Απόφαση και ψήφισμα Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς στα 1955 για Βουτυρά και Καζαντζάκη.

                                                                             Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.


Έχω στα χέρια μου πολλά Πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς, δακτυλογραφημένες συνομιλίες και αποφάσεις σκόρπιων συνεδριάσεων που καλύπτουν περίπου μια εικοσιπενταετία δημοτικής δράσης. Πρώτη επαφή μαζί τους - εκτός από το ξεφύλλισμα τόμων του 19^ου αιώνα όταν το Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά στεγαζόταν ακόμα στο Δημοτικό Θέατρο - ήταν όταν μου παραχώρησε για μελέτη αρκετά από αυτά η φίλη μου Ελένη Αντωνάκου, προερχόμενα από την βιβλιοθήκη του συζύγου της και δημοτικού συμβούλου Κώστα Αντωνάκου (1922 - 2003). Τα υπόλοιπα μου δόθηκαν στις 9.6.2018 από τον επίσης φίλο Νίκο Κωνσταντινίδη, κατάλοιπα από το πλούσιο αρχείο του πατέρα του, επίσης δημοτικού συμβούλου, Θεοφάνη Κωνσταντινίδη (1917-2002).
Στις 1.4.1955 ο πρόεδρος του σώματος Κωνσταντίνος Αθανασιάδης κοινοποίησε πρόσκληση (αριθ. 2258) για την 2^η τακτική συνεδρίαση του Δ.Σ.
Δήμαρχος, ο Δημήτριος Σαπουνάκης, γραμματεύς ο Μιχαήλ Γεωργόπουλος. Παρόντες, 31 σύμβουλοι.
Προ ημερησίας διατάξεως και μετά από κάποια προκαταρκτικά, μίλησε ο Νικηφόρος Βρεττάκος:

Κύριοι Συνάδελφοι, εις άλλην περίπτωσιν, όταν θα ευρίσκομαι και εντός των θεμάτων της Ημερησίας Διατάξεως, θα σας ζητήσω την άδειαν δια να σας εκθέσω ωρισμένας απόψεις μου δια την προώθησιν και αναμόρφωσιν της Πόλεως του Πειραιώς. Την στιγμήν αυτήν θα σας απασχολήσω με δυο ζητήματα. Το ένα αφορά τον παλαίμαχον Πειραιώτην Δημοσθένην Βουτυράν.
Είναι γνωστόν ότι ο Βουτυράς εδώ έζησε τα παιδικά του χρόνια, επήγε εις το Σχολείον και έγραψε τα πρώτα βιβλία του.
Ο εκλεκτός διηγηματογράφος υπήρξεν ένας από τους ελαχίστους Έλληνας συγγραφείς ή καλλίτερον ο ένας εκ των δύο, δια να ενθυμηθώμεν και τον Γρηγόριον Ξενόπουλον, που εξοικονομούσε τα προς το ζην από την πέννα του.
Έτυχε να γεράση όμως και ν’ αρρωστήση βαρειά. Το παρελθόν έτος, ημείς, ως Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, εξηντλήσαμεν όλας μας τας δυνατότητας δια να τον βοηθήσωμεν. Επιπροσθέτως δε, ως επληροφορήθην, και ο Δήμος Πειραιώς, προς μεγάλην τιμήν της προγενεστέρας Δημοτικής Αρχής, τον ενίσχυσεν οικονομικώς.
Τώρα ο Δημοσθένης Βουτυράς, διανύει τας τελευταίας ημέρας του βίου του, εγκαταλελειμμένος, εις πλήρη ένδειαν.
Κάνω έκκλησιν λοιπόν εις τα αισθήματα των πολιτών που απαρτίζουν το Δημοτικόν αυτό Συμβούλιον, όπως έλθουν αρωγοί εις τον πάσχοντα ετοιμοθάνατον, δια μίαν τελευταίαν ηθικήν και υλικήν συμπαράστασιν, δια μίαν τελευταίαν χαράν προς τον απερχόμενον.
Το δεύτερον ζήτημα, είναι ζήτημα πολιτισμού και ζήτημα γενικωτέρας Εθνικής σημασίας.
Διά να αντιληφθώμεν την σημασίαν του ζητήματος αυτού, θα αναφερθώ εις μίαν προγενεστέραν σχετικήν περίπτωσιν, την περίπτωσιν του ποιητού Αγγέλου Σικελιανού.
Ο Σικελιανός έφθασεν εις τα πρόθυρα της βραβεύσεώς του δια του παγκοσμίου σημασίας Βραβείου ΝΟΜΠΕΛ, βραβείου το οποίον θα αποτελούσε μεγάλην τιμήν δια το Έθνος μας. Το έτος 1947 λογοτέχναι παγκοσμίου κύρους όπως ο Άγγλος Τ. Σ. Έλιοτ, οι Γάλλοι Πωλ Κλωντέλ και Μωρουά και άλλοι πολλοί, δι’ ενός από κοινού υπογραφέντος υπομνήματος προς την Σουηδικήν Ακαδημίαν, παρητήθησαν της υποψηφιότητός των υπέρ του Αγγέλου Σικελιανού, του οποίου η εκλογή είχε γίνει κοινή συνείδησις εις ολόκληρον την Ευρώπην.
Δυστυχώς όμως, εξ εσωτερικών αντιδράσεων, ο Ελληνικώτερος εξ όλων των Ελλήνων ποιητών δεν εβραβεύθη και εχάθη ούτω μια τιμητική ευκαιρία δια την Ελλάδα.
Και έρχομαι εις το θέμα μου.
Δυστυχώς η κακή αυτή τακτική, συνεχίζεται εις το πρόσωπον του Νικολάου Καζαντζάκη.
Ο συγγραφεύς αυτός όστις κατέκτησεν με τα τελευταία βιβλία του την Αμερικήν και την Ευρώπην, δεν έλαβεν κατά το παρελθόν το βραβείον ΝΟΜΠΕΛ, παρ’ όλον ότι είχεν τας αυτάς πιθανότητας με τον Αμερικανόν Χεμιγουαίη. Δεν γνωρίζω ποίοι λόγοι συνετέλεσαν.
Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι: Εάν συνεχισθή η εις την χώραν μας ασκουμένη τακτική, θα χαθή και δια δευτέραν φοράν η ευκαιρία της βραβεύσεως της χώρας μας εις το πρόσωπον του συγγραφέως αυτού. Είναι γνωστόν ότι η Ιερά Σύνοδος έκαμε πρότασιν εις την Κυβέρνησιν αιτούσα όπως απαγορευθή η κυκλοφορία των βιβλίων του και πρότασιν εις το Οικουμενικόν Πατριαρχείον όπως ασκήση ηθικάς κυρώσεις εναντίον του, με το αιτιολογικόν της προσβολής του θρησκευτικού λαϊκού αισθήματος. Η δίωξις αυτή ενός λαμπρού συγγραφέως δεν δικαιολογείται ούτε καν από πολιτικούς λόγους, διότι η θέσις του κ. Καζαντζάκη είναι σαφώς αντικουμμουνιστική.
Εάν λοιπόν η Ιερά Σύνοδος ήθελεν να διαμαρτυρηθή είχε την ευκαιρίαν να το κάμη αυτό προ ολίγων μηνών, τότε που ο κ. Καζαντζάκης έκαμε τας πρωτοφανείς εκείνες δηλώσεις δια την αναγκαιότητα ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου, δηλώσεις αι οποίαι πράγματι προσέβαλον το θρησκευτικόν αίσθημα του ποιμνίου της και το θρησκευτικόν αίσθημα των ποιμνίων όλων των Εκκλησιών.
Η δίωξις δεν βασίζεται ειμή εις ωρισμένας φράσεις, ενώ ολόκληροι σελίδες του αποτελούν ύμνον προς την Εκκλησίαν.
Τα λόγια δεν προσβάλλουν το θρησκευτικόν αίσθημα, το προσβάλλουν αι κακαί πράξεις που συναντώμεν όλοι μας εις κάθε μας βήμα.
Δια να καταλήξω λοιπόν Κύριοι, προτείνω όπως το Δημοτικόν Συμβούλιον εκφράση δια ψηφίσματος την ευχήν, όπως τόσον η Ελληνική Δικαιοσύνη όσον και το Οικουμενικόν Πατριαρχείον μη κάνη αποδεκτάς τας προτάσεις της Ιεράς Συνόδου, αφ’ ενός διότι η δίωξις αύτη γίνεται κατά παράβασιν και της στοιχειώδους εννοίας της ελευθερίας, εις την γενέτειραν της ελευθερίας, και αφ’ ετέρου διότι η δίωξις αυτή καθίσταται, ως εξήγησα, εθνικώς επιβλαβής.

 
Ο Σκορδίλης αντέτεινε:
Κύριε Βρεττάκο, είναι εκτός της αρμοδιότητος του Σώματος η έκφρασις ευχής προς την Ελληνικήν Δικαιοσύνην και το Πατριαρχείον όπως μη κάμουν δεκτήν την εισήγησιν της Ιεράς Συνόδου δια την απαγόρευσιν της κυκλοφορίας των βιβλίων του Καζαντζάκη.
Τον λόγο πήρε ο σύμβουλος, δικηγόρος, πολιτευτής και πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς Γρηγόρης Θεοχάρης. Αρχικά αναφέρθηκε ότι παρά τα άρθρα 20 και 21 του Δημοτικού Κώδικα που απαγορεύουν την ανάμειξη στα πολιτικά, η δημοτική αρχή  οφείλει να ασχοληθεί και με τις βιαιοπραγίες της «Βρεττανικής Αυτοκρατορίας» στην Κύπρο.
Ας μου επιτραπή, αγαπητοί συνάδελφοι, να σας απασχολήσω και εγώ και με ένα άλλο ζήτημα, του Νίκου Καζαντζάκη, το οποίον, την ώραν αυτήν του απελευθερωτικού αγώνος των Κυπρίων, λαμβάνει ιδιαιτέραν σημασίαν. Πρόκειται περί μιας άλλης προσβολής της ιδέας της ελευθερίας, περί της αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου δια της οποίας ζητείται η απαγόρευσις της κυκλοφορίας των βιβλίων ενός μεγάλου ανθρωπιστού, του Νικ. Καζαντζάκη. Δεν είναι μόνον τα γεγονός ότι ο Νικ. Καζαντζάκης ανεγνωρίσθη παγκοσμίως ως μια εξέχουσα πνευματική φυσιογνωμία της ανθρωπότητος ούτε η μεγίστη τιμή την οποίαν προσέδωσεν το έργον του εις την Ελλάδα. Η περίπτωσις θα ίσχυεν και δια τον ταπεινότερον πολίτην. Είναι το απαράδεκτον του διωγμού της ελευθερίας της σκέψεως εις την χώραν η οποία, όπως τόσες φορές έχει λεχθή, απετέλεσεν την κοιτίδα της Δημοκρατίας και του πνευματικού φωτισμού. Δεν είμαι εξ εκείνων οι οποίοι θα ήσαν πρόθυμοι, ίσως, να δεχθούν την μετάθεσιν των Δημοτικών ενδιαφερόντων εις Πολιτικά θέματα. Αλλά το ζήτημα τούτο αφορά παντός τόπου και χρόνου ακατάλυτον ηθικήν αξίαν, της ελευθερίας της σκέψεως, η προάσπισις της οποίας αποτελεί χρέος συνειδήσεως δια κάθε άνθρωπον.
Προτείνω λοιπόν όπως, το νέον Δημοτικόν μας Συμβούλιον, εγκαινιάζον τας εργασίας του υπό τον αντίλαλον της μάχης των Κυπρίων αγωνιστών, εκδώση ψήφισμα διαμαρτυρίας δια την καταπάτησιν εκ μέρους της Βρεττανικής Αυτοκρατορίας των ιερών αρχών της παγκοσμίου συμβάσεως, συνάμα δε να διαδηλώση την αντίθεσίν του προς την απόφασιν της Ιεράς Συνόδου, η οποία φέρει την Εκκλησίας εις αντίφασιν με την ελευθέραν ψυχήν της Ελλάδος.

 
Ο Χαράλαμπος Ζηλάκος διαμαρτυρήθηκε για την συσχέτιση του εθνικού θέματος της Κύπρου «με την υπόθεσιν ενός ″καθάρματος″, τα έργα του οποίου υποσκάπτουν τα θεμέλια της κοινωνίας και της θρησκείας».
Η φράση του προκάλεσε έντονες φωνές από τους πιο πολλούς συμβούλους ενώ ο πρόεδρος έκρουε συνεχώς το κουδούνι για να αποκατασταθεί η τάξη…
Ο Ηρακλής Σακαλής, που ανήκε στην μειοψηφία, επικρότησε τους λόγους του Θεοχάρη. Έψεξε τον δήμαρχο επειδή δεν πήγε να υποδεχθεί κι αυτός τον πρόεδρο της Κυβέρνησης [Αλέξανδρος Παπάγος] που επέστρεψε από την Ελβετία. Ο δήμαρχος απάντησε ότι δεν είχε προσκληθεί, ότι μετά από πέντε ημέρες είχε επισκεφθεί τον πρωθυπουργό, υπέβαλε τα σέβη του και συζήτησαν «επί ζητημάτων του Δήμου και της Πόλεως». Άλλωστε υποδέχτηκε τον Βασιλιά την περασμένη Πέμπτη που κατέβηκε στον Πειραιά «προς επίσκεψιν του εις τον λιμένα μας ευρισκομένου Γαλλικού Πολεμικού». Ο Σακαλής δέχτηκε την απάντηση, αλλά επέμενε ότι έπρεπε να πάει χωρίς πρόσκληση…
Ο Σκορδίλης αναφέρθηκε στον Αλέξανδρο Φλέμινγκ που πέθανε πρόσφατα (11.5.1955). Πρότεινε μια οδός του Πειραιά να λάβει το όνομά του. Επίσης να συζητηθεί το θέμα του Καζαντζάκη μετά ένα μήνα και να συσταθεί μια επιτροπή ώστε να μελετήσει το θέμα και να αποφανθεί: Απόψε δεν πρόκειται να κριθή εάν ο Καζαντζάκης είναι πνευματικός άνθρωπος ή μεγάλος λογοτέχνης. Εγώ είμαι ο πρώτος όστις θα συμφωνήσω με την άποψιν αυτήν. Το θέμα είναι αν καταδυναστεύεται η ελευθερία του λόγου όποτε θα πρέπει να εξετασθή, έχομεν ελευθερία λόγου ή ασυδοσίαν. Διότι αν γίνει δεκτόν ότι εις το ″Χριστός ξανασταυρώνεται″ ή εις άλλο βιβλίον - το οποίον ομολογώ δεν έχω διαβάσει - και ερωτώ τον κ. Βρεττάκον αν τα έχει διαβάσει, διότι, ως γνωρίζω, τα περισσότερα εξ αυτών δεν έχουν μεταφρασθή εις την Ελληνικήν.

 
Ο Βρεττάκος: Μετεφράσθησαν εις την Ελληνικήν, εξηντλήθη η πρώτη έκδοσις και ήδη ανατυπούνται εις δευτέραν έκδοσιν.
Ο Σκορδίλης συνέχισε: Εάν λέγω γίνη δεκτόν ότι εις έν σημείον των βιβλίων του αναφέρεται ότι ″ενώ ο Χριστός ευρίσκετο επί του Σταυρού, η σκέψις του έτρεχεν εις την ερωμένη του Μαγδαληνήν″ και διάφορα άλλα, ερωτώ καταδυναστεύεται η ελευθερία του λόγου ή υπάρχει ασυδοσία; Ο Καζαντζάκης διώκεται διότι εξύβρισε τα θεία και τα θρησκευτικόν αίσθημα, όπως και οιοσδήποτε άλλος θα εδιώκετο. Και αρμοδία ασφαλώς δια την δίωξιν είναι η Εκκλησιαστική Αρχή. Άλλως τε, ουδεμίαν αρμοδιότητα έχει τα Σώμα εν προκειμένω και το θέμα είναι εκτός των καθηκόντων του. Συνιστώ δε και αύθις όπως αναβληθή η λήψις αποφάσεως.
Ο Ζηλάκος ζήτησε συγγνώμη για το έντονο ύφος του «χωρίς όμως να ανακαλέσω τον χαρακτηρισμόν δια τον κύριον αυτόν» δηλαδή τον Καζαντζάκη. Θεώρησε ότι αυτά που είπε ο Βρεττάκος, εκτός του ότι είναι έξω από τα καθήκοντα του Συμβουλίου, θίγει το εθνικό αίσθημα και γίνεται πρόξενος προστριβών και ότι παρόμοια θέματα «θα επιδράσουν δυσμενώς επί της συνεργασίας της πλειοψηφίας και μειοψηφίας». 
Ο Θεοφάνης Κωνσαντινίδης δεν περίμενε από επιστήμονα σαν τον Ζηλάκο να αποκαλέσει έτσι έναν κορυφαίο Καζαντζάκη. Επέμενε ότι είναι θέμα διωγμού της ελευθερίας της σκέψεως και πιστεύει ότι το Συμβούλιο δεν θα φυγομαχήσει να αναλάβει μια απόφαση διαμαρτυρίας.
Ο Παναγιώτης Παπαηλιού μακρηγόρησε:
Ο κ. Βρεττάκος έθεσε το ζήτημα Καζαντζάκη. Ο Νίκος Καζαντζάκης, ο φλογερός Κρητικός, ο διαλεχτός Έλληνας, ο μεγάλος ουμανιστής, ο φιλόσοφος, ο ποιητής των τόσων περιφήμων τραγουδιών, ο Όμηρος με την Οδύσσειά του των 33 χιλιάδων στίχων, ο βαθυστόχαστος μυθιστοριογράφος  που πλούτισε και λάμπρυνε την Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία με τα πρόσφατα έργα του, είχε το ατύχημα να αναγνωρισθή παγκόσμια σαν ένας από τους πιο διαλεκτούς συγγραφείς, που ανεδείχθησαν μετά τον τελευταίο πόλεμο, και το ρομάντζο του ″Αλέξης Ζορμπάς″ να πάρη το βραβείο του καλυτέρου ξένου μυθιστορήματος.
Λέω πως είχε το ατύχημα να αναγνωρισθή παγκόσμια σαν αξιόλογος μυθιστοριογράφος, επειδή την παγκόσμια αυτήν αναγνώρισίν του δεν του την συγχωρεί η ζηλόφθονη μοίρα της Πατρίδος του, όπως δεν συνεχώρησε την πολιτικήν μεγαλοφυΐα του Μεγάλου συμπατριώτου του Ελευθερίου Βενιζέλου και τον αναθεμάτισεν, όπως δεν ανεγνώρισε την λογοτεχνικήν αξίαν άλλων και τους αφώρισε, όπως δεν ανεγνώρισε δια μέσου των αιώνων κάθε μεγαλοφυΐα που ανέδειξε ο τόπος αυτός, για να σταματήσω στον Σωκράτη, που κατεδίκασε κι’ αυτόν σε θάνατο σαν άθεο. Με τα λόγια μου αυτά δεν έχω την πρόθεσιν να κάμω κριτικήν της αποφάσεως που πήρε η Εκκλησία μας ή μάλλον η Ιερά Σύνοδος για τα έργα του Καζαντζάκη.
Σέβομαι την Εκκλησία μας βαθύτατα και με ευλάβειαν περίσσια ατενίζω κάθε απόφασίν της. Παραδέχομαι όμως πως η Εκκλησία μας με τους σεβασμίους ιεράρχας της, με τον θεόπνευστον κλήρο της, με τα ψυχοσωτήρια κηρύγματά της, που δεν τα εμποδίζουν πια οι τρούλοι των ναών, αλλά μεταφέρονται με τα ερτζιανά κύματα στα πέρατα της χώρας και συγκλονίζουν τους πιστούς, με τις σεμνές θρησκευτικές της τελετές, με τα αξιόλογα κατηχητικά της σχολεία και με την σοβαρά ενίσχυσιν που προσφέρει η εκπαίδευσις εις το έργον της, επιτυγχάνει την καλλιέργεια, την ανάπτυξιν και εδραίωσιν του θρησκευτικού συναισθήματος των πιστών σε σημείον ώστε να μη διατρέχη τον κίνδυνον να κλονισθή και να ατονίση από την ανάγνωσιν και περιτέχνων ακόμα αθεϊστικών αναγνωσμάτων.
Λέγοντας αυτό δεν εννοώ ότι τα έργα του Νίκου Καζαντζάκη είναι τέτοια. Κάθε άλλο! Μόνον το έργον του ″ο τελευταίος πειρασμός″ όποιος το εξετάση ξώπετσα πιθανόν να σκανδαλισθή κάπως, αν μπορέση όμως να μπη βαθύτερα στο νόημά του τότε ασφαλώς θα αλλάξη γνώμη. Παρ’ όλα αυτά η Ιερά Σύνοδος ζήτησε να απαγορευθή η κυκλοφορία του έργου αυτού και δεν γνωρίζω και ποιών άλλων έργων του Καζαντζάκη ως ψυχοφθόρων αναγνωσμάτων, ικανών να κλονίσουν το θρησκευτικόν συναίσθημα των πιστών. Είμαι βέβαιος πως οι αρμόδιοι να πάρουν απόφασιν στο τόσο σοβαρόν αυτό ζήτημα, στο διεθνούς ενδιαφέροντος ζήτημα, αφού διεθνής είναι η αναγνώρισις της λογοτεχνικής αξίας των έργων του Καζαντζάκη, θα σταθμίσουν τα πράγματα όσο πρέπει, θα ακούσουν και τις γνώμες διεθνούς κύρους ντόπιων και ξένων κριτικών και τότε δεν θα πάρουν απόφασιν που θα είναι αρκετά μειωτική του χαμηλού συγχρόνου πνευματικού μας πολιτισμού.
Θα είναι αλήθεια μεγάλη αντινομία να κυκλοφορούν ελεύθερα τα έργα του Καζαντζάκη εις τας ξένας χώρας και να εξαίρωνται σαν τα καλύτερα της συγχρόνου ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και να απαγορευθή η κυκλοφορία τους εις την πατρίδα του συγγραφέως εις την χώραν που τόσο αίμα έχυσε και χύνει για την ελευθερία της συνειδήσεως, του πνεύματος και του στοχασμού.  Και είμαι τόσον βέβαιος ότι η απόφασις των αρμοδίων θα είναι η ορθή, και εθνικώς συμφέρουσα, ώστε δεν νομίζω ότι χρειάζεται να τους ενισχύσωμεν στην απόφασίν τους με ψήφισμα διαμαρτυρίας, όχι γιατί δεν δικαιούμεθα αλλά επειδή δεν είμεθα διοικητικόν συμβούλιον κανενός λογοτεχνικού σωματείου κύρους, αλλ’ απλώς Δημοτικόν Συμβούλιον που συνήλθεν απόψε εις την παρθενικήν του συνεδρία. Μα αν παρ’ ελπίδα η απόφασις των αρμοδίων αρχών θα είναι διόφορη της αναμενομένης από τον Ελληνικόν και διεθνή κόσμον του πνεύματος, τότε ας μη στερήσουμε με ψήφισμά μας και τον Καζαντζάκη της μεταθανατίου τιμής και αναγνωρίσεως, να του στηθή δηλαδή ο ανδριάς του με τον ″Τελευταίο πειρασμό″  στο χέρι του, κάπου εκεί κοντά στο Ακρωτήρι. 

 
Τον λόγο έλαβε ο Λουκάς Νομικός με ένα χαιρετισμό αληθινά πειραιώτικο:
Χαιρετίζω τον πρώτον Άρχοντα της Πόλεως, τον κ. Πρόεδρον και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου παλαιά και νεωστί το πρώτον εισερχόμενα.
Ως γεροντότερος την ηλικίαν αλλά και αρχαιότερος εν τω Συμβουλίω τούτο, δεδομένου ότι επί μίαν 30ετίαν και υπό ημίσειον δωδεκάδα Δημάρχων υπηρέτησα τα συμφέροντα και μόνον του Δήμου, θα σας δώσω μιαν συμβουλήν.
Εισερχόμενοι εις την αίθουσαν ταύτην και αφίνοντες εις την θύραν πίλους και παλτά μας, να αφίσωμεν τα κόμματα και τα χρώματα, τας πεποιθήσεις και προελεύσεις, αποβλέποντες εις ένα και μόνον σκοπόν: πώς βοηθούντες τον Δήμαρχον, να εξυπηρετήσωμεν τα συμφέροντα του Δήμου και της Πόλεως. Ο Πειραιεύς,
ο οφθαλμός αυτός της Ελλάδος ολοκλήρου, διότι διά του Πειραιώς η Ελλάς προσατενίζει προς τον Δυτικόν πολιτισμόν και προς την υπέρ πέραν του Ατλαντικού Επικράτειαν, την μεγάλην εις έκτασιν πληθυσμόν, αλτρουϊσμόν αλλά και φιλελληνισμόν, ο Πειραιεύς, ο προθάλαμος της Ελλάδος και προ παντός της Πρωτευούσης, διότι πας τις, εκ του εξωτερικού και δια θαλάσσης εισερχόμενος εις τον Πειραιά, θα θέση πρώτον τον πόδα και θα λάβη μίαν ιδέαν περί της Ελληνικής προόδου και πολιτισμού, έχει ανάγκην γενικής Κρατικής μερίμνης. Ας βοηθήσωμεν συνεπώς τον Δήμαρχον εν τη προσπαθεία του δια την πρόοδον αυτήν.

 
Ο Ιωάννης Φραγκούλης συμφώνησε να εκδοθεί ψήφισμα για την Κύπρο.
Ως προς το ζήτημα που έθιξεν ο κ. Βρεττάκος δια τον λογοτέχνην Δημοσθένην Βουτυρά, ο οποίος είναι ασθενής και ευρίσκεται εις μεγάλην ένδειαν, νομίζω ότι η Πόλις και ο Δήμος έχουν υποχρέωσιν να τον βοηθήσουν με κάθε μέσον.
Δια το θέμα Καζαντζάκη, όπως και δια κάθε ζήτημα, που αφορά την ολότητα, το σημερινόν Δημοτικόν Συμβούλιον, που εξελέγη πανηγυρικώς κατά τας προσφάτους εκλογάς, αι οποίαι έλαβον μορφήν δημοψηφίσματος, είναι υποχρεωμένον και έχει καθήκον να λάβη θέσιν και είναι ελεύθερον να κρίνη και να πράξη ό,τι νομίζει καλύτερον. Ο συνδυασμός μας με αυτό το πρόγραμμα κατήλθεν εις τας εκλογάς και δεν θα εψηφίζετο εάν κατήρχετο με το πρόγραμμα των άλλων συνδυασμών.
Έχομεν υποχρέωσιν και καθήκον να λάβωμεν θέσιν εις το ζήτημα της διώξεως του Καζαντζάκη, διότι έχουν παρατηρηθή διώξεις συγγραφέων, κατάσχονται βιβλία, εισάγονται εις δίκην λογοτέχναι και αποστέλλονται εις εξορίαν διανοούμενοι.
Όπως η Θεσσαλονίκη, αι Αθήναι και άλλαι πόλεις της Ελλάδος διεμαρτυρήθησαν δια την δίωξιν του Καζαντζάκη, έχομεν και ημείς υποχρέωσιν και καθήκον να εκδώσωμεν ψήφισμα διαμαρτυρίας, δια να σταματήση μία για πάντα αυτός ο διωγμός. Διότι, ποία είναι η δικαιοδοσία μας; ν’ ασχολούμεθα μόνον με την περισυλλογήν των απορριμμάτων και δια να φτιάξωμεν δυο δρόμους;
Δεν ημπορεί παρά να βάλωμεν το αυτί μας εις τους πόθους και τις λαχτάρες του Πειραϊκού Λαού και να συμπαρασταθώμεν εις τα ζητήματα που απασχολούν τους επαγγελματίας, βιοτέχνας, εμπόρους, εργάτας και γενικά όλου του λαού και να υποβοηθήσωμεν εις την λύσιν του.

 
Η συζήτηση επικεντρώθηκε στο ότι το Συμβούλιο πρέπει να περιοριστεί στα καθαρώς δημοτικά ζητήματα, γιατί «Εάν έχη έτσι το πράγμα, έγινε κακή αρχή. Ο Πειραϊκός Λαός περιμένει από ημάς δρόμους, φωτισμόν και ύδρευσιν και αυτά πρέπει να μας απασχολούν. Όταν εις το Συμβούλιον φέρωμεν ξένα θέματα, θα μας δημιουργούν ζιζάνια» είπε ο Μιχαήλ Μαντούβαλος.
Ο Βασίλειος Κατσιβαρδάκος αφού τόνισε ότι συμφέρον της πλειοψηφίας είναι να προσέχει και λίγο την μειοψηφία σε θέματα που ενδεχομένως να δημιουργούν προστριβές μεταξύ των παρατάξεων, συμφώνησε με τον Παπαηλιού.
Ο κ. Παπαηλιού έθεσεν άριστα το θέμα Καζαντζάκη. Δεν έχω διαβάσει ουδένα εκ των βιβλίων του Καζαντζάκη. Αλλά πιστεύω ότι ένας ο οποίος κατέχει το θέμα αυτό καλώς και ίσως περισσότερον παντός άλλου εκ των ευρισκομένων εις την αίθουσαν αυτήν, είναι ο κ. Παπαηλιού, η ομιλία του οποίου ήτο τόσον διαφωτιστική και έχει την βαρύνουσαν γνώμην, η οποία και πρέπει να γίνη σεβαστή. Δεν είναι δε επιτρεπτόν να ευρεθώμεν αντιμέτωποι σεβασμίων ιεραρχών επί Εκκλησιαστικών και θρησκευτικών ζητημάτων, διότι αλλοίμονον αν ημείς οι αιρετοί Δημοτικοί Σύμβουλοι υπεισερχόμεθα εις ζητήματα θρησκευτικά δια τα οποία δεν θα κατηγορηθώμεν εάν είμεθα πλήρως κατατοπισμένοι. Δεν είμεθα δε συμβούλιον συγγραφέων και λογοτεχνών δια να κρίνωμεν τον Καζαντζάκην, αλλά Δημοτικόν Συμβούλιον που σκοπόν έχει να ενδιαφερθή δια τα ζητήματα του Δήμου και της Πόλεως.
Αυτός και μόνον είναι ο σκοπός μας. Αλλά δια να κρίνωμεν πρόσωπα, είμεθα αναρμόδιοι.
Ο Κωνσταντίνος Αντωνάκος επιτέθηκε λεκτικά στην μειοψηφία. Ο Δημοτικός Κώδικας επικαλείται την φροντίδα να φυτεύονται δένδρα και να γίνονται ασφαλτοστρώσεις.
Μέχρι εκεί φτάνει η αποστολή του. Εάν τώρα έξω από τον κλωβόν του κατακουρελιάζεται το Σύνταγμα, εάν τσαλαπατώνται αι ατομικαί ελευθερίαι των δημοτών, εάν στραγγαλίζεται η ελευθερία της σκέψεως και απαγορεύεται εις τους πολίτας η έκφρασις των διανοημάτων των και των στοχασμών των, αυτά είναι θέματα που δεν τους απασχολούν. Εμείς όμως πιστεύομεν ότι ο Δημοτικός Σύμβουλος έχει όχι μόνον δικαίωμα αλλά και υποχρέωσιν και σαν Έλλην και σαν δημότης και σαν πολίτης ελεύθερος να υπερασπίζη τις ελευθερίες αυτές όταν κινδυνεύουν. Και το πιστεύομεν όπως το πιστεύει και ο δημοκρατικός Λαός του Πειραιώς που μας έστειλε, ο λαός που πάντα αγωνίζεται όταν κινδυνεύει κάθε ελευθερία είτε Εθνική είτε ατομική είτε πνευματική.
Κύριοι Σύμβουλοι, ηκούσθησαν εις την αίθουσαν αυτήν από την πλευράν της μειοψηφίας ύβρεις βαρείαι κατά προσώπου που τιμά την χώραν μας διεθνώς και δια το οποίον ο λαός της σεμνύνεται.
Και ζήτησε να εφαρμοστεί ο κανονισμός, και μάλιστα το άρθρο 30 παράγραφος 2, να κληθεί να ανακαλέσει ο εκτραπείς σύμβουλος αλλιώς να σημειωθεί αυτό στα πρακτικά.
Ο Αθανάσιος Ρηγόπουλος χαιρέτησε την συνάθροιση και συμπέρανε ότι μόνο μια διαφωνία υπήρξε. Δεν υπάρχει αντίρρηση να ονομαστεί μια οδός σε Αλεξάνδρου Φλέμινγκ, «όπως και δια την ενίσχυσιν του λογοτέχνου Δημοσθ. Βουτυρά, ο οποίος είναι πένης και ασθενής και πρέπει ο Δήμος να τον ενισχύση».
Δεν έχω διαβάσει τα βιβλία του Καζαντζάκη, αλλά από όσα έχομεν διαβάσει εις τας εφημερίδας, ο Καζαντζάκης είναι διακεκριμένη φυσιογνωμία και έχει αναγνωρισθή διεθνώς και τιμά την Ελλάδα. Εγώ σέβομαι την θρησκείαν, αλλά πρέπει να τηρήται και το Σύνταγμα το οποίον προστατεύει την ελευθερίαν της σκέψεως και διανοημάτων. Ο Καζαντζάκης διώκεται διότι είναι μεγάλος πνευματικός άνθρωπος.
Ο πρόεδρος του Συμβουλίου συνόψισε τα εν λόγω θέματα. 4) Η έκφρασις ευχής προς την Ελληνικήν Δικαιοσύνην και το Οικουμενικόν Πατριαρχείον όπως μη κάμουν δεκτήν τη εισήγησιν της Ιεράς Συνόδου δια την απαγόρευσιν τω βιβλίων του Νικ. Καζαντζάκη. Νομίζω ότι ως προς τα τρία πρώτα θέματα το Σώμα δεν έχει αντίρρησιν. Επί του θέματος Καζαντζακη, εάν ήτο πολιτικόν θέμα θα είχα αντίρρησιν. Αλλά φρονώ ότι το θέμα δεν είναι πολιτικόν, ούτε δια την εκφράσεως ευχής εκ μέρους του Σώματος αντιτιθέμεθα εις πράξιν τινά  της Κυβερνήσεως. Θα ήτο αφόρητον να υποτεθή ότι αποκλείεται να έχωμεν γνώμην επί γενικωτέρων κοινωνικών ή πνευματικών  προβλημάτων, οίον το θέμα Καζαντζάκη. Παρακαλώ όπως το θέμα τεθή εις ψηφοφορίαν.
Ο Σκορδίλης πρότεινε να αναβληθεί η λήψη απόφασης αφού δεν πείστηκε ότι πρόκειται για εκδήλωση διαμαρτυρίας για παράβαση της ελευθερίας της σκέψεως.
Ο Κατσιβαρδάκος είπε να αναβληθεί το θέμα για ένα δεκαπενθήμερο, να διαβάσουν οι σύμβουλοι τα βιβλία του Καζαντζάκη και μετά να εκφράσουν την γνώμη τους.
Ο Σακαλής, αν και γαλουχήθηκε με πνεύμα ελευθερίας, θεωρεί αναρμόδιο το Συμβούλιο να κάνει ψηφοφορία «όπως επιληφθή του θέματος».
Το Σώμα εγκρίνει την παροχήν περιθάλψεως εκ δραχμών 3.000 εις τον λογοτέχνην Δημοσθ. Βουτυράν, περιελθόντα εις πλήρη ένδειαν.
Η δαπάνη αύτη θέλει βαρύνει την πίστωσιν του Κεφ. 27 άρθ. 5 του προ/σμού χρήσεως 1954-55.
Επίσης εγκρίνει κατ’ αρχάς την μετονομασία μιας οδού «εις οδόν Αλεξ. Φλέμιγκ» και παραπέμπει στην Επιτροπή Ονοματοθεσίας Οδών και Πλατειών για τα περεταίρω.
Ψήφισε ομοφώνως κείμενο συμπαράστασης στους αγωνιζόμενους Κύπριους αδελφούς και διαμαρτυρίας για τις παραβιάσεις του καταστατικού  χάρτη των Ηνωμένων Εθνών εις βάρος «μιας μικράς αλλά ιστορικής χώρας».
Ακολούθως μπήκε σε ψηφοφορία πρόταση εκδόσεως ψηφίσματος διαμαρτυρίας ώστε να απορριφθεί η εισήγηση της Ιεράς Συνόδου για την απαγόρευση κυκλοφορίας των βιβλίων του Καζαντζάκη.
Ψήφισαν συνολικά 30 Δημοτικοί Σύμβουλοι.
Υπέρ, ψήφισαν 22. Αναφέρω τα ονόματα, κυρίως για να δούμε ποιοί ήταν δημοτικοί άρχοντες την εποχή εκείνη: Αθανασιάδης Κωνσταντίνος, Αντωνάκος Κωνσταντίνος, Απέργης Σπυρίδων, Αποστολίδης Νικόλαος, Αράπης Γεώργιος, Βλουμίδου Όλγα, Βρεττάκος Νικηφόρος, Γεωργόπουλος Μιχαήλ, Δαμασκηνός Αθανάσιος, Δημητρακόπουλος Γεώργιος, Θεοχάρης Γρηγόριος, Καραβίτης Δημήτριος, Κούρτης Γεώργιος, Κωνσταντινίδης Θεοφάνης, Μαστρογιώργος Γεώργιος, Παινέζης Δημήτριος, Ρηγόπουλος Αθανάσιος, Ρουσσάκης Εμμανουήλ, Σακελλαροπούλου Ρόζα, Σταύρου Κωνσταντίνος, Φραγκούλης Ιωάννης, Χαραλαμπίδης Ιωάννης.
Κατά, οι Αλμπάνη Λυδία, Ζηλάκος Χαράλαμπος, Κατσιβαρδάκος Βασίλειος, Μαντούβαλος Μιχαήλ, Νομικός Λουκάς, Παπαηλιού Παναγιώτης, Σκορδίλης Εμμανουήλ.
Ο Ηρακλής Σακαλής αρνήθηκε να ψηφίσει. Έτσι εγκρίθηκε το παρακάτω ψήφισμα:

Το Δημοτικόν Συμβούλιον του Δήμου Πειραιώς κατά την συνεδρίασιν αυτού της 5ης Απριλίου 1955, έχον υπ’ όψει την εν τω Τύπω δημοσιευθείσαν απόφασιν της Ιεράς Συνόδου δι’ ης αύτη αιτείται την απαγόρευσιν της κυκλοφορίας των βιβλίων του τιμώντος την χώραν μας εις το Εξωτερικόν, κορυφαίου συγγραφέως, Νικολάου Καζαντζάκη και την επιβολήν κατ’ αυτού πνευματικών κυρώσεων,
Ακούσαν των κ.κ. Δημοτικών Συμβούλων των περισσοτέρων τούτων ταχθέντων υπέρ της εκδόσεως του παρόντος,
Διερμηνεύον τα αισθήματα του Πειραϊκού Λαού,
Ε ψ η φ ί σ α τ ο
1) Εκφράζει την αντίθεσίν του προς πάσαν δέσμευσιν της ελευθερίας της σκέψεως και
2) Έχει την πεποίθησιν ότι τόσον η Ελληνική Δικαιοσύνη όσον και το Σεπτόν Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως θ’ απορρίψωσι τας εισηγήσεις της Ιεράς Συνόδου δια την απαγόρευσιν της κυκλοφορίας των βιβλίων του Νικολάου Καζαντζάκη και την επιβολήν κατ’ αυτού πνευματικών κυρώσεων.-

Μετά το Σώμα εισήρθε στην εξέταση των θεμάτων της ημερησίας διατάξεως…