Καλοκαιρινά μπάνια στο Φάληρο του 1966.

                                                                              Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Στους συνανθρώπους της αντίστοιχης ηλικίας, στην απέραντη αποθήκη των παιδικών μας αναμνήσεων, στο πάτωμα, σε κάποιο βρεγμένο κασόνι πρέπει να βρίσκεται αυτή μας η θύμηση: τα παιδικά καλοκαιρινά μας μπάνια στο Φάληρο.
Γιατί η άμμος χάθηκε, η παραλία μπαζώθηκε, σε σημεία της έγιναν αθλητικές εγκαταστάσεις και περιβάλλοντες χώροι του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας, τα υπόλοιπα κενά αφέθηκαν στην εγκατάλειψη και στην αναμονή αναπλάσεων.
Όμως ακόμα και τότε, όπως και στις δικές μας ημέρες, που δεν αλλάζει ποτέ η διάθεση αλλά μόνο οι συνθήκες και η αντίληψη του περιβάλλοντος χώρου, κυριαρχούσε η συζήτηση κατά πόσο ήταν μολυσμένα τα ύδατα…
Καλοκαίρι του 1966. Εφημερίδα ΑΥΓΗ, Σάββατο 30 Ιουλίου.
Στην σελίδα 3 βρήκα ένα άρθρο με υπογραφή Α. Π. και το μεταγράφω.
Σαν να μην πέρασε μια μέρα, έτσι όπως είναι ανάκατα ταξινομημένη η σκέψη στις λειτουργίες του εγκέφαλου, που με τους δικούς του ρυθμούς μετράει και συγχέει χρόνο, τόπο και καταστάσεις, έχω την αίσθηση ότι διαβάζω μια πρωινή, σύγχρονη εφημερίδα.
Το μόνο που μετατοπίστηκε είναι το πεδίο δράσης, ο κόσμος κάνει τα μπάνια του σε άλλες παραλίες (Ακτή Θεμιστοκλέους, Πλαζ Φρεαττύδας, Βοτσαλάκια Καστέλλας) αλλά με τον ίδιο αφανή κίνδυνο (κολοβακτηρίδια, εντερόκοκκοι, E-Coli, χημικά, επιπλέοντα αντικείμενα)  που επισημαίνουν, επαυξάνουν ή αμβλύνουν οι ανακοινώσεις του ΠΑΚΟΕ από το 1979.   

ΠΟΥ ΚΟΛΥΜΠΟΥΝ ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ!
Μολυσμένα νερά …
Το Φαληρικό Δέλτα γεμάτο από λουόμενους και …απαγορευτικές ταμπέλες. Μεγάλος κίνδυνος για την υγεία των κολυμβητών.

«ΦΑΛΗΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΑ»!
Μια πηχτή, σχεδόν καφετιά θάλασσα, που βγάζει αντί για αφρούς ντενεκεδοκούτια, ξυλοκούτια, σίδερα και λογής λογής  άλλες βρώμες.
Λίγο πιο πέρα, η εκβολή του Κηφισού. Εδώ η στεριά έχει ραντεβού με τη θάλασσα, για να της εμπιστευθεί τα σκουπίδια της. Το χαντάκι του «ποταμού» μάζεψε πολλές βρωμιές κι’ υψώθηκε. Τα νερά απλώνονται αδέσποτα στην παραλία. Ο αέρας μυρίζει συχνά βόθρο, ή καμμένο λάστιχο. Όσοι περνούν πιάνουν τη μύτη τους με έκφραση αηδίας. Ένα παιδάκι παίζει με τη θάλασσα και τη λάσπη και γελάει…
«ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ»!  Δυο μέτρα από τη εκβολή του «ποταμού», ένα μεγάλο άσπρο πανώ, στερεωμένο ψηλά σε δυο ξύλα, γράφει:
«ΑΠΑΓΟΡΥΕΕΤΑΙ Η ΚΟΛΥΜΒΗΣΙΣ – ΥΔΑΤΑ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ».
Δυο μέτρα από το πανώ, κάπου 50 άνθρωποι, κολυμπούν ανενόχλητα και παίζουν με το θολό νερό της θάλασσας.
Τα γράμματα είναι κόκκινα, μεγάλα. Οι άνθρωποι είναι μαύροι από τον ήλιο, ευχαριστημένοι.
Τα παιδιά έχουν μαζέψει κάτι κονσερβοκούτια , τα γεμίζουν με πέτρες και τα κάνουν πλοία. Ο «καλός θείος», ο Κηφισός, έχει φροντίσει αρκετά για τα παιχνίδια τους. Πλησιάζουμε μια γυναίκα, που ντύνει τρία παιδάκια. Το μπάνιο πήγε καλά, το πανώ στέκει στη θέση του. Τα παιδάκια είναι ολόχαρα. – Μα κυρία μου, αυτό δεν το βλέπετε;
Πειράζεται η γυναίκα. «Άντε καλέ. Εδώ τα βάζουν κάθε χρόνο αυτά. Σαχλαμάρες! Εγώ οκτώ χρόνια έρχομαι εδώ, μα δεν έπαθα τίποτα. Στο κάτω κάτω οι βόθροι χύνονται τώρα στο Κερατσίνι. Πώς είναι μολυσμένα τα νερά; –  Μα δεν τα βλέπετε που είναι μαύρα; –  Έτσι είναι το χρώμα της άμμου. Δεν έχει τίποτα η θάλασσα. – Καλά αυτοί που τοποθετήσανε τις ταμπέλλες τρελοί είναι; Η φωνή της γυναίκας γέμισε μίσος. Ίσιωσε το κορμί της μπρος στη θάλασσα σα να ήθελε να την υπερασπίσει.
 – Έτσι το λένε, για να μας πάρουν τη θάλασσα. Ξέρετε γιατί το λένε; Για να πηγαίνουμε παρακάτω να πίνουμε λεμονάδες και πορτοκαλάδες. Εκείνοι τους βάζουν να τα γράφουν αυτά.
Ο ήλιος έκαιγε. Η λάσπη του ποταμιού κατέβαινε. Τα παιδιά κρατούσαν σωσίβια κι έτρεχαν. Έτρεχε και η γυναίκα πίσω τους.
Παρακάτω μια άλλη ταμπέλλα, είναι πεσμένη κάτω. Ρωτάμε ένα νεαρό που έρχεται προς τη θάλασσα κρατώντας στο χέρι το μαγιώ του. Ποιός τόρριξε το πανώ; Α! μπορεί ο αέρας, αλλά δεν το φαντάζομαι . Μάλλον τα παιδιά. Κι άλλα έχουν σπάσει. Παίζουν κάθε μέρα, αν έχετε υπ’ όψη σας, εκείνο το παιχνίδι με τη μπάλλα, που μπαίνει ένας «κορόϊδο». Εδώ βάζουν την ταμπέλλα «κορόϊδο» και τις περισσότερες φορές τη ρίχνουν κάτω. Αν πάτε παραπέρα θα δείτε άλλες που έχουν ζωγραφιές απάνω, ή που είναι τρύπιες… Παιδιά είναι, τι να τους κάνεις. Εσύ γιατί πηγαίνεις εδώ και κάμεις μπάνιο; Εγώ βιάζομαι. Καλά είναι τα νερά, μην ακούς.
Ένας γερανός σέρνεται σιγά σιγά κατά μήκος της ακτής. Προς την κοίτη του Κηφισού. Καιρός να την καθαρίσουν. Τα σκουπίδια παραπληθύνανε. Ο κόσμος λιάζεται ήσυχα. Μερικοί μαζεύονται γύρω από τον γερανό και τον περιεργάζονται…
Μια γριά με το κομπιναιζόν, κάθεται χάμω ένα μέτρο από την ακτή και ρίχνει στην πλάτη της νερό. – Ελάτε, Ελάτε. Είναι ζεστό το νερό σήμερα. – Μα δεν τη βλέπεις τη βρωμιά; – Βρώμικοι είμαστε εμείς, παιδί μου, οι άνθρωποι. Η θάλασσα είναι απέραντη. Δεν πιάνει βρώμα.
Φεύγουμε πιο κάτω. Η άμμος είναι παχειά, γεμάτη από σπασμένα πιάτα, ξύλα, σίδερα, μπουκάλια, ό,τι θες. Ο αέρας πάλι μυρίζει ανυπόφορα.
Το βλέμμα πέφτει σε μιάν άλλη ταμπέλλα στερεωμένη και κείνη προσεχτικά. «ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΕ ΤΙΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΘΑΡΕΣ». Αυτό θάχε κάποια αξία, αν ήξερε να διαβάζει το ποτάμι. Προχωρούμε. Μια εικόνα ενδιαφέρουσα. Μια κοπέλλα που κάνει ηλιοθεραπεία κάτω από το πανώ «μολυσμένα νερά» και μάλιστα έχει κρεμάσει το φουστάνι της απάνω. – Δεσποινίς δεν φοβάστε;
– Τι πράγμα; Τους καρχαρίες; Γελά δυνατά. Της δείχνουμε τα γράμματα. Τα διαβάζει φωναχτά. Και πάλι γελά. «Καλέ τόσος κόσμος… Δεν τον βλέπετε;»
Κοντά στην περιοχή υπάρχει ένα εργοστάσιο ηλεκτρισμού. Εκεί, ένας γέρος μας μιλά ζωηρά, γεμάτος πίστη για τα λεγόμενά του, και μας αναπτύσσει τις θεραπευτικές ιδιότητες που έχει εδώ το νερό. «Τα νερά εδώ είναι ιαματικά. Όσοι έρχονται κι’ έχουν ρευματισμούς, βλέπουν αμέσως την υγειά τους». Τι γίνεται; Τα νερά του εργοστασίου πέφτουν στη θάλασσα ζεστά. Κι ένα κομμάτι της όπως είναι φυσικό, ζεσταίνεται. Οι άνθρωποι το πιστεύουν για ιαματικό.
Η πραγματικότητα είναι τραγική.
Το υπουργείο Υγιεινής έστειλε μιαν εγκύκλιο στο λιμεναρχείο, και το λιμεναρχείο σε συνεργασία με τον Οργανισμό προλήψεως ατυχημάτων, έστησε 10 πανώ στα μέρη που τα νερά είναι μολυσμένα. Το αποτέλεσμα το δείχνει ένας μικρός περίπατος στο Φαληρικό Δέλτα. Φυσικά, γράψανε και στις εφημερίδες, μαζί με άλλες συμβουλές προς τους «λουομένους». «Μην κολυμβάτε σε περιοχές που τα νερά είναι μολυσμένα».
Τι να το κάμει όμως η απλή γυναίκα του λαού, που κι αν αγοράσει και καμμιά φορά εφημερίδα, το μάτι της δεν πέφτει σε τέτοια ψιλά γράμματα… Όσο για τις ταμπέλλες, αυτό δεν κάνει εντύπωση. Τις θεωρεί κοροϊδία. Δίπλα, υπάρχουν κι’ άλλες διαφημίσεις.
Αλλά καιρός οι αρμόδιοι να λάβουν άλλα μέτρα πρακτικά.
 

ΥΔΑΤΑ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ! ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΚΟΛΥΜΒΗΣΙΣ. ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΛΗΨΕΩΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ. Τις απαγορευτικές ταμπέλες τις ρίξανε τα παιδιά με τις μπάλλες. Τα συνεργεία τις ξαναστήσανε πρόχειρα, σαν σε δεκανίκια. Τα παιδιά δεν νικηθήκανε. Την άλλη μέρα, πετάξανε λάσπες…

 

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΚΟΛΥΜΒΗΣΙΣ. ΥΔΑΤΑ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ. ΕΚ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Η ταμπέλα στη θέση της, οι «λουόμενοι» ανενόχλητοι, χαίρονται τον ήλιο του Ιούλη. Κι’ όμως ο κίνδυνος παραμονεύει.

 

Με την ανέγερση του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας, η ίδια φαληρική παραλία βρέθηκε αφημένη στην ερήμωση και στην ακαθαρσία. Φωτογραφία από το αρχείο μου, χρονολογείται από τότε που έγραφα στην εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ.