Συμπαράσταση της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς για την υποψηφιότητα του Δημοσθένη Βουτυρά στην Ακαδημία Αθηνών.

Αφιέρωμα στα 60 χρόνια από τον θάνατό του.
  
 

                                                                              Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης. 

Το ενδιαφέρον για τον Δημοσθένη Βουτυρά ξεκινά από τα νεανικά μου χρόνια, όταν διάβασα ένα κείμενό του σε αναγνωστικό του γυμνασίου. Ύστερα αγόρασα τον πρώτο τόμο των Απάντων του που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Δίφρος.
Αργότερα τον συνάντησα σε λογοτεχνικές αναφορές και πολλά πειραιώτικα έντυπα αφού ο πατέρας του Νικόλαος Βουτυράς χρημάτισε συμβολαιογράφος Πειραιώς (από τα 1876) και επιχειρηματίας (από τα 1902) μέχρι την αυτοκτονία του το καλοκαίρι του 1905 κι ο ίδιος ο Δημοσθένης είχε ήδη ανακατευθεί με τα γράμματα, στην συγγραφή διηγημάτων που δημοσίευσε στον Χρονογράφο, στο Περιοδικό μας και σε αυτοτελές βιβλίο, τον Λαγκά που έβγαλε στα τυπογραφεία της εφημερίδας «Σφαίρα» το 1903 (βρίσκεται στην συλλογή μου). Στην πάροδο των χρόνων συγκέντρωσα τα περισσότερα από τα έργα του, μου λείπουν τέσσερις τίτλοι - τους οποίους έχω την εντύπωση ότι σύντομα θα αποκτήσω. Στο παρόν blog μου, 25 Αυγούστου 2013, δημοσίευσα το άρθρο «Δημοσθένης Βουτυράς. 55 χρόνια από το θάνατό του».   

Την Κυριακή 7 Ιανουαρίου 1951, ώρα 11 π. μ. στην Αίθουσα του Συλλόγου των Ιδιωτικών Υπαλλήλων (Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου 45β΄, τώρα Ηρώων Πολυτεχνείου) οργανώθηκε από την Φιλολογική Στέγη Πειραιώς εκδήλωση με θέμα «Δημοσθένης Βουτυράς». Ομιλητής ήταν ο Χρήστος Λεβάντας.
Την επόμενη ημέρα στην εφημερίδα Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ έγραψε ο ΓΙΑΝ. ΚΑΡ. (Γιάννης Καραμήτσος;):
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΣ
Διάλεξις του κ. Χ. Λεβάντα
Θερμή η ατμόσφαιρα της «Φιλολογικής Στέγης» χτες το πρωΐ. Πειραιώτικη. Παρών ο Δημοσθένης Βουτυράς ζωντανός, ολοζώντανος. Και τρεις φορές ζωντανός στα χαρτιά του ομιλητή, του δικού μας του Χρήστου Λεβάντα.
Θα πω δυό λόγια πενιχρά για τούτον. Κάθε τόσο ταχτικά, μέσα από έναν πραγματικό στρόβιλο επαγγελματικών απασχολήσεων, διαπερνά το χώρο της Τέχνης και βγαίνει νικητής. Ποια βαθειά μεσάνυχτα βρίσκει τη διπλή μόνωση και μάχεται;
Τελευταία, απ’ τον αγώνα του βγαίνουν, εκτός απ’ τη δημιουργία του την καθολική: το διήγημα, βγαίνουν μελέτες. Διαλέξεις ιδιότυπες, γιομάτες εργασία, αφήγηση παρατήρηση και συγκίνηση. Στις ομιλίες διακρίνεται ένας ποιητικός Λεβάντας – αν και από καιρό τον υποπτεύομαι, ότι «ποιεί».
Έτσι και χτες. Η ομιλία του για το Βουτυρά ήταν, πριν απ’ όλα, μια επίμονη και ευσυνείδητη εργασία. Ερεύνησε, ρώτησε, διάβασε.
Έδωσε το Βουτυρά, το γνωστό μας, μα και μια σπουδαία άγνωστη πτυχή.
Το ψυχικό «τραύμα» του Βουτυρά, εκείνο που τον ωδήγησε, τον αποκάλυψε, τον έκανε εκείνον, που έγινε: το μοναδικό στολίδι στο ελληνικό ιδιόμορφο διήγημα.
Αισθανόταν ο Λεβάντας τον Βουτυρά, γιατί κάπως κάπου του μοιάζει: στην Πειραιολογία και στον τύπο τον ανθρώπινο και γνωστό του περίγυρου. Άλλοτε, όμως, αυτά…
Η χτεσινή διάλεξη ήταν προσθετική για τους αποδέκτες. Γνώριζε ένα γερό συγγραφέα, ανέλυε ζωή και έργο κι’ ερμήνευε την πηγή και την τέχνη, δίνοντας, όπως είπα πριν, την πιο σοβαρή άγνωστη πτυχή του Βουτυρά.
Αφηγηματικός ο Λεβάντας, δεν κούρασε, δεν είχε κενά και δεν έκοψε την προσήλωση. Τον χάρηκα, χάρηκα και τον Βουτυρά – ζωντανό και γραμμένο – και τους καλούς φίλους της «Στέγης». ΓΙΑΝ. ΚΑΡ.

Τέσσερις ημέρες μετά η Στέγη ανέλαβε την πνευματική υποχρέωση να προωθήσει την υποψηφιότητα του Βουτυρά στην Ακαδημία Αθηνών:
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ
ΑΝΕΓΝΩΡΙΣΜΕΝΗ
Εν Πειραιεί τη 11/ Ιανουαρίου 1951.
Προς τους Αξιοτίμους Κους Κους
1) Κον Δήμαρχον Πειραιώς 2) Κον Πρόεδρον Δημοτικού Συμβουλίου 3) Κους Κους Δημοτικούς Συμβούλους
Ε ν τ α ύ θ α
Αξιότιμοι Κύριοι,
Η Φιλολογική Στέγη του Πειραιώς
εκπροσωπούσα από τριακονταετίας συλλογικήν προσπάθειαν των πνευματικών ανθρώπων της πόλεώς μας διά την εξύψωσιν του πνευματικού και καλλιτεχνικού επιπέδου του Πειραιώς απεφάσισεν να υποβάλη ευχήν προς την Ακαδημίαν των Αθηνών όπως η κενωθείσα θέσις λόγω του θανάτου του Γεωργίου Δροσίνη της τάξεως Γραμμάτων πληρωθή με εκλογήν του παλαιού, εξόχου Έλληνος διηγηματογράφου Δημοσθένους Βουτυρά.
Ο Δημοσθένης Βουτυράς τιμηθείς από ετών διά του Εθνικού Αριστείου Γραμμάτων και Τεχνών έχει τύχει και της τιμητικής απονομής του Αριστείου του Δήμου Πειραιώς.
Το έργον του ανεγνωρισμένον παρ’ όλου του πνευματικού κόσμου της Ελλάδος και του Εξωτερικού αποτελεί αληθή τίτλον τιμής διά την χώραν μας.
Υποβάλλομεν λοιπόν και προς Υμάς την παράκλησιν ίνα το Δημοτικόν Συμβούλιον ενισχύση ηθικώς διά ψηφίσματός του την ανωτέρω ενέργειαν προς την Ακαδημίαν Αθηνών δεδομένου ότι η τιμή της οποίας δικαιούται ο κορυφαίος διηγηματογράφος μας ακτινοβολεί ιδιαιτέρως εις τον Δήμον και την πόλιν μας.
Με εξαιρετικήν τιμήν
Ο Πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης
[Υπογραφή του Γρηγόρη Θεοχάρη]

Αυτή η εκφώνηση του κειμένου του Λεβάντα για τον Βουτυρά τυπώθηκε επαυξημένη (μαζί με παρόμοια ομιλία για τον Νίκο Χαντζάρα στον Εκδρομικό - Ορειβατικό Όμιλο Πειραιά στις 23.11.1950) σε ένα μικρό βιβλίο στα 1952 από τις εκδόσεις των «Πειραϊκών Χρονικών» με τίτλο: Δυο μορφές. Δημοσθ. Ν. Βουτυράς. Νίκος Ι. Χαντζάρας. Μελέτη. Βιβλιογραφία. Στο εξώφυλλο ξυλογραφία της Κας Βάσως Κατράκη.

Ο Βουτυράς βραβεύτηκε με το Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών στα 1923.
Ο Πειραιάς με την σειρά του τον τίμησε στα 1931 ενώ του είχε δοθεί τιμητική σύνταξη η οποία διεκόπη. Αν και προτάθηκε κάποιες φορές (1951, 1953 και 1957) για μια θέση στην Ακαδημία Αθηνών, ποτέ δεν του δόθηκε.  

Αμέσως μετά τον θάνατό του στις 27 Μαρτίου 1958, η Στέγη έπραξε πάλι το καθήκον της, το διοικητικό συμβούλιο συνήλθε σε σώμα και συνέταξε το ψήφισμα που έγραψε στο Βιβλίο Πρακτικών και κοινοποίησε στον ημερήσιο τοπικό τύπο.  
Διαβάζουμε στην εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΩΡΑ της 31 Μαρτίου 1958:
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΠΕΝΘΗ
Η “ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ,, ΔΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΝ ΒΟΥΤΥΡΑΝ
ΤΟ ΕΚΔΟΘΕΝ ΨΗΦΙΣΜΑ
Η «Φιλολογική Στέγη» επί τω θανάτω του Δημοσθένους Βουτυρά εξέδωσε το ακόλουθον ψήφισμα:
Σήμερον, 28ην Μαρτίου 1958 το Διοικ. Συμβούλιον της «Φιλολογικής Στέγης» συνελθόν, κατόπιν προσκλήσεως του προέδρου του κ. Γρ. Θεοχάρη, εις έκτακτον συνεδρίασιν, δηλώνει την συμμετοχήν του κύκλο της Φ.Σ. εις βαρύ πένθος του πνευματικού κόσμου της χώρας διά τον θάνατον του διακεκριμμένου Έλληνος πεζογράφου
ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΒΟΥΤΥΡΑ
ο οποίος κατά την διάρκειαν της ζωής του υπηρέτησε με δημιουργικήν πνοήν, με πίστιν και με αυταπάρνησιν την πνευματικήν ιδέαν, αναδειχθείς, διά του σημαντικού εις έκτασιν και ποιότητα έργου του, εις ένα εκ των κυριωτέρων θεμελιωτών του είδους της κοινωνιστικής πεζογραφίας εις την χώραν μας και ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΟΜΟΦΩΝΩΣ
1) Να παρακολουθήση το Διοικ. Συμβούλιον την κηδείαν του. 2) Να οργανωθή εν καιρώ, πρωτοβουλία της Φ.Σ. ειδική εκδήλωσις διά το έργον του κορυφαίου πεζογράφου, ο οποίος ετίμησε την πόλιν του Πειραιώς. 3) Να δημοσιευθή το παρόν διά του τύπου.
Εν Πειραιεί τη 28η Μαρτίου 1958.

Ο πρόεδρος
ΓΡΗΓ. Ν. ΘΕΟΧΑΡΗΣ

Ο Γεν. Γραμματεύς
ΙΩΑΝ. ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗΣ           

Οι ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ της 31 Μαρτίου 1958:
Η «Φιλολογική Στέγη» Πειραιώς διά ψηφίσματος του υπό τον κ. Γρ. Θεοχάρην διοικητικού συμβουλίου αυτής επί τω θανάτω του Δημοσθένους Βουτυρά εξαγγέλλει ότι πρωτοβουλία αυτής θα οργανωθή εν καιρώ ειδική εκδήλωσις διά το έργον του κορυφαίου πεζογράφου ο οποίος ετίμησεν ιδιαιτέρως την Πόλιν του Πειραιώς, υπηρετήσας με δημιουργικήν πνοήν, με πίστιν και με αυταπάρνησιν την πνευματικήν ιδέαν.
Το επαναλαμβάνει και ο ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ στις 1 Απριλίου 1958: Η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς διά ψηφίσματός της επί τω θανάτω του Πειραιώτου πεζογράφου Δ. Βουτυρά, απεφάσισεν όπως οργανωθή εν καιρώ πρωτοβουλία του Συλλόγου ειδική εκδήλωσις διά το έργον του εκλιπόντος πνευματικού τέκνου του Πειραιώς.

Άρθρα για τον Βουτυρά και κείμενά του έχουμε δημοσιεύσει στο δελτίο της Φιλολογικής Στέγης. Η κόρη του Ναυσικά Βουτυρά - Κυριακοπούλου που έφυγε στα 1982, ήταν σοπράνο με επιδόσεις στην όπερα, στην οπερέτα και στο λιντ.
Την Τετάρτη το βράδυ, 16 Δεκεμβρίου 1992, με την συνεργασία του Γαλλικού Ινστιτούτου Πειραιώς, στην αίθουσά του οργανώσαμε μουσικοφιλολογική βραδιά αφιερωμένη στον Δημοσθένη Βουτυρά για τα 120 χρόνια από την γέννησή του και στον Λάμπρο Πορφύρα για τα 60 χρόνια από τον θάνατό του. Την εισήγηση έκανε η Περσεφόνη Κωστέα. Ακούσαμε απαγγελίες κι ανάγνωση κειμένων από Άννα Τσώνη, Ελευθερία Χατζηδουλή, Γιώργο Μπαρμπαρέσο, Αντώνη Φουστέρη, Μάνο Χατζηγεωργίου. Στο πιάνο κάθισε η Γεωργία Χατζημανωλάκη.

Προτομή Δημοσθένη Βουτυρά.
Την δική της ιστορία έχει και η προτομή του μεγάλου μας συγγραφέα.
Διαβάζουμε μια καταχώρηση από ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ, τεύχος 22, Απρίλιος 1960, σελ. 213 «Από την Επιτροπή Πνευματικής Κινήσεως του Δήμου Πειραιώς.. Υποδείχθηκε να διατεθή το αναγκαίο ποσό για την αγορά και την τοποθέτηση στην Πλατεία Δεληγιάννη, της προτομής του Δημοσθένη Βουτυρά, έργον του κ. Γκικάδη». Στο ίδιο περιοδικό υπάρχει φωτογραφία της προτομής σε γύψο, στο διπλό τεύχος 23 - 24, Μαΐου - Ιουνίου 1960, σελ. 237.
Στήθηκε στα 1961, στην Πλατεία Δεληγιάννη, όμως για καιρό παρέμενε σκεπασμένη με ύφασμα.
«Η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς ύστερα από τα αποκαλυπτήρια του θαλασσογράφου μας Βολωνάκη – που ελπίζω να γίνουν στα πλαίσια της Ναυτικής Εβδομάδος – θα πραγματοποιήση και εκδήλωσι για τον Βουτυρά και τότε πιστεύω να συνδυασθούν με τ’ αποκαλυπτήρια του μεγάλου Πειραιώτη διηγηματογράφου». [Εκτελωνιστής, 1.6.1962, υπογράφει ο Βελισσάριος Μουστάκας].
Τα εγκαίνια θα έγιναν προς τα τέλη του 1962. Έργο του Ε. Θ. Γκικάδη (1900 - 1987). Αρκετές φορές βρέθηκε σε άθλια κατάσταση, την λέρωναν με κουτσουλιές τα περιστέρια και με μπογιές κάποιοι αδαείς. Κάποια στιγμή μάλιστα βγήκε από την θέση της.      
Η Φιλολογική Στέγη διαμαρτυρόταν και πίεζε τον Δήμο να την καθαρίσει και να την επανατοποθετήσει. 

Δελτίο «Φιλολογική Στέγη», Νο 44, Απρίλιος - Ιούνιος 1988, σελ. 273. Οι παρεμβάσεις της Φ.Σ.Π. στα πολιτιστικά δρώμενα βάρυναν και εισακούονταν από τις εκάστοτε δημοτικές αρχές με αποτέλεσμα την αποκατάσταση αντικειμένων ή βελτίωση πολλών θεμάτων γύρω από τον πολιτισμό και τον καλλωπισμό 

της πόλης.   

   

Επίσης κατέθετε κατά διαστήματα δάφνινο στεφάνι σε σεμνή τελετή παρουσία μελών της.
Θυμάμαι τελευταία φορά πήγαμε το πρωινό της Κυριακής 28 Δεκεμβρίου 2008, ώρα 11.30 μ.μ. Στεφάνι κατάθεσε και ο δημοτικός σύμβουλος Δημήτρης Βρόντος (ήταν συμμαθητής μου στο Γυμνάσιο) εκ μέρους του Δήμου Πειραιά. Λίγοι οι παρευρισκόμενοι αφού τόσοι προσκληθήκαμε ως αντιπρόσωποι, μεταξύ των οποίων ήταν και το ζεύγος Γκουντούμη με την κόρη τους Νίκη. Βγάλαμε μια αναμνηστική φωτογραφία. Έφυγαν από την ζωή σε δυστύχημα με αυτοκίνητο στην Μεσσηνία (12.7.2013) … πρώτα η Βικτωρία (γεν. στα 1931, απόφοιτος Β΄ Γυμνασίου Θηλέων Πειραιώς, τελειόφοιτος Γαλλικού Ινστιτούτου Πειραιώς και καθηγήτρια της αγγλικής), μετά από καιρό ο Βασίλης. Ευτυχώς η Νίκη στάθηκε τυχερή αν και δεν θα ξεχάσει ποτέ…

         28 Δεκεμβρίου 2008. Νίκη, Βικτωρία και Βασίλης Γκουντούμης στην πλατεία Δεληγιάννη,

         το πρωινό που μαζευτήκαμε για την κατάθεση στεφάνου στην προτομή του Δημοσθένη  

         Βουτυρά.

Στις αρχές του 2013, με την έναρξη των έργων του Μετρό η προτομή απομακρύνθηκε από την Πλατεία Δεληγιάννη και αργότερα τοποθετήθηκε στην αυλή της Δημοτικής Βιβλιοθήκης όπου βρίσκεται και σήμερα.

                Δυο όψεις της προτομής του Δημοσθένη Βουτυρά στον ανοιχτό χώρο της εισόδου της  

                Δημοτικής Βιβλιοθήκης (Ελευθερίου Βενιζέλου 22 και Κολοκοτρώνη).