλαχτα στους Νότιους ανέμους. Με τις ισχυρές σοροκάδες, συνέβαιναν πάντοτε ζημιές στους λιμενίσκους. Στην Ζέα, έβγαινε η θάλασσα στο ρείθρο της παραλίας, μέχρι και το Ρολόϊ!
Επίσης, ο Πειραιάς ταλαιπωρήθηκε μεταπολεμικώς πάρα πολύ από την θαλάσσια μόλυνση. Κυρίως, μετά την καταστροφή του αγωγού λυμάτων το 1951 στο Νέο Φάληρο, ο οποίος πήγαινε παράλληλα με τον Κηφισό για 600 μέτρα, μέσα στην θάλασσα. Όταν φύσαγε Νότιος άνεμος ή ακόμη και ισχυρή καλοκαιρινή απογευματινή μπουκαδούρα, όλες οι ακαθαρσίες μαζί με την μυρωδιά συνέθεταν ένα φρικτό αποτέλεσμα για την περιοχή.
Όλα τα νερά του Πειραιά, ήταν μολυσμένα, ενώ οι ατυχείς συμπολίτες μας κολυμπούσαν. Αυτή η κατάσταση, ξεκινούσε από το Εδέμ και τελείωνε στην Σχολή Δοκίμων. Στην διάρκεια των καθημερινών προπονήσεών μας με τα σκάφη ιστιοπλοΐας ή κωπηλασίας, βλέπαμε όλη την δεκαετία των 50’s και 60’s αυτό το αίσχος με τα επιπλέοντα λύματα. Ο βιολογικός καθαρισμός της Ψυτάλλειας έσωσε την κατάσταση, θα έλεγα πρόσφατα.
Όλες οι ακτές και λιμενίσκοι της πόλης μας, δέχονταν παρανόμως, συνδέσεις λυμάτων και όχι μόνον όμβρια, ως λέγονταν. Ποιος τολμούσε να κάτσει στο μπαλκόνι του με τις άπνοιες στις πολυκατοικίες του Πασαλιμανίου; Αυτό από προσωπική εμπειρία, αφού είχα την μόνιμη κατοικία μου εκεί. Δεν θα πρέπει να ξεχνούν οι “υπεύθυνοι” ότι τα ανθυγιεινά επικίνδυνα λύματα των Πειραϊκών Νοσοκομείων ρίχνονταν στην Μαρίνα Ζέας, όπως και στο Πασαλιμάνι. Πάρα ταύτα, κοροϊδεύονταν οι συμπατριώτες μας, τα παιδιά μας, εμείς οι ίδιοι, κολυμπώντας στις δημοτικές πλαζ και μάλιστα με αντίτιμο εισιτηρίου.
Προσωπικά, εγώ τα κατάγγειλα το 1975, όταν κατέβηκα με τον αγνό Πειραιώτη υποψήφιο δήμαρχο, Σπύρο Μιχελή, τότε που γύριζαν στις λαϊκές του Πειραιά η Μελίνα και η Αμαλία Φλέμινγκ, προκειμένου αποτρέψουν την κάθοδο του Σκυλίτση, προβάλλοντας τον εκλεκτό του τότε ΠΑΣΟΚ.
Στην εποχή με την οποία ασχολήθηκα σήμερα, οι Πειραιώτες του Κέντρου αλληλογνωριζόμασταν. Ήξερε και καλημέριζε ο ένας τον άλλο. Υπήρχαν τα καφενεία και τα μπακάλικα της γειτονιάς, όπως και οι μπακαλοταβέρνες.
Στην Καστέλα ήταν ο Τζέκος (Κανέλλος) κάτω από το Αστ. Τμήμα, στην Μανούσου Κουνδούρου ο Σολωμός, με το σόου ενός εκ των αδελφών στην ταχύτητα της πρόσθεσης, του Παναγιωτόπουλου στην Τζαβέλα, των Αφών Κροκίδα στον Σταυρό, της Μεγαλοοικονόμου στην Πηγάδα κ.λπ. Ένας νοσταλγικός Πειραιάς που τον χάσαμε, με δική μας ευθύνη!
1943. Σε κηπάριο στο Νέο Φάληρο, κοντά στην Μυρτιδιώτισσα, ο υπαίθριος φωτογράφος απαθανατίζει την Αναστασία Αναστασάκη, μητέρα, με τους γιους της Δημήτρη (Μίμη), Γιάννη στο πλάι και τον Πυθαγόρα στα πόδια της. Η Αναστασία Αναστασάκη (1911 - 1987) γεννήθηκε στην Σπηλιά Κισσάμου Χανίων. Έλαβε στα Χανιά γαλλική παιδεία, όπως και όλα τα παιδιά της οικογένειας.Ο παππούς της Νικόλαος Αναστασάκης, ήταν οπλαρχηγός Κισσάμου, επονομαζόμενος «Τουρκοφάγος». Ο πατέρας της Ιωάννης Αναστασάκης, ήταν κτηματίας. Ο αδελφός του Ιωάννη, ο Μιχαήλ Αναστασάκης (1871-1967) ήταν γιατρός, συγγραφέας, δήμαρχος Κολυμβαρίου και Βουλευτής Χανίων των Φιλελευθέρων. Ο αδελφός της Αναστασίας, Μιχαήλ Αναστασάκης, αξιωματικός Αεροπορίας, έπεσε με το αεροπλάνο του στο ελληνοαλβανικό μέτωπο (31/12/1940).Ο έτερος αδελφός της Νικόλαος, υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στην Σμύρνη και τραυματίστηκε βαριά. Υπηρέτησε στο Υπουργείο Προεδρίας και ήταν στο ιδιαίτερο γραφείο του Ελευθερίου Βενιζέλου για πολλά χρόνια.Η αδελφή της Γεωργία Τζαμαλούκα - Αναστασάκη, ήταν ανώτερη υπάλληλος του Υπουργείου Αεροπορίας και ο σύζυγός της Σωτήρης επίσης ανώτερος υπάλληλος του ίδιου Υπουργείου. Ο γιος της Νίκος, έφυγε από τον στρατό ξηράς με τον βαθμό του ταξίαρχου ενώ ήταν και πρωταθλητής σκοποβολής. Ζει στο εξωτερικό. Η άλλη αδελφή, η Αντωνία, είχε παντρευτεί τον Δημήτρη Μπέσκο, αξιωματικό στην μετεωρολογική υπηρεσία της αεροπορίας. Η Αναστασία Αναστασάκη ήταν συγγενής με την οικογένεια Μητσοτάκη.
1958. Δύο φωτογραφίες. Ο Πυθαγόρας με παρέα Πειραιωτών σε ημερήσια εκδρομή στους Αγίους Αποστόλους Ωρωπού.
Ο Πυθαγόρας Κόσιβας με την Ελένη Σταθάκη στον Προφήτη Ηλία (Καστέλλα). Μια γνωριμία από τον Φεβρουάριο του 1960 που κατέληξε σε γάμο στα 1962.
1959. Η Μαρία Σταθάκη, αδελφή της Ελένης, μαθήτρια ΣΤ΄ Δημοτικού Σχολείο στον “Προμηθέα”, Τσαμαδού και Γρηγόρη Λαμπράκη.
1960. Επισκεπτήριο στην Σχολή Λιμενοφυλάκων (19η σειρά) στου Παλάσκα - Κανελλόπουλου. Ο Πυθαγόρας, η μητέρα του και η νύφη της Αμαλία (σύζυγος του γιου της Γεωργίου).
Μια σειρά φωτογραφιών με Πειραιώτες στο Κέντρο Εκπαίδευσης “Κανελλόπουλος” του Λιμενικού Σώματος στον Σκαραμαγκά (από Ιανουάριο του 1960 έως τέλη Μαΐου 1960 . Ο σταυρός είναι στον χώρο εκπαιδεύσεως του Παλάσκα. Διακρίνονται οι δόκιμοι λιμενοφύλακες Πυθαγόρας Κόσιβας, Μονσελάς, Τσόλντος, Καραδημήτρης, Αντ. Καλομπράτσος… Την εποχή εκείνη υπηρετούσαν και οι Αριστείδης Καμάρας, Μίμης Δομάζος, Φάνης Σύριος, Γιώργος Δάμπασης (εργάστηκε στην ΕΡΤ), Γιώργος Αμερικάνος (μπασκεμπολίστας) και άλλοι.
1960. Ο Πυθαγόρας Κόσιβας ως Λιμενοφύλακας, φωτογραφία η οποία τέθηκε στο υπηρεσιακό πας μπουκ.
Μάρτιος 1961. Ο Πυθαγόρας Κόσιβας και η δεσποινίδα Ελένη Σταθάκη σε επίσκεψή τους στον Λυκαβηττό.
Γύρω στα 1960. Ο Παναγιώτης Κόσσυβας, 1903 - 1988, πατέρας του Πυθαγόρα, ήταν μεσίτης και όπως λέγεται από το γραφείο που διατηρούσε με τον συνεργάτη του Χρηστίδη στην Αγίου Κωνσταντίνου, απέναντι από τα ανθοπωλεία, πουλήθηκαν πολλά οικόπεδα στην Γλυφάδα, στην Σαλαμίνα και στον Πειραιά. Στην φωτογραφία, ο Χρηστίδης και ο Παναγιώτης Κόσσυβας, έξω από το μεσιτικό τους γραφείο. Αργότερα συνέχισε μόνος του σε μεσιτικό που είχε στην Κολοκοτρώνη, ανεβαίνοντας αριστερά την Τσαμαδού και πάλι στην αριστερή πλευρά. Στο ληξιαρχείο ο Παναγιώτης μετέγραψε τον γιο του Πυθαγόρα σε Κόσιβα. Την φωτογραφία χάρισε με αφιέρωση στον Πυθαγόρα και την Ελένη στις 14.11.1973.
21 Σεπτεμβρίου 1975. Ο Γάλλος πρόεδρος Valery Giscard d’ Estaing στο πλαίσιο της επίσκεψής του στην Ελλάδα με την σύζυγό του, προσκεκλημένος του Κωνσταντίνου Καραμανλή, επισκέφτηκε τα νησιά του Ιονίου και την Αίγινα με το Παλόμα του Γουλανδρή. Έντονες ήταν οι διαβουλεύσεις και οι συζητήσεις για την ένταξη της Ελλάδος στην ΕΟΚ με την δική του συγκατάθεση. Στις δύο φωτογραφίες διακρίνουμε τον d’ Estaing, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή κατά την διάρκεια του ταξιδιού, ενώ πριν αποπλεύσει επισκέφτηκαν την θαλαμηγό οι Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας και ο Maurice Druon. Φωτογράφος, ο Πυθαγόρας Κόσιβας. Επίσης επέβαιναν και οι Γεώργιος Ράλλης, Πέτρος Μολυβιάτης με τις γυναίκες τους. Η προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας απέστειλε στον Πυθαγόρα Κόσιβα επιστολή περιέχουσα φωτογραφία του d’ Estaing και επισκεπτήριο με σφραγίδα 23.9.1975.
Φωτογραφία και αφιέρωση στον Πυθαγόρα Κόσιβα από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με χρονολογία 29.8.1982.
Σάββατο 28 Ιουλίου 2018. Ο Πυθαγόρας Κόσιβας, άνετος και καταδεχτικός εκ φύσεως αλλά και ευτυχής που βρισκόταν πάλι στον Πειραιά, σε χαλαρό στιγμιότυπο έτοιμος να μου διευκρινίσει κάθε απορία μου, σε συνέντευξη στο γνωστό Cafe, Cocktail Bar,Wine Restaurant, Swimming Pool “Πισίνα” της Μαρίνας Ζέας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου