Η πρώτη δενδροφύτευση δρόμων και πλατειών του Πειραιά.

Με αφορμή την 6η Ανθοκομική Έκθεση στον Τινάνειο κήπο (28.5. - 12.6.2016) 

 

                                                                     Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

«Αγαπάτε το Πράσινο» ήταν η συνηθισμένη προτροπή πάνω στις μεταλλικές πινακίδες σε κήπους και πλατείες του Πειραιά. Όλες οι δημοτικές αρχές είχαν φροντίσει να καλυφθούν οι ελάχιστοι αναλογικά για την έκταση της πόλης ανοιχτοί χώροι με δένδρα, θάμνους και άνθη. Πρόσφατα είδαμε και πανύψηλους φοίνικες - είχε ξανασυμβεί και στο παρελθόν -  που με υπομονή περιμένουμε να δούμε πότε θα ανοίξουν τα κλαδιά στην κορυφή τους. 

Ποιές όμως ήταν οι πρώτες προσπάθειες για τον δενδροστολισμό των πειραϊκών δρόμων και πλατειών; Θα το δούμε στο παρακάτω κείμενο - μεταγραμμένο στην νεοελληνική - που έρχεται κι αυτό από τον 19^ο αιώνα, από τις σημειώσεις του Γεωργίου Κρέμου.      

1---- Δενδροφυτεία.

Ασφαλές τεκμήριο της προόδου του πολιτισμού σε κάθε λαό είναι και η φροντίδα των δένδρων και το φύτεμά τους. Σε αντίθετη περίπτωση είναι αναμφισβήτητη απόδειξη ενός ημιβάρβαρου και απαίδευτου λαού.

Οι Έλληνες έγιναν τόσο αγροίκοι κάτω από την βάρβαρη τυραννία των Τούρκων, ώστε αγνοούσαν και την χρησιμότητα των δένδρων και δεν αισθάνονταν τον στολισμό τους. Γι’ αυτό και, όπως οι Τούρκοι, έκαιγαν τα δάση και αποψίλωναν τα βουνά από τα δένδρα. Τα κυπαρίσσια ήταν, όπως και σήμερα, σπάνια ∙ αλλά όχι λιγότερο οι κάτοικοι τα έκοβαν αυθαίρετα, εξ’ αιτίας του οποίου στις 31 Μαρτίου 1836 ο έπαρχος διέταζε τον δήμαρχο Πειραιά «να απαγορεύσετε αυστηρά το κόψιμό τους στην περιοχή της δικαιοδοσίας του δήμου σας».

Αλλά οι αρχές με την απελευθέρωση της Ελλάδος φρόντισαν για την δενδροφυτεία.

2---- Δενδροφυτεία.

Στις 12 Μαρτίου 1836 η επί των εσωτερικών γραμματεία έγραφε προς τους νομάρχες: «Οι δενδροφυτείες της Ελλάδας που έπαθαν πολλά εξ αιτίας του πολέμου κατάντησαν να είναι σπάνιες και επομένως πολύ αξιόλογες, διότι όχι μόνο είναι χρήσιμες στην οικιακή οικονομία, αλλά στολίζουν τον τόπο και συμβάλλουν προ πάντων τα μέγιστα στον καθαρισμό του αέρα και την υγεία των κατοίκων». Ένεκα τούτου διέταζε ο νομάρχης να φροντίσουν οι δημοτικές αρχές να φυτευτούν γύρω από τα χωριά, τις δημόσιες πλατείες, τα φρέατα, τις πηγές, τις κρήνες, τις γέφυρες, τις λίμνες, τα νεκροταφεία, τα σχολεία, τις εκκλησίες, τους δρόμους, τις όχθες των ποταμών, τα ρυάκια, γύρω όπου καταβρέχεται η κάνναβη και το λινάρι και προ πάντων κοντά σε λιμνάζοντα νερά και έλη τέτοια δένδρα, όπως ο πλάτανος, η ιτιά, η λεύκα, η καστανιά, 

ο σφένδαμος, τα οποία ακμάζουν από μόνα τους, απομυζούν την φθοροποιό υγρασία και τις μιασματικές αναθυμιάσεις. Τα δε φυτώρια μπορούσαν να παίρνουν οι δημοτικές αρχές από τα δημόσια δάση. Αφού φυτευτούν σύμφωνα με τους κανόνες της φυτουργικής τέχνης να ποτίζονται εκείνα που βρίσκονται σε ξηρό έδαφος, να προφυλάσσονται από κάθε βλάβη ζώων και κακοποιών ανθρώπων. Για την αποτυχία του έργου της δενδροφυτείας θα είναι υπόλογοι οι έπαρχοι και οι δήμαρχοι των οποίων κανένας προϋπολογισμός δεν θα εγκρινόταν αν δεν είχε προβλεφθεί δαπάνη καθορισμένη για ανάλογη δενδροφυτεία.

Αυτά ανακοινώνει σε όλους τους δημάρχους και γνωστοποιήθηκαν στις 18 Νοεμβρίου από τον διοικητή Αττικής.

Η δε δημοτική αρχή του Πειραιά αξιέπαινα με την ίδρυση του δήμου φρόντισε πριν από όλα για την δενδροφυτεία ∙ έτσι στις 13 του ίδιου μήνα, πριν ακόμα φτάσει το έγγραφο (το οποίο λήφθηκε στις 20 Μαρτίου) της γραμματείας, ο αστυνόμος έγραφε προς τον δήμαρχο ότι ελήφθησαν οι 100 πλάτανοι που ζήτησε από τον αστυνόμο της Επιδαύρου.

Στις δε 21 Μαρτίου ζήτησε από τον ίδιο αστυνόμο της Επιδαύρου τέσσερεις μεγάλους πλάτανους με τις ρίζες τους ∙ έπειτα δε επανειλημμένως στις μία και στις 30 Δεκεμβρίου ζήτησε ο δήμαρχος των Πειραιωτών από τον ίδιο αστυνόμο πενήντα πλάτανους: στις δε 1 Ιανουαρίου 1837 έστειλε ο πάρεδρος της παλαιάς Επιδαύρου 50 δένδρα ιτιών και πλατάνων από την περιφέρεια του δήμου της Λήσσης (Λυγουργιού) στις δε 10 του ίδιου μήνα έστειλε μυρσίνες και ροδοδάφνες για την διακόσμηση της αψίδας και των δρόμων κατά την κάθοδο των βασιλέων.

Στις δε 7 Απριλίου 1837 ειδοποίησε ο δήμαρχος τον διοικητή ότι από τα φυτεμένα 100 δένδρα στην πόλη βλάστησαν γύρω στα 50 τα δε υπόλοιπα ξεραθήκανε και ότι φρόντιζε για την αύξηση της δενδροφυτείας: στις δε 24 του ίδιου μήνα σημείωνε ότι τον [Ιανουάριο] Φεβρουάριο του 1837 φυτευτήκανε 78 δένδρα ως εξής: 4 έλατα κοντά στην κρήνη, 13 πλάτανοι και 15 έλατα πάνω στην οδό Αθηνάς κοντά στην οικία Δοκού, 20 πλάτανοι γύρω από την νέα εκκλησία της Αγίας Τριάδος, 3 πλάτανοι και 2 έλατα μπροστά από τα μαγαζιά του Φραντζίσκου Δημητρίου και Π. Χ. Σωτήρου που βρίσκονταν στην πλατεία της νέας εκκλησίας, 

7 πλάτανοι μπροστά από το καφενείο του Εμμανουήλ Δυκτάκη που βρίσκεται στην μεγάλη πλατεία, 4 πλάτανοι μπροστά από την οικία του Ιωάννου Σαρκόση που βρίσκεται στην πλατεία της εκκλησίας και 14 πλάτανοι και ιτιές σε διάφορους δρόμους, μπροστά από αποθήκες και οικίες, ώστε να φυλάσσονται με προσοχή από τους ιδιοκτήτες κατά των κακοποιών ανθρώπων.

Όμως όπως τις δεξαμενές νερού έτσι και ακόμα περισσότερο έβλαπταν τα δένδρα και διάφοροι άλλοι και οι βοσκοί, οι γελαδάρηδες, οι αγωγιάτες τα φυτεμένα σε διάφορα σημεία αλλά κυρίως αυτά που βρίσκονταν στον δρόμο από τον Πειραιά προς την Αθήνα ∙ για αυτό στις 26 Ιουνίου 1837 επέστησε ο διοικητής στον δήμαρχο την προσοχή, εκείνος δε στις 28 Ιουλίου 1837 κατήγγειλε ο επιστάτης των οδών Πειραιώς προς τον δήμαρχο, αυτός δε προς τον αστυνόμο τους ποιμένες Ιωάννη Χασάπη και Σταύρο Υδραίο, ότι στις19 Ιουλίου έβοσκαν μεταξύ των νεοφυτεμένων δένδρων της οδού που οδηγούσε από τον Πειραιά στην Αθήνα τα βόδια τους καταστρέφοντας και τέσσαρα από τα δένδρα της.

Το χειρότερο είναι ότι φτιάχτηκε ομάδα που έκλεβε φυτά, τα οποία πουλούσαν μέσα στην Αθήνα. 

Για αυτούς τους κλέφτες έγραφε ο διοικητής στις 18 Ιανουαρίου 1837.

Αλλά η καταδίωξη, όπως φαίνεται, ερέθισε ακόμα περισσότερο εκείνους που βλάπτουν τα δένδρα και τους δενδροτόμους, που έβλαψαν πολλές ιδιωτικές και δημόσιες δενδροφυτείες ∙ εξ αιτίας αυτού προσκαλέστηκε ο δήμαρχος στις 30 Ιουλίου 1837 από τον διοικητή, να διοριστούν ικανοί αγροφύλακες προς φύλαξη των δένδρων.

Στις δε 15 Οκτωβρίου 1837 ειδοποίησε τον δήμαρχο η διοίκηση, να φροντίσει για την δενδροφυτεία. Στις δε 25 του ίδιου μήνα ο δήμαρχος προσκάλεσε τους κατοίκους, να φυτέψουν δένδρα στις ιδιοκτησίες τους.

Στις δε [μία;] του Νοεμβρίου 1837 ο αστυνόμος πρότεινε στον δήμαρχο ότι, επειδή η δενδροφυτεία γίνεται γύρω στα μέσα Νοεμβρίου, είναι ανάγκη να αποσταλεί στα περίχωρα της Αττικής ο εθνοφύλακας Δημήτριος Τζιτζίνιας για να μαζέψει πλατάνους και κυρίως ιτιές, εργάτες να ανοίξουν τις τρύπες, για να φυτευτούν δένδρα 100 μεν στην οδό Όθωνος με αρχή «από την θέση των ανακτορίων μέχρι την διαμετακόμιση ∙ 30 στην οδό Καραϊσκάκη, στην οποίαν κείται το φαρμακοπωλείο του Μαν ∙ 30 στην οδό, στην οποία κείται η οικία του κ. Κυριάκου Σερφιώτη ∙ 30 στην οδό, στην οποία κείται η οικία του κ. Μ. Τσαμαδού ∙ 50 στην πλατεία της νεοαναγειρόμενης εκκλησίας και 60 στην οδό του κ. Σκυλίτζη και στην παραθαλάσσια..».

Αλλά επειδή ακόμα και με αυτά, τα ζητήματα της δενδροφυτείας δεν πήγαιναν καλά, ο διοικητής Αττικής κατά διαταγή της επί των εσωτερικών γραμματείας στις19 Νοεμβρίου του 1837 διέταξε την εργολαβία της δενδροφυτείας με δημοπρασία, την οποία στις 13 Δεκεμβρίου προκήρυξε ο δήμαρχος με αυτά τα λόγια: 

«1 ο εργολάβος οφείλει να φυτέψει  τον τρέχοντα ή το πολύ τον ερχόμενο μήνα εκατόν ογδόντα δένδρα μέσα στους δρόμους της πόλεως του Πειραιώς σύμφωνα με το σχέδιο που δόθηκε στο δημαρχείο από τον γεωμέτρη... 2 τα δένδρα πρέπει να είναι τουλάχιστον τριών ετών να είναι ίσια και καλά. 3 να αποτελούνται από λεύκες και ιτιές. 4 υποχρεούται ο εργολάβος να ποτίζει, σκαλίζει και επιμελείται τα δένδρα αυτά με έξοδά του μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου του 1839 ∙ προσέτι να τα φυλάσσει από τα ζώα και τους κακοποιούς ανθρώπους. 5 η δημαρχία θα δίνει χείρα βοηθείας εις αυτόν για να τιμωρούνται κατά τον νόμο οι βλάπτοντες την δημόσια αυτή δενδροφυτεία. 6 όσα από τα δένδρα που θα φυτευτούν δεν κριθούν κατάλληλα και καλά από ειδήμονες και υπεύθυνους πρέπει να απορρίπτονται από τον έφορο του βοτανικού κήπου κτλ»..

Στις δε 21 Δεκεμβρίου έγινε η δημοπρασία και μειοδότης αντί 1.190 δραχμών παρέστη μόνο ο Ταξιάρχης Αθανασίου.

Έτσι αφού δεν παρέστησαν εργολάβοι, ανέλαβε την φύτευση μόνο ο Ιωάννης Ραφτάκης αντί 1 δραχμής για κάθε δένδρο, τον οποίο και πρότεινε στην διοίκηση ο δήμαρχος στις 27 Δεκεμβρίου.  

1838

Αλλά η διοίκηση μη επικυρώνοντας την δημοπρασία έγραφε στις 6 Ιανουαρίου 1838 στον δήμαρχο «η παντελής αποτυχία συναγωνισμού στην γενόμενη δημοπρασία της φυτεύσεως δένδρων… προήλθε …. από την ιδέα του ότι με δυσκολία επιτυγχάνει η ρίζωση των δένδρων στην παραλία της πόλης του Πειραιά».

Στις δε 29 Ιανουαρίου 1838 ειδοποιούσε ο διοικητής τους ιδιοκτήτες γαιών που βρίσκονταν στην οδό Πειραιώς και Ελευσίνας, να μην κατασκευάζουν τις περιφράξεις πάνω στα χαντάκια της οδού, αλλά ένα γαλλικό μέτρο πιο μέσα στην γη τους, για να μην καταστρέφονται τα δένδρα αριστερά και δεξιά των δρόμων.

Στις δε 16 Μαρτίου ζήτησε ο αστυνόμος κάρο για να ποτίζονται τα δένδρα.

Στις δε 26 Απριλίου περιγράφοντας την θλιβερή κατάσταση της πόλεως ο αστυνόμος κάνει λόγο και περί αρδεύσεως των δένδρων ∙ στις δε 8 Μαΐου συνέταξε επιτροπή (έκθεση) στην οποία γίνεται αναφορά και περί των δένδρων.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1---  Δενδροφυτεία.

Τεκμήριον ασφαλές της  προόδου του πολιτισμού παρά τινι λαώ είναι και η των δένδρων επιμέλεια και η δενδροφυτεία. Τουναντίον δε απόδειξις αναντίλεκτα λαού απαιδεύτου και ημιβαρβάρου.
Οι Έλληνες ούτως αγροίκοι εγένοντο υπό την βάρβαρον των Τούρκων τυραννίδα, ώστε και την χρησιμότητα των δένδρων ηγνόουν και τον κόσμον αυτών δεν ησθάνοντο. Διό και, όπως οι Τούρκοι, έκαιον τα δάση και απεψίλουν τα όρη των δένδρων. Αι κυπάρισσοι ήσαν, όπως και τανύν, σπάνιαι∙ αλλ’ ουχ ήττον οι κάτοικοι έκοπτον αυτάς αυθαιρέτως, ού ένεκα τη 31 Μαρτίου 1836 ο έπαρχος προσεκάλει τον δήμαρχον Πειραιώς «να απαγορεύσητε αυστηρώς την εκκοπήν αυτών εις τον υπό την εφορείαν σας δήμον».

Αλλ’ αι αρχαί άμα τη απελευθερώσει της Ελλάδος εφρόντισαν περί της δενδροφυτείας.

2---- Δενδροφυτεία.

Τη 12 Μαρτίου 1836 η επί των εσωτερικών γραμματεία έγραφε προς τους νομάρχας: «Αι δενδροφυτείαι της Ελλάδος πολλά παθούσαι εξ αιτίας του πολέμου κατήντησαν να ήναι σπάνιαι και επομένως πολλού λόγου άξιαι, διότι όχι μόνον είναι χρήσιμοι εις την οικιακήν οικονομίαν, αλλά στολίζουν τον τόπον και συμβάλλουν προ πάντων τα μέγιστα εις καθαρισμόν του αέρος και την υγείαν των κατοίκων». Τούτου δε ένεκα διέτασσεν ο νομάρχης ίνα αι δημοτικαί αρχαί φροντίσωσι να φυτευθώσι πέριξ των χωρίων, των δημοσίων πλατειών, φρεάτων, πηγών, κρηνών, γεφυρών, λιμνών, νεκροταφείων, σχολείων, εκκλησιών, οδών, όχθων ποταμών, ρυακίων, πέριξ ένθα καταβρέχεται η κάνναβις και το λίνον και προ πάντων περί λιμνάζοντα ύδατα και έλη τοιαύτα δένδρα, οία η πλάτανος, η ιτέα, η λεύκη, καστανέα, σφένδαμνος, άτινα ταχέως θάλλουσιν, αναμυζώσι την φθοροποιόν υγρασίαν και τας μιασματικάς αναθυμιάσεις. Τας φυτείας δε ηδύναντο να λαμβάνωσιν αι δημοτικαί αρχαί εκ των δημοσίων δασών. Αφού δε φυτευθώσι κατά τους κανόνας της φυτουργικής να ποτίζωνται τα επί ξηρού εδάφους, προφυλάττονται από πάσης βλάβης ζώων και κακοποιών ανθρώπων. Της δ’ αποτυχίας της δενδροφυτείας έσονται υπόλογοι οι έπαρχοι και οι αμελείς δήμαρχοι, ων ουδείς προϋπολογισμός έμελλε να εγκριθή άνευ δαπάνης ωρισμένης προς ανάλογον δενδροφυτείαν. Ταύτα κοινοί άπασι τοις δημάρχοις εγνωρίσθησαν και τη 18 Νοεμβρίου υπό του διοικητού Αττικής.

Η δε δημοτική αρχή Πειραιώς αξιεπαίνως άμα τη του δήμου ιδρύσει εφρόντισεν ήδη πρότερον περί δενδροφυτείας∙ διό τη 13 του αυτού, πριν ή αφίκετο το έγγραφον (όπερ ελήφθη τη 20 Μαρτίου) της γραμματείας, ο αστυνόμος έγραφε τω δημάρχω ότι ελήφθησαν άσπερ ητήσατο 100 πλατάνους παρά του αστυνόμου Επιδαύρου.

Τη δε 21 Μαρτίου ητήτο παρά του αυτού αστυνόμου της Επιδαύρου τέσσαρας μεγάλας μετά των ριζών πλατάνους∙ είτα δε επανειλημμένως τη α΄ και τη 30 Δεκεμβρίου ητήσατο ο Πειραιέων δήμαρχος παρά του αυτού αστυνόμου πεντήκοντα πλατάνους: [Αλλ’ αμφίβολον ει έλαβεν] Τη δε α΄ Ιανουαρίου 1837 απέστειλεν ο πάρεδρος της παλαιάς Επιδαύρου 50 δένδρα ιτεών και πλατάνων εκ της περιφερείας του δήμου της Λήσσης (Λυγουργιού) τη δε 10 του αυτού έπεμψε μυρσίνας και ροδοδάφνας προς διακόσμησιν της αψίδος και των οδών κατά την κάθοδον των βασιλέων.
Τη δε 7 Απριλίου 1837 επέστειλεν ο δήμαρχος τω διοικητή ότι εκ των εμφυτευθέντων 100 δένδρων εν τη πόλει περί τα 50 εβλάστησαν τα δ’ άλλα εξηράνθησαν και ότι επεμελείτο της αυξήσεως της δενδροφυτείας: τη δε 24 του αυτού εσημείου ότι τον [Ιανουάριον] Φεβρουάριον του 1837 ενεφυτεύθησαν 78 δένδρα ως εξής: 4 ελάται περί την νέαν κρήνην, 13 πλάτανοι και 15 ελάται επί της οδού Αθηνάς παρά την οικίαν Δοκού, 20 πλάτανοι πέριξ της νέας εκκλησίας της Αγίας Τριάδος, 3 πλάτανοι και 2 ελάται έμπροσθεν των μαγαζείων του Φραντζίσκου Δημητρίου και Π. Χ. Σωτήρου κειμένων παρά τη πλατείαν της νέας εκκλησίας, 7 πλάτανοι έμπροσθεν του καφενείου του Εμμ. Δυκτάκη του παρά την μεγάλην πλατείαν κειμένου, 4 πλάτανοι έμπροσθεν της οικίας του Ιωάννου Σαρκόση κειμένην παρά την πλατείαν της εκκλησίας και 14 πλάτανοι και ιτέαι επί διαφόρων οδών, έμπροσθεν αποθηκών και οικιών, όσον μάλιστα φυλάττονται υπό των ιδιοκτητών κατά των κακοποιών ανθρώπων.

Όπως δε τα υδραγωγεία ούτω και πολλώ μάλλον τα δένδρα έβλαπτον άλλοι τε και οι ποιμένες, βουκόλοι, αγωγιάται τα αλλαχού και μάλιστα τα επί της οδού Πειραιώς ως Αθηνών∙ διό τη 26 Ιουνίου 1837 επεστήσατο ο διοικητής τω δημάρχω την προσοχήν, ούτος δε τη 28 Ιουλίου 1837 κατήγγειλεν ο επιστάτης των οδών Πειραιώς προς τον δήμαρχον, ο δε προς τον αστυνόμον τους ποιμένας Ιωάννην Χασάπην και Σταύρον Υδραίον, ότι τη 19 Ιουλίου έβοσκον μεταξύ των νεοφύτων δένδρων της επί Πειραιώς εις Αθήνας αγούσης τους βόας αυτών καταστρέψαντες και τέσσαρα εκ των δένδρων αυτής.

Το δε χείριστον ότι συνέστη εταιρεία κλεπτόντων φυτά, οίτινες μετήρχοντο το φυτεμπόριον εν μέσαις ταις Αθήναις. Περί των κλεπτών τούτων έγραφεν ο διοικητής τη 18 Ιανουαρίου 1837.

Αλλ’ η καταδίωξις, ως φαίνεται, εξηρέθισεν έτι μάλλον τους δενδροπήμονας και δενδροτόμους, οίτινες πολλάς ιδιωτικάς και δημοσίας δενδροφυτείας έβλαψαν∙ ου ένεκα προσεκλήθη ο δήμαρχος τη 30 Ιουλίου 1837 παρά του διοικητού, ίνα διορισθώσι καλοί αγροφύλακες προς φύλαξιν των δένδρων.

Τη δε 15 Οκτωβρίου 1837 προσεκάλεσε τον δήμαρχον η διοίκησις, ίνα φροντίση περί της δενδροφυτείας. 

Τη δε 25 του αυτού ο δήμαρχος προσεκάλεσε τους κατοίκους, ίνα φυτεύσωσι δένδρα εις τας κτήσεις αυτών.

Τη δε [α΄;] του Νοεμβρίου 1837 ο αστυνόμος προύτεινε τω δημάρχω ότι, επειδή περί τον Νοέμβριον μεσούντα η δενδροφυτεία γίνεται, ανάγκη ν’ αποσταλή εις τα πέριξ της Αττικής ο εθνοφύλαξ Δημήτριος Τζιτζίνιας ίνα συλλέξη πλατάνους και μάλιστα ιτέας, εργάται δε ν’ ανοίξωσι τους βόθρους, ίνα εμφυτευθώσι δένδρα 100 μεν επί της οδού Όθωνος αρχομένη «από την θέσιν των ανακτορίων μέχρι της διαμετακομίσεως∙ 30 επί την οδόν Καραϊσκάκη, επί την οποίαν κείται το φαρμακοπωλείον του Μαν∙ 30 εις την οδόν, εις την οποίαν κείται η οικία του κ. Κυριάκου Σερφιώτου∙ 30 εις την οδόν, εις την οποίαν κείται η οικία του κ. Μ. Τσαμαδού∙ 50 εις την πλατείαν της νεοεγειρομένης εκκλησίας και 60 εις την οδόν του κ. Σκυλίτζη και παραθαλασσίου..».

Αλλ’ επειδή και ούτω τα της δενδροφυτείας κακώς είχον, ο διοικητής Αττικής κατά διαταγήν της επί των εσωτερικών γραμματείας τη 19 Νοεμβρίου του 1837 διέταξε την επί δημοπρασία εργολαβίαν της δενδροφυτείας, ην τη 13 Δεκεμβρίου προυκήρυξεν ο δήμαρχος επί τούτοις: «1 ο εργολάβος χρεωστεί να φυτεύση τον τρέχοντα ή το πολύ τον ερχόμενον μήνα εκατόν ογδοήκοντα δένδρα εντός των οδών της πόλεως του Πειραιώς κατά το δοθέν εις το δημαρχείον παρά του γεωμέτρου σχέδιον… 2 τα δένδρα πρέπει να είναι τουλάχιστον τριών ετών να είναι ίσια και καλά. 3 να σύγκεινται από λεύκαις και ιτέαις.

4 υποχρεούται ο εργολάβος να ποτίζη, σκαλίζη και επιμελήται τα δένδρα ταύτα δι’ εξόδων του μέχρι τέλους του Σεπτεμβρίου του 1839∙ προσέτι να τα φυλάττη από τα ζώα και τους κακοποιούς ανθρώπους.

5 η δημαρχία θέλει δίδει χείρα βοηθείας εις αυτόν διά να τιμωρώνται κατά τον νόμον οι βλάπτοντες την δημοσίαν ταύτην δενδροφυτείαν.

6 όσα εκ των φυτευθυσομένων δένδρων δεν εγκριθώσι κατάλληλα και καλά από ειδήμονας και ευσυνειδήτους πρέπει να απορρίπτωνται από του εφόρου του βοτανικού κήπου κτλ».. Τη δε 21 Δεκεμβρίου γένετο η δημοπρασία και μειοδότης αντί 1190 δραχμών παρέστη μόνον ο Ταξιάρχης Αθανασίου.

Ούτω δε μη παραστάντων εργολάβων, Ιωάννης Ραφτάκης ανέλαβε μόνον την φύτευσιν αντί 1 δραχμής δι’ έκαστον δένδρον, όνπερ και τη διοικήσει προύτεινεν ο δήμαρχος τη 27 Δεκεμβρίου.

1838

Αλλ’ η διοίκησις μη επικυρώσασα την δημοπρασίαν έγραφε τη 6 Ιανουαρίου 1838 τω δημάρχω «η παντελής αποτυχία συναγωνισμού εις την γενομένην δημοπρασίαν της φυτεύσεως δένδρων… προήλθεν….εκ τη ιδέας του ότι δυσκόλως επιτυγχάνει η ρίζωσις των δένδρων εις την παραλίαν του Πειραιώς πόλιν.».

Τη δε 29 Ιανουαρίου 1838 προσεκάλει τους ιδιοκτήτας γαιών ο διοικητής κειμένων επί της οδού Πειραιώς και Ελευσίνος, ίνα μη κατασκευάζωσι τας αιμασιάς επί των χανδάκων της οδού, αλλ’ έν γαλλικόν μέτρον ενδοτέρω των γαιών, ίνα μη καταστρέφωνται τα εκατέρωθεν παρόδια δένδρα.

Τη δε 16 Μαρτίου ητείτο ο αστυνόμος κάρρον προς άδρευσιν των δένδρων.

Τη δε 26 Απριλίου περιγράφων την θλιβεράν κατάστασιν της πόλεως ο αστυνόμος ποιείται λόγον και περί αρδεύσεως των δένδρων∙ τη δε 8 Μαΐου συνέταξεν επιτροπή (έκθεσιν) εν η ποιείται λόγον και περί των δένδρων.

ΣΧΟΛΙΑ

Λήσσα: Αρχαία κώμη της Αργολίδος κοντά στο σημερινό Λυγουριό. Από το 1833 έως το 1840 ο δήμος Γ΄ τάξης με έδρα το Λυγουριό λεγόταν Δήμος Λήσσης. Μετά ονομάστηκε Δήμος Επιδαύρου.   

«Γύρω από την νέα εκκλησία της Αγίας Τριάδος»: Μάλλον εννοεί την νέα εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος. Στα κείμενα της εποχής η «νέα εκκλησία» μπερδεύει τους ερευνητές επειδή πρώτα (1836 - 1837) κτίστηκε με αρκετή καθυστέρηση ο Άγιος Σπυρίδωνας, μετά η Αγία Τριάδα (ανεγέρθηκε γύρω στα 1840).

Πλατεία της νέας εκκλησίας: Αναφέρεται στην πλατεία δίπλα στον Άγιο Σπυρίδωνα γνωστή αργότερα σαν Τινάνειος ή κήπος Θεμιστοκλέους. Κάλυπτε και την έκταση όπου σύντομα ανεγέρθηκε η Αγία Τριάδα.

78 δένδρα: Αν τα μετρήσουμε (4+13+15+20+3+2+7+4+14) ο αριθμός τους ανεβαίνει συνολικά στα 82.

Φραντζίσκος Δημητρίου, Π. Χ. Σωτήρου, Εμμανουήλ Δυκτάκης, Ιωάννης Σαρκόσης: Πειραιώτες με οικίες στον Πειραιά, τα δύο μεσαία ονόματα αναγνωρίζονται ως δημοτικοί σύμβουλοι.
Ιωάννης Χασάπης και Σταύρος Υδραίος: Σπάνια συναντάμε ονόματα βοσκών που δρούσαν στις εξοχές του Πειραιά.
Οδός Όθωνος, οδός Καραϊσκάκη, οδοί που μένουν οι Κυριάκος Σερφιώτης και Μ. Τσαμαδός, οδός Σκυλίτζη: Η ονοματοθεσία των οδών αρχικά ήταν αυθαίρετη αναφορά στα επώνυμα ιδιοκτητών που είχαν εκεί τις οικίες τους. Στις 11 Αυγούστου 1837 δόθηκαν τα πρώτα επίσημα ονόματα στις οδούς (του βασιλιά και αγωνιστών που έδρασαν στον Πειραιά κατά την επανάσταση) και στις πλατείες του συνοικισμού των Χίων.

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 55, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2016, 

σελ. 20 - 22. Εδώ σε πλήρη μορφή.