Τρία ιστορικά τεκμήρια για την Αγία Τριάδα Πειραιώς.

                                                                               Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Με την ευκαιρία του φετινού εορτασμού του Αγίου Πνεύματος στις 20 Ιουνίου 2016 όπου εορτάζει και ο ναός της Αγίας Τριάδος Πειραιώς και των εξήντα χρόνων από την θεμελίωσή του, θα προσφέρω για ενημερωτική κι αισθητική απόλαυσή σας τρία μοναδικά ιστορικά τεκμήρια.  

Α)  Ένας απολογισμός εσόδων και εξόδων του ναού της Αγίας Τριάδος στα 1880.

Παραθέτω ένα αδημοσίευτο χειρόγραφο κείμενο από το αρχείο μου.
Είναι γραμμένο με μελάνι στην εμπρόσθια όψη κόλλας κιτρινισμένου χαρτιού διαστάσεων 30 (ύψος) Χ 20,5 (πλάτος) εκατοστών.  

Απολογισμός εσόδων και εξόδων του ναού της αγίας Τριάδος.

1880

[Αριστερή πλευρά]

Έσοδα

Εκ κηρού     δραχ. 7,807,55

Εκ δίσκων     5,813,15

Εκ κηδειών και μνημοσύνων     1,803,50

Από νεονύμφων     161,75

Από αφιερωμάτων     112

Από φιλεόρτων     100

--------------------------

15, 797,95

[Δεξιά πλευρά]

Έξοδα

Διά τον δεξιόν μουσικόν     2,400

Διά τον αριστερόν     1,080

Διά τους ιερείς     1,130

Διά τον διάκονον     1,440

Διά τους κανονάρχας     470

Διά τον νεωκόρον     900

Διά νεωκόρους γυναίκας     300

τω κηπουρώ     540

Τη χήρα Κ. Ρέϊνεκ     300

Τω πτωχοκομείω Αθηνών     900

Τω ορφανοτροφείω Ελένης Τζάνη    600

Διά διαφόρους βοηθ[ε]ίας πτωχών     444,45

Εξωτερική επισκευή του ναού     764

Επιχρύσωμα δεσποτικού και επιταφίου     200

Χρωματισμός τεμπλέου     100

4 φανάρια και 1 σταυρός      600

6 φανάρια επιταφίου.     133,80

Τάπης.     87,85

Βιβλία του ναού     59

Εις την εορτήν της αγίας Τριάδος     289,10

Εις την των Θεοφανίων εορτήν.     85,60

2 μανουάλια ορειχάλκινα     250

Έλαιον     276,80

Αγορά και χυτικά κηρού    1,093,05

Τω λογιστή     100

Μικρά έξοδα     158,65

----------------------------------

                       14,682,30

Περίσσευμα μέχρι τέλους Δεκεμβρίου 1880     1,115,65

----------------------------------

                      15,797,95

Β) Ένα άγνωστο στιγμιότυπο στην πλατεία Θεμιστοκλέους.

Η Αγία Τριάδα Πειραιώς όπως φαινόταν από την σημερινή οδό Μακράς Στοάς 3 ή 5, στο ύψος της Πλατείας Θεμιστοκλέους. Πλήθος Πειραιωτών παρακολουθεί παράσταση πάνω σε κάρο με άλογο, μάλλον τις σατιρικές ρίμες του Παναγιώτη Θεοδοσίου. 

Η φωτογραφία - μετράει σίγουρα έναν αιώνα ύπαρξης - που ανήκει στην συλλογή μου αν και χωρίς ενδεικτικό υπότιτλο είναι τραβηγμένη στον Πειραιά.

Δίνει την εντύπωση ότι είναι ξένη αφού τυπώθηκε σε γαλλικό χαρτί, που όπως συνηθιζόταν τότε είχε την ένδειξη στην πίσω όψη ταχυδρομικό δελτάριο (CARTE POSTALE), την υπόδειξη ότι όλες οι χώρες δεν δέχονται να καλύπτεται με γράμματα το περιθώριο, την διαίρεση σε δύο τμήματα, αριστερά για την αλληλογραφία (CORRESPONDANCE) και δεξιά για την διεύθυνση του παραλήπτη (ADRESSE). Στην άκρη με μικρά στοιχεία, Société J. JOUGLA – Paris.

[Οι πλάκες, το φωτογραφικό φιλμ και το χαρτί εκτύπωσης φωτογραφιών του Joseph Jougla (1847 - 1927) συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο γνωστά υλικά της εν λόγω τέχνης εκείνη την χρονική περίοδο. Η εταιρεία ιδρύθηκε στα 1882, στα 1911 συνεργάστηκε με τους αδελφούς Loumière με νέα επωνυμία μέχρι το 1927 κι έκλεισε στα 1966]

Ακόμα και ο τόπος που απεικονίζεται θα αναγνωριστεί με δυσκολία κι ας δίνονται κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία.

Βρισκόμαστε σε ταράτσα μιας χαμηλής οικοδομής στην σημερινή οδό Μακράς Στοάς, τότε Ομήρου, ίσως στους σημερινούς αριθμούς 3 ή 5, σε σημείο πίσω από το σημερινό ΝΑΤ. Το μέγαρο δεν είχε χτιστεί ακόμα και την θέση του καταλάμβανε η μεγάλη πλατεία Θεμιστοκλέους. Από εκεί, αν ζούσαμε την ίδια εποχή, θα μπορούσαμε να δούμε ανεμπόδιστα κάτω την οδό Ομήρου και αριστερά την συμβολή της με την οδό Μιαούλη (Εθνικής Αντιστάσεως) όπου περνάει ένα άλογο σέρνοντας το κάρο του. Το μεγάλο μακρόστενο κτήριο που γεμίζει με τον όγκο του το πάνω αριστερό τμήμα της εικόνας αποτελεί τον ναό της Αγίας Τριάδος. Είναι η πρώτη φορά που τουλάχιστον εγώ βλέπω αυτήν την πλευρά της παλαιάς εκκλησίας, εκείνη που στρέφεται λοξά προς την Μακράς Στοάς, αφού όλες οι φωτογραφίες που κυκλοφορούν δείχνουν την μπροστινή, δηλαδή της εισόδου και την όψη προς την λεωφόρο Αθηνάς (μετά τον θάνατό του Γεωργίου ονομάστηκε Βασιλέως Γεωργίου Α΄). Διακρίνονται τα τρία παράθυρα και τα αντίστοιχα του ισογείου με το άνοιγμα θύρας στην μέση.

Ψηλά δεξιά προβάλλει πίσω από τα δένδρα του Τινάνειου κήπου ο Άγιος Σπυρίδωνας κι αριστερά του αχνοφαίνονται τα κτήρια της οδού Φίλωνος.

Όμως η φωτογραφία είναι γεμάτη από ανθρώπινες μορφές συγκεντρωμένες γύρω από ένα κάρο να παρακολουθούν κάποια εκδήλωση, μια παράσταση ίσως.

Μεγέθυνσή της θα μας έδειχνε νεαρά κυρίως κι αντρικά πρόσωπα, όλα φορώντας τα σακάκια και τα καπέλα τους σύμφωνα με τον συρμό των χρόνων εκείνων.           

Στην πλατεία Θεμιστοκλέους μνημονεύονται να έχουν πραγματοποιηθεί εκτός από θρησκευτικές και πολιτικές, αρκετές θεατρικές εκδηλώσεις. Ήδη από την Γαλλική κατοχή στα 1856 είχε στηθεί θεατρικός χώρος όπου «εντός του σκηνώματος ιδρύθη παράπηγμα διά τους υποκριτάς» και θέσεις για τους μουσικούς. Θέατρο του Κ. Λάσκαρη αναφέρεται στα 1893. Επίσης στα πρώτα έτη του 20^ού αιώνα οι Πειραιώτες απόλαυσαν κινηματογραφικές προβολές σε υπαίθριες κατασκευές στην πλατεία Θεμιστοκλέους μπροστά από το Ρολόι.

Στην ίδια πλατεία, ανοιχτές παραστάσεις λαϊκών θεάτρων σε σταθερούς και περιστασιακούς χώρους καταγράφει ο τύπος της εποχής πολλές, αλλά ακόμα και του μεταμφιεσμένου, που διακωμωδούσε τους πάντες με σατιρικά δίστιχα πάνω σε στολισμένο κάρο (ειδικά στις απόκριες), ηθοποιού - λαϊκού ποιητή - καλλιτέχνη επιγραφοποιού - εκδότη του ΜΙΚΡΟΥ ΡΩΜΗΟΥ Παναγιώτη Θεοδοσίου (γ. 1863), που πέθανε στις 24.7.1917. Αν και κυκλοφορούσε στου Ψυρρή, στην Πλάκα και στα Πετράλωνα όπου και διέμενε (οδός Θεσσαλονίκης), ο Θεοδοσίου πριν πεθάνει φαίνεται να είχε επαγγελματικές σχέσεις με τον Πειραιά. Έτσι στον τότε Μικρό Ρωμηό υπάρχουν αναφορές για την πόλη μας.

Γ) Έχω στην συλλογή μου το έγγραφο που προσκαλεί τους επισήμους στην θεμελίωση του νέου, μετά τους βομβαρδισμούς, ναού της Αγίας Τριάδος την Κυριακή 17 Ιουνίου 1956:

ΠΑΜΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΝΩΣΙΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΕΩΣ

ΙΕΡΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΝΑΟΥ

ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Τσαμαδού 5 –  ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ –

 

Εν Πειραιεί τη 12.6.1956

Αξιότιμον Κύριον

Δρακούλην Μαντούβαλον

Πρόεδρον Ιατρ. Συλλόγου Πειραιώς

ΕΝΤΑΥΘΑ.

"Αξιότιμε Κύριε"

Προκειμένου την προσεχή Κυριακήν 17ην τρέ-

χοντος ε.έ. και ώραν ενδεκάτην π.μ. να λάβη χώραν η θεμελίω-

σις του καταστραφέντος εκ του βομβαρδισμού της πόλεως,

Μητροπολιτικού Ναού της Αγίας Τριάδος Πειραιώς, χοροστατούν-

τος του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών "Κυρ.Κυρ."

ΔΩΡΟΘΕΟΥ. –

Παρακαλούμεν Υμάς όπως ευαρεστούμενοι προ-

σέλθητε και παρευρεθήτε εν τη επισήμω τελετή ταύτη, ήτις

αποτελεί ένα γεγονός υψίστης Θρησκευτικής, Πατριωτικής

και Κοινωνικής σημασίας διά την Πόλιν μας, πεποιθότες ότι

θέλετε συνεπικουρήσει το ιερόν ημών έργον συμβάλλοντες εις

την ολοκλήρωσίν του. –

Μετά της προσηκούσης Τιμής

               Ο                                                  Ο

ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ         ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΕΚΚΛ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

     ΜΙΛΤ. ΠΟΥΡΗΣ                               ΑΛΕΞ. ΨΥΧΟΓΥΙΟΣ

                                                       Πρωτοπρεσβύτερος