Ερευνά
και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.
Αντιπρόεδρος Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς - Πρόεδρος Ινστιτούτου Πειραϊκών Μελετών - Δημοσιογράφος, ερευνητής πειραϊκής ιστορίας.
Στο αρχείο μου βρίσκονται δυο φύλλα αθηναϊκών εφημερίδων που κυκλοφόρησαν στα 1944 αναφερόμενα στον μεγάλο βομβαρδισμό του Πειραιά από τους συμμάχους, δηλαδή με αυθεντικές μαρτυρίες που ακόμα προκαλούν συγκίνηση. Θα μπορούσα κάλλιστα να αντιγράψω και να εξιστορήσω με δικά μου λόγια το περιεχόμενό τους, με τον σεβασμό όμως που δείχνω στους παλαιούς συντάκτες των κειμένων και την σταθερή γνώμη για την μεταφορά με ακρίβεια των παλαιών άρθρων (προσκολλημένων στην γλώσσα και στην σκέψη της εποχής) αντιγράφω με ευχαρίστηση τα όσα διάβασα ώστε να τα θέσω υπ’ όψη σας.
Οι φωτογραφίες ανήκουν στην συλλογή μου και είναι όλες τραβηγμένες στην Αθήνα κατά την περίοδο της κατοχής. Τις παραθέτω για να ελαφρύνω κάπως το ανάγνωσμα, με έμφαση ότι η καθημερινότητα κάθε ανθρώπου επιδρά διαφορετικά, έχει ξεχωριστό βάρος και συνέχεια παρά τις πρόσκαιρες, αντίξοες συνθήκες.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Αθήναι Παρασκευή 14 Ιανουαρίου 1944.
-Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ
Μία μεγάλη καταστροφή έπληξε προχθές όχι απλώς τον Πειραιά, αλλά το έθνος, τον εργαζόμενο λαό ιδίως. Ο Πειραιεύς δεν είναι απλώς η δεύτερη πόλις της Ελλάδος, δεν είναι μόνο το επίνειο της πρωτευούσης, είναι ο πνεύμων της και η κατ’ εξοχήν εργατική πόλις. Το εργατικόν αυτό κέντρον επλήγη προχθές θανασίμως. Δεν είναι τώρα ο καιρός να αναμετρήσωμεν την καταστροφήν. Κάποτε για το έγκλημα αυτό θα μιλήση δεόντων η ιστορία. Όταν κοπάσουν τα πάθη κι’ αποκατασταθή πέρα για πέρα η αλήθεια, τότε οι Έλληνες θα εκτιμήσουν σε όλη της την έκτασι την πολιτική σημασία της καταστροφής αυτής.
Τώρα όμως, την στιγμή που γράφονται αι γραμμαί αυταί, προέχει ένα ζήτημα. Η περίθαλψις, η στέγασις, η στοργή, η φροντίδα για την εργατιά του Πειραιώς. Και είναι μέσα στο ζόφος, στον καπνό της εργατουπόλεως ένα φωτεινό σημείο, μία παρηγορία ανυπολόγιστος η στάσις την οποίαν ετήρησαν και τηρούν από της πρώτης στιγμής της καταστροφής απέναντι του πληθυσμού της γείτονος αι γερμανικαί αρχαί κατοχής. Δύναται να λεχθή ότι ο πάγος, ο οποίος, διατί να το κρύψωμεν, υφίστατο εν πολλοίς μεταξύ του πληθυσμού και των Αρχών Κατοχής άρχισε να λυώνη με γοργόν ρυθμόν κάτω από τας φλόγας των πυρκαϊών του Πειραιώς.
Ο Στρατιωτικός Διοικητής επεσκέφθη την πληγείσαν εργατούπολιν. Διεπίστωσε το μέγεθος της καταστροφής και έσπευσε να διατάξη όπως σήμερον δοθούν συσσίτια εις όλον το πληθυσμό της πόλεως εκ των αποθεμάτων του γερμανικού στρατού δια τρεις ημέρας. Πολλά στρατιωτικά μαγειρεία διετάχθησαν να διατεθούν δια τον σκοπόν αυτόν.
Το μέτρον αυτό έρχεται προς συμπλήρωσιν της αυθορμήτου εκείνης συμβολής ευθύς εξ αρχής. Πράγματι, από της πρώτης στιγμής διετέθησαν άνδρες δια την περισυλλογήν των τραυματιών, καθώς και άφθονα μεταφορικά μέσα δια την μεταφοράν τόσον αυτών όσον και του πληθυσμού εν γένει μακράν των εστιών της καταστροφής. Γενικώς, ο πληθυσμός εύρε μίαν πλήρη και σωτήριον αρωγήν εις ό,τι εχρειάσθη.
Η εξαιρετικώς αύτη ανθρωπιστική στάσις των αρχών κατοχής θα μείνη αλησμόνητος. Ένα διπλούν μάθημα εδέχθημεν προχθές όλοι οι Έλληνες: εγνωρίσαμεν όσον ποτέ άλλοτε καλώς τους «συμμάχους» μας. Διεπιστώσαμεν μέχρι ποίου σημείου φθάνει η αναλγησία και η περιφρόνησίς του προς τον ελληνικόν λαόν. Και εγνωρίσαμεν εκ της ετέρας πλευράς τους Γερμανούς ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ.
Εκείνους, τους οποίους έως χθες ακόμη η προπαγάνδα του Λονδίνου μάς ενεφάνιζεν ως τους τυράννους και δημίους μας. Τους εγνωρίσαμεν ως ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ και ΦΙΛΟΥΣ.
Εις μίαν στιγμήν υπερτάτης και αδικωτάτης δυστυχίας.
-ΕΝ ΜΕΣΩ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΠΕΝΘΟΥΣ ΕΤΕΛΕΣΘΗ Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΣΚΗΝΑΙ ΦΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΑΣ ΕΝ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝ
ΟΙ ΠΕΙΡΑΙΕΙΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΝΑ ΦΕΥΓΟΥΝ ΠΑΝΙΚΟΒΛΗΤΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΝ
ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟΥ
Η πόλις του Πειραιώς τείνει να ερημωθή εξ ολοκλήρου, όλος σχεδόν ο πληθυσμός προσπαθεί με κάθε μέσον να εγκαταλείψη το ζηλευτόν επίνειον της πρωτευούσης. Οι κεντρικοί δρόμοι του Πειραιώς έχουν τελείως ερημωθή.
Η εικών την οποίαν παρουσίασε η πόλις του Πειραιώς είναι κάτι περισσότερον από τραγική. Από τα ερείπια εξακολουθούν να ανασύρωνται πολτοποιημένα πτώματα. Πλησίον του Δημοτικού Θεάτρου εγέμισεν ένα αυτοκίνητον από παραμορφωμένα πτώματα. Άνδρες της γερμανικής φρουράς Πειραιώς, βοηθούμενοι από άνδρας της πυροσβεστικής μας υπηρεσίας και ειδικά συνεργεία εργατών, εκκαθαρίζουν τα ερείπια και τους δρόμους. Άνθρωποι πάσης τάξεως παρακολουθούν με θανάσιμον αγωνίαν τας εργασίας των συνεργείων, με την ελπίδα ότι θ’ ανεύρουν τα πτώματα των προσφιλών των υπάρξεων. Μόνον εις έν καταφύγιον επί της λεωφόρου Κωνσταντίνου και εις τον καθεδρικόν ναόν της Αγ. Τριάδος υπολογίζονται τα μη ανασυρθέντα εκ των ερειπίων πτώματα εις εκατόν πεντήκοντα. Εις άλλο καταφύγιον ετάφησαν υπό τα ερείπια πεντήκοντα και πλέον μαθήτριαι μετά των διδασκαλισσών των.
Εις τον Πειραιά χθες μέχρι των απογευματινών ωρών εσημειώθησαν τρεις συναγερμοί. Λόγω των δραματικών σκηνών που έζησαν οι κάτοικοι του Πειραιώς εις κάθε σύνθημα συναγερμού καταλαμβάνονται από πανικόν και σπεύδουν αλλόφρονες προς όλας τας κατευθύνσεις δια να σωθούν. Εις μίαν συνοικίαν μία βόμβα εφόνευσεν ολόκληρον την οικογένειαν ενός αρτοποιού. Άλλα πλήθη προτιμούν να μείνουν εις το ύπαιθρον, στα περιβόλια Αγ. Ιωάννου Ρέντη, παρά να επιστρέψουν εις τα σπίτια των. Τόση είναι η φρίκη και ο τρόμος που έζησαν από τους προχθεσινούς τρομοκρατικούς βομβαρδισμούς.
Πρωτοφανείς σκηναί αλλοφροσύνης έλαβον χώραν χθες καθ’ όλην την ημέραν εις το νεκροταφείον της Αναστάσεως. Άπειρα πλήθη είχον προσέλθει εκεί με την ελπίδα της αναγνωρίσεως των προσφιλών των νεκρών. Από όλον αυτόν τον αριθμόν των πτωμάτων ανεγνωρίσθησαν υπό των παρισταμένων συγγενών των μόνον ογδοήκοντα, τα οποία παρελήφθησαν προς ταφήν. Έν αυτοκίνητον μετέφερεν αργά εις το νεκροταφείον φορτίον πλήρες διαμελισμένων πτωμάτων, πολτοποιημένων σαρκών, ανασυρθεισών από διάφορα ερειπωμένα κτίρια. Εις διάφορα σημεία υπάρχουν ακόμη εστίαι πυρκαϊών, τας οποίας προσπαθούν να σβύσουν άνδρες της πυροσβεστικής υπηρεσίας.
Αντιπρόεδρος Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς - Πρόεδρος Ινστιτούτου Πειραϊκών Μελετών - Δημοσιογράφος, ερευνητής πειραϊκής ιστορίας.
Στο αρχείο μου βρίσκονται δυο φύλλα αθηναϊκών εφημερίδων που κυκλοφόρησαν στα 1944 αναφερόμενα στον μεγάλο βομβαρδισμό του Πειραιά από τους συμμάχους, δηλαδή με αυθεντικές μαρτυρίες που ακόμα προκαλούν συγκίνηση. Θα μπορούσα κάλλιστα να αντιγράψω και να εξιστορήσω με δικά μου λόγια το περιεχόμενό τους, με τον σεβασμό όμως που δείχνω στους παλαιούς συντάκτες των κειμένων και την σταθερή γνώμη για την μεταφορά με ακρίβεια των παλαιών άρθρων (προσκολλημένων στην γλώσσα και στην σκέψη της εποχής) αντιγράφω με ευχαρίστηση τα όσα διάβασα ώστε να τα θέσω υπ’ όψη σας.
Οι φωτογραφίες ανήκουν στην συλλογή μου και είναι όλες τραβηγμένες στην Αθήνα κατά την περίοδο της κατοχής. Τις παραθέτω για να ελαφρύνω κάπως το ανάγνωσμα, με έμφαση ότι η καθημερινότητα κάθε ανθρώπου επιδρά διαφορετικά, έχει ξεχωριστό βάρος και συνέχεια παρά τις πρόσκαιρες, αντίξοες συνθήκες.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Αθήναι Παρασκευή 14 Ιανουαρίου 1944.
-Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ
Μία μεγάλη καταστροφή έπληξε προχθές όχι απλώς τον Πειραιά, αλλά το έθνος, τον εργαζόμενο λαό ιδίως. Ο Πειραιεύς δεν είναι απλώς η δεύτερη πόλις της Ελλάδος, δεν είναι μόνο το επίνειο της πρωτευούσης, είναι ο πνεύμων της και η κατ’ εξοχήν εργατική πόλις. Το εργατικόν αυτό κέντρον επλήγη προχθές θανασίμως. Δεν είναι τώρα ο καιρός να αναμετρήσωμεν την καταστροφήν. Κάποτε για το έγκλημα αυτό θα μιλήση δεόντων η ιστορία. Όταν κοπάσουν τα πάθη κι’ αποκατασταθή πέρα για πέρα η αλήθεια, τότε οι Έλληνες θα εκτιμήσουν σε όλη της την έκτασι την πολιτική σημασία της καταστροφής αυτής.
Τώρα όμως, την στιγμή που γράφονται αι γραμμαί αυταί, προέχει ένα ζήτημα. Η περίθαλψις, η στέγασις, η στοργή, η φροντίδα για την εργατιά του Πειραιώς. Και είναι μέσα στο ζόφος, στον καπνό της εργατουπόλεως ένα φωτεινό σημείο, μία παρηγορία ανυπολόγιστος η στάσις την οποίαν ετήρησαν και τηρούν από της πρώτης στιγμής της καταστροφής απέναντι του πληθυσμού της γείτονος αι γερμανικαί αρχαί κατοχής. Δύναται να λεχθή ότι ο πάγος, ο οποίος, διατί να το κρύψωμεν, υφίστατο εν πολλοίς μεταξύ του πληθυσμού και των Αρχών Κατοχής άρχισε να λυώνη με γοργόν ρυθμόν κάτω από τας φλόγας των πυρκαϊών του Πειραιώς.
Ο Στρατιωτικός Διοικητής επεσκέφθη την πληγείσαν εργατούπολιν. Διεπίστωσε το μέγεθος της καταστροφής και έσπευσε να διατάξη όπως σήμερον δοθούν συσσίτια εις όλον το πληθυσμό της πόλεως εκ των αποθεμάτων του γερμανικού στρατού δια τρεις ημέρας. Πολλά στρατιωτικά μαγειρεία διετάχθησαν να διατεθούν δια τον σκοπόν αυτόν.
Το μέτρον αυτό έρχεται προς συμπλήρωσιν της αυθορμήτου εκείνης συμβολής ευθύς εξ αρχής. Πράγματι, από της πρώτης στιγμής διετέθησαν άνδρες δια την περισυλλογήν των τραυματιών, καθώς και άφθονα μεταφορικά μέσα δια την μεταφοράν τόσον αυτών όσον και του πληθυσμού εν γένει μακράν των εστιών της καταστροφής. Γενικώς, ο πληθυσμός εύρε μίαν πλήρη και σωτήριον αρωγήν εις ό,τι εχρειάσθη.
Η εξαιρετικώς αύτη ανθρωπιστική στάσις των αρχών κατοχής θα μείνη αλησμόνητος. Ένα διπλούν μάθημα εδέχθημεν προχθές όλοι οι Έλληνες: εγνωρίσαμεν όσον ποτέ άλλοτε καλώς τους «συμμάχους» μας. Διεπιστώσαμεν μέχρι ποίου σημείου φθάνει η αναλγησία και η περιφρόνησίς του προς τον ελληνικόν λαόν. Και εγνωρίσαμεν εκ της ετέρας πλευράς τους Γερμανούς ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ.
Εκείνους, τους οποίους έως χθες ακόμη η προπαγάνδα του Λονδίνου μάς ενεφάνιζεν ως τους τυράννους και δημίους μας. Τους εγνωρίσαμεν ως ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ και ΦΙΛΟΥΣ.
Εις μίαν στιγμήν υπερτάτης και αδικωτάτης δυστυχίας.
-ΕΝ ΜΕΣΩ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΠΕΝΘΟΥΣ ΕΤΕΛΕΣΘΗ Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΣΚΗΝΑΙ ΦΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΑΣ ΕΝ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝ
ΟΙ ΠΕΙΡΑΙΕΙΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΝΑ ΦΕΥΓΟΥΝ ΠΑΝΙΚΟΒΛΗΤΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΝ
ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟΥ
Η πόλις του Πειραιώς τείνει να ερημωθή εξ ολοκλήρου, όλος σχεδόν ο πληθυσμός προσπαθεί με κάθε μέσον να εγκαταλείψη το ζηλευτόν επίνειον της πρωτευούσης. Οι κεντρικοί δρόμοι του Πειραιώς έχουν τελείως ερημωθή.
Η εικών την οποίαν παρουσίασε η πόλις του Πειραιώς είναι κάτι περισσότερον από τραγική. Από τα ερείπια εξακολουθούν να ανασύρωνται πολτοποιημένα πτώματα. Πλησίον του Δημοτικού Θεάτρου εγέμισεν ένα αυτοκίνητον από παραμορφωμένα πτώματα. Άνδρες της γερμανικής φρουράς Πειραιώς, βοηθούμενοι από άνδρας της πυροσβεστικής μας υπηρεσίας και ειδικά συνεργεία εργατών, εκκαθαρίζουν τα ερείπια και τους δρόμους. Άνθρωποι πάσης τάξεως παρακολουθούν με θανάσιμον αγωνίαν τας εργασίας των συνεργείων, με την ελπίδα ότι θ’ ανεύρουν τα πτώματα των προσφιλών των υπάρξεων. Μόνον εις έν καταφύγιον επί της λεωφόρου Κωνσταντίνου και εις τον καθεδρικόν ναόν της Αγ. Τριάδος υπολογίζονται τα μη ανασυρθέντα εκ των ερειπίων πτώματα εις εκατόν πεντήκοντα. Εις άλλο καταφύγιον ετάφησαν υπό τα ερείπια πεντήκοντα και πλέον μαθήτριαι μετά των διδασκαλισσών των.
Εις τον Πειραιά χθες μέχρι των απογευματινών ωρών εσημειώθησαν τρεις συναγερμοί. Λόγω των δραματικών σκηνών που έζησαν οι κάτοικοι του Πειραιώς εις κάθε σύνθημα συναγερμού καταλαμβάνονται από πανικόν και σπεύδουν αλλόφρονες προς όλας τας κατευθύνσεις δια να σωθούν. Εις μίαν συνοικίαν μία βόμβα εφόνευσεν ολόκληρον την οικογένειαν ενός αρτοποιού. Άλλα πλήθη προτιμούν να μείνουν εις το ύπαιθρον, στα περιβόλια Αγ. Ιωάννου Ρέντη, παρά να επιστρέψουν εις τα σπίτια των. Τόση είναι η φρίκη και ο τρόμος που έζησαν από τους προχθεσινούς τρομοκρατικούς βομβαρδισμούς.
Πρωτοφανείς σκηναί αλλοφροσύνης έλαβον χώραν χθες καθ’ όλην την ημέραν εις το νεκροταφείον της Αναστάσεως. Άπειρα πλήθη είχον προσέλθει εκεί με την ελπίδα της αναγνωρίσεως των προσφιλών των νεκρών. Από όλον αυτόν τον αριθμόν των πτωμάτων ανεγνωρίσθησαν υπό των παρισταμένων συγγενών των μόνον ογδοήκοντα, τα οποία παρελήφθησαν προς ταφήν. Έν αυτοκίνητον μετέφερεν αργά εις το νεκροταφείον φορτίον πλήρες διαμελισμένων πτωμάτων, πολτοποιημένων σαρκών, ανασυρθεισών από διάφορα ερειπωμένα κτίρια. Εις διάφορα σημεία υπάρχουν ακόμη εστίαι πυρκαϊών, τας οποίας προσπαθούν να σβύσουν άνδρες της πυροσβεστικής υπηρεσίας.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,
14.1.1944. Προπαγανδιστική ανακοίνωση προς τους Έλληνες, να μην εμπιστεύονται
τους «πράκτορες του εχθρού» που δικαιολογούν τον βομβαρδισμό που σκόρπισε την
καταστροφή στον Πειραιά.
-Ο κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ι. ΡΑΛΛΗΣ ΕΙΣ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΤΟ ΣΤΟΡΓΙΚΟΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
Η Κυβέρνησις παρακολουθήσασα το δράμα του πληθυσμού του Πειραιώς με όλην την συγκίνησιν, που εδοκίμασεν η ελληνική ψυχή, από το πρωτάκουστον γεγονός του προμελετημένου και ανάνδρου αγγλοαμερικανικού βομβαρδισμού, επέδειξε δια σειράς μέτρων, ληφθέντων επειγόντως από της πρώτης στιγμής της από αέρος θεομηνίας, την πατρικήν της στοργήν δια τας χιλιάδας των πληγέντων συμπολιτών του επινείου.
Εν τη εκδηλώσει του τοιούτου κυβερνητικού ενδιαφέροντος και ιδιαιτέρως της στοργικής αντιλήψεως, ην έσχεν ο κ. Πρωθυπουργός υπέρ των πολυαρίθμων θυμάτων, ο γενικός διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου κ. Δημ. Ι. Ράλλης μετέβη εξ ονόματος του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως την επομένην του βομβαρδισμού (προχθές) και την μεθεπομένην (χθες) εις την σκληρώς δοκιμασθείσαν περιοχήν του Πειραιώς και έλαβε πλήρη ιδέαν της γενομένης καταστροφής τόσον εις ανθρωπίνας υπάρξεις, όσον και εις οικήματα και άλλα δημοσίας ωφελείας ιδρύματα.
Ο κ. Δημ. Ι. Ράλλης, κατά τας δυο αυτάς ημέρας έδωκεν επιτοπίως οδηγίας δια την σύντονον εκταφήν των κατεχωσμένων Πειραιωτών, επιστατήσας δια τον ταχύν καταρτισμόν των σχετικών συνεργείων, διά σειράς δε άλλων μέτρων και οδηγιών, συνετέλεσεν, ώστε να καταστή δυνατή άνευ βραδύτητος η μεταφορά και περίθαλψις των κατά εκατοντάδας αριθμουμένων τραυματιών.
Επίσης ο κ. Δημ. Ι. Ράλλης κατελθών χθες εις Πειραιά παρηκολούθησεν ως εκπρόσωπος του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως την κηδείαν και ταφήν των ανασυρθέντων εκ των ερειπίων νεκρών Πειραιωτών.
ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
Εν συνεχεία των μέτρων, άτινα έλαβε το Υπουργείον Εθνικής Προνοίας, μετά τον βομβαρδισμόν του Πειραιώς και δια να καταστή δυνατή η άμεσος νοσοκομειακή βοήθεια, εις τυχόν νέα θύματα εκ βομβαρδισμών, το μέγιστον μέρος των εν τοις νοσοκομείοις περιθαλπομένων τραυματιών μετεφέρθη εις τα εν Αθήναις τοιαύτα.
Επίσης λαμβάνεται πρόνοια περί αναπτύξεως νέου νοσοκομείου εν Αθήναις, το οποίον να παραμένη ως εφεδρικόν δια την περίθαλψιν ικανού αριθμού θυμάτων βομβαρδισμού εν περιπτώσει καθ’ ην τα άρτι λειτουργούντα νοσοκομεία δεν επαρκέσουν προς τον σκοπόν αυτόν. Δέον να σημειωθή ότι εις το Γενικόν Κρατικόν νοσοκομείον Πειραιώς είχε ληφθή πρόνοια προ του πολέμου ώστε αι εγκαταστάσεις αυτού να είναι προφυλαγμέναι εκ των βομβαρδισμών.
Επίσης όλη η δύναμις των νοσοκομειακών κι άλλων αυτοκινήτων του υπουργείου Εθνικής Προνοίας, τα οποία, ως γνωστόν, είναι ωργανωμένα συστηματικώς διετέθη δια την μεταφοράν τραυματιών και γενικώς δια την εξυπηρέτησιν των βομβοπλήκτων. Ούτω επί τη βάσει σχεδίου κατέστη δυνατόν να γίνη πλήρης συντονισμός όλων των υγειονομικών υπηρεσιών μεταφορών.
Τέλος το υπουργείον Εθνικής Προνοίας εμερίμνησε και μεριμνά δια την συγκέντρωσιν των απροστατεύτων παιδιών του Πειραιώς και την εγκατάστασίν των εις Αθήνας.
Ήδη μετεφέρθη το Ζάννειον Ορφανοτροφείον εις Εκάλην. Επίσης μεριμνά δια την οργάνωσιν εν Αθήναις συσσιτίου προς παροχήν τροφής εις απόρους βομβοπλήκτους.
ΤΑ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
Την πρωΐαν της χθες Τετάρτης κατήλθον εις τον Πειραιά ο υφυπουργός Επισιτισμού κ. Γ. Πειρουνάκης, προς εξέτασιν και επιτοπίαν ρύθμισιν των επισιτιστικών ζητημάτων, άτινα προέκυψαν εκ του βομβαρδισμού της γείτονος.
Προήλθεν εις συνεννοήσεις μετά του αντιπροσώπου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού κ. Καμ, δια την κανονικήν λειτουργίαν των αλευρομύλων εις τας Αθήνας, Πειραιά και προάστεια, ίνα μη διακοπή ο κανονικός ρυθμός της αρτοδοτήσεως του πληθυσμού, ως και των μετακινηθέντων τοιούτων.
Ακολούθως επεσκέφθη την οπωραγοράν και εξέδωκε σχετικάς διαταγάς δια την επαναλειτουργίαν της, ως και την κεντρικήν κρεαταγοράν και ιχθυαγοράν.
Συνεσκέφθη μετά του δημάρχου Πειραιώς κ. Τσιάκου και του αστυνομικού διευθυντού κ. Καζάκου και εδόθησαν σχετικαί εντολαί δια την λειτουργίαν πρατηρίων λαχανικών, όπου παρίσταται ανάγκη, εφοδιαζομένων εν ανάγκη και εξ Αθηνών.
Προς άμεσον δ’ επίλυσιν των αναφυομένων επισιτιστικών ζητημάτων και μέχρις αποκαταστάσεως της τηλεφωνικής επικοινωνίας μετά της γείτονος εγκατέστησε τον επιθεωρητήν του υπουργείου κ. Κατσούλην όστις κατόπιν συνεννοήσεων μετά των αρχών της πόλεως Πειραιώς προβαίνει εις την άμεσον ρύθμισιν των προκυπτόντων επισιτιστικών ζητημάτων.
Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ
Εις το νεκροταφείον του Πειραιώς εγένετο χθες προ και μετά μεσημβρίας η κηδεία των θυμάτων του βομβαρδισμού. Λόγω ασθενείας του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών, της νεκρωσίμου ακολουθίας, η οποία εψάλη εις τον ναόν της Αναστάσεως μετά την 9ην π.μ., παρέστη η Ιερά Σύνοδος.
Εν τω μεταξύ είχον μεταφερθή εις το νεκροταφείον κατά εκατοντάδας τα πτώματα των θυμάτων και είχον συρρεύσει από την πρωτεύουσαν, τον σκληρώς πληγέντα Πειραιά και τα προάστεια, παρά τας δυσχερείας των συγκοινωνιών, κατά μυριάδας εκείνοι που έσπευδον να αναζητήσουν μεταξύ των παραμορφωμένων πτωμάτων κάποιον ιδικόν των, κάποιον συγγενή, κάποιον φίλον και όσοι ησθάνοντο την ενδόμυχον ανάγκην να ευρεθούν εις την τραγικήν αυτήν γωνίαν της μαρτυρικής πόλεως, και ν’ αποχαιρετήσουν τους αθώους, που έπεσαν θύματα μιάς σκληράς όσον και απανθρώπου επιβουλής.
Αι τραγικαί σκηναί, αι οποίαι διεδραματίσθησαν είναι ανώτεραι πάσης περιγραφής. Γυναίκες, παιδία, άνδρες πάσης κοινωνικής τάξεως, ανεζήτουν εις τας μακράς σειράς των πτωμάτων με αλλόφρονα αγωνίαν τα πρόσωπα των φονευθέντων προσφιλών των, όταν δε τα εύρισκαν ερρίπτοντο επ’ αυτών και τα κατησπάζοντο με μίαν εύγλωττον εκδήλωσιν σιωπηλού πόνου ή με κραυγάς πόνου και απογνώσεως.
Ήτο κάτι το απερίγραπτον, κάτι το απόκοσμον ή πολύμορφος εικών αυτών των θλιβερών αναγνωρίσεων.
Μέχρι της μεσημβρίας είχον μεταφερθεί εις το νεκροταφείον 365 πτώματα, εκ των οποίων ενεταφιάσθησαν κατά το αυτό διάστημα 138. Την Κυβέρνησιν εξεπροσώπησαν κατά την κηδείαν μέλη ταύτης. Επίσης παρέστησαν οι δήμαρχοι Αθηνών και Πειραιώς, οι δημοτικοί σύμβουλοι και τα συμβούλια των διαφόρων οργανώσεων.
Η μεταφορά νεκρών εις το νεκροταφείον Πειραιώς και ο ενταφιασμός συνεχίσθη και το απόγευμα μέχρι της νυκτός.
Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
Οι ταφέντες μέχρι της χθες εις το νεκροταφείον Πειραιώς είναι οι ακόλουθοι:
Σ. Βούλγαρης Μ. Δημόπουλος Σ. Στρατηγόπουλος Α. Περδικάρης Κ.Ταλαβούτος Σ. Βλάχος Χ. Μητσέλης Θ. Σπηλιώτης Α. Κουφός Δ. Καραπάνος Κ. Καλονάρχης Β. Κούσκουλας Γ. Αθανασόπουλος Κούλα Μανιά Ε. Παπαϊωάννου Κ. Σαγκούνης Σ. Ταλαβούτος Α. Γεωργίου Κ. Σμιρλής Ι. Βασιλειάδης Σ. Βρυώνης Κ. Μιχαλάκης Α. Λιοσιάν Ν. Λαζαράτος Ν. Δρόσος Δ. Ρούμπης Α. Βονιόζος Α. Σεμπερόγλου Δ. Παπαγεωργίου Ε. Καρπαθάκης Μ. Ραυτοπούλου Γ. Γιαννούτσος Δ. Μουργατίδης Μ. Κλίνη Ε. Κουρμουδιά Σ. Κλίνη Σ. Κοντιζάς Γ. Κυριακίδης Μ. Κατσιβελάκη Χ. Κατσιβελάκη Α. Στεργίου Ε. Κερκούλου Ν. Μ;νογιάννης Κ. Αμπλεζάς Ε. Καμιλάτου Καμιλάτου (αβάπτ.) Α. Πιτίκα Δ. Αλιφραγκής Γ. Χατζηγεωργίου Γ. Φική Σ. Νέρος Ν. Βασιλόπουλος Α. Δασκαλάκης Δ. Καρυστινάκης Ν. Αλαμάνος Ε. Μπογοτού Γ. Γιαννόπουλος Α. Βλαβιανού Α. Βλαβιανός Α. Μανώλη Κ. Μανώλη Κ. Μανώλης Ε. Κωλέτη Β. Κωλέτης Ν. Αϊβαλιώτης Α. Μπενετάτου Α. Μπογκοτού Ε. Τζάνου Α. Μπιτσικοπούλου Α. Βίρου Μ. Μακρής Π. Μεσολογγίτης Κ. Μιχαλόπουλος Ε. Μπιτσικοπούλου Ε. Πολυμενόθεου; Γ. Μπιτσικόπουλος.
Επίσης ανεσύρθησαν εκ των ερειπίων και έτερα 55 πτώματα αγνώστων ανδρών γυναικών και παίδων τα οποία και ενεταφιάσθησαν ως άγνωστοι.
Μεταξύ των νεκρών περιλαμβάνονται και δυο αξιωματικοί της αστυνομίας Πόλεων και αρκετοί αστυφύλακες.
ΟΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΑΙ
Μέχρι της στιγμής δεν έχει εξακριβωθή ο αριθμός των θυμάτων. Οπωσδήποτε υπολογίζεται ότι οι νεκροί υπερβαίνουν τους 1000. Επίσης πλέον των 1000 είναι και οι τραυματίαι οι νοσηλευόμενοι εις τα διάφορα νοσοκομεία της πρωτευούσης και του Πειραιώς. Εξ αυτών νοσηλεύονται εις τον Ε. Σταυρόν οι ακόλουθοι:
Κασασαρίνης Μ. Δημάκος Δ. Σαχλάς Δ. Λούμης Γ. Χαλικάς Γ. Γαρμπής Π. Καραπαναγιώτης Γ. Κριτσιδήμας; Σ. Σκουτέλης Δ. Κασιώτης Δ. Ευγενόπουλος Σ. Μιχαλόπουλος Α. Κορωναίος Δ. Ταχ;ώρα Λ. Τσουνιέρη Λ. Χατζησταματίου Γ. Μπονάτος Κ. Ρωμάσκος Σ. Ναούμ Σ. Παράς Π. Γεωργιάδης Χ. Ευσταθίου Ε. Φλ;τσος Π. Χριστιανίδης Ι. Αγγελόπουλος Ι. Δόης Κ. Τείρεσης Ε. Γιαβακόπυλος Α. Κατσιλιέρης Γ. Ηλιάδης Γ. Χριστοφόρου Α. Βενιζέλος Σ. Πουλή Α. Χατζηανδέου Ε. Ποντίκας Ζ. Βιτάλης Ι. Γεωργουδάκης Κ. Καψάλη Α. Ν;κτάσης Γ. Τουμουγιάννης Σ. Ταπιάν Ν. Λάβδας Α. Παπαδόπουλος Κ. Μούσκουλας Α. Καπελούδης Π. Σορβόκος Γ. Κοσκινάκης Δ. Μαρέτος Χ. Μεταξάς Φ. Ταβουλαρέας Ι. Θωμάσης Ν. Κανελάκης Ε. Αμαζόπουλος Δ. Αρβανίτου; Μ. Κώτσου Π. Πετρόπουλος Σ. Βελόνας Ε. Ραυτόπουλος Ι. Χριστοδούλου Μ. Ταβουλάρης Σ. Χρόνου Α. Άννινος Α. Παπαδόπουλος Η. Σωτηρίου Σ. Χατζηγιάννης Χ. Φώτου Π. Μπράτσος Σ. Βουζαρίου Β. άγνωστος γυνή. άγνωστος ανήρ. Τσάπης Ν. άγνωστος ανήρ.
ΕΙΣ ΤΟ ΛΑΪΚΟΝ
Εις το Λαϊκόν Νοσοκομείον νοσηλεύονται και οι κάτωθι: Γ. Μνημονοπούλου Χωλόγκιτα Τζ. Κώτσος Κ. Νικολαΐδου Δ. Γαργαλίδου Μ. Σωτηράκη Ε. Συκέα Σ. Πολίτου Μ. Καλημέρη Δ. Κοντούλη Ι. Κοτσομήλου Σ. Μεταλλίδου Α. Σέρας Α. Χατζηαργυρίου Δ. Παπαδόπουλος Ν. Νικολάκος Α. Παπαστεργίου Α. Τσαγκαράκης Π. Κουρέας Ν. Κορδιολής Ε. Κωνσταντόπουλος Γ. Ξελάριος Γ. Καρακατσάνης Π. Καταπόδης Π. Κωνσταντάρας Μ. Καστάμης Λ. Αλιματήρης Ι. Κομνηνός Ι. Καλαφάτης Α. Καραμπασιάν Α. Ιγγλέσης Μ. Χαντούτης Δ. Κυριαζής Χ. Ροδοκάκης Α. Αναγνωστοπούλου Ε. Κωτσουλά Ε. Βλάχος Κ. Άγνωστος. Κατσαβιώτης Θ.
ΕΙΣ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟΝ ΚΡΑΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ
Εις το Γενικόν κρατικόν νοσοκομείον μετεφέρθησαν οι: Π. Λαμπράκης. Κ. Πεφάνης. Νάκος Κ. Αναγνωστόπυλος Ε. Καραπαντελής Σ. Λάμπρου Σ. Σκουλίδης Κ. Χατζότογλου Ν. Καρράς Α. Αλεξανδρόπουλος Σ. Ευαγγελάτος Ε. Καλογεροπούλου Χ. Μπουκουβάλα Α. Λαρίου Κ. Γεωργιάδου Μ. Μαραγκού Ο. Παπαϊωάννου Π. Παυλίδου Ν. Γαλάτης Ι. Ασλανίδης Π. Τσαπατσάρης Σ. Παπασταματίου (απεβίωσε) άγνωστος παις (απεβίωσε).
ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΝ
Εις τον Ευαγγελισμόν μετεφέρθησαν οι κάτωθι τραυματίαι:
Μαρτάκος Ι. Μαστραντώνη Μ. Καστάνης Γ. Νικολάση; Κ. Κιουρσόγλου Β. Μαυρόπουλος Λ. Παπαμάρκου Σ. Ατσιδάτου Δ. Παναγιωτοπούλου Α. Αναστασοπούλου Μ. Σαββδάκης Ε. Παπαχρονόπουλος Π. Λαχανάκης Ι. (απεβίωσε) Γεωργόπουλος Ν. Παχυδάκης Μ. Κουσοβίτου Κ. Ζεϊμπέκης Κ. Μπολμίτης; Ε. Παπανικολάου Ζ. Γεωργιάδης Κ. Κούτρας Κ. Λεπίδας Α. Μαρούφι Λ. Αλατσατιανού Μ. Δημακοπούλου Ε. Λεμπές Ν. Γαλανάκης Β. Τερανόβα Ε. Πετρουτσάτης Κ. Γιακουμάκη Μ. Δημητράς Ε. Λεκάκη Ε. Φλωροπούλου Α. Γρανά Α. Παρίση Ζ. Στεργίου Σ. Στράγκα Δ. Μαλονίκη Χρυσή. Ζαλάκος Γ. Νικολαΐδης Π. Καστανόπουλος Ε. Αλεποχωρίτης Ι. Κοψιδάς Γ. Ρήγα Μ. Μπουγιαννάκης Η. Μποτονάκης Α. Παπαδόπουλος Ε. Ροδοκάλη Α. Φραντζεσκάκη Α. Ραΐση Ε. Δήμου Α. Κατσαντώνης Ν. Βασιώτης Π. Τριπολιτσιώτης Γ. Φιλιππαίος Β. Οικονόμου Μ. Φιλιππής Π. Πορίχης Μ. Κίναμης Γ. Γκούμας Α. Ναούμ Ν. (απεβίωσε) Δημητρακόπουλος Ι. (απεβίωσε).
ΕΙΣ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΑΘΗΝΩΝ
Αφ’ ετέρου εις το Δημοτικόν νοσοκομείον της Πρωτευούσης μετεφέρθησαν οι κάτωθι τραυματίαι:
Α. Παληός. (απεβίωσε). Ι. Βάχνας Β. Αβδής. Μ. Πατακιάς Γ. Παγνώβλος Γ. Καλιάκης Ι. Χαραλαμπίδης Χ. Τζανέτας Β. Καλφάκογλου Α. Φατσέας Α. Ζάχαρη Νιόβη Θηβεοπούλου Β. Μακεδών Δ. Μέξης Γ. Καλφάκογλου Κ. Παπαρίδης Δ. Σαμπατάκης. Δ. Φαλιρής; Ι. Μοσχούτης Μ. Παπανικολάου Α. Κοτζαμάνη Δ. Ψαμίτης; και Δ. Μάντζαρης.
Εις την Πολυκλινικήν μετεφέρθησαν οι κάτωθι τραυματίαι:
Γ. Παραδείσου Ε. Παγούνης Β. Παχής Γ. Ηλιάδης Θ. Χατζηδημητρίου Π. Μητράκης και Ι. Γελαδάκης.
Εκτός των ανωτέρω πολλοί άλλοι τραυματισθέντες έχουν μεταφερθεί εις διαφόρους ιδιωτικάς κλινικάς.
Η ΣΤΕΓΑΣΙΣ ΤΩΝ ΒΟΜΒΟΠΛΗΚΤΩΝ
Η Διεύθυνσις της αστυνομίας κατέβαλεν εξαιρετικάς προσπαθείας δια την εξεύρεσιν στέγης δια τους βομβοπλήκτους. Ούτω εις τα γραφεία της επί της διασταυρώσεως των οδών Σωκράτους και Σατωβριάνδου συνεστήθη ειδική υπηρεσία στεγάσεως με επικεφαλής τον υποδιευθυντήν της αστυνομίας κ. Τσαγκλήν η οποία μεριμνά δια την στέγασιν των εκ της γείτονος προσφύγων εις ξενοδοχεία εκκλησίας σχολικά κτίρια και ιδιωτικάς οικίας τω Αθηνών.
Εις την εν λόγω υπηρεσίαν η οποία λειτουργεί όλας τας ώρας δέον να καταφύγουν οι βομβόπληκτοι τόσον δια την στέγασιν όσον και δια πάσαν πληροφορίαν σχέσιν έχουσαν με την εν γένει τακτοποίησίν των.
Αι αστυνομικαί αρχαί έλαβον αυστηρά μέτρα δια την περιφρούρησιν των εγκαταλειφθεισών περιουσιών των καταφυγόντων εις Αθήνας και αλλαχού βομβοπλήκτων.
Εξ άλλου ως ανεκοίνωσεν ο κ. Δήμαρχος Αθηναίων εις όλους τους πραγματικώς βομβοπλήκτους Πειραιώς οίτινες στεγάζονται υπό του Δήμου και της αστυνομίας εις ωρισμένας κενάς οικίας της Παντείου Σχολής κλπ εξησφαλίσθη η παροχή ύδατος και εγκρίσει του Ερ. Σταυρού ζεστής τροφής και πάσα άλλη δυνατή περίθαλψις.
ΚΑΙ ΤΟ Ι.Κ.Α.
Το συμβούλιον του Ι.Κ.Α. συνεδριάσαν εκτάκτως απεφάσισεν όπως α΄ χορηγηθή περίθαλψις εις όλους τους ησφαλισμένους και μη Πειραιώς καθώς και φάρμακα β΄ οργανώση ειδικά ιατρεία εξ ιατρών τα οποία κατά πάσαν ώραν θα είναι εις την διάθεσιν των βομβοπλήκτων γ΄ ωργάνωσε την κατ’ οίκον περίθαλψιν άνευ διατυπώσεων και ανέλαβε πάσαν ευθύνην δια την χορήγησιν περιθάλψεως και φαρμάκων εχορήγησε δε δύο 15θήμερα προς ενίσχυσιν των υπαλλήλων ΙΚΑ Πειραιώς και προσπαθεί να επεκτείνη το μέτρον και δια τους λοιπούς ησφαλισμένους. Επί τόπου κατήλθεν επιτροπή αποτελουμένη εκ συμβούλων και του κ. Ορφανού προέδρου του Αν. Υγειονομικού Συμβουλίου ΙΚΑ και του Γενικού διευθυντού κ. Αγαλόπουλου ίνα αντιληφθή ιδίοις όμμασι την κατάστασιν.
Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
Πολυάριθμοι είναι αι εκδηλώσεις αλληλεγγύης των ιδιωτών και των διαφόρων σωματείων υπέρ των θυμάτων του βομβαρδισμού. Εκτός των άλλων οι μικροπωληταί της Στοάς Βαρβακείου ενήργησαν μεταξύ των έρανον υπέρ των βομβοπλήκτων Πειραιώς ο οποίος μέχρι της 10ης πρωινής είχεν αποδώσει το ποσόν του ενός εκατομμυρίου δρχ. Ο έρανος συνεχίζεται και πιστεύεται ότι θα αποδώση σεβαστόν ποσόν.
Αφ’ ετέρου ο Παναθηναϊκός κατόπιν αποφάσεως του Συμβουλίου το μερίδιον των μικτών εισπράξεων του αγώνος της Κυριακής ως και το ποσοστόν γηπέδου θα διαθέση υπέρ των βομβοπλήκτων Πειραιώς. Ομοίως κατά την διάρκειαν του αγώνος ειδική επιτροπή του Συλλόγου μετ’ αστυνομικών θα διενεργήση έρανον μεταξύ των θεατών.
Εξ άλλου ο Σύνδεσμος ιδιοκτητών αυτοκινήτων ταξί εξέδωκε την κάτωθι ανακοίνωσιν προς τα μέλη του:
«Γνωστή είναι η τελευταία συμφορά ήτις τόσον σκληρώς έπληξε την γείτονα του Πειραιώς πόλιν. Πλήθη βομβοπλήκτων παραμένουν άνευ στέγης και άνευ των απολύτως αναγκαίων χρειωδών. Στη συμφορά αυτή των Ελλήνων συμπατριωτών μας σας καλούμεν αρωγούς και ζητούμεν να φανήτε άνθρωποι και Έλληνες εξυπηρετούντες όταν και όπου δύνασθε τους ατυχείς αυτούς έστω και με ζημίαν των συμφερόντων σας».
ΟΙ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΟΙ
Ο Α΄ Γραμματεύς της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος ανακοινοί ότι όλα τα εργατικά στελέχη των εργατοϋπαλληλικών οργανώσεων της δυνάμεως του ΕΕΚΠ και οι βομβόπληκτοι εργάται και υπάλληλοι οφείλουν όπως παρουσιασθώσιν εις την Ε. Συνομοσπονδίαν Εργατών Ελλάδος Πατησίων 69 Αθήναςκαι ζητήσουν παρ’ αυτού δια των εκπροσώπων των οργανώσεών των την στέγασιν των οικογενειών των.
ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΕΡΥΘΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Ο Πρόεδρος του Ελλ. Ερυθρού Σταυρού κ. Γεώργιος Δ. Ράλλης συνοδευόμενος υπό μελών του Διοικητικού αυτού Συμβουλίου κατήλθε χθες Πέμπτην δια δευτέραν φοράν εις τας πληγείσας συνοικίας του Πειραιώς επισκεφθείς άμα τα Νοσοκομεία αυτού ίνα λάβη άμεσον αντίληψιν των αναγκών των παθόντων προς λήψιν των ενδεικνυομένων μέτρων.
Εν συνεχεία προς τας σχετικάς προσπαθείας του Ε. Ε. Σταυρού κατόπιν εισηγήσεως του προέδρου αυτού απεφασίσθη η παροχή τροφής εκ των υπό του Ελληνικού Ε. Σταυρού ενισχυομένων συσσιτίων των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εις τους προχείρως ξενιζομένους εκ Πειραιώς πρόσφυγας εις τε το Πανεπιστήμιον και Πολυτεχνείον.
Πλην τούτων εις τον Σταθμόν Α΄ Βοηθειών ωργανώθη δια την παροχήν επειγούσης περιθάλψεως νοσοκομειακόν τμήμα και λαμβάνεται πρόνοια προς αύξησιν της δυναμικότητος ταύτης.
ΤΟ ΣΤΟΡΓΙΚΟΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
Η Κυβέρνησις παρακολουθήσασα το δράμα του πληθυσμού του Πειραιώς με όλην την συγκίνησιν, που εδοκίμασεν η ελληνική ψυχή, από το πρωτάκουστον γεγονός του προμελετημένου και ανάνδρου αγγλοαμερικανικού βομβαρδισμού, επέδειξε δια σειράς μέτρων, ληφθέντων επειγόντως από της πρώτης στιγμής της από αέρος θεομηνίας, την πατρικήν της στοργήν δια τας χιλιάδας των πληγέντων συμπολιτών του επινείου.
Εν τη εκδηλώσει του τοιούτου κυβερνητικού ενδιαφέροντος και ιδιαιτέρως της στοργικής αντιλήψεως, ην έσχεν ο κ. Πρωθυπουργός υπέρ των πολυαρίθμων θυμάτων, ο γενικός διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου κ. Δημ. Ι. Ράλλης μετέβη εξ ονόματος του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως την επομένην του βομβαρδισμού (προχθές) και την μεθεπομένην (χθες) εις την σκληρώς δοκιμασθείσαν περιοχήν του Πειραιώς και έλαβε πλήρη ιδέαν της γενομένης καταστροφής τόσον εις ανθρωπίνας υπάρξεις, όσον και εις οικήματα και άλλα δημοσίας ωφελείας ιδρύματα.
Ο κ. Δημ. Ι. Ράλλης, κατά τας δυο αυτάς ημέρας έδωκεν επιτοπίως οδηγίας δια την σύντονον εκταφήν των κατεχωσμένων Πειραιωτών, επιστατήσας δια τον ταχύν καταρτισμόν των σχετικών συνεργείων, διά σειράς δε άλλων μέτρων και οδηγιών, συνετέλεσεν, ώστε να καταστή δυνατή άνευ βραδύτητος η μεταφορά και περίθαλψις των κατά εκατοντάδας αριθμουμένων τραυματιών.
Επίσης ο κ. Δημ. Ι. Ράλλης κατελθών χθες εις Πειραιά παρηκολούθησεν ως εκπρόσωπος του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως την κηδείαν και ταφήν των ανασυρθέντων εκ των ερειπίων νεκρών Πειραιωτών.
ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
Εν συνεχεία των μέτρων, άτινα έλαβε το Υπουργείον Εθνικής Προνοίας, μετά τον βομβαρδισμόν του Πειραιώς και δια να καταστή δυνατή η άμεσος νοσοκομειακή βοήθεια, εις τυχόν νέα θύματα εκ βομβαρδισμών, το μέγιστον μέρος των εν τοις νοσοκομείοις περιθαλπομένων τραυματιών μετεφέρθη εις τα εν Αθήναις τοιαύτα.
Επίσης λαμβάνεται πρόνοια περί αναπτύξεως νέου νοσοκομείου εν Αθήναις, το οποίον να παραμένη ως εφεδρικόν δια την περίθαλψιν ικανού αριθμού θυμάτων βομβαρδισμού εν περιπτώσει καθ’ ην τα άρτι λειτουργούντα νοσοκομεία δεν επαρκέσουν προς τον σκοπόν αυτόν. Δέον να σημειωθή ότι εις το Γενικόν Κρατικόν νοσοκομείον Πειραιώς είχε ληφθή πρόνοια προ του πολέμου ώστε αι εγκαταστάσεις αυτού να είναι προφυλαγμέναι εκ των βομβαρδισμών.
Επίσης όλη η δύναμις των νοσοκομειακών κι άλλων αυτοκινήτων του υπουργείου Εθνικής Προνοίας, τα οποία, ως γνωστόν, είναι ωργανωμένα συστηματικώς διετέθη δια την μεταφοράν τραυματιών και γενικώς δια την εξυπηρέτησιν των βομβοπλήκτων. Ούτω επί τη βάσει σχεδίου κατέστη δυνατόν να γίνη πλήρης συντονισμός όλων των υγειονομικών υπηρεσιών μεταφορών.
Τέλος το υπουργείον Εθνικής Προνοίας εμερίμνησε και μεριμνά δια την συγκέντρωσιν των απροστατεύτων παιδιών του Πειραιώς και την εγκατάστασίν των εις Αθήνας.
Ήδη μετεφέρθη το Ζάννειον Ορφανοτροφείον εις Εκάλην. Επίσης μεριμνά δια την οργάνωσιν εν Αθήναις συσσιτίου προς παροχήν τροφής εις απόρους βομβοπλήκτους.
ΤΑ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
Την πρωΐαν της χθες Τετάρτης κατήλθον εις τον Πειραιά ο υφυπουργός Επισιτισμού κ. Γ. Πειρουνάκης, προς εξέτασιν και επιτοπίαν ρύθμισιν των επισιτιστικών ζητημάτων, άτινα προέκυψαν εκ του βομβαρδισμού της γείτονος.
Προήλθεν εις συνεννοήσεις μετά του αντιπροσώπου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού κ. Καμ, δια την κανονικήν λειτουργίαν των αλευρομύλων εις τας Αθήνας, Πειραιά και προάστεια, ίνα μη διακοπή ο κανονικός ρυθμός της αρτοδοτήσεως του πληθυσμού, ως και των μετακινηθέντων τοιούτων.
Ακολούθως επεσκέφθη την οπωραγοράν και εξέδωκε σχετικάς διαταγάς δια την επαναλειτουργίαν της, ως και την κεντρικήν κρεαταγοράν και ιχθυαγοράν.
Συνεσκέφθη μετά του δημάρχου Πειραιώς κ. Τσιάκου και του αστυνομικού διευθυντού κ. Καζάκου και εδόθησαν σχετικαί εντολαί δια την λειτουργίαν πρατηρίων λαχανικών, όπου παρίσταται ανάγκη, εφοδιαζομένων εν ανάγκη και εξ Αθηνών.
Προς άμεσον δ’ επίλυσιν των αναφυομένων επισιτιστικών ζητημάτων και μέχρις αποκαταστάσεως της τηλεφωνικής επικοινωνίας μετά της γείτονος εγκατέστησε τον επιθεωρητήν του υπουργείου κ. Κατσούλην όστις κατόπιν συνεννοήσεων μετά των αρχών της πόλεως Πειραιώς προβαίνει εις την άμεσον ρύθμισιν των προκυπτόντων επισιτιστικών ζητημάτων.
Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ
Εις το νεκροταφείον του Πειραιώς εγένετο χθες προ και μετά μεσημβρίας η κηδεία των θυμάτων του βομβαρδισμού. Λόγω ασθενείας του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών, της νεκρωσίμου ακολουθίας, η οποία εψάλη εις τον ναόν της Αναστάσεως μετά την 9ην π.μ., παρέστη η Ιερά Σύνοδος.
Εν τω μεταξύ είχον μεταφερθή εις το νεκροταφείον κατά εκατοντάδας τα πτώματα των θυμάτων και είχον συρρεύσει από την πρωτεύουσαν, τον σκληρώς πληγέντα Πειραιά και τα προάστεια, παρά τας δυσχερείας των συγκοινωνιών, κατά μυριάδας εκείνοι που έσπευδον να αναζητήσουν μεταξύ των παραμορφωμένων πτωμάτων κάποιον ιδικόν των, κάποιον συγγενή, κάποιον φίλον και όσοι ησθάνοντο την ενδόμυχον ανάγκην να ευρεθούν εις την τραγικήν αυτήν γωνίαν της μαρτυρικής πόλεως, και ν’ αποχαιρετήσουν τους αθώους, που έπεσαν θύματα μιάς σκληράς όσον και απανθρώπου επιβουλής.
Αι τραγικαί σκηναί, αι οποίαι διεδραματίσθησαν είναι ανώτεραι πάσης περιγραφής. Γυναίκες, παιδία, άνδρες πάσης κοινωνικής τάξεως, ανεζήτουν εις τας μακράς σειράς των πτωμάτων με αλλόφρονα αγωνίαν τα πρόσωπα των φονευθέντων προσφιλών των, όταν δε τα εύρισκαν ερρίπτοντο επ’ αυτών και τα κατησπάζοντο με μίαν εύγλωττον εκδήλωσιν σιωπηλού πόνου ή με κραυγάς πόνου και απογνώσεως.
Ήτο κάτι το απερίγραπτον, κάτι το απόκοσμον ή πολύμορφος εικών αυτών των θλιβερών αναγνωρίσεων.
Μέχρι της μεσημβρίας είχον μεταφερθεί εις το νεκροταφείον 365 πτώματα, εκ των οποίων ενεταφιάσθησαν κατά το αυτό διάστημα 138. Την Κυβέρνησιν εξεπροσώπησαν κατά την κηδείαν μέλη ταύτης. Επίσης παρέστησαν οι δήμαρχοι Αθηνών και Πειραιώς, οι δημοτικοί σύμβουλοι και τα συμβούλια των διαφόρων οργανώσεων.
Η μεταφορά νεκρών εις το νεκροταφείον Πειραιώς και ο ενταφιασμός συνεχίσθη και το απόγευμα μέχρι της νυκτός.
Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
Οι ταφέντες μέχρι της χθες εις το νεκροταφείον Πειραιώς είναι οι ακόλουθοι:
Σ. Βούλγαρης Μ. Δημόπουλος Σ. Στρατηγόπουλος Α. Περδικάρης Κ.Ταλαβούτος Σ. Βλάχος Χ. Μητσέλης Θ. Σπηλιώτης Α. Κουφός Δ. Καραπάνος Κ. Καλονάρχης Β. Κούσκουλας Γ. Αθανασόπουλος Κούλα Μανιά Ε. Παπαϊωάννου Κ. Σαγκούνης Σ. Ταλαβούτος Α. Γεωργίου Κ. Σμιρλής Ι. Βασιλειάδης Σ. Βρυώνης Κ. Μιχαλάκης Α. Λιοσιάν Ν. Λαζαράτος Ν. Δρόσος Δ. Ρούμπης Α. Βονιόζος Α. Σεμπερόγλου Δ. Παπαγεωργίου Ε. Καρπαθάκης Μ. Ραυτοπούλου Γ. Γιαννούτσος Δ. Μουργατίδης Μ. Κλίνη Ε. Κουρμουδιά Σ. Κλίνη Σ. Κοντιζάς Γ. Κυριακίδης Μ. Κατσιβελάκη Χ. Κατσιβελάκη Α. Στεργίου Ε. Κερκούλου Ν. Μ;νογιάννης Κ. Αμπλεζάς Ε. Καμιλάτου Καμιλάτου (αβάπτ.) Α. Πιτίκα Δ. Αλιφραγκής Γ. Χατζηγεωργίου Γ. Φική Σ. Νέρος Ν. Βασιλόπουλος Α. Δασκαλάκης Δ. Καρυστινάκης Ν. Αλαμάνος Ε. Μπογοτού Γ. Γιαννόπουλος Α. Βλαβιανού Α. Βλαβιανός Α. Μανώλη Κ. Μανώλη Κ. Μανώλης Ε. Κωλέτη Β. Κωλέτης Ν. Αϊβαλιώτης Α. Μπενετάτου Α. Μπογκοτού Ε. Τζάνου Α. Μπιτσικοπούλου Α. Βίρου Μ. Μακρής Π. Μεσολογγίτης Κ. Μιχαλόπουλος Ε. Μπιτσικοπούλου Ε. Πολυμενόθεου; Γ. Μπιτσικόπουλος.
Επίσης ανεσύρθησαν εκ των ερειπίων και έτερα 55 πτώματα αγνώστων ανδρών γυναικών και παίδων τα οποία και ενεταφιάσθησαν ως άγνωστοι.
Μεταξύ των νεκρών περιλαμβάνονται και δυο αξιωματικοί της αστυνομίας Πόλεων και αρκετοί αστυφύλακες.
ΟΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΑΙ
Μέχρι της στιγμής δεν έχει εξακριβωθή ο αριθμός των θυμάτων. Οπωσδήποτε υπολογίζεται ότι οι νεκροί υπερβαίνουν τους 1000. Επίσης πλέον των 1000 είναι και οι τραυματίαι οι νοσηλευόμενοι εις τα διάφορα νοσοκομεία της πρωτευούσης και του Πειραιώς. Εξ αυτών νοσηλεύονται εις τον Ε. Σταυρόν οι ακόλουθοι:
Κασασαρίνης Μ. Δημάκος Δ. Σαχλάς Δ. Λούμης Γ. Χαλικάς Γ. Γαρμπής Π. Καραπαναγιώτης Γ. Κριτσιδήμας; Σ. Σκουτέλης Δ. Κασιώτης Δ. Ευγενόπουλος Σ. Μιχαλόπουλος Α. Κορωναίος Δ. Ταχ;ώρα Λ. Τσουνιέρη Λ. Χατζησταματίου Γ. Μπονάτος Κ. Ρωμάσκος Σ. Ναούμ Σ. Παράς Π. Γεωργιάδης Χ. Ευσταθίου Ε. Φλ;τσος Π. Χριστιανίδης Ι. Αγγελόπουλος Ι. Δόης Κ. Τείρεσης Ε. Γιαβακόπυλος Α. Κατσιλιέρης Γ. Ηλιάδης Γ. Χριστοφόρου Α. Βενιζέλος Σ. Πουλή Α. Χατζηανδέου Ε. Ποντίκας Ζ. Βιτάλης Ι. Γεωργουδάκης Κ. Καψάλη Α. Ν;κτάσης Γ. Τουμουγιάννης Σ. Ταπιάν Ν. Λάβδας Α. Παπαδόπουλος Κ. Μούσκουλας Α. Καπελούδης Π. Σορβόκος Γ. Κοσκινάκης Δ. Μαρέτος Χ. Μεταξάς Φ. Ταβουλαρέας Ι. Θωμάσης Ν. Κανελάκης Ε. Αμαζόπουλος Δ. Αρβανίτου; Μ. Κώτσου Π. Πετρόπουλος Σ. Βελόνας Ε. Ραυτόπουλος Ι. Χριστοδούλου Μ. Ταβουλάρης Σ. Χρόνου Α. Άννινος Α. Παπαδόπουλος Η. Σωτηρίου Σ. Χατζηγιάννης Χ. Φώτου Π. Μπράτσος Σ. Βουζαρίου Β. άγνωστος γυνή. άγνωστος ανήρ. Τσάπης Ν. άγνωστος ανήρ.
ΕΙΣ ΤΟ ΛΑΪΚΟΝ
Εις το Λαϊκόν Νοσοκομείον νοσηλεύονται και οι κάτωθι: Γ. Μνημονοπούλου Χωλόγκιτα Τζ. Κώτσος Κ. Νικολαΐδου Δ. Γαργαλίδου Μ. Σωτηράκη Ε. Συκέα Σ. Πολίτου Μ. Καλημέρη Δ. Κοντούλη Ι. Κοτσομήλου Σ. Μεταλλίδου Α. Σέρας Α. Χατζηαργυρίου Δ. Παπαδόπουλος Ν. Νικολάκος Α. Παπαστεργίου Α. Τσαγκαράκης Π. Κουρέας Ν. Κορδιολής Ε. Κωνσταντόπουλος Γ. Ξελάριος Γ. Καρακατσάνης Π. Καταπόδης Π. Κωνσταντάρας Μ. Καστάμης Λ. Αλιματήρης Ι. Κομνηνός Ι. Καλαφάτης Α. Καραμπασιάν Α. Ιγγλέσης Μ. Χαντούτης Δ. Κυριαζής Χ. Ροδοκάκης Α. Αναγνωστοπούλου Ε. Κωτσουλά Ε. Βλάχος Κ. Άγνωστος. Κατσαβιώτης Θ.
ΕΙΣ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟΝ ΚΡΑΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ
Εις το Γενικόν κρατικόν νοσοκομείον μετεφέρθησαν οι: Π. Λαμπράκης. Κ. Πεφάνης. Νάκος Κ. Αναγνωστόπυλος Ε. Καραπαντελής Σ. Λάμπρου Σ. Σκουλίδης Κ. Χατζότογλου Ν. Καρράς Α. Αλεξανδρόπουλος Σ. Ευαγγελάτος Ε. Καλογεροπούλου Χ. Μπουκουβάλα Α. Λαρίου Κ. Γεωργιάδου Μ. Μαραγκού Ο. Παπαϊωάννου Π. Παυλίδου Ν. Γαλάτης Ι. Ασλανίδης Π. Τσαπατσάρης Σ. Παπασταματίου (απεβίωσε) άγνωστος παις (απεβίωσε).
ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΝ
Εις τον Ευαγγελισμόν μετεφέρθησαν οι κάτωθι τραυματίαι:
Μαρτάκος Ι. Μαστραντώνη Μ. Καστάνης Γ. Νικολάση; Κ. Κιουρσόγλου Β. Μαυρόπουλος Λ. Παπαμάρκου Σ. Ατσιδάτου Δ. Παναγιωτοπούλου Α. Αναστασοπούλου Μ. Σαββδάκης Ε. Παπαχρονόπουλος Π. Λαχανάκης Ι. (απεβίωσε) Γεωργόπουλος Ν. Παχυδάκης Μ. Κουσοβίτου Κ. Ζεϊμπέκης Κ. Μπολμίτης; Ε. Παπανικολάου Ζ. Γεωργιάδης Κ. Κούτρας Κ. Λεπίδας Α. Μαρούφι Λ. Αλατσατιανού Μ. Δημακοπούλου Ε. Λεμπές Ν. Γαλανάκης Β. Τερανόβα Ε. Πετρουτσάτης Κ. Γιακουμάκη Μ. Δημητράς Ε. Λεκάκη Ε. Φλωροπούλου Α. Γρανά Α. Παρίση Ζ. Στεργίου Σ. Στράγκα Δ. Μαλονίκη Χρυσή. Ζαλάκος Γ. Νικολαΐδης Π. Καστανόπουλος Ε. Αλεποχωρίτης Ι. Κοψιδάς Γ. Ρήγα Μ. Μπουγιαννάκης Η. Μποτονάκης Α. Παπαδόπουλος Ε. Ροδοκάλη Α. Φραντζεσκάκη Α. Ραΐση Ε. Δήμου Α. Κατσαντώνης Ν. Βασιώτης Π. Τριπολιτσιώτης Γ. Φιλιππαίος Β. Οικονόμου Μ. Φιλιππής Π. Πορίχης Μ. Κίναμης Γ. Γκούμας Α. Ναούμ Ν. (απεβίωσε) Δημητρακόπουλος Ι. (απεβίωσε).
ΕΙΣ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΑΘΗΝΩΝ
Αφ’ ετέρου εις το Δημοτικόν νοσοκομείον της Πρωτευούσης μετεφέρθησαν οι κάτωθι τραυματίαι:
Α. Παληός. (απεβίωσε). Ι. Βάχνας Β. Αβδής. Μ. Πατακιάς Γ. Παγνώβλος Γ. Καλιάκης Ι. Χαραλαμπίδης Χ. Τζανέτας Β. Καλφάκογλου Α. Φατσέας Α. Ζάχαρη Νιόβη Θηβεοπούλου Β. Μακεδών Δ. Μέξης Γ. Καλφάκογλου Κ. Παπαρίδης Δ. Σαμπατάκης. Δ. Φαλιρής; Ι. Μοσχούτης Μ. Παπανικολάου Α. Κοτζαμάνη Δ. Ψαμίτης; και Δ. Μάντζαρης.
Εις την Πολυκλινικήν μετεφέρθησαν οι κάτωθι τραυματίαι:
Γ. Παραδείσου Ε. Παγούνης Β. Παχής Γ. Ηλιάδης Θ. Χατζηδημητρίου Π. Μητράκης και Ι. Γελαδάκης.
Εκτός των ανωτέρω πολλοί άλλοι τραυματισθέντες έχουν μεταφερθεί εις διαφόρους ιδιωτικάς κλινικάς.
Η ΣΤΕΓΑΣΙΣ ΤΩΝ ΒΟΜΒΟΠΛΗΚΤΩΝ
Η Διεύθυνσις της αστυνομίας κατέβαλεν εξαιρετικάς προσπαθείας δια την εξεύρεσιν στέγης δια τους βομβοπλήκτους. Ούτω εις τα γραφεία της επί της διασταυρώσεως των οδών Σωκράτους και Σατωβριάνδου συνεστήθη ειδική υπηρεσία στεγάσεως με επικεφαλής τον υποδιευθυντήν της αστυνομίας κ. Τσαγκλήν η οποία μεριμνά δια την στέγασιν των εκ της γείτονος προσφύγων εις ξενοδοχεία εκκλησίας σχολικά κτίρια και ιδιωτικάς οικίας τω Αθηνών.
Εις την εν λόγω υπηρεσίαν η οποία λειτουργεί όλας τας ώρας δέον να καταφύγουν οι βομβόπληκτοι τόσον δια την στέγασιν όσον και δια πάσαν πληροφορίαν σχέσιν έχουσαν με την εν γένει τακτοποίησίν των.
Αι αστυνομικαί αρχαί έλαβον αυστηρά μέτρα δια την περιφρούρησιν των εγκαταλειφθεισών περιουσιών των καταφυγόντων εις Αθήνας και αλλαχού βομβοπλήκτων.
Εξ άλλου ως ανεκοίνωσεν ο κ. Δήμαρχος Αθηναίων εις όλους τους πραγματικώς βομβοπλήκτους Πειραιώς οίτινες στεγάζονται υπό του Δήμου και της αστυνομίας εις ωρισμένας κενάς οικίας της Παντείου Σχολής κλπ εξησφαλίσθη η παροχή ύδατος και εγκρίσει του Ερ. Σταυρού ζεστής τροφής και πάσα άλλη δυνατή περίθαλψις.
ΚΑΙ ΤΟ Ι.Κ.Α.
Το συμβούλιον του Ι.Κ.Α. συνεδριάσαν εκτάκτως απεφάσισεν όπως α΄ χορηγηθή περίθαλψις εις όλους τους ησφαλισμένους και μη Πειραιώς καθώς και φάρμακα β΄ οργανώση ειδικά ιατρεία εξ ιατρών τα οποία κατά πάσαν ώραν θα είναι εις την διάθεσιν των βομβοπλήκτων γ΄ ωργάνωσε την κατ’ οίκον περίθαλψιν άνευ διατυπώσεων και ανέλαβε πάσαν ευθύνην δια την χορήγησιν περιθάλψεως και φαρμάκων εχορήγησε δε δύο 15θήμερα προς ενίσχυσιν των υπαλλήλων ΙΚΑ Πειραιώς και προσπαθεί να επεκτείνη το μέτρον και δια τους λοιπούς ησφαλισμένους. Επί τόπου κατήλθεν επιτροπή αποτελουμένη εκ συμβούλων και του κ. Ορφανού προέδρου του Αν. Υγειονομικού Συμβουλίου ΙΚΑ και του Γενικού διευθυντού κ. Αγαλόπουλου ίνα αντιληφθή ιδίοις όμμασι την κατάστασιν.
Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
Πολυάριθμοι είναι αι εκδηλώσεις αλληλεγγύης των ιδιωτών και των διαφόρων σωματείων υπέρ των θυμάτων του βομβαρδισμού. Εκτός των άλλων οι μικροπωληταί της Στοάς Βαρβακείου ενήργησαν μεταξύ των έρανον υπέρ των βομβοπλήκτων Πειραιώς ο οποίος μέχρι της 10ης πρωινής είχεν αποδώσει το ποσόν του ενός εκατομμυρίου δρχ. Ο έρανος συνεχίζεται και πιστεύεται ότι θα αποδώση σεβαστόν ποσόν.
Αφ’ ετέρου ο Παναθηναϊκός κατόπιν αποφάσεως του Συμβουλίου το μερίδιον των μικτών εισπράξεων του αγώνος της Κυριακής ως και το ποσοστόν γηπέδου θα διαθέση υπέρ των βομβοπλήκτων Πειραιώς. Ομοίως κατά την διάρκειαν του αγώνος ειδική επιτροπή του Συλλόγου μετ’ αστυνομικών θα διενεργήση έρανον μεταξύ των θεατών.
Εξ άλλου ο Σύνδεσμος ιδιοκτητών αυτοκινήτων ταξί εξέδωκε την κάτωθι ανακοίνωσιν προς τα μέλη του:
«Γνωστή είναι η τελευταία συμφορά ήτις τόσον σκληρώς έπληξε την γείτονα του Πειραιώς πόλιν. Πλήθη βομβοπλήκτων παραμένουν άνευ στέγης και άνευ των απολύτως αναγκαίων χρειωδών. Στη συμφορά αυτή των Ελλήνων συμπατριωτών μας σας καλούμεν αρωγούς και ζητούμεν να φανήτε άνθρωποι και Έλληνες εξυπηρετούντες όταν και όπου δύνασθε τους ατυχείς αυτούς έστω και με ζημίαν των συμφερόντων σας».
ΟΙ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΟΙ
Ο Α΄ Γραμματεύς της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος ανακοινοί ότι όλα τα εργατικά στελέχη των εργατοϋπαλληλικών οργανώσεων της δυνάμεως του ΕΕΚΠ και οι βομβόπληκτοι εργάται και υπάλληλοι οφείλουν όπως παρουσιασθώσιν εις την Ε. Συνομοσπονδίαν Εργατών Ελλάδος Πατησίων 69 Αθήναςκαι ζητήσουν παρ’ αυτού δια των εκπροσώπων των οργανώσεών των την στέγασιν των οικογενειών των.
ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΕΡΥΘΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Ο Πρόεδρος του Ελλ. Ερυθρού Σταυρού κ. Γεώργιος Δ. Ράλλης συνοδευόμενος υπό μελών του Διοικητικού αυτού Συμβουλίου κατήλθε χθες Πέμπτην δια δευτέραν φοράν εις τας πληγείσας συνοικίας του Πειραιώς επισκεφθείς άμα τα Νοσοκομεία αυτού ίνα λάβη άμεσον αντίληψιν των αναγκών των παθόντων προς λήψιν των ενδεικνυομένων μέτρων.
Εν συνεχεία προς τας σχετικάς προσπαθείας του Ε. Ε. Σταυρού κατόπιν εισηγήσεως του προέδρου αυτού απεφασίσθη η παροχή τροφής εκ των υπό του Ελληνικού Ε. Σταυρού ενισχυομένων συσσιτίων των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εις τους προχείρως ξενιζομένους εκ Πειραιώς πρόσφυγας εις τε το Πανεπιστήμιον και Πολυτεχνείον.
Πλην τούτων εις τον Σταθμόν Α΄ Βοηθειών ωργανώθη δια την παροχήν επειγούσης περιθάλψεως νοσοκομειακόν τμήμα και λαμβάνεται πρόνοια προς αύξησιν της δυναμικότητος ταύτης.
Λουόμενες στο Φάληρο.
Πίσω κρύβεται για να φωτογραφηθεί κι ένας μικρός. Κομμένη φωτογραφία στην πάνω
πλευρά της. Η πρόταση είναι ελλιπής. ″22/7/42 Φαληρα[;] Στην αγαπημ[ένη μας]
θεία Ιωάννα Ρένα και [;]″. Ύψος κομμένου τμήματος 5,5 εκατοστά. Πλάτος 6,5
εκατοστά με τα λευκά περιθώρια.
-ΔΩΡΕΑ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΥ ΔΙΑ ΤΗΝ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΗΝ
Ο Γερμανός επιτετραμμένος δρ φον Γκρέβενιτς απηύθυνε την κάτωθι επιστολήν προς τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως:
Κύριε Πρόεδρε,
Προς ανακούφισιν της δυστυχίας συνεπεία της απαισίας επιδρομής των Αγγλοαμερικανών κατά του Πειραιώς την 11ην τρέχοντος, λαμβάνω την τιμήν να θέσω εις την διάθεσιν υμών επ’ ονόματι του ειδικού πληρεξουσίου του υπουργείου Εξωτερικών δια την Νοτιοανατολήν, πρεσβευτού Νοϋμπάχερ, το ποσόν των 300 εκατομμυρίων δραχμών και τα κάτωθι τρόφιμα, με την παράκλησιν όπως μεριμνήσητε δια την διανομήν αυτών μετά της αρμοδίας επιτροπής:
5.000 χλγ. ζυμαρικών, 10.000 χιλγ. σταφίδος, 10.000 χιλιογρ. ζακχάρεως και 1000 χιλιογρ. ελαίου.
Επί τη ευκαιρία ταύτη παρακαλώ να δεχθήτε, κ. Πρόεδρε, την διαβεβαίωσιν της προς υμάς εξαιρέτου υπολήψεώς μου.
Αθήναι, 13 Ιανουαρίου 1944
Ο Γερμανός Επιτετραμμένος
ΦΟΝ ΓΚΡΕΒΕΝΙΤΣ
-Ο ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ ΑΝΑΓΓΕΛΛΕΙ:
«Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός του Καΐρου ανήγγειλε την 12ην Ιανουαρίου 1944, ώραν 18.30΄ τα εξής:
Ο Πειραιεύς υπέστη χθες κατά την διάρκειαν της ημέρας επίθεσιν υπό αμερικανικών μαχητικών σχηματισμών, οι οποίοι επροστατεύοντο υπό καταδιωκτικών αεροπλάνων.
Επίσης ο Πειραιεύς υπέστη κατά την διάρκειαν της νυκτός επίθεσιν υπό βρεταννικών μαχητικών σχηματισμών.
Εξερράγησαν πυρκαϊαί και εσημειώθησαν εκρήξεις.
Η επίθεσις υπήρξεν λίαν επιτυχής».
Ο Γερμανός επιτετραμμένος δρ φον Γκρέβενιτς απηύθυνε την κάτωθι επιστολήν προς τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως:
Κύριε Πρόεδρε,
Προς ανακούφισιν της δυστυχίας συνεπεία της απαισίας επιδρομής των Αγγλοαμερικανών κατά του Πειραιώς την 11ην τρέχοντος, λαμβάνω την τιμήν να θέσω εις την διάθεσιν υμών επ’ ονόματι του ειδικού πληρεξουσίου του υπουργείου Εξωτερικών δια την Νοτιοανατολήν, πρεσβευτού Νοϋμπάχερ, το ποσόν των 300 εκατομμυρίων δραχμών και τα κάτωθι τρόφιμα, με την παράκλησιν όπως μεριμνήσητε δια την διανομήν αυτών μετά της αρμοδίας επιτροπής:
5.000 χλγ. ζυμαρικών, 10.000 χιλγ. σταφίδος, 10.000 χιλιογρ. ζακχάρεως και 1000 χιλιογρ. ελαίου.
Επί τη ευκαιρία ταύτη παρακαλώ να δεχθήτε, κ. Πρόεδρε, την διαβεβαίωσιν της προς υμάς εξαιρέτου υπολήψεώς μου.
Αθήναι, 13 Ιανουαρίου 1944
Ο Γερμανός Επιτετραμμένος
ΦΟΝ ΓΚΡΕΒΕΝΙΤΣ
-Ο ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ ΑΝΑΓΓΕΛΛΕΙ:
«Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός του Καΐρου ανήγγειλε την 12ην Ιανουαρίου 1944, ώραν 18.30΄ τα εξής:
Ο Πειραιεύς υπέστη χθες κατά την διάρκειαν της ημέρας επίθεσιν υπό αμερικανικών μαχητικών σχηματισμών, οι οποίοι επροστατεύοντο υπό καταδιωκτικών αεροπλάνων.
Επίσης ο Πειραιεύς υπέστη κατά την διάρκειαν της νυκτός επίθεσιν υπό βρεταννικών μαχητικών σχηματισμών.
Εξερράγησαν πυρκαϊαί και εσημειώθησαν εκρήξεις.
Η επίθεσις υπήρξεν λίαν επιτυχής».
″Εν τω Μνημείω του
Φιλοπάππου/ τη 15 Φεβρουαρίου 1943″. Διαστάσεις 6Χ8,7 εκατοστά με το λευκό
περιθώριο.
-Ο ΣΕΡ ΟΥΪΛΛΙΑΜ…
Είχε ξυπνήσει την τακτικήν του ώραν εις το ωραίον δωμάτιόν του, που ήτο εγκατεστημένον το Στρατηγείον, το πρωί εκείνο της 8ης Ιανουαρίου 1944.
Ο υπηρέτης του τού έφερε σε λίγο το «μπρέκφαστ». Συγχρόνως του έφερε και ένα επείγον σημείωμα, «απολύτου προτεραιότητος», κατά την στρατιωτικήν γλώσσαν.
Ο Σερ Ουΐλλιαμ, επιτελάρχης της R.A.F. του Αιγαίου Πελάγους και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, πριν ακόμη τελειώση το πατροπαράδοτον «πόρετζ» του απεσφράγισε τον φάκελλον… Ο διευθυντής του 3ου Επιτελικού Γραφείου της R.A.F. εζητούσε από τον Σερ Ουΐλλιαμ άμεσον συνεργασίαν.
«Όλ ράιτ, να έλθη αμέσως ο μέτζορ Ράϋ».
Μετά δέκα λεπτά της ώρας ο Σερ Ουΐλλιαμ και ο μέτζορ Ράϋ, ήσαν σκυμμένοι εμπρός από ένα μεγάλο τραπέζι εις το γραφείον του πρώτου που ήσαν απλωμένοι ναυτικοί και αεροπορικοί χάρται της Ελλάδος και του Αιγαίου Πελάγους.
Ένα μέρος της συνομιλίας μεταξύ των δύο αυτών αξιωματικών της Α. Μεγαλειότητος το οποίον κάποιος ανεπιθύμητος ωτακοστής ηδυνήθη να συγκρατήση ήτο το εξής:
«Σερ, του έλεγε ο μέτζορ Ράϋ, δεν επιδέχεται αναβολήν, εχάσαμε την κυριαρχίαν του Αιγαίου, γνωρίζετε πολύ καλά από την εμπιστευτικήν έκθεσιν Α-17Β του πολιτικού γραφείου των επί των εξωτερικών υποθέσεων της R.A.F., τας συνεπείας της καταλήψεως της Λέρου και της Σάμου παρά των Γερμανών. Γνωρίζετε επίσης, Σερ, εκ της χθεσινής αναφοράς μου, τας άλλας συνεπείας των τελευταίων γερμανικών επιτυχιών εις το Αιγαίον και το Ιόνιον Πέλαγος. Εκ της χθεσινής μου συνεργασίας με τον διευθυντήν του γραφείου των πολιτικών ζητημάτων της R.A.F., εκρίναμεν σκόπιμον να θέσωμεν υπό την έγκρισίν σας τον βομβαρδισμόν και καταστροφήν του Πειραιώς».
-Πώς είπατε παρακαλώ, μέτζορ, του Πειραιώς; Και διατί;
-Σερ Ουΐλλιαμ, γνωρίζετε την διανοητικότητα των ομοεθνών μας και των πολυτίμων συμμάχων μας των Αμερικανών. Είναι ανάγκη να έχωμεν κάποιαν επιτυχίαν. Ο Πειραιεύς θα παρασταθή από τον αγγλοαμερικανικόν τύπον ως η κυριωτέρα και σημαντικωτέρα βάσις του ανεφοδιασμού των Γερμανών εις την ανατολικήν λεκάνην της Μεσογείου. Αδιάφορον εάν δεν είναι, διότι οι Γερμανοί ελαχίστας εκτελούν θαλασσίας μεταφοράς. Μας χρειάζεται κάτι το συνταρακτικόν, κάτι που να αποκαταστήση την πληγείσαν φιλοτιμίαν μας εκ των γερμανικών επιτυχιών εις το Αιγαίον, μη λησμονείτε ότι το θέλει και το Ναυαρχείον. Η κοινή αγγλοαμερικανική γνώμη θα μας επικροτήση. Είναι ανάγκη να καταστραφή ο Πειραιεύς τώρα που τα μετεωρολογικά δελτία προβλέπουν αιθρίαν εις το Αιγαίον και τον Σαρωνικόν.
-Μέτζορ, λαμβάνω σοβαρώς υπ’ όψει τας υποδείξεις σας, αλλά λησμονείτε τας πληροφορίας του 2ου γραφείου μας καθ’ ας ο Πειραιεύς δεν έχει ουδένα στόχόν στρατιωτικόν άξιον λόγου. Γνωρίζετε επίσης ότι είναι μία πυκνοκατωκημένη πόλις, της οποίας τα περίχωρα κατοικούνται από πτωχάς οικογενείας προσφύγων της Μ. Ασίας; Δεν μπορώ να εννοήσω πώς ο διευθυντής των πολιτικών υποθέσεων της R.A.F. συμφωνεί με την ιδέαν του βομβαρδισμού της πόλεως αυτής, εφ’ όσον μάλιστα και αι πολιτικαί συνέπειαι τοιούτου εγχειρήματος δεν θα είναι ευνοϊκαί δια την Μ. Βρεταννίαν.
-Σερ, ως φίλος σας και όχι ως υφιστάμενός σας, θα σας κάνω μίαν εμπιστευτικήν και εντελώς προσωπικήν υπόδειξιν - εγκρίνατε και υπογράψετε την διαταγήν ταύτην άνευ αντιρρήσεως.
Με τους τελευταίους τούτους λόγους του μέτζορ Ράϋ ο Σερ Ουΐλλιαμ ενόησε καλώς - ή να υπογράψη την διαταγήν ή την αποστρατείαν του, έπρεπε να περιμένη.
Έτσι υπεγράφη η καταδικαστική εκτέλεσις του Πειραιώς, και ο Πειραιεύς, ο δυστυχής μας Πειραιεύς εξετελέσθη την μεσημβρίαν της 11ης Ιανουαρίου 1944 και την νύκτα της 11ης προς την 12ην Ιανουαρίου του αυτού έτους και έπεται συνέχεια…
Είχε ξυπνήσει την τακτικήν του ώραν εις το ωραίον δωμάτιόν του, που ήτο εγκατεστημένον το Στρατηγείον, το πρωί εκείνο της 8ης Ιανουαρίου 1944.
Ο υπηρέτης του τού έφερε σε λίγο το «μπρέκφαστ». Συγχρόνως του έφερε και ένα επείγον σημείωμα, «απολύτου προτεραιότητος», κατά την στρατιωτικήν γλώσσαν.
Ο Σερ Ουΐλλιαμ, επιτελάρχης της R.A.F. του Αιγαίου Πελάγους και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, πριν ακόμη τελειώση το πατροπαράδοτον «πόρετζ» του απεσφράγισε τον φάκελλον… Ο διευθυντής του 3ου Επιτελικού Γραφείου της R.A.F. εζητούσε από τον Σερ Ουΐλλιαμ άμεσον συνεργασίαν.
«Όλ ράιτ, να έλθη αμέσως ο μέτζορ Ράϋ».
Μετά δέκα λεπτά της ώρας ο Σερ Ουΐλλιαμ και ο μέτζορ Ράϋ, ήσαν σκυμμένοι εμπρός από ένα μεγάλο τραπέζι εις το γραφείον του πρώτου που ήσαν απλωμένοι ναυτικοί και αεροπορικοί χάρται της Ελλάδος και του Αιγαίου Πελάγους.
Ένα μέρος της συνομιλίας μεταξύ των δύο αυτών αξιωματικών της Α. Μεγαλειότητος το οποίον κάποιος ανεπιθύμητος ωτακοστής ηδυνήθη να συγκρατήση ήτο το εξής:
«Σερ, του έλεγε ο μέτζορ Ράϋ, δεν επιδέχεται αναβολήν, εχάσαμε την κυριαρχίαν του Αιγαίου, γνωρίζετε πολύ καλά από την εμπιστευτικήν έκθεσιν Α-17Β του πολιτικού γραφείου των επί των εξωτερικών υποθέσεων της R.A.F., τας συνεπείας της καταλήψεως της Λέρου και της Σάμου παρά των Γερμανών. Γνωρίζετε επίσης, Σερ, εκ της χθεσινής αναφοράς μου, τας άλλας συνεπείας των τελευταίων γερμανικών επιτυχιών εις το Αιγαίον και το Ιόνιον Πέλαγος. Εκ της χθεσινής μου συνεργασίας με τον διευθυντήν του γραφείου των πολιτικών ζητημάτων της R.A.F., εκρίναμεν σκόπιμον να θέσωμεν υπό την έγκρισίν σας τον βομβαρδισμόν και καταστροφήν του Πειραιώς».
-Πώς είπατε παρακαλώ, μέτζορ, του Πειραιώς; Και διατί;
-Σερ Ουΐλλιαμ, γνωρίζετε την διανοητικότητα των ομοεθνών μας και των πολυτίμων συμμάχων μας των Αμερικανών. Είναι ανάγκη να έχωμεν κάποιαν επιτυχίαν. Ο Πειραιεύς θα παρασταθή από τον αγγλοαμερικανικόν τύπον ως η κυριωτέρα και σημαντικωτέρα βάσις του ανεφοδιασμού των Γερμανών εις την ανατολικήν λεκάνην της Μεσογείου. Αδιάφορον εάν δεν είναι, διότι οι Γερμανοί ελαχίστας εκτελούν θαλασσίας μεταφοράς. Μας χρειάζεται κάτι το συνταρακτικόν, κάτι που να αποκαταστήση την πληγείσαν φιλοτιμίαν μας εκ των γερμανικών επιτυχιών εις το Αιγαίον, μη λησμονείτε ότι το θέλει και το Ναυαρχείον. Η κοινή αγγλοαμερικανική γνώμη θα μας επικροτήση. Είναι ανάγκη να καταστραφή ο Πειραιεύς τώρα που τα μετεωρολογικά δελτία προβλέπουν αιθρίαν εις το Αιγαίον και τον Σαρωνικόν.
-Μέτζορ, λαμβάνω σοβαρώς υπ’ όψει τας υποδείξεις σας, αλλά λησμονείτε τας πληροφορίας του 2ου γραφείου μας καθ’ ας ο Πειραιεύς δεν έχει ουδένα στόχόν στρατιωτικόν άξιον λόγου. Γνωρίζετε επίσης ότι είναι μία πυκνοκατωκημένη πόλις, της οποίας τα περίχωρα κατοικούνται από πτωχάς οικογενείας προσφύγων της Μ. Ασίας; Δεν μπορώ να εννοήσω πώς ο διευθυντής των πολιτικών υποθέσεων της R.A.F. συμφωνεί με την ιδέαν του βομβαρδισμού της πόλεως αυτής, εφ’ όσον μάλιστα και αι πολιτικαί συνέπειαι τοιούτου εγχειρήματος δεν θα είναι ευνοϊκαί δια την Μ. Βρεταννίαν.
-Σερ, ως φίλος σας και όχι ως υφιστάμενός σας, θα σας κάνω μίαν εμπιστευτικήν και εντελώς προσωπικήν υπόδειξιν - εγκρίνατε και υπογράψετε την διαταγήν ταύτην άνευ αντιρρήσεως.
Με τους τελευταίους τούτους λόγους του μέτζορ Ράϋ ο Σερ Ουΐλλιαμ ενόησε καλώς - ή να υπογράψη την διαταγήν ή την αποστρατείαν του, έπρεπε να περιμένη.
Έτσι υπεγράφη η καταδικαστική εκτέλεσις του Πειραιώς, και ο Πειραιεύς, ο δυστυχής μας Πειραιεύς εξετελέσθη την μεσημβρίαν της 11ης Ιανουαρίου 1944 και την νύκτα της 11ης προς την 12ην Ιανουαρίου του αυτού έτους και έπεται συνέχεια…
Νέος άνδρας στους
στύλους του Ολυμπίου Διός. ″Στήλαι του Ολυμπίου Διός. Φεβρουάριος 1944″.
Διαστάσεις 6,4Χ4,7 εκατοστά με οδοντώσεις.
-ΤΟ ΣΗΜΕΙΟΜΑΤΑΡΙΟ ΜΟΥ
ΚΙΣΜΕΤ
Τα μαύρα κύματα των βομβοπλήκτων, με τα μωρά, τα μπογαλάκια, τα βαλιτζάκια, τα κλαμένα μάτια, διασχίζουν την πόλι, μ’ επί κεφαλής πάντα κάποιον αστυφύλακα. Πάνε για καταλύματα. Κάπου-κάπου σταματούν, καταθέτουν τα πάντα, κάθονται απάνω στους μπόγους και στα βαλιτζάκια τους, για να πάρουν ανάσα και να μπορέσουν να εξακολουθήσουν την μαρτυρική τους πορεία. Τότε αρχίζουν τις ατελείωτες ιστορίες τους. Αυτά που είδαν κι’ ο τρόμος που πήραν έχουν κεντρίσει τη φαντασία τους. Διηγούνται όλοι περίφημα. Και όλοι, μ’ ένα στόμα, βάζουν πάντα υφάδι στη διήγησή τους, τη Μοίρα. Όλοι έχουν να κάμουν με το ριζικό: Ό,τι γράφει δεν ξεγράφει! Όλοι πιστεύουν, ότι κάθε μπόμπα, που βγαίνει από τα πολεμικά εργοστάσια, σαν νάχη γραμμένα επάνω της τα ονόματα εκείνων, που πρόκειται να σκοτώση. Η Μοίρα των αρχαίων και το κισμέτ των Τούρκων σαν νάχουν δώση τα χέρια σ’ αυτές τις ιστορίες…
Ζυγώνω κάποιον όμιλο απ’ αυτούς και κάνω μία μικρή συγκομιδή από χαρακτηριστικές ιστορίες. Μια γυναικούλα του λαού θρηνεί τον άντρα της:
-Για ένα λεμόνι τον έχασα! Μοιρολογεί: Για ένα λεμόνι! Καταραμένο λεμόνι!...
-Για ένα λεμόνι; Ρωτώ με δικαιολογημένη έκπληξι. Πώς δηλαδή;
-Γύρισε αργά στο σπίτι. Είχα βράσει λίγο κουνουπίδι, λέει, κλαίγοντας πάντα, η γυναικούλα, και του τώχα στο πιάτο. Ήτανε πεινασμένος, κάθισε να φάη… Με την πρώτη μπουκιά βρήκε πως δεν είχε λεμόνι… Γκρίνιασε, είπε πως δεν τρώγεται, σηκώθηκε να πεταχτή να πάρη… Κείνη την ώρα ουρλιάξανε οι σειρήνες συναγερμό.
Κάτσε, του φωνάζω, πού θα πας, έρχονται να μπομπαρδίσουν!... Μια στιγμή, μου λέει, εδώ στο μανάβη. Και βγαίνει για να μην ξαναγυρίση πια. Αν καθώτανε στο σπίτι θα γλύτωνε. Κανείς δεν έπαθε στο δρόμο μας! Μ’ αυτός, σαν να τον έτρωγε το αίμα του, πήγε ν’ ανταμώση το χάρο!...
Και η γυναικούλα, στην τελευταία φράσι, ξέσπασε σε λυγμούς:
-Για ένα λεμόνι!... Για ένα λεμόνι!... Τον έχασα για ένα λεμόνι!... Δε θέλω να τα βλέπω πια στα μάτια μου τ’ αφωρισμένα!
Ένας άλλος, εργατικός, θρηνούσε την αδελφή του. Μέναμε μαζί σ’ ένα καμαράκι, αφ’ ότου αυτός είχε χάσει τη γυναίκα του. Και τον περιποιείτο και τον αγαπούσε και δεν μπορούσε να ζήση, αν δεν την είχε κοντά του. Όταν έγινε ο συναγερμός αυτή ανησύχησε, τρόμαξε κι’ ήθελε να φύγη από το καμαράκι:
-Ήτανε πολύ φοβιτσάρα, λέει ο άνθρωπος μ’ αναφυλλητό. ..Πάρα πολύ φοβιτσάρα, η μακαρίτισσα! Ήθελε σώνει και καλά να φύγη απ’ το δωμάτιο και να πάη στο καταφύγιο ενός γειτονικού σπιτιού έξι πόρτες πάρα κάτω. Προσπάθησα να την εμποδίσω και σαν μάντης φώναζα: Κάτσε δώ που βρίσκεσαι! Κι’ αν είναι της μοίρας σου να πας… θα πας!… όπου κι’ αν πας! Μα δεν άκουσε! Σαν τρελλή χώθηκε έξω από την πόρτα… Και η μπόμπα τη βρήκε έξω από το άλλο σπίτι, την κομμάτιασε και πέταξε τα κομμάτια της ψηλά στα κεραμίδια!
Κι’ έκλαιγε απαρηγόρητα:
-Δεν έχω άλλη ψυχή στον κόσμο! Έλεγε. Απόμεινα έρημος τώρα!
Τέτοιες ιστορίες, που δείχνουν το δάχτυλο της Μοίρας, είναι άπειρες. Γνωστός βιομήχανος βρέθηκε την ώρα του βομβαρδισμού μαζί με άλλους. Μια πρώτη έκρηξι τον πέταξε, με τον αέρα της, κάτω, μια δεύτερη, πιο κοντινή έκανε θραύσι στο σωρό:
-Όταν τελείωσε ο βομβαρδισμός, είπε, μόνος εγώ μπόρεσα και σηκώθηκα. Είχα κτυπήσει ελαφρά στο χέρι, από το πέσιμο. Και ήμουν σώος και αβλαβής. Οι άλλοι έμειναν ψάθα, μερικοί νεκροί και οι ρέστοι τραυματίαι. Ένας που ήτανε πλάι μου ακριβώς απόμεινε στον τόπο. Τον είχε πετύχει ένα θραύσμα στο κεφάλι - αυτό ασφαλώς που θάτρωγα εγώ, αν δεν ήτανε μπροστά μου!
Ο καθένας έχει να ιστορήση ένα περιστατικό, για να δείξη την παρέμβασι της Μοίρας σ’ αυτές τις κρίσιμες ομαδικές στιγμές. Οι αρχαίοι την έβαλαν απάνω κι’ από τους θεούς, να τους κυβερνά κι’ αυτούς η ακατάλυτη και μυστηριώδης δύναμί της. Και ήσαν σ’ αυτό αληθινά σοφοί. Γιατί αυτό που είναι γραμμένο, το πεπρωμένο, αδύνατο να το ξεφύγη κανείς.
Ο λαός, σύμφωνος σ’ αυτό με τους παληούς μας, λέει: Αν έχης τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει. Και το λέει θαυμάσια.
ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΑΣ
ΚΙΣΜΕΤ
Τα μαύρα κύματα των βομβοπλήκτων, με τα μωρά, τα μπογαλάκια, τα βαλιτζάκια, τα κλαμένα μάτια, διασχίζουν την πόλι, μ’ επί κεφαλής πάντα κάποιον αστυφύλακα. Πάνε για καταλύματα. Κάπου-κάπου σταματούν, καταθέτουν τα πάντα, κάθονται απάνω στους μπόγους και στα βαλιτζάκια τους, για να πάρουν ανάσα και να μπορέσουν να εξακολουθήσουν την μαρτυρική τους πορεία. Τότε αρχίζουν τις ατελείωτες ιστορίες τους. Αυτά που είδαν κι’ ο τρόμος που πήραν έχουν κεντρίσει τη φαντασία τους. Διηγούνται όλοι περίφημα. Και όλοι, μ’ ένα στόμα, βάζουν πάντα υφάδι στη διήγησή τους, τη Μοίρα. Όλοι έχουν να κάμουν με το ριζικό: Ό,τι γράφει δεν ξεγράφει! Όλοι πιστεύουν, ότι κάθε μπόμπα, που βγαίνει από τα πολεμικά εργοστάσια, σαν νάχη γραμμένα επάνω της τα ονόματα εκείνων, που πρόκειται να σκοτώση. Η Μοίρα των αρχαίων και το κισμέτ των Τούρκων σαν νάχουν δώση τα χέρια σ’ αυτές τις ιστορίες…
Ζυγώνω κάποιον όμιλο απ’ αυτούς και κάνω μία μικρή συγκομιδή από χαρακτηριστικές ιστορίες. Μια γυναικούλα του λαού θρηνεί τον άντρα της:
-Για ένα λεμόνι τον έχασα! Μοιρολογεί: Για ένα λεμόνι! Καταραμένο λεμόνι!...
-Για ένα λεμόνι; Ρωτώ με δικαιολογημένη έκπληξι. Πώς δηλαδή;
-Γύρισε αργά στο σπίτι. Είχα βράσει λίγο κουνουπίδι, λέει, κλαίγοντας πάντα, η γυναικούλα, και του τώχα στο πιάτο. Ήτανε πεινασμένος, κάθισε να φάη… Με την πρώτη μπουκιά βρήκε πως δεν είχε λεμόνι… Γκρίνιασε, είπε πως δεν τρώγεται, σηκώθηκε να πεταχτή να πάρη… Κείνη την ώρα ουρλιάξανε οι σειρήνες συναγερμό.
Κάτσε, του φωνάζω, πού θα πας, έρχονται να μπομπαρδίσουν!... Μια στιγμή, μου λέει, εδώ στο μανάβη. Και βγαίνει για να μην ξαναγυρίση πια. Αν καθώτανε στο σπίτι θα γλύτωνε. Κανείς δεν έπαθε στο δρόμο μας! Μ’ αυτός, σαν να τον έτρωγε το αίμα του, πήγε ν’ ανταμώση το χάρο!...
Και η γυναικούλα, στην τελευταία φράσι, ξέσπασε σε λυγμούς:
-Για ένα λεμόνι!... Για ένα λεμόνι!... Τον έχασα για ένα λεμόνι!... Δε θέλω να τα βλέπω πια στα μάτια μου τ’ αφωρισμένα!
Ένας άλλος, εργατικός, θρηνούσε την αδελφή του. Μέναμε μαζί σ’ ένα καμαράκι, αφ’ ότου αυτός είχε χάσει τη γυναίκα του. Και τον περιποιείτο και τον αγαπούσε και δεν μπορούσε να ζήση, αν δεν την είχε κοντά του. Όταν έγινε ο συναγερμός αυτή ανησύχησε, τρόμαξε κι’ ήθελε να φύγη από το καμαράκι:
-Ήτανε πολύ φοβιτσάρα, λέει ο άνθρωπος μ’ αναφυλλητό. ..Πάρα πολύ φοβιτσάρα, η μακαρίτισσα! Ήθελε σώνει και καλά να φύγη απ’ το δωμάτιο και να πάη στο καταφύγιο ενός γειτονικού σπιτιού έξι πόρτες πάρα κάτω. Προσπάθησα να την εμποδίσω και σαν μάντης φώναζα: Κάτσε δώ που βρίσκεσαι! Κι’ αν είναι της μοίρας σου να πας… θα πας!… όπου κι’ αν πας! Μα δεν άκουσε! Σαν τρελλή χώθηκε έξω από την πόρτα… Και η μπόμπα τη βρήκε έξω από το άλλο σπίτι, την κομμάτιασε και πέταξε τα κομμάτια της ψηλά στα κεραμίδια!
Κι’ έκλαιγε απαρηγόρητα:
-Δεν έχω άλλη ψυχή στον κόσμο! Έλεγε. Απόμεινα έρημος τώρα!
Τέτοιες ιστορίες, που δείχνουν το δάχτυλο της Μοίρας, είναι άπειρες. Γνωστός βιομήχανος βρέθηκε την ώρα του βομβαρδισμού μαζί με άλλους. Μια πρώτη έκρηξι τον πέταξε, με τον αέρα της, κάτω, μια δεύτερη, πιο κοντινή έκανε θραύσι στο σωρό:
-Όταν τελείωσε ο βομβαρδισμός, είπε, μόνος εγώ μπόρεσα και σηκώθηκα. Είχα κτυπήσει ελαφρά στο χέρι, από το πέσιμο. Και ήμουν σώος και αβλαβής. Οι άλλοι έμειναν ψάθα, μερικοί νεκροί και οι ρέστοι τραυματίαι. Ένας που ήτανε πλάι μου ακριβώς απόμεινε στον τόπο. Τον είχε πετύχει ένα θραύσμα στο κεφάλι - αυτό ασφαλώς που θάτρωγα εγώ, αν δεν ήτανε μπροστά μου!
Ο καθένας έχει να ιστορήση ένα περιστατικό, για να δείξη την παρέμβασι της Μοίρας σ’ αυτές τις κρίσιμες ομαδικές στιγμές. Οι αρχαίοι την έβαλαν απάνω κι’ από τους θεούς, να τους κυβερνά κι’ αυτούς η ακατάλυτη και μυστηριώδης δύναμί της. Και ήσαν σ’ αυτό αληθινά σοφοί. Γιατί αυτό που είναι γραμμένο, το πεπρωμένο, αδύνατο να το ξεφύγη κανείς.
Ο λαός, σύμφωνος σ’ αυτό με τους παληούς μας, λέει: Αν έχης τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει. Και το λέει θαυμάσια.
ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΑΣ
27 Φεβρουαρίου 1944.
Γάμος στον Άγιο Σώστη Αθηνών. Χαρτί Agfa Lupex.
Διαστάσεις 6,1Χ8,7 εκατοστά με το λευκό περιθώριο.
-ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΜΑΡΤΥΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΗΝ ΟΜΑΔΙΚΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Μακρυά από το λιμάνι ευρίσκονται οι περιοχές της πόλεως του Πειραιώς όπου την Τρίτην το πρωί εξετυλίχθη μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα το μεγαλείτερο έγκλημα, που διεπράχθη ποτέ κατά του πληθυσμού μας. Ο καπνός από τις εκρήξεις ήτανε πάνω από τους βομβαρδισμένους δρόμους, όταν συνήντησα τον πρώτο κρατήρα που είχε ανοίξει μία από τις πολυάριθμες αγγλοαμερικανικές βόμβες.
Ακόμη αντηχεί εις τα αυτιά μου ο θρήνος των γυναικών, οι αναστεναγμοί και οι σπαρακτικές κραυγές των ακρωτηριασμένων και των θαμμένων κάτω από τα ερείπια των σπιτιών. Ακόμα βλέπω τις φρικτές σκηνές, που όταν τις περιγράφη κανείς όπως τύχουν χωρίς εκλογή, δίδουν μία ζωντανή εικόνα της πρωτοφανούς αυτής ομαδικής δολοφονίας των γυναικοπαίδων.
Μπροστά μου ευρίσκεται διαμελισμένος ο κορμός μιας νέας γυναίκας επάνω εις τα ερείπια του σπιτιού της. Δίπλα, μου λέει κάποιος, είναι άλλες γυναίκες και παιδιά, θαμμένα κάτω από τις πέτρες. Καμμία ελπίδα δεν υπάρχει να σωθούν. Μια γρηά αιμόφυρτη, με χαίνουσα πληγή εις το μέτωπο, απλώνει τα ρυτιδωμένα χέρια της επάνω μας, τα μάτια της είναι ορθάνοικτα από τον τρόμο.
Ένα κομματιασμένο σώμα ανασύρουν από τα χώματα. Μία από τις παρευρισκόμενες σωριάζεται λιποθισμένη επάνω του… Πάρα πέρα αστυνομικοί και Γερμανοί στρατιώται μεταφέρουν βαρειά τραυματισμένους σ’ ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο.
Κάτι γυναίκες περνάνε από εμπρός μου ένα ανδρικό πτώμα επάνω σε μια πόρτα. Μία από αυτές σωριάζεται κάτω. Είναι η γυναίκα του;... Είναι η μητέρα του;... Το μακάβριο φορείο κατρακυλάει στη γης. Προ ενός τετάρτου ακόμη αυτή η μαύρη άμορφη μάζα κρέατος μέσα εις τα κουρέλια ήτο ένας άνθρωπος γεμάτος ζωή.
Η πίεσις από την έκρηξι μιας βόμβας έχει τινάξει από κάπου ένα μικρό παιδί μέσα σε ένα γκαράζ όπου πέφτοντας με ορμή διαμελίστηκε επάνω εις το μπετόν που πλημμύρισε με αίματα. Κάτι στρατιώτες το σκεπάζουν με χαρτί, για να κρύψουν το θέαμα. Έξω στο δρόμο τρέχει μια μητέρα με φωνές τρόμου και απελπισίας. Είναι το παιδί της; Κανείς από τους παρευρισκομένους δεν τολμά να την οδηγήση εις το γκαράζ.
Σ’ ένα καρροτσάκι έχει φορτώσει κάποιος ένα πτώμα. Δίπλα του παραπαίει μια γυναίκα, που τα μάτια της μέσα από το ματωμένο πρόσωπό της τής δίνουν μια έκφρασι πληγωμένου ζώου… η προσωποποίησις της τρέλλας… ουρλιάζοντας, σηκώνει τα χέρια της ψηλά προς τον ουρανό και καταριέται…
Αίφνης… ακούω φωνές συγκεχυμένες. Ένας τοίχος πέφτει και σκεπάζει κάτι διαβάτες. Ένα περαστικό αυτοκίνητο σταματάει, δυο αξιωματικοί πετάγονται έξω και παίρνουν τους πιο βαρειά τραυματισμένους.
Ένας ιερέας δέεται γονατιστός πλάι σε κάτι μελλοθανάτους.
Παραμορφωμένα πτώματα ευρίσκονται σπαρμένα εδώ και εκεί, όπως έτυχε να τα πετάξουν οι βόμβες. Σαν πένθιμο πέπλο σκεπάζει ο καπνός τον Πειραιά. Προ ενός τετάρτου ακόμα κυλούσε ειρηνικά εδώ η ζωή, όπου οι Αγγλοαμερικανοί γκάγκστερς του αέρος διέπραξαν την φρικτή αυτή ομαδική δολοφονία.
Εις το αυτοκίνητό μου έχω ένα βαρειά τραυματισμένον και μια επίτοκο λιπόθυμη χωρίς χέρι, βαμμένη εις το αίμα.
Άνθρωποι αιματωμένοι και με φρικτές πληγές σπρόχνονται, ζητώντας να τους πάρω μαζύ του.
Ξεκινώ. Πίσω μου αφίνω τους θρήνους των γυναικών και την απερίγραπτη συμφορά… και για πρώτη φορά εις τη ζωή μου ζητώ εκδίκησι για το φρικτό έγκλημα που έγινε εις βάρος των δυστυχισμένων κατοίκων της πόλεώς μας.
P. S.
Μακρυά από το λιμάνι ευρίσκονται οι περιοχές της πόλεως του Πειραιώς όπου την Τρίτην το πρωί εξετυλίχθη μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα το μεγαλείτερο έγκλημα, που διεπράχθη ποτέ κατά του πληθυσμού μας. Ο καπνός από τις εκρήξεις ήτανε πάνω από τους βομβαρδισμένους δρόμους, όταν συνήντησα τον πρώτο κρατήρα που είχε ανοίξει μία από τις πολυάριθμες αγγλοαμερικανικές βόμβες.
Ακόμη αντηχεί εις τα αυτιά μου ο θρήνος των γυναικών, οι αναστεναγμοί και οι σπαρακτικές κραυγές των ακρωτηριασμένων και των θαμμένων κάτω από τα ερείπια των σπιτιών. Ακόμα βλέπω τις φρικτές σκηνές, που όταν τις περιγράφη κανείς όπως τύχουν χωρίς εκλογή, δίδουν μία ζωντανή εικόνα της πρωτοφανούς αυτής ομαδικής δολοφονίας των γυναικοπαίδων.
Μπροστά μου ευρίσκεται διαμελισμένος ο κορμός μιας νέας γυναίκας επάνω εις τα ερείπια του σπιτιού της. Δίπλα, μου λέει κάποιος, είναι άλλες γυναίκες και παιδιά, θαμμένα κάτω από τις πέτρες. Καμμία ελπίδα δεν υπάρχει να σωθούν. Μια γρηά αιμόφυρτη, με χαίνουσα πληγή εις το μέτωπο, απλώνει τα ρυτιδωμένα χέρια της επάνω μας, τα μάτια της είναι ορθάνοικτα από τον τρόμο.
Ένα κομματιασμένο σώμα ανασύρουν από τα χώματα. Μία από τις παρευρισκόμενες σωριάζεται λιποθισμένη επάνω του… Πάρα πέρα αστυνομικοί και Γερμανοί στρατιώται μεταφέρουν βαρειά τραυματισμένους σ’ ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο.
Κάτι γυναίκες περνάνε από εμπρός μου ένα ανδρικό πτώμα επάνω σε μια πόρτα. Μία από αυτές σωριάζεται κάτω. Είναι η γυναίκα του;... Είναι η μητέρα του;... Το μακάβριο φορείο κατρακυλάει στη γης. Προ ενός τετάρτου ακόμη αυτή η μαύρη άμορφη μάζα κρέατος μέσα εις τα κουρέλια ήτο ένας άνθρωπος γεμάτος ζωή.
Η πίεσις από την έκρηξι μιας βόμβας έχει τινάξει από κάπου ένα μικρό παιδί μέσα σε ένα γκαράζ όπου πέφτοντας με ορμή διαμελίστηκε επάνω εις το μπετόν που πλημμύρισε με αίματα. Κάτι στρατιώτες το σκεπάζουν με χαρτί, για να κρύψουν το θέαμα. Έξω στο δρόμο τρέχει μια μητέρα με φωνές τρόμου και απελπισίας. Είναι το παιδί της; Κανείς από τους παρευρισκομένους δεν τολμά να την οδηγήση εις το γκαράζ.
Σ’ ένα καρροτσάκι έχει φορτώσει κάποιος ένα πτώμα. Δίπλα του παραπαίει μια γυναίκα, που τα μάτια της μέσα από το ματωμένο πρόσωπό της τής δίνουν μια έκφρασι πληγωμένου ζώου… η προσωποποίησις της τρέλλας… ουρλιάζοντας, σηκώνει τα χέρια της ψηλά προς τον ουρανό και καταριέται…
Αίφνης… ακούω φωνές συγκεχυμένες. Ένας τοίχος πέφτει και σκεπάζει κάτι διαβάτες. Ένα περαστικό αυτοκίνητο σταματάει, δυο αξιωματικοί πετάγονται έξω και παίρνουν τους πιο βαρειά τραυματισμένους.
Ένας ιερέας δέεται γονατιστός πλάι σε κάτι μελλοθανάτους.
Παραμορφωμένα πτώματα ευρίσκονται σπαρμένα εδώ και εκεί, όπως έτυχε να τα πετάξουν οι βόμβες. Σαν πένθιμο πέπλο σκεπάζει ο καπνός τον Πειραιά. Προ ενός τετάρτου ακόμα κυλούσε ειρηνικά εδώ η ζωή, όπου οι Αγγλοαμερικανοί γκάγκστερς του αέρος διέπραξαν την φρικτή αυτή ομαδική δολοφονία.
Εις το αυτοκίνητό μου έχω ένα βαρειά τραυματισμένον και μια επίτοκο λιπόθυμη χωρίς χέρι, βαμμένη εις το αίμα.
Άνθρωποι αιματωμένοι και με φρικτές πληγές σπρόχνονται, ζητώντας να τους πάρω μαζύ του.
Ξεκινώ. Πίσω μου αφίνω τους θρήνους των γυναικών και την απερίγραπτη συμφορά… και για πρώτη φορά εις τη ζωή μου ζητώ εκδίκησι για το φρικτό έγκλημα που έγινε εις βάρος των δυστυχισμένων κατοίκων της πόλεώς μας.
P. S.
Σπάνια μαρτυρία για
διανομή γάλακτος στην διάρκεια της κατοχής. ″Ως ενθύμιον/ της 25-3-1944/
Γυρίζοντας από το/ γάλα εις το θησείον/ ώρα 2 ακριβώς/ Μαρίκα″. Διαστάσεις
8,8Χ6,4 εκατοστά με το λευκό περιθώριο.
-Η ΚΙΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ
*ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ
Εταιρίας Γενικών Αποθηκών Ελλάδος.
Παρακαλούνται οι έχοντες αποθηκεύσει εμπορεύματα εις τας εν Πειραιεί Γενικάς Αποθήκας όπως παραλάβουν ταύτα το ταχύτερον καθόσον η δημιουργηθείσα εκ των βομβαρδισμών κατάστασις αποκλείει την ασφαλήν αυτών φρούρησιν.
Θα πράξωμεν φυσικά ό,τι είναι δυνατόν προς συνέχισιν της παρακολουθήσεως των αποθηκών ουχ’ ήττον ουδεμίαν ευθύνην δυνάμεθα να αναλάβωμεν περί της αποτελεσματικής διαφυλάξεως αυτών.
(Εκ των Γραφείων της Γενικής Διευθύνσεως).
*ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΙΣ
Κατόπιν της γενομένης πλήρους καταστροφής των ναυτικών γραφείων του κ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ (Ναυαρίνου 8α Πειραιεύς), καθώς και των κ.κ. Μιχ. Βαλσαμάκη, Ιωάν. Κοτζιά και Κ. Μητροπούλου και μέχρι της οριστικής των εγκαταστάσεως, παρακαλούνται οι ενδιαφερόμενοι όπως δια πάσαν σχετικήν πληροφορίαν αποτείνωνται εις το προσωρινόν γραφείον των εν Αθήναις Σίνα και Ακαδημίας 47 τηλέφωνον 29.853 ή μετά τας εργασίμους ώρας εις τα τηλέφωνα των οικιών Σ. Αθανασούλια (Ανακρέοντος 76, Καλλιθέα) Τηλ. … και Μ. Βαλσαμάκη (Μασσαλίας 9 Αθήναι) Τηλ. …
*ΑΝΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΝ
Εις το Πολυτεχνείον εγκατεστάθησαν χθες αρκετοί βομβόπληκτοι εκ Πειραιώς.
Οι σπουδασταί παρέσχον εις τους ατυχείς πληγέντας πάσαν ευκολίαν δια την καλλιτέραν εγκατάστασίν των.
Η ΒΡΑΔΥΝΗ, Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου 1944.
-ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΗΣ ″ΒΡΑΔΥΝΗΣ″
Ο ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΣ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ ΖΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ. (Ένας περίπατος στην καρδιά της πόλεως. - Τα καταστήματα ξανανοίγουν. - Η Κεντρική Αγορά. - Καφφενεία και ταβέρνες. - Λειτουργούν και οι κινηματογράφοι. - Υπαίθρια μπαρ και πλανώδια … εστιατόρια). ΤΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Α΄
Τι γίνεται, λοιπόν, ο πολυπαθής Πειραιεύς, μετά τον άγριο βομβαρδισμό του της 11ης Ιανουαρίου; Υπάρχει ακόμη ως πόλις με ζωή και κίνησι, ή μετεβλήθη σε μια νεκρούπολι; Τα δυο αυτά ερωτήματα, αποτελούν το θέμα μιας αντικειμενικής ερεύνης μας για την κυψέλη τα εργατιάς, αλλά και της παραγωγικής εργασίας, του βιομηχανικού πλούτου, αλλά και του ιδρώτα του χειρώνακτος, του εμπορίου μεγάλης ολκής, αλλά και του αγώνα του μικροβιοτέχνη και του μικρού επαγγελματία.
Ο Πειραιεύς ζη. Το βομβόπληκτο επίνειο ζη ανάμεσα στα έντιμα ερείπιά του, ζη γύρω από τις πληγές του πολέμου, ζη με τον πόνο της απροσδόκητης καταστροφής, που το έπληξε, αλλά που δεν ενέκρωσε την καρδιά του.
Για λίγες μέρες, όταν ακόμα εκάπνιζαν τα ερείπια των πυρκαϊών και γκρέμιζαν στο πρώτο φύσημα οι ετοιμόρροποι τοίχοι των μισοχαλασμένων σπιτιών του, ο Πειραιεύς είχε πράγματι την όψη νεκροταφείου. Η θύελλα όμως πέρασε γρήγορα, όπως πέρασε, τώρα πια, και η πρώτη εντύπωσις.
Για λίγες ώρες η ζωή εσταμάτησε και ο πλούτος των Πειραιωτών έμεινε έκθετος στους δρόμους, εύκολη λεία των λωποδυτών. Ο νους όμως – μετά τον τραγικό αιφνιδιασμό – ελειτούργησε και πάλιν, η ψυχραιμία επανήλθε στις φοβισμένες ψυχές, η λογική και το θάρρος ήρχισαν να κυβερνούν και να κυριαρχούν. Τις πρώτες μέρες η Αθήνα άνοιξε στοργικά την αγκαλιά της και δέχθηκε τις χιλιάδες των Πειραιωτών προσφύγων, που έφευγαν από τα σπίτια τους, κυνηγημένοι από το Χάρο!
Τώρα, οι Πειραιώτες επανέρχονται στον Πειραιά, σε μεγάλη κλίμακα. Δειλά-δειλά στην αρχή, με κάποιο φόβο έπειτα, με περισσότερο θάρρος σήμερα.
Είνε και η δουλειά! … Πώς να ζήση όλος αυτός ο κόσμος, που βρέθηκε απρόοπτα στην Αθήνα, χωρίς λεπτά, χωρίς εργασία, πραγματικά ξεκάρφωτος! Η πίστις για τη ζωή των παιδιών των, έφερε τους πρώτους επαγγελματίας στον Πειραιά. Οι φούρνοι ξανακάπνισαν, τα μπακάλικα άρχισαν ν’ ανοίγουν το ένα μετά το άλλο, τα μανάβικα ομοίως, τα καφενεία ξαναβρήκαν μια πελατεία, οι ταβερνιάρηδες ξανάστιψαν τις κάνουλες των εγκαταλελειμμένων βαρελιών των και ξανακούσθηκε η παραγγελία:
-Κάπελλα, μισή στα τέσσερα! …
Τα κεντρικά ζαχαροπλαστεία του Πασαλιμανιού και των λεωφόρων Σωκράτους και Γεωργίου Α΄ επανέλαβον τας εργασίας των, οι Τράπεζες λειτουργούν και πάλιν, ενώ΄και η αγορά ψαριών και κρέατος συγκεντρώνει κάθε πρωί τους πιστούς πελάτες της. Τα καροτσάκια των πλανοδίων ξαναπήραν τη θέση τους στην Ιπποδάμεια και στη λεωφόρο Μακράς Στοάς, ενώ και οι υπαίθριοι φωτογράφοι εγκατεστάθησαν προ του Δημοτικού Θεάτρου και φωνάζουν:
-Εξήντα οι στιγμιαίες …
Εδημιουργήθη και ένα καινούργιο επάγγελμα: Υπαίθρια μπαρ μετά … περιπλανωμένων εστιατορίων! … Επειδή πολλ΄από τα κεντρικά εστιατόρια της πόλεως κατεστράφησαν, οι έξυπνοι του ποδαριού έστησαν εστιατόρια έπανω σε καροτσάκια. Μια φασολάδα στα όρθια κι’ ένα ποτήρι κρασί, είναι τώρα συνηθισμένο φαινόμενο στο βομβόπληκτο Επίνειο. Και κάνουν αυτά τα υπαίθρια μπαρ χρυσές δουλειές. Όλος ο κινητός πληθυσμός τρώει ... στο πεζοδρόμιο! Κι’ επειδή «ουκ επ’ άρτω μόνον» ζη ο άνθρωπος, άνοιξαν και οι κινηματογράφοι του Πειραιώς «Σπλέντιτ», «Καπιτόλ» και «Χάι-Λάιφ», πρόκειται δε να εγκατασταθή εντός του μηνός και θίασος εις το θεατράκι του «Πειραϊκού Συνδέσμου».
Όσον αφορά τις κρατικές αρχές, αυτές δεν εγκατέλειψαν ποτέ την πόλι, μολονότι τις πρώτες μέρες διάχυτη ήταν η επιθυμία εγκαταστάσεώς των στην Πρωτεύουσα.
Το Πρωτοδικείο, το Πλημμελειοδικείο, το Ειρηνοδικείο και το Πταισματοδικείο εργάζονται καθημερινώς, ενώ και η Εισαγγελία, της οποίας το κτίριο γκρεμίστηκε, εγκατεστάθη σε νέο οίκημα στην οδό Υψηλάντη, παρά την Ευαγγελίστρια.
Τα δικαστήρια, ως προς τις κλοπές, βαριούνται να καταδικάζουν, ενώ και τα αστυνομικά κρατητήρια είνε τόσο γεμάτα, ώστε φιλοξενούν την έκτακτη πελατεία των όχι μόνον στην ιστορική «κατώγα», αλλά και στους διαδρόμους των! Για τους κλέπτας οι δικασταί είναι αλύγιστοι. Εξαντλούν όλη των την αυστηρότητα.
-Μπράβο των! …
Αλλά και η αστυνομία δεν πάει πίσω. Βαράει στο ψαχνό! Κάθε νύχτα εξαποστέλλονται ή στας αιωνίους μονάς ή βαρειά τραυματισμένοι στο Τζάννειο και ένας-δυο κακοποιοί. Οι διαταγές, εν προκειμένω, είνε αυστηρότατες. Κάθε λωποδύτης, που φοράται λεηλατών τα γκρεμισμένα σπίτια ή καταστήματα, πυροβολείται.
Και κάτι άλλο ακόμη. Στην πλατεία προ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς ήταν εγκατεστημένα τα ανθοπρατήρια. Αυτά τις πρώτες ημέρες ερημώθηκαν τελείως. Τώρα όμως ξανάνοιξαν τα περισσότερα απ’ αυτά και δέχοται αθρόες παραγγελίες. Πυκνοί όμιλοι Πειραιωτών τα τελευταία δύο Σαββατοκύριακα πολιορκούσαν τα ανθοπωλεία και αγόραζαν λουλούδια. Ένας κόσμος βουτηγμένος στα μαύρα, με το κεφάλι σκυφτό, με υγρά τα μάτια, έπαιρνε λουλούδια και τα απόθετε ευλαβικά στους νεοσκαμένους τάφους των προσφιλών του ή στα κενοτάφια των μνημοσύνων! …
Όλες οι εκκλησίες του Πειραιώς την περασμένη Κυριακή ήταν ασφυκτικά γεμάτες από ένα κόσμο πονεμένο, που του άνοιξε βαθειές πληγές ο πόλεμος! …
ΑΥΡΙΟΝ: Η ανασυγκρότησις του Δήμου Πειραιώς και το έργο του.
Π. ΤΖΟΥΝΑΚΟΣ
*ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ
Εταιρίας Γενικών Αποθηκών Ελλάδος.
Παρακαλούνται οι έχοντες αποθηκεύσει εμπορεύματα εις τας εν Πειραιεί Γενικάς Αποθήκας όπως παραλάβουν ταύτα το ταχύτερον καθόσον η δημιουργηθείσα εκ των βομβαρδισμών κατάστασις αποκλείει την ασφαλήν αυτών φρούρησιν.
Θα πράξωμεν φυσικά ό,τι είναι δυνατόν προς συνέχισιν της παρακολουθήσεως των αποθηκών ουχ’ ήττον ουδεμίαν ευθύνην δυνάμεθα να αναλάβωμεν περί της αποτελεσματικής διαφυλάξεως αυτών.
(Εκ των Γραφείων της Γενικής Διευθύνσεως).
*ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΙΣ
Κατόπιν της γενομένης πλήρους καταστροφής των ναυτικών γραφείων του κ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑ (Ναυαρίνου 8α Πειραιεύς), καθώς και των κ.κ. Μιχ. Βαλσαμάκη, Ιωάν. Κοτζιά και Κ. Μητροπούλου και μέχρι της οριστικής των εγκαταστάσεως, παρακαλούνται οι ενδιαφερόμενοι όπως δια πάσαν σχετικήν πληροφορίαν αποτείνωνται εις το προσωρινόν γραφείον των εν Αθήναις Σίνα και Ακαδημίας 47 τηλέφωνον 29.853 ή μετά τας εργασίμους ώρας εις τα τηλέφωνα των οικιών Σ. Αθανασούλια (Ανακρέοντος 76, Καλλιθέα) Τηλ. … και Μ. Βαλσαμάκη (Μασσαλίας 9 Αθήναι) Τηλ. …
*ΑΝΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΝ
Εις το Πολυτεχνείον εγκατεστάθησαν χθες αρκετοί βομβόπληκτοι εκ Πειραιώς.
Οι σπουδασταί παρέσχον εις τους ατυχείς πληγέντας πάσαν ευκολίαν δια την καλλιτέραν εγκατάστασίν των.
Η ΒΡΑΔΥΝΗ, Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου 1944.
-ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΗΣ ″ΒΡΑΔΥΝΗΣ″
Ο ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΣ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ ΖΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ. (Ένας περίπατος στην καρδιά της πόλεως. - Τα καταστήματα ξανανοίγουν. - Η Κεντρική Αγορά. - Καφφενεία και ταβέρνες. - Λειτουργούν και οι κινηματογράφοι. - Υπαίθρια μπαρ και πλανώδια … εστιατόρια). ΤΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Α΄
Τι γίνεται, λοιπόν, ο πολυπαθής Πειραιεύς, μετά τον άγριο βομβαρδισμό του της 11ης Ιανουαρίου; Υπάρχει ακόμη ως πόλις με ζωή και κίνησι, ή μετεβλήθη σε μια νεκρούπολι; Τα δυο αυτά ερωτήματα, αποτελούν το θέμα μιας αντικειμενικής ερεύνης μας για την κυψέλη τα εργατιάς, αλλά και της παραγωγικής εργασίας, του βιομηχανικού πλούτου, αλλά και του ιδρώτα του χειρώνακτος, του εμπορίου μεγάλης ολκής, αλλά και του αγώνα του μικροβιοτέχνη και του μικρού επαγγελματία.
Ο Πειραιεύς ζη. Το βομβόπληκτο επίνειο ζη ανάμεσα στα έντιμα ερείπιά του, ζη γύρω από τις πληγές του πολέμου, ζη με τον πόνο της απροσδόκητης καταστροφής, που το έπληξε, αλλά που δεν ενέκρωσε την καρδιά του.
Για λίγες μέρες, όταν ακόμα εκάπνιζαν τα ερείπια των πυρκαϊών και γκρέμιζαν στο πρώτο φύσημα οι ετοιμόρροποι τοίχοι των μισοχαλασμένων σπιτιών του, ο Πειραιεύς είχε πράγματι την όψη νεκροταφείου. Η θύελλα όμως πέρασε γρήγορα, όπως πέρασε, τώρα πια, και η πρώτη εντύπωσις.
Για λίγες ώρες η ζωή εσταμάτησε και ο πλούτος των Πειραιωτών έμεινε έκθετος στους δρόμους, εύκολη λεία των λωποδυτών. Ο νους όμως – μετά τον τραγικό αιφνιδιασμό – ελειτούργησε και πάλιν, η ψυχραιμία επανήλθε στις φοβισμένες ψυχές, η λογική και το θάρρος ήρχισαν να κυβερνούν και να κυριαρχούν. Τις πρώτες μέρες η Αθήνα άνοιξε στοργικά την αγκαλιά της και δέχθηκε τις χιλιάδες των Πειραιωτών προσφύγων, που έφευγαν από τα σπίτια τους, κυνηγημένοι από το Χάρο!
Τώρα, οι Πειραιώτες επανέρχονται στον Πειραιά, σε μεγάλη κλίμακα. Δειλά-δειλά στην αρχή, με κάποιο φόβο έπειτα, με περισσότερο θάρρος σήμερα.
Είνε και η δουλειά! … Πώς να ζήση όλος αυτός ο κόσμος, που βρέθηκε απρόοπτα στην Αθήνα, χωρίς λεπτά, χωρίς εργασία, πραγματικά ξεκάρφωτος! Η πίστις για τη ζωή των παιδιών των, έφερε τους πρώτους επαγγελματίας στον Πειραιά. Οι φούρνοι ξανακάπνισαν, τα μπακάλικα άρχισαν ν’ ανοίγουν το ένα μετά το άλλο, τα μανάβικα ομοίως, τα καφενεία ξαναβρήκαν μια πελατεία, οι ταβερνιάρηδες ξανάστιψαν τις κάνουλες των εγκαταλελειμμένων βαρελιών των και ξανακούσθηκε η παραγγελία:
-Κάπελλα, μισή στα τέσσερα! …
Τα κεντρικά ζαχαροπλαστεία του Πασαλιμανιού και των λεωφόρων Σωκράτους και Γεωργίου Α΄ επανέλαβον τας εργασίας των, οι Τράπεζες λειτουργούν και πάλιν, ενώ΄και η αγορά ψαριών και κρέατος συγκεντρώνει κάθε πρωί τους πιστούς πελάτες της. Τα καροτσάκια των πλανοδίων ξαναπήραν τη θέση τους στην Ιπποδάμεια και στη λεωφόρο Μακράς Στοάς, ενώ και οι υπαίθριοι φωτογράφοι εγκατεστάθησαν προ του Δημοτικού Θεάτρου και φωνάζουν:
-Εξήντα οι στιγμιαίες …
Εδημιουργήθη και ένα καινούργιο επάγγελμα: Υπαίθρια μπαρ μετά … περιπλανωμένων εστιατορίων! … Επειδή πολλ΄από τα κεντρικά εστιατόρια της πόλεως κατεστράφησαν, οι έξυπνοι του ποδαριού έστησαν εστιατόρια έπανω σε καροτσάκια. Μια φασολάδα στα όρθια κι’ ένα ποτήρι κρασί, είναι τώρα συνηθισμένο φαινόμενο στο βομβόπληκτο Επίνειο. Και κάνουν αυτά τα υπαίθρια μπαρ χρυσές δουλειές. Όλος ο κινητός πληθυσμός τρώει ... στο πεζοδρόμιο! Κι’ επειδή «ουκ επ’ άρτω μόνον» ζη ο άνθρωπος, άνοιξαν και οι κινηματογράφοι του Πειραιώς «Σπλέντιτ», «Καπιτόλ» και «Χάι-Λάιφ», πρόκειται δε να εγκατασταθή εντός του μηνός και θίασος εις το θεατράκι του «Πειραϊκού Συνδέσμου».
Όσον αφορά τις κρατικές αρχές, αυτές δεν εγκατέλειψαν ποτέ την πόλι, μολονότι τις πρώτες μέρες διάχυτη ήταν η επιθυμία εγκαταστάσεώς των στην Πρωτεύουσα.
Το Πρωτοδικείο, το Πλημμελειοδικείο, το Ειρηνοδικείο και το Πταισματοδικείο εργάζονται καθημερινώς, ενώ και η Εισαγγελία, της οποίας το κτίριο γκρεμίστηκε, εγκατεστάθη σε νέο οίκημα στην οδό Υψηλάντη, παρά την Ευαγγελίστρια.
Τα δικαστήρια, ως προς τις κλοπές, βαριούνται να καταδικάζουν, ενώ και τα αστυνομικά κρατητήρια είνε τόσο γεμάτα, ώστε φιλοξενούν την έκτακτη πελατεία των όχι μόνον στην ιστορική «κατώγα», αλλά και στους διαδρόμους των! Για τους κλέπτας οι δικασταί είναι αλύγιστοι. Εξαντλούν όλη των την αυστηρότητα.
-Μπράβο των! …
Αλλά και η αστυνομία δεν πάει πίσω. Βαράει στο ψαχνό! Κάθε νύχτα εξαποστέλλονται ή στας αιωνίους μονάς ή βαρειά τραυματισμένοι στο Τζάννειο και ένας-δυο κακοποιοί. Οι διαταγές, εν προκειμένω, είνε αυστηρότατες. Κάθε λωποδύτης, που φοράται λεηλατών τα γκρεμισμένα σπίτια ή καταστήματα, πυροβολείται.
Και κάτι άλλο ακόμη. Στην πλατεία προ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς ήταν εγκατεστημένα τα ανθοπρατήρια. Αυτά τις πρώτες ημέρες ερημώθηκαν τελείως. Τώρα όμως ξανάνοιξαν τα περισσότερα απ’ αυτά και δέχοται αθρόες παραγγελίες. Πυκνοί όμιλοι Πειραιωτών τα τελευταία δύο Σαββατοκύριακα πολιορκούσαν τα ανθοπωλεία και αγόραζαν λουλούδια. Ένας κόσμος βουτηγμένος στα μαύρα, με το κεφάλι σκυφτό, με υγρά τα μάτια, έπαιρνε λουλούδια και τα απόθετε ευλαβικά στους νεοσκαμένους τάφους των προσφιλών του ή στα κενοτάφια των μνημοσύνων! …
Όλες οι εκκλησίες του Πειραιώς την περασμένη Κυριακή ήταν ασφυκτικά γεμάτες από ένα κόσμο πονεμένο, που του άνοιξε βαθειές πληγές ο πόλεμος! …
ΑΥΡΙΟΝ: Η ανασυγκρότησις του Δήμου Πειραιώς και το έργο του.
Π. ΤΖΟΥΝΑΚΟΣ
-Μικραί ΑΓΓΕΛΙΑΙ
ΒΟΜΒΟΠΛΗΚΤΟΣ εκ Πειραιώς, άξιος πάσης εμιστοσύνης, ζητεί θέσιν θυρωρού ή φύλακος εντός ή εκτός Αθηνών. Πληροφορίαι παρ’ ημίν.
Ιατροί
*Ο εκ Πειραιώς οδοντίατρος ΝΙΚ. ΟΓΔΗΣ δέχεται την αξιότιμον πελατείαν του εις το εν Αθήναις ιατρείον του Σωκράτους 81, 9-12 και 2-4 και επί συνεντεύξει.
*Ο εκ Πειραιώς βομβόπληκτος οδοντίατρος ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΛΑΣ θα εξακολουθήση να δέχεται την πελατείαν του εις το εν Αθήναις και επί της οδού Κολοκοτρώνη αριθ. 65 οδοντιατρείον του κ. Αστερίου Δουκουδάκη από 9-12 ½ και 2-4 μ.μ.
*Ο εκ Πειραιώς ιατρός ΔΗΜ. ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ ειδικός αφροδισιολόγος Δερματολόγος δέχεται Νικηταρά 5 (Ιατρ. Πόγγα;) 8-12 π.μ και 3-5 μ.μ.
*Ο εκ Πειραιώς Οδοντίατρος κ. Μιχ. Φιλίππου δέχεται Κεραμεικού 8 (πλησίον Ομονοίας) 9-11 και 2-5 μ.μ.
*Ο εκ Πειραιώς παιδίατρος κ. ΦΕΙΔΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑΣ θα δέχεται καθ’ εκάστην εν Αθήναις 3-4 μ.μ. επί της οδού Σωκράτους 81 (παρά την Ομόνοιαν).
*Ο εκ Πειραιώς παθολόγος ιατρός κ. ΙΩΑΝΝΗΣ Π. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ δέχεται καθ’ εκάστην 11-1 μ.μ. εν Αθήναις, οδός Αγίου Κωνσταντίνου αρ. 34.
ΒΟΜΒΟΠΛΗΚΤΟΣ εκ Πειραιώς, άξιος πάσης εμιστοσύνης, ζητεί θέσιν θυρωρού ή φύλακος εντός ή εκτός Αθηνών. Πληροφορίαι παρ’ ημίν.
Ιατροί
*Ο εκ Πειραιώς οδοντίατρος ΝΙΚ. ΟΓΔΗΣ δέχεται την αξιότιμον πελατείαν του εις το εν Αθήναις ιατρείον του Σωκράτους 81, 9-12 και 2-4 και επί συνεντεύξει.
*Ο εκ Πειραιώς βομβόπληκτος οδοντίατρος ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΕΛΛΑΣ θα εξακολουθήση να δέχεται την πελατείαν του εις το εν Αθήναις και επί της οδού Κολοκοτρώνη αριθ. 65 οδοντιατρείον του κ. Αστερίου Δουκουδάκη από 9-12 ½ και 2-4 μ.μ.
*Ο εκ Πειραιώς ιατρός ΔΗΜ. ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ ειδικός αφροδισιολόγος Δερματολόγος δέχεται Νικηταρά 5 (Ιατρ. Πόγγα;) 8-12 π.μ και 3-5 μ.μ.
*Ο εκ Πειραιώς Οδοντίατρος κ. Μιχ. Φιλίππου δέχεται Κεραμεικού 8 (πλησίον Ομονοίας) 9-11 και 2-5 μ.μ.
*Ο εκ Πειραιώς παιδίατρος κ. ΦΕΙΔΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑΣ θα δέχεται καθ’ εκάστην εν Αθήναις 3-4 μ.μ. επί της οδού Σωκράτους 81 (παρά την Ομόνοιαν).
*Ο εκ Πειραιώς παθολόγος ιατρός κ. ΙΩΑΝΝΗΣ Π. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ δέχεται καθ’ εκάστην 11-1 μ.μ. εν Αθήναις, οδός Αγίου Κωνσταντίνου αρ. 34.
Τρεις γυναίκες σε
μπαλκόνι αθηναϊκού σπιτιού. ″Απρίλιος 1944″. «ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ/ ΒΑΡΕΛΛΑ;/
ΧΑΛΚΟΚΟΝΔΥΛΗ 23/ΑΘΗΝΑΙ». Διαστάσεις 8,4Χ6,3 εκατοστά με το λευκό περιθώριο.
ΣΧΟΛΙΑ
-Παραθέτω πολλά από τα παραπάνω ονόματα με επιφύλαξη, λόγω κακής αντιγραφής των στοιχείων στα νοσοκομεία, από τους δημοσιογράφους, από την σύνταξη της εφημερίδας και επειδή δεν μπόρεσα να διαβάσω μερικά από αυτά λόγω κακής εκτύπωσης.
-Τα αναφερόμενα γεγονότα, οι ανακοινώσεις και οι προσπάθειες των αρχών για περίθαλψη επιβεβαιώνουν και συμπληρώνουν κατά πολύ διάφορα αντίστοιχα άρθρα μου.
-Προφανές είναι το γεγονός της γερμανικής λογοκρισίας που είχε υποχρεωτικά διαβρώσει τον ελληνικό Τύπο. Όσες εφημερίδες συνέχισαν να εκδίδονται επί κατοχής ακολούθησαν των επιβαλλόμενη προπαγάνδα.
-Παναγιώτης Γεωργίου Τζουνάκος, 1896-Ιούνιος 1968. Με τον Γεώργιο Μπουκουβάλα (1904-1948) και τον Γεώργιο Παν. Πασαμήτρο (1903-Ιούλιος 1969) κυκλοφόρησαν λίγους μήνες μετά, στις 20.12.1944 την εφημερίδα Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Είχε μεγάλη ευκολία στο γράψιμο και επειδή ήταν καλλιγράφος, άρα ευκολοδιάβαστος στους τυπογράφους, τον αποκαλούσαν «Δαντέλλα».
-Παραθέτω πολλά από τα παραπάνω ονόματα με επιφύλαξη, λόγω κακής αντιγραφής των στοιχείων στα νοσοκομεία, από τους δημοσιογράφους, από την σύνταξη της εφημερίδας και επειδή δεν μπόρεσα να διαβάσω μερικά από αυτά λόγω κακής εκτύπωσης.
-Τα αναφερόμενα γεγονότα, οι ανακοινώσεις και οι προσπάθειες των αρχών για περίθαλψη επιβεβαιώνουν και συμπληρώνουν κατά πολύ διάφορα αντίστοιχα άρθρα μου.
-Προφανές είναι το γεγονός της γερμανικής λογοκρισίας που είχε υποχρεωτικά διαβρώσει τον ελληνικό Τύπο. Όσες εφημερίδες συνέχισαν να εκδίδονται επί κατοχής ακολούθησαν των επιβαλλόμενη προπαγάνδα.
-Παναγιώτης Γεωργίου Τζουνάκος, 1896-Ιούνιος 1968. Με τον Γεώργιο Μπουκουβάλα (1904-1948) και τον Γεώργιο Παν. Πασαμήτρο (1903-Ιούλιος 1969) κυκλοφόρησαν λίγους μήνες μετά, στις 20.12.1944 την εφημερίδα Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Είχε μεγάλη ευκολία στο γράψιμο και επειδή ήταν καλλιγράφος, άρα ευκολοδιάβαστος στους τυπογράφους, τον αποκαλούσαν «Δαντέλλα».
Δημοτική πρόσκληση του
2016 για το ετήσιο μνημόσυνο υπέρ των φονευθέντων συμπολιτών κατά τον
βομβαρδισμό της 11 Ιανουαρίου 1944.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου