Είκοσι φωτογραφίες γεμάτες Πειραιά.

Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Συνεχίζω να αναρτώ, συγκεντρωμένες με αυθαίρετο τρόπο επιλογής, προσπαθώντας να τις αποδώσω κάθε φόρα σε χρονολογική σειρά, παλιές φωτογραφίες που βρίσκονται στο αρχείο μου με θέμα τον Πειραιά. Έχουν ήδη δημοσιευθεί ξεχωριστά στο Face Book. 

 

Πειραιώτισσα. «Φωτο - Χατζιδάκη/ Γεωργίου Α΄ 15/ Πειραιεύς».

 

Καστέλλα: Σεπτέμβριος 1943. Γερμανοί στο νησάκι του Κουμουνδούρου. ″Walter Brennig/ Kastella/ September 1943″.

 

Ιούλιος 1944. Στην θάλασσα του Πειραιά, έξω από την Καστέλλα. Πάνω σε καΐκι βλέπουμε τον Πειραιώτη οδηγό του μαζί με έναν άνδρα που φοράει μαγιό να κάνουν ξένοιαστα την βόλτα τους.

 

Οι πιο κοντινές αποδράσεις των Αθηναίων και Πειραιωτών σε περασμένες δεκαετίες ήταν στην Σαλαμίνα. Τις οργάνωναν τουριστικά γραφεία, εκδρομικά σωματεία, θρησκευτικοί σύλλογοι - ειδικά για την Μονή Φανερωμένης. Η σχέση του μοναστηριού με τον πειραϊκό χώρο είναι γνωστή (ακόμα και κτήματα είχε προς Κερατσίνι) ενώ πολλοί κατέφευγαν για ασφάλεια και φιλοξενία. Στην φωτογραφία οι λεπτομέρειες είναι χαρακτηριστικές: Δυο άτομα μεταφέρουν πήλινη στάμνα. Ένα καροτσάκι παγωτού ή αναψυκτικών (έβαζαν πάγο για να παραμένουν  δροσερά) με τρεις ρόδες. Κόσμος είναι σε αναμονή συγκεντρωμένος στον δρόμο και στην πλαγιά. Σε πρώτο πλάνο τρεις γυναίκες με τα καλοκαιρινά τους, με τσάντες και ψώνια, περπατούν χαμογελαστές, η μια κρατάει τα γυαλιά της στο χέρι, οι άλλες τα φοράνε. Στο βάθος ανάμεσα στα πεύκα τα κτήρια της Mονής, η οποία εορτάζει κάθε 23 Αυγούστου. Σωτήριον έτος, 1947. «ΦΩΤΟ ″ΛΑΪΚΑ″/ ΒΑΣ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ/ Γ΄ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 32 - ΑΘΗΝΑΙ».

 

Παλιά καλοκαίρια. Δροσερά νιάτα. Η διάθεση σήκωνε να βρεθούμε με το καραβάκι στο πιο κοντινό νησί, εκεί που ως Πειραιώτες οι οικογένειές μας, κάμποσοι συγγενείς ή γνωστοί είχαν αγοράσει οικόπεδα κι έχτισαν τα εξοχικά τους, πρόχειρα ή καλοφτιαγμένα - ανάλογα με τα οικονομικά του καθένα.
Φοράγαμε λευκά κοντοπαντέλονα και ανεβάζαμε τα μανίκια ψηλά στα μπράτσα.
Ζωηροί, δυναμικοί, ανεξάρτητοι, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα και υποχρεώσεις.
Έτσι αισιόδοξα τα βλέπαμε όλα. Σαν αυτό τον νεαρό της τσαλακωμένης φωτογραφίας που βαδίζει στην παραλία. Στην Σαλαμίνα. Για εκείνον ήταν Σάββατο 7 Ιουλίου 1951. Για τον καθένα μας, ανάλογες επόμενες χρονολογίες.

 

Σε ακατάγραφο χρόνο. Δυο άνδρες και μια γυναίκα περπατούν στο Πασαλιμάνι. Παρατηρείστε την ένδυσή τους. Εκτιμώ ότι βρίσκονται στο ύψος των οδών Νεωρίων και Θρασυβούλου. ″Πασαλιμάνη με την ξαδελφούλα μου και τον Μίμη″. «ΦΩΤΟ - ΜΕΛΛΑΣ/ ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 10/ ΠΛΑΤ. ΔΗΜ. ΘΕΑΤΡΟΥ/ ΤΗΛ    ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Συνήθισα πλέον να εξερευνώ με τα μάτια και να κρίνω με τις αισθήσεις του μυαλού παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Από τα άγνωστα πρόσωπα βγαίνει - και με πλημμυρίζει λες - ο σφυγμός της τότε ζωής τους.
Από τα αντικείμενα γύρω τους με κεντρίζει ο ρυθμός των εμπειριών που βίωσαν. Εφήμερα γεγονότα και χαμένα όνειρα σε ένα παρελθόν που ξεθωριάζει τις υπάρξεις, που μας σβήνει. Όμως όλα φαίνονται χαμογελαστά και τόσο αισιόδοξα! ″Επί του α/π Δελφίνι. 10/8/1952″. «ΦΩΤΟ - ΛΟΥΞ/ ΝΕΣΤΩΡ ΜΟΣΧΟΝΑ/ Β. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 29 - ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ/ ΤΗΛ. 40.917».

 

Η αλληλογραφία, οι φωτογραφίες και σπανιότερα τα τηλεφωνήματα ήταν για δεκαετίες μόνος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ μελών οικογένειας που είχε χωριστεί για διάφορους λόγους, κυρίως επαγγελματικούς.
Έτσι όλα διαποτίζονται από συναίσθημα κι έντονη νοσταλγία. Όταν ο άνδρας λείπει πολύ καιρό από το σπίτι, η πιστή σύζυγος στέλνει τις ευχές και την αγάπη της γραμμένες πίσω από φωτογραφίες που εικονίζουν το πρόσωπό της. Του δείχνει το εσωτερικό του σπιτιού τους, το κοινό τους σιδερένιο κρεβάτι (το ραδιόφωνο σκεπασμένο με πλεκτό πετσετάκι). Με την ευκαιρία στέλνει να δει και τα ανίψια του ″Φρωσύνη και μπεμπέκα″. ″Εν Πειραιεί τη 20/7/1955. Χαρισμένη εις τον αγαπημένον μου ανδρούλη με πολλά πολλά φιλιά η αγαπημένη σου γυναικούλα″. Το όνομά της ήταν ΖΩΗ…

 

Καλοκαίρι του 1957 σε κάποια παραλία στην Σαλαμίνα. Δυο λουόμενες. Η όρθια φτιάχνει τα μαλλιά της, οι περισσότερες γυναίκες τα προστάτευαν με σκουφάκι πριν μπουν στην θάλασσα για να μη βραχούν. «ΦΩΤΟ - ΤΣΕΡΩΝΗ/ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ 37/ ΤΗΛ. 483-038/ ΠΕΡΑΙΕΥΣ (ΚΑΜΙΝΙΑ)». Άρα η κοπελιά μπορεί να είναι Πειραιώτισσα.

 

Κάθε καλοκαίρι συνεχίζεται να μετατοπίζεται το ενδιαφέρον του κόσμου στις ελληνικές παραλίες. Κοινός παρονομαστής οι ζέστες και μόνο οι άνθρωποι που ακολουθούν την εξέλιξη - μόδα φαίνεται να αλλάζουν τα οπτικά χαρακτηριστικά τους. Όσο πιο παλιές υπήρξαν οι θερινές περίοδοι, τόσο πιο φυσικές ήταν οι ακτές, άχτιστες, χωρίς παρεμβάσεις, σχεδόν αγνώριστες σήμερα. Εδώ βλέπουμε γυναίκες με ολόσωμα και άνδρα με φαρδύ μαγιό ν’ απολαμβάνουν τον ήλιο και την θάλασσα στην Σαλαμίνα. Είναι Αύγουστος του 1957. «ΦΩΤΟ - ΤΣΕΡΩΝΗ/ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ 37/ ΤΗΛ. 483-038/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ (ΚΑΜΙΝΙΑ)».

 

1958. Ζευγάρι σε εκδρομή στην περιοχή ″Ζούμπερι″ Αττικής. Η κυρία λικνίζεται σε κούνια κρεμασμένη από κορμό ψηλού δένδρου. Ο σύζυγος παρακολουθεί… Η σφραγίδα στην πίσω μεριά συνηγορεί ότι είναι Πειραιώτες αφού η φωτογραφία τυπώθηκε εκεί: «ΦΩΤΟ - ΡΟΜΑΝΤΖΟ/ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΔΑΜ/ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 92 ΤΗΛ. 475.583/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Πειραιάς. Μια ηλιόλουστη ημέρα του 1959. Γυναίκα έξω από νεόδμητη κατοικία. Ο δρόμος ήταν χωμάτινος. Χαρτί Agfa Brovira.

 

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ! Νεαροί με μαγιό στα βράχια της Φρεαττύδας, Στο βάθος, τμήμα της Ακτής Θεμιστοκλέους και ψηλότερα ο Άγιος Βασίλειος. «ΦΩΤΟ - ΜΟΝΤΕΡΝΟ/ ΒΑΣ. ΚΩΝΣΤ/ΤΙΝΟΥ 45/ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Στην θάλασσα συν γυναιξί και τέκνοις; Με φαντασία και χαλαρή κρίση παρατηρούμε μια ολόκληρη οικογένεια στην παραλία, με γιαγιάδες, μάνες, θείες, παιδιά, φίλους, ακόμα και την κοπέλα με το μαντήλι μάλλον από το χωριό (πολλές φορούσαν τέτοια «επαρχιώτικα ρούχα» στις συνοικίες), συνολικά 15 άτομα. Μόνο οι τέσσερις από τους πέντε άνδρες φοράνε μαγιό. Προβληματίζουν όμως τα όμοια ραβδιά που κρατούν κάποιοι (περιπάτου ή τυφλών;). Δώστε την γνώμη σας. Χωρίς χρονολογία, δυσδιάκριτη σφραγίδα του φωτογραφείου: «ΦΩΤΟ - ΛΟΥΞ/ ΝΕΣΤΩΡ ΜΟΣΧΟΝΑ/ Β. Γεωργίου 29 - ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ/ ΤΗΛ 40.917».

 

Εκτός από το στήσιμό τους στα γνωστά πειραιώτικα σημεία των δρόμων, των κήπων ή των πλατειών, οι υπαίθριοι φωτογράφοι κυνηγούσαν τους πελάτες ακόμα και στις παραλίες. Πολλές φορές οι λήψεις (με τα φιλμ λόγω της φτηνής ποιότητάς τους, του κακού βιαστικού χειρισμού της μηχανής) ήταν από μέτριες μέχρι πολύ κακές. Συνέτεινε το χαρτί και η πρόχειρη διαδικασία εμφάνισης, έτσι έβγαιναν φωτογραφίες σκοτεινές, με μαύρες κηλίδες, με λευκές γραμμές.
Γιαγιά, μητέρα και εγγονή στα βράχια. Δεν φοράνε μαγιό, οι δυο γυναίκες είναι με γυμνά πόδια, η μεγάλης ηλικίας τα βρέχει στα νερά. Το κορίτσι φοράει καπέλο. Χωρίς χρονολογία. «ΦΩΤΟ - ΖΕΟ ΚΩΝΣΤ. ΜΠΑΡΜΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΝΟΤΑΡΑ 47 ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Έχετε ήδη παρατηρήσει ότι η πλειοψηφία των φωτογραφιών που είναι συγκεντρωμένες στο περιορισμένης έκτασης αρχείο μου απεικονίζει μορφές κι όχι αποκλειστικά τοπία. Αρέσκομαι να δημοσιεύω άγνωστες μέχρι τώρα ανθρώπινες παρουσίες των περασμένων καιρών ώστε να διατηρηθούν τα χαρακτηριστικά τους στην μνήμη των παρόντων και των επόμενων. Θέλω να αποτυπωθεί ο ανεπανάληπτος τρόπος που στέκονταν μέσα στον χώρο που τους περιέβαλε, η έκφραση του προσώπου τους, το κούρεμα, το ντύσιμο. Σκοπός μου δεν είναι μόνο να χαρούμε, να σχολιάσουμε και να δείξουμε την ευαρέσκειά μας σε κάθε στιγμιαία ανάρτηση αλλά επίσης  να δοθεί ως τροφή στους ειδικούς για μελέτη, να αντλήσουν υλικό για διαπιστώσεις της συντελεσθείσας κοινωνικής εξέλιξης/αλλαγής. Νέες και νέοι από το Πέραμα. Μάλλον σε οικογενειακή μάζωξη ή σε σπιτικό πάρτι. Δυσανάγνωστο όνομα του φωτογράφου. «ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ; ….ΡΙΑΔΗΣ/ ΦΩΤΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΝ/ ΕΝΑΝΤΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ/ ΠΕΡΑΜΑ - ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Σεπτέμβριος μήνας, άρα μπήκαμε στο φθινόπωρο. Οι άδειες σχεδόν τελειώνουν, τα σχολεία ξεκινούν, μπαίνουμε σε νέα περίοδο πολιτιστικής δράσης των συλλόγων, των σωματείων, των αθλητικών δραστηριοτήτων, των επαγγελματικών υποχρεώσεων. Ας ξεχάσουμε τα μπάνια και ας φυλάξουμε τις αναμνήσεις από τις όποιες παραλίες δρόσισαν τα κορμιά μας. Ας δεχτούμε αυτό το γοητευτικό χαμόγελο της νέας γυναίκας που κολύμπησε στο πάλαι ποτέ Φάληρο. Να το ανταποδώσουμε κι εμείς σαν βεβαιωτικό ότι καλά τα πήγαμε και φέτος. Να δώσουμε την υπόσχεση ότι όσο αντέχουμε και δεν μας καταβάλει ο χρόνος θα είμαστε πρόθυμοι να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της ζωής.

 

Αυτές τις ημέρες ο μεγεθυντικός φακός και το φωτιστικό του κομοδίνου μου πέφτουν πάνω σε αυτή την φωτογραφία. Κοιτάζω ένα προς ένα κι όλα μαζί τα οκτώ καθισμένα μέσα στο μεγάλο κτήριο γυναικεία πρόσωπα. Προσπαθώ να τα ψυχολογήσω, να μπω στο κλίμα της εποχής τους. Να κινηθώ στον χώρο τους. Κάθε μια τους εμφανίζεται με την δική της έκφραση, τα ανοιχτά στον φακό μάτια, τα πόδια με τις κάλτσες, τα σοσόνια, τα παπούτσια. Περισσότερο στέκομαι στην τέταρτη, ντυμένη κομψά μορφή αφού οι υπόλοιπες φοράνε παρόμοια στολή με λεπτές ζώνες, κομμένες (εκτός μιας) γραβάτες, κορδόνια, διακριτικά σηματάκια. Πρόκειται για μέλη του Σώματος Ελληνίδων Οδηγών. Αναγνωρίστε τα δεδομένα, ίσως σας φέρουν στο νου παιδικά ή νεανικά βιώματα. «Φωτο - λουξ/ Δ. ΜΟΣΧΟΛΙΟΣ/ ΝΟΤΑΡΑ 44 ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».