Προικοδότηση οικιακής βοηθού στον Πειραιά (1939 - 1943).

                                                                              Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Η παρουσία υπηρετικού προσωπικού υπήρξε αρκετά διαδεδομένη στις μεσαίες, ανώτερες και αριστοκρατικές τάξεις των αστικών κοινωνιών στην σύγχρονη Ελλάδα έως τα πρόσφατα χρόνια. Σε οικίες ευκατάστατων οικογενειών στις μεγάλες πόλεις, στις πρωτεύουσες επαρχιών, στις κωμοπόλεις αλλά και όπου αλλού στις εξοχές ανεγείρονταν αρχοντικά ή πλούσια αγροτόσπιτα συναντούσαμε νέους ή κυρίως νέες να έχουν «σχεδόν δοθεί, ενοικιαστεί» από τους γονείς τους προφορικά ή με ειδικά συμβόλαια - συμφωνητικά όπου μέσω των προσφερόμενων υπηρεσιών τούς εξασφαλίζονταν η στέγαση, η διατροφή, η ένδυση, ένας συμβολικός μισθός μέχρι να φύγουν με την θέλησή τους αλλά και την υποχρέωση για προικοδότηση όταν τα άτομα βρίσκονταν πλέον στα πρόθυρα αποχώρησής τους λόγω γάμου.
Με την πάροδο των εποχών σε πολλές τέτοιες περιπτώσεις βλέπουμε να τους παρέχεται μόρφωση, η εκμάθηση κάποιας τέχνης, η δωρεά ενός σπιτιού. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο η υιοθεσία, η πλήρης ένταξή τους ως μέλη της οικογενείας, η αποκατάστασή τους ως νόμιμων κληρονόμων της περιουσία τους.
Οι περισσότερες πολύτεκνες φτωχές οικογένειες έστελναν τουλάχιστον ένα από τα παιδιά τους στην πόλη για να βρει μια καλλίτερη τύχη. Σε συγγενείς, συγχωριανούς και γνωστούς είχαν την εμπιστοσύνη ότι το παιδί τους θα έπεφτε σε καλά χέρια μέχρι την ενηλικίωση και τον γάμο του.
Τις οικιακές βοηθούς, με τις λευκές ή πολύχρωμες ποδιές τους, την σοβαρή ή αστεία συμπεριφορά - ειδικά στα σπίτια της Αθήνας - έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθούμε σε μια σειρά παλαιών ελληνικών ταινιών.
Όμως όποιον και να ρωτήσουμε έχει να μας πει δικές του ιστορίες που έζησε ή άκουσε από το περιβάλλον του. Είναι - ανάλογα τις εποχές και τις υπηρεσίες τους - γνωστές και με τις ονομασίες υπηρέτριες, υπηρεσία, παραδουλεύτρες, παρακόρες, βάγιες, παραμάνες.
Ο φίλος μου Στρατής Βρουβάκης έχει στην κατοχή του έναν αριθμό οικογενειακών εγγράφων ποικίλου ενδιαφέροντος. Ανάμεσά τους μού διέθεσε για καταγραφή και αξιοποίηση τρία κείμενα, ένα ιδιωτικό συμφωνητικό του 1939, ένα συμφωνητικό εξόφλησης υπηρετικών μισθών του 1943 και μια κατάσταση προικοπαραδόσεως του ίδιου έτους. Αφορά στον Δημήτριο Κατσάρη και την σύζυγό του Σεβαστή οι οποίοι στα 1922 προσέλαβαν ως βοηθητικό προσωπικό την δωδεκάχρονη Παναγιώτα Κοντογιαννοπούλου. Στα 1939 θα αποχωρούσε από το σπίτι τους προκειμένου να αποκατασταθεί «διά γάμου». Αυτό δεν συνέβη και φτάνουμε στα 1943 οπότε έχουμε την οριστική διακοπή των υπηρεσιών της επειδή θα παντρευόταν - με υπόδειξη και έγκριση του Δημητρίου Κατσάρη - τον Νικόλαο Πανταζόπουλο. Για την οικογένεια Κατσάρη δες και στο άρθρο μου «Σπάνια ιστορικά τεκμήρια μέσα από τα χαρτιά των παππούδων μας». Ανάρτηση την Κυριακή 10 Απριλίου 2016.

Ο Δημήτριος Κατσάρης. Φωτογραφία σε χαρτί διαστάσεων 13,3 (ύψος) Χ 8,5 (πλάτος) προφυλαγμένη σε δίπτυχο. Φώτο Γ. Παππάς. Παλαμηδίου 56. Τηλ. 493.264. ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ.

*Μονόφυλλο με δακτυλογραφημένη την πρώτη και την μισή οπίσθια πλευρά.

ΙΔΙΩΤΙΚΟΝ ΣΥΜΦΩΝΟΝ
Μεταξύ των κάτωθι υπογεγραμμένων του Δημητρίου Κατσά-
ρη συνταξιούχου υπαλλήλου της εταιρείας ΣΠΑΠ αφ’ ενός
& της Παναγιώτας θυγατρός Βασιλείου Κοντογιαννοπούλου
αφ’ ετέρου, κατοίκων αμφοτέρων Πειραιώς, συνεφωνήθησαν
τα εξής. Ότι ο Δημήτριος Κατσάρης διαμένων μετά της
συζύγου του εν τη εν Πειραιεί οικία του παρέλαβεν παρ’
αυτώ κατά το έτος 1922 όπως βοηθή αυτούς εις τας οικια-
κάς των ανάγκας & ασχολίας την ετέρωθεν συμβαλλομένην
Παναγιώταν Κοντογιαννοπούλου η οποία & παρέμεινεν από
του έτους 1922 μέχρι σήμερον εις την οικίαν του Δημη-
τρίου Κατσάρη παρέχουσα εις αυτόν & την σύζυγόν του
πάσαν δυνατήν βοήθειαν εις τας οικιακάς ασχολίας, εις
αντάλλαγμα των οποίων συνεφωνήθη όπως παρέχηται εις
αυτήν καθ’ όλην την διάρκειαν της παραμονής της διατρο-
φή & ο σχετικός ρουχισμός, επί πλέον δε κατά την ημέραν
της αποχωρήσεώς της & ανάλογος αποζημίωσις μη υπερβαί-
νουσα τας δραχμάς τριακοσίας (300) μηνιαίως.
Ότι ήδη προκειμένου η Παναγιώτα Β. Κοντογιαννοπούλου
ν’ αποχωρήση της οικίας του Δημητρίου Κατσάρη όπως από-
κατασταθή διά γάμου δηλοί ότι καθ’ όλην την διάρκειαν
της παρ’ αυτώ παραμονής της επαρκώς διετρέφετο & περιε-
θάλπετο παρά του ειρημένου Δημητρίου Κατσάρη & της συ-
ζύγου του οίτινες παρείχον αυτή & τον αναγκαίον ρουχι-
σμόν, επί πλέον δε έλαβε παρά του αυτού Δημητρίου Κατ-
σάρη & δραχμάς εξήκοντα χιλιάδας (60000) & κατ’ ακολου-
θίαν εξοφλεί αυτόν, θεωρούσα εαυτήν τελείως ικανοποιημέ-
νην & ευχαριστημένην εκ της αποζημιώσεως ταύτης μη έ-
χουσα πλέον κατ’ αυτού ουδεμίαν απολύτως αξίωσιν ή απαί-
τησιν εκ της εκτεθείσης αιτίας. Ο δε Δημήτριος Κατσάρης
καταβαλών ως είρηται προς την Παναγιώταν Β. Κοντογιαννο-
πούλου τας δραχμάς εξήκοντα χιλιάδας (60000) συνωμολό-
γησε & απεδέχθη άπαντα τα εκτεθέντα.
Και προς πίστωσιν τούτων συνετάχθη το παρόν εις
διπλούν σήμερον την δεκάτην πέμπτην (15) Μαΐου του χιλιο-
στού εννεακοσιοστού τριακοστού ενάτου 1939 έτους ημέ-
ραν Δευτέραν εν Αθήναις, υπεγράφη παρ’ αμφοτέρων των συμ-
βαλλομένων & εκάτερος έλαβε ανά έν αντίτυπον.

Συμβαλλόμενοι
[Υπογραφές]

Δημ. Α. Κατσάρης
Παναγιώτα Β. Κοντογιαννοπούλου

Η Σεβαστή, σύζυγος Δημητρίου Κατσάρη, με την θετή κόρη της Ελένη Τερροβίτου η οποία αργότερα παντρεύτηκε τον Δημήτριο Βρουβάκη. Φωτογραφία σε χαρτί διαστάσεων 6,3 (ύψος) Χ 8,3 (πλάτος). Φώτο - ΓΕΩΡΓ. ΠΑΠΠΑΣ. ΠΑΛΑΜΗΔΙΟΥ 56. (ΑΓ. ΣΟΦΙΑ) ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ. 

  

*Έγγραφο τεσσάρων δακτυλογραφημένων σελίδων. ΧΑΡΤΟΣΗΜΟΝ ΔΡ. 20 ΕΙΚΟΣΙ. Επικολλημένο ένα ΚΙΝΗΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑ ΔΡ. 30 ΤΡΙΑΚΟΝΤΑ με το ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ να διαγράφει την ένδειξη ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κι ακόμα ένα ΚΙΝΗΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑ ΔΡΑΧΜΑΙ 50/ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. Σφραγίδα ΘΠ 230554. 

ΣΥΜΦΩΝΟΝ ΕΞΟΦΛΗΣΕΩΣ ΥΠΗΡΕΤΙΚΩΝ ΜΙΣΘΩΝ. –

Εν Αθήναις σήμερον την δεκάτην (10) του μηνός
Ιουλίου του χιλιοστού εννεακοσιοστού τεσσαρα-
κοστού τρίτου (1943) έτους ημέραν Σάββατον οι
κάτωθι υπογεγραμμένοι και διά του παρόντος συμ-
βαλλόμενοι ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΤΣΑΡΗΣ και ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ θυγάτηρ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, κάτοικοι Πειραιώς (Ανδριανουπόλεως 52) συμφωνού-
μεν, συνομολογούμεν και συναποδεχόμεθα διά του παρόντος τα επόμε-
να 1ον) Ότι η δευτέρα εξ ημών Παναγιώτα θυγάτηρ Βασιλείου Κοντο-
γιαννοπούλου, καταγομένη εκ Γαστούνης της Ηλείας δυνάμει προφορι-
κής συμφωνίας, συναφθείσης μεταξύ αυτής και του πρώτου εξ ημών Δη-
μητρίου Κατσάρη τον Αύγουστον του έτος 1922, ηλικίας τότε 12 ε-
τών εξεμίσθωσεν τας υπηρεσίας της και προσελήφθη ως υπηρέτρια επ’
αόριστον χρόνον εις την εν Πειραιεί και επί της οδού Ανδριανουπό-
λεως 52 κατοικίαν του πρώτου και διά την εξυπηρέτησιν τόσον αυτού
όσον και της συζύγου του Σεβαστής Κατσάρη και επί μισθώ δραχμών
150 μηνιαίως, εκτός της διατροφής της και υποδήσεως. 2ον) ότι ούτω
μεταξύ ημών και από του ως άνω χρόνου συνήφθη σύμβασις μισθώσεως
υπηρεσιών αορίστου χρόνου και διαρκείας, 3ον) ότι έκτοτε η μίσθωσις
αύτη συνεχισθείσα τακτικώς και εν συνεχεία εξακολουθεί υφισταμένη
μέχρι σήμερον. 4ον) ότι κατά το μακροχρόνιον και συνεχές τούτο διά-
στημα της πολυετούς ταύτης μισθώσεως η εξ ημών Παναγιώτα θυγάτηρ
Βασιλείου Κοντογιαννοπούλου προσέφερεν τακτικώς, συνεχώς και αδια-
λείπτως τας υπηρεσίας της τόσον εις αυτόν όσον και εις την σύζυ-
γόν του Σεβαστήν Κατσάρη. 5ον) ότι ο πρώτος εξ ημών Δημήτριος Κατσά-
ρης εις εκτέλεσιν της ως άνω συμβάσεως κατέβαλεν προς την Παναγι-
ώταν θυγατέρα Βασιλείου Κοντογιαννοπούλου τακτικώς και ανελιπώς
και καθ’ έκαστον έτος τόσον τους δεδουλευμένους μισθούς της όσον
και την στοιχειώδη και αναγκαίαν δαπάνην της διατροφής της και υ-
ποδήσεως. 6ον) ότι κατ’ ακολουθίαν τούτων η δευτέρα Παναγιώτα θυγά-
τηρ Βασιλείου Κοντογιαννοπούλου εξοφλεί τούτον ολοσχερώς και τε-
λεία εξοφλήσει μηδεμίαν του λοιπού διατηρών κατ’ αυτού και κατά της
συζύγου του Σεβαστής απαίτησιν ή αξίωσιν εκ της υπηρεσιακής ταύτης
σχέσεως ως και εκ πάσης συναφούς τοιαύτης. 7ον) ότι επί πλέον των
καταβληθέντων αυτή κατά τα ως άνω δεδουλευμένων μισθών και δαπάνης
διατροφής και υποδήσεως αφ’ ενός λόγω αναπροσαρμογής του αρχικού της
μισθού λόγω των επακολουθησάντων και ισχυόντων υπέρ αυτής συλλογι-
κών συμβάσεων και ευεργετικών υπέρ αυτής Νόμων, αφ’ ετέρου δε και
προς καλυτέραν αποκατάστασιν αυτής μετά του Νικολάου Πανταζοπού-
λου τροχοπεδητού ΣΕΚ μεθ’ ου τελεί ήδη μεμνηστευμένη και η πραγμα-
τοποίησις της οποίας εγένετο τη συνδρομή και τη πρωτοβουλία του
Δημήτριου Κατσάρη και της συζύγου του, η αυτή Παναγιώτα Κοντογιαν-
νοπούλου δηλοί ότι παρά των αυτών Δημητρίου Κατσάρη και Σεβαστής
Κατσάρη έλαβεν 1ον) Τον συνήθη ρουχισμόν, έπιπλα και σκεύη και λοι-
πά είδη ρουχισμού και υποδήσεως όσα είθισται να δίδωνται εν Πειραι-
εί αξίας σημερινής δραχμ.500.000 2) μετρητάς κατά το έτος 1938
60.000 δι’ ων χρημάτων ηγόρασεν αύτη και έχει εις την κατοχήν της
και κυριότητα μίαν οικίαν εξ ενός δωματίου μετά κουζίνας κειμένην
εν Πειραιεί κατά την συνοικίαν Καραβά και επί της οδού Αίμου περί
ης έχει συνταχθή το υπ’αριθμόν 14479 (1939) έτους συμβόλαιον του Συμβολαιογράφου Αθηνών Δημητρίου Π. Δημητριάδου νομίμως μεταγραφέντος
και 3ον) ετέρας δραχμάς ΔΙΑΚΟΣΙΑΣ ΧΙΛΙΑΔΑΣ (200.000) ας συμφωνεί-
ται και δέχεται να λάβη κατά την τέλεσιν του γάμου της μετά του
ως άνω Νικολάου Πανταζοπούλου τελεσθησομένου κατά το τέλος του μη-
νός Ιουλίου ενεστώτος 1943 έτους. 8ον) ότι κατ’ ακολουθίαν τούτων

Φύλλον 2^ον

αποχωρεί σήμερον οικιοθελώς, αβιάστως και οι-
κεία αυτής βουλήσει και θελήσει εκ της ως άνω
υπηρεσίας της ως υπηρετρίας παρά τη κατοικία
του Δημητρίου Κατσάρη και Σεβαστής Κατσάρη και
θεωρεί την σύμβασιν ταύτην τερματισθείσαν και
λυθείσαν ήδη και απεσβεσμένον και άνευ ουδεμιάς νομίμου ενεργείας
και νομίμων συνεπειών παν εξ αυτής απορρέον δικαιώμά της παραι-
τουμένη ρητώς και ανεπιφυλάκτως παντός τοιούτου και 9ον) ότι κα-
τόπιν της καταβολής αυτή των ως άνω δεδουλευμένων μισθών της, ει-
δών ρουχισμού και υποδήσεως της ως είρηται οικίας κ.λ.π. καθ’ α α-
νωτέρω είρηται θεωρεί εαυτήν απολύτως ικανοποιηθείσαν και εξοφλεί
διά των καταβολών τούτων και των παραχωρηθέντων αυτή κατά τα ως
άνω ειδών ρουχισμού και της οικίας ήτις ηγοράσθη εκ χρημάτων του
Δημητρίου Κατσάρη και της Σεβαστής Κατσάρη, τόσον τον Δημήτριον Κατ-
σάρην όσον και την σύζυγόν του ολοσχερώς και τελεία εξοφλήσει και
δηλοί ότι ουδεμίαν του λοιπού διατηρεί κατ’ αυτών αξίωσιν ή απαίτη-
σιν τινά τόσον εκ της υπηρετικής σχέσεως όσον και εξ οιουδήποτε άλ-
λου υπέρ αυτής προστατευτικού Νόμου και συλλογικής συμβάσεως, κα-
θόσον έλαβεν διά των ως άνω καταβολών παν ό,τι εδικαιούτο λαμβά-
νειν τόσον εκ της ως άνω συμβάσεως όσον και εκ του Νόμου αποκατα-
σταθείσα επαρκώς διά κινητής και ακινήτου περιουσίας αξίας σημερι-
νής 4.000.000 δραχμών. – 
Εις πίστωσιν συνετάγη το παρόν εις διπλούν και έλαβεν εκάτερον
των συμβαλλομένων μερών ανά έν όμοιον δεόντως υπογραφέν παρά των συμβαλλομένων μερών και των απ’ αρχής του παρόντος παρισταμένων δύο μαρτύρων των κ.κ. Χαριλάου Αριστ. Σιμάκη δικηγόρου και Δημητρίου Γεωργίου Σαραντάρη εμπόρου κατοίκων αμφοτέρων Αθηνών. –

ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ
                                   
[Υπογραφές των Σαραντάρη - Σιμάκη]
 
ΟΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ

[Υπογραφές του Δ. Κατσάρη και της Παναγιώτας Β. Κοντογιαννοπούλου]

Δηλώ ότι έλαβον σήμερον τόσον τον
απαιτούμενον ρουχισμόν ως και τας
αναφερομένας Δραχ Διακοσίας
Χιλιάδας                    ο λαβών
15. Ιουλίου 1943. Παναγιώτα Β. Κοντογιαννοπούλου

Χειρόγραφη «Κατάστασις Προικοπαραδώσεως» του 1943. Χαρτί με γραμμές διαστάσεων 30,3 (ύψος) και 20 (πλάτος).

*Μονόφυλλο. Η εμπρόσθια όψη γραμμένη με το χέρι.  

 

Κατάστασις Προικοπαραδώσεως.
Του κ Δημ. Α. Κατσάρη Προς Παναγιώταν Β. Κοντογιαννοπούλου
και Νικόλ. Χ. Πανταζόπουλου.
                                                                 Δραχμαί

1) 2. Εικονίσματα                                                    
2) 1 Βαούλον          70.000
3) 1 Εφάπλωμα και Στρώμα          800.000
4) 1 Βελέντζα κόκκινη          250.000
5) 2 Κουβέρτες Καραμελωτές          200.000
6) 3 Χράμμια 210.   2. Στορ 200.          410.000
7) 1 Μπάντα υφαντή 50. 2 Στρωσήδ. Κουρελ. 15          65.000
8) 6 Φύλλα 30 Πύχ Κουρελού          200.000
9) 1 Σεντ. Κρεβ. Κεντ. 150  5 Σεντ. Κρεβ. Αμερ. 500. 2 Σεντ. Ουγιωτά 120.       770.000
10) 1 Πετσέτα Κεντ. Λινή .050 6 Πετσ. Προσ. Χνουδ. 135 3 Σεντ. Χρωματ. 100.  285.000
11) 1 Κουβέρτα Λινή 500 1 Κουβέρτα Πλεκτή 500          1.000.000
12) 1 Τραπεζομ. Κεντ. 400 1 Τραπεζ.6 Πετσέτες 20          420.000
13) 2 Ζευγ. Μαξιλ. Φιγούρας 150. 6 Ζευγ. Μαξιλ. Ύπνου 250          400.000
14) 4 Κουστούμ. Εσώρουχα Χρωμ. 400. 2 Κωστουμ. Εσόρ. Λευκά 100           500.000
15) 1 Νυκτ. Αλατζάδ. 25 1 Ζευγ. Μπιζάμ. 250. 6 Πετσ. Κουζίνας 18 1 Καρτελάμελ 318.000
16) Διάφ. Μανδυλάκια          40.000
17) Δαντέλα 10 5 Ζεύγ. Κάλτσες 75          85.000
18) Μανδυλάκια Διάφορα          30.000
19)Πετσετάκια διάφορα 50. 1 Τραπεζ. Λινό 250. 6 Πετσέτες Υποχ. Χασέ.60  360.000
20) Τρία Ζευ. Μαξιλ. Κίτρινα 75 1 Κοστ. Εσόρ. Πεθ. 50 1.Υποκ. Γαμβρού 50 175.000
Δραχμαί          6,378 000
Είδη Κουζίνας
1) 6 Ποτ. Νερού 9. 6 Ποτ. Κρασιού 9. 6 Κουταλ. Γλυκού 8. 1 Σουροτ. 12. 1 Κατσαρόλ. 13.          51.000
2)1 Μπρίκη 1.000 1 Κουτ. ξύλ. 1.000 1 Τρυπητή 4.000 1 Δίσκος 3000 1 αλατιέρα 3000 12.000
3)1 Σουροτ. 1.000 2 Σιγαρ. 2.000 6 Πιατελ. Γλυκού 10.000 1 Φιάλη. 6 Ποτ. Ποτού 50.000          63.000
4) 1Σουπιέρα 50. 1 Πιατέλα 50. 18 Πιάτα 270.       370.000
5) 1 Φιάλη Κρασ.10. 1 Φουνταν.10. 6 Φλιτζ. 6 Πιατέλες Καφ. 20. 1 Πιάτ. Γιάλλινο 8.
48.000
6) 18 Κουτάλ. Μαχ. Πυρούνια 60. 1 Τιγάνη 10. 1 Κουτ. Τρυπιτή 7.          77.000
7) 1 Γιουβέτσι Χάλκ.1 Ταψί Χάλκ. 1 Τέτζερης Χάλκ.          150.000
8) Διάφ. Κάδρα          100.000
Δραχμαί          7.249.000
Οι Παραλαμβάνοντες
[Υπογραφή Ν. Πανταζόπουλος
Παναγιώτα Β. Κοντογιαννοπούλου]

Ο Παραδίδων
[Υπογραφή Δ. Κατσάρης]
Εν Πειραιεί 16. Ιουλίου 1943.

Στο πλάι:
1 Φόρεμα Μεταξωτόν
1 Φόρεμα Ζωρζέτα
1 Φόρεμα Μάλλινον
2 Επανωφόρια Μάλλινα
Εξ αυτών έλαβεν έκαστος ανά έν αντίγραφον

Το παρόν συντάχθηκε τον Αύγουστο του 2016 στην Καλλίπολη Πειραιά και στην Αθήνα (οδός Πελλήνης 1 και Πατησίων).