Ήθη και έθιμα δημοτικών εκλογών 1998.

                                                                                                Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Τέλη Σεπτεμβρίου 1998. Τα εκλογικά περίπτερα του Σαλπέα (ανεμόμυλος)  και του Αγραπίδη στο κέντρο της πόλης.

Τελευταίες δημοτικές εκλογές του αιώνα που φεύγει κι η πολύχρονη συνήθεια της διεξαγωγής τους έχει κάνει τους ανθρώπους εκτός από τη νομική διαδικασία ν’ ακολουθούν και να εφαρμόζουν μια ιδιότυπη «λαογραφία», κάποιους συγκεκριμένους ρυθμούς και συμπεριφορές.
Έτσι, μέχρι να τοποθετηθεί η κάλπη για να δεχθεί το φακελάκι με την ψήφο μας έχει προηγηθεί μια συσσώρευση αυτοσχέδιων ενεργειών που δύσκολα μπορεί να περιγραφεί, αφού λειτουργεί παράλληλα και εφαρμόζεται υποκειμενικά κάθε είδους ατομική ή συλλογική πρωτοβουλία. 
Μετά το «πλησίασμα» και την τελική συμφωνία των υποψηφίων δημοτικών συμβούλων με τον επικεφαλής του κάθε συνδυασμού υποφήφιο Δήμαρχο ώστε να επανδρώσουν και συμπληρώσουν το ψηφοδέλτιο, οι περισσότεροι εύποροι και πιο γνωστοί στην πόλη φροντίζουν να ενοικιάσουν το κατάστημα που θα γίνει το εκλογικό τους κέντρο: εκτός από τα επίσημα μόνιμα πολιτικά γραφεία, ήδη οι συνδυασμοί έκλεισαν τα δικά τους στους μεγαλύτερους δρόμους του κεντρικού Πειραιά.

Ο Αντώνης Ντεντιδάκης (1942 - 2011), ανιψιός του δημάρχου Πειραιά Παύλου Ντεντιδάκη, χρημάτισε βουλευτής και για λίγο διάστημα υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας.

Χρόνια τώρα το εκλογικό κέντρο που στεγάζει τον εκάστοτε υποψήφιο δήμαρχο τον οποίο υποστηρίζει το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται στο ισόγειο κτήριο της Γρ. Λαμπράκη 101. Φέτος φιλοξένησε το Χρήστο Φωτίου. 

Ο Αντώνης Ντεντιδάκης ήταν στην Ηρώων Πολυτεχνείου 58 (εκεί που ήταν η ΡΑΔΙΛΕΞ), ο Χαράλαμπος Κεφάλας σε μαγαζί της πρώην Ραλλείου επί της Γεωργίου Α΄, ο Χρήστος Αγραπίδης έφτιαξε ένα προκάτ με ραβδωτές κολώνες και τζάμια στον πεζόδρομο της πρώην Ραλλείου προς την πλατεία Κοραή και δίπλα του έστησε τον ανεμόμυλό του ο Παναγιώτης Σαλπέας, με φράκτη και τραπεζάκια.
Ο Σπύρος Δριμυλής μετέφερε το επιτελείο του σε διαμέρισμα της Γεωργίου Α΄ αριθμός 20. Σε διαφορετικά σημεία ξεφύτρωσαν κι άλλα μικρότερα κιόσκια για τη διανομή εντύπων. Στις συνοικίες τα εκλογικά κέντρα κατέχουν κυρίως οι τοπικοί υποψήφιοι. Πιο απλά είναι τα τραπεζάκια που σκιάζονται από ομπρέλες και τα βάζουν σε πολυσύχναστα μέρη ή στις λαϊκές αγορές: εκεί γίνεται άλλη διαδικασία αφού τα χαρτιά μοιράζονται χέρι-χέρι 

ή τα ρίχνουν στα καροτσάκια με τα ψώνια. 
Αρκετοί από τους υποψήφιους φροντίζουν να μαζέψουν για πολιτική συζήτηση (με τη συνοδεία ποτού ή φαγητού) τους καλεσμένους τους σε καφετέριες, μπαρ ή μεζεδοπωλεία. Οι συγκεντρώσεις σε ανοιχτούς χώρους δίνουν και παίρνουν. Κυριαρχεί λοιπόν μια πανηγυρική ατμόσφαιρα γιατί μετά από τους χαιρετισμούς και τις ομιλίες ακολουθεί γλέντι με ζωντανή μουσική.
Δεν υπάρχει στύλος της ΔΕΗ, δένδρο ή όρθιος μεταλλικός σωλήνας –τουλάχιστον όπου είναι δυνατόν να περνάει κόσμος – που να μην έχει πάνω του αναρτημένες ή κολλημένες αφίσες. Ένας αριθμός αυτοκινήτων είναι στολισμένος με τέτοιες αφίσες, ενώ άλλες πολλές στη σείρα κρέμονται με σκοινιά ψηλά στους δρόμους. 

Οι είσοδοι των σπιτιών, οι υαλοκαθαριστήρες των αυτοκινήτων, οι δρόμοι, οι κάδοι των σκουπιδιών είναι γεμάτοι με τα φυλλάδια των υποψηφίων. Διαβάζουμε βιογραφικά που τονίζουν τα προσόντα τους και εξυψώνουν το τοπικό συναίσθημα, βλέπουμε υποσχετικά μηνύματα, προσωπογραφίες τους, εικόνες και πολλές φωτογραφίες της πόλης του Πειραιά. Όλα συναγωνίζονται σε ποικιλία και πολυτέλεια. Δε λείπουν βέβαια και τα φτωχά, ασπρόμαυρα μονόφυλλα ή δίφυλλα διαφημιστικά κάποιων υποψηφίων. Επίσης τυπώνονται και αυτοκόλλητα (κάποια ειδικά τα είδα στις πλακες πεζοδρομίων) ή απλά επισκεπτήρια. Ένας ακόμα τρόπος προβολής είναι και τα αεροπανό.

Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1998. Αεροπανό αναρτημένα σε στύλους στο πεζοδρόμιο της Ηρώων Πολυτεχνείου απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο. Ο Πέτρος Μαντούβαλος εξελέγη δημοτικός σύμβουλος με τον Χρήστο Αγραπίδη και διετέλεσε πρόεδρος δημοτικού συμβουλίου στα 1999 - 2000 ενώ στις εκλογές της 9.4.2000 εξελέγη βουλευτής.

Συγγενείς και φίλοι των υποψηφίων διπλώνουν τα ψηφοδέλτια και τα χωρίζουν σε φάκελα κατά δημοτικό διαμέρισμα, από το Α΄ έως το Ε΄. Ο κόσμος μηχανικά ή συνειδητοποιημένα έρχεται και τα παίρνει. Γιατί οι περισσότεροι πάνε να ψηφίσουν με έτοιμα από το σπίτι τους «σταυρωμένα» ψηφοδέλτια.
Την ημέρα των εκλογών τα Ι.Χ. και τα λεωφορεία μεταφέρουν στα εκλογικά τμήματα τους ψηφοφόρους που μένους μακριά. Κάποια κίνηση λοιπόν παρατηρείται από νωρίς στους δρόμους. Γιατί ακόμα δεν έφτασε η αποχή 

σε σημείο να ανησυχούμε, οι Πειραιώτες θέλουν να εκλέγουν τον δήμαρχό τους. Οι κατάλογοι καθοδηγούν για το πού ακριβώς θα εκτελέσουν τα εκλογικά τους καθήκοντα, όσοι μπερδεύονται ρωτούν και βρίσκουν την άκρη. Εφόδιά τους το εκλογικό βιβλιάριο και η ταυτότητα.
Το γνώριμο χακί της στρατιωτικής στολής είναι πια παρελθόν στην επιτήρηση.
Τη θέση των φαντάρων πήραν οι αστυνομικοί, που «καταλαμβάνουν» το χώρο των σχολείων από την Παρασκευή. Καφέδες, πρόχειρα φαγητά, αναψυκτικά δίνονται απλόχερα από τους υπεύθυνους των συνδυασμών στην εφορευτική επιτροπή και στους κομματικούς αντιπροσώπους. Μια γνωστή εταιρεία καλλυντικών βρήκε την ευκαιρία να κάνει διανομή στις γυναίκες κάποια δείγματα δωρεάν. Ο συνδυασμός ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ μοίραζε την προηγούμενη Παρασκευή γαρίφαλα.
Ξαφνικά πάλι κυκλοφόρησαν εφημερίδες σαν καθαρά εκλογικό ενημερωτικό υλικό επειδή συμφέρει οικονομικά και διευκολύνει στη διακίνησή τους. Ο συνδυασμός ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ έβγαλε την ομώνυμη περιοδική έκδοση (τέσσερα τεύχη), ο Γεράσιμος Βουτσινάς ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ, ο υποψήφιος δήμαρχος Κώστας Πάνος (ΣΥΝασπισμός για τον Πειραιά) ένα φύλλο με τίτλο Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ. Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ τυπώθηκε σε 12 σελίδες με ιδιοκτήτη - εκδότη το Νίκο Μπόστα στην Καλλιθέα. Οκτώ σελίδες είχε και ΠΕΙΡΑΪΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ, ανεξάρτητη πολιτική -ναυτιλιακή εφημερίδα Πειραιώς της Έλενας και του Κώστα Βαρούτη με έδρα το Πέραμα.  Έχω υπ’ όψιν μου τέλος και το φύλλο του Σαλπέα, ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ.

 

Με τον Χαράλαμπο Κεφάλα διεκδίκησε την υποψηφιότητα δημοτικού συμβούλου ο βιβλιοπώλης και εκδότης Σπύρος Κουσουρής (1939 - 3.4.2013).

Φυσικά όλες ανεξαιρέτως οι πειραϊκές εφημερίδες μετατρέπονται σε εκλογικές αφού κάθε τους άρθρο, σχόλιο και διαφήμηση είναι μέσα στο κλίμα των ημερών. Το ίδιο συνέβη και με το δεύτερο φύλλο της ΚΑΜΕΡΑ-ΑΛΗΘΕΙΑ του Βασίλη Μπουγιουκλάκη. 
Την εβδομάδα των εκλογών εντοιχίστηκε και η μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του Δημοτικού Ωδείου - Πινακοθήκης της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου και Κανθάρου: 

«Το παρόν νεοκλασσικό κτίριο αγοράστηκε και ανακαινίστηκε επί δημαρχίας Στέλιου Λογοθέτη 1991-1998».
Το αποτέλεσμα του πρώτου εκλογικού γύρου [11.10.1998] μας παραπέμπει στην αναμέτρηση της επόμενης Κυριακής. Μια νέα δημαρχιακή περίοδος θα αρχίσει από 1.1.1999.
Τα πρόσωπα και τα γεγονότα θα περάσουν στη μνήμη και στην ιστορία.
Το παραπάνω άρθρο, αν ξεμείνει κάπου και διαβαστεί στο μέλλον θα ξενίσει τον αναγνώστη και θα τον κάνει να χαμογελάσει αφού όλα αυτά θα έχουν ενταχτεί στη σφαίρα των παλιών, ξεχασμένων καιρών με τα «περίεργα» έθιμα του τέλους του εικοστού αιώνα..

Με την Π.Α.Κ. κατέβηκε ο Άγγελος Βογάσαρης (1923 - 2006).

  
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΟΥ, ΜΑΪΟΣ 2014.

* Οι συνδυασμοί που έλαβαν μέρος ήταν εννέα.
Νέα Πορεία, Χρήστος Φωτίου.
Νέος Πειραιάς, Σπύρος Δριμυλής.
Παμπειραϊκή Ανεξάρτητη Κίνηση - Π.Α.Κ., υποψήφιος δήμαρχος Αντώνης Ντεντιδάκης, υποψήφιος 

δημοτικος σύμβουλος Στέλιος Λογοθέτης. 
Πειραιάς Αναγέννηση, Παναγιώτης Σαλπέας. 
Πειραιάς των Πολιτών, Κώστας Πάνου. 
Πρωτοβουλία για τον Πειραιά, Χαράλαμπος Κεφάλας. 
Σύνδεσμος Νέου Φαλήρου - Ανεξάρτητη κίνηση για την επανασύσταση του Δήμου μας,  

Αργυρώ Λαγκαδιανού. 
«Το λιμάνι της αγωνίας», Πειραϊκό Δημοτικό Δίκτυο, Θοδωρής Δρίτσας.
Ώρα Πειραιά, Χρήστος Αγραπίδης.

Η ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ του Βασίλη Λεβέντη (Ο Λεβέντης γεννήθηκε στα 1951 στην Μεσσήνη, η οικογένεια του ήλθε στον Πειραιά και κατοίκησε στον Άγιο Δημήτριο Ταμπουρίων, ήταν υποψήφιος δήμαρχος το 1982) τύπωσε το παρακάτω «ψηφοδέλτιο» που έγραφε στην πίσω πλευρά:       ΑΥΤΟ ΤΟ ΨΗΦΟΔΕΛΤΙΟ ΡΙΧΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΠΗ ΤΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΑΡΧΙΑΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΚΑΘΕ ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ ΟΠΑΔΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΕΝΤΡΩΩΝ.       

* Δύσκολο να θυμηθώ περισσότερα, όμως στις 8 Οκτωβρίου του 1998 είχα τηλεφωνήσει στον Βασίλη Μπουγιουκλάκη που εξέδιδε την εφημερίδα ΚΑΜΕΡΑ - ΑΛΗΘΕΙΑ. Επισκέφτηκα τα εκλογικά κέντρα των Φωτίου και Δριμυλή. Την ημέρα των εκλογών (11.10) συνάντησα τον Αγραπίδη στο μνημόσυνο της Βέρας Ακύλα στην Αγία Σοφία, ψήφισα στο 7^ο Γυμνάσιο (Σπάρτης 140 και Δράμας) με τον θείο μου τον Νίκο, παρακολούθησα 

τ’ αποτελέσματα από την τηλεόραση και την επόμενη είδα τον Σταύρο Σουμάκη στην Γρ. Λαμπράκη.
Το μεσοδιάστημα των δύο εκλογικών γύρων ήταν πολύ ήρεμο. Ξαναψήφισα στις 18 Οκτωβρίου. Στην είσοδο του σχολείου ήταν η ALCO και το MEGA για το καθιερωμένο exit poll. Το βράδυ ήμουν στο εκλογικό κέντρο του Φωτίου. Παραδέχτηκε την ήττα του στους δημοσιογράφους. Στην πλατεία Κοραή είχε στηθεί μεγάλη οθόνη από τον ΣΚΑΪ. Πολυκοσμία. Νίκη του Αγραπίδη, λίγες οι σημαίες της Ν.Δ.
* Το κίνημα ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ έχει τις αντιστοιχίες του και στην εποχή εκείνη, αφού η πρωτοβουλία συλλόγων - πολιτών Πειραιά «Εδώ Δημότες» ήταν εναντίον της εταιρείας που εισέπραττε χρήματα για τους χώρους στάθμευσης (παρκόμετρα) και τις κλήσεις, προτρέποντας τους ψηφοφόρους να «μαυρίσουν» έναν αριθμό υποψηφίων δημοτικών συμβούλων από όλους τους συνδυασμούς που είχαν υπογράψει την συμφωνία με το σλόγκαν « STOP δεν πληρώνω παρκοεταιρίες». Κυκλοφόρησε και ένα ανάλογο «αντι-ψηφοδέλτιο» που στην κορυφή έγραφε: Αυτοί είναι υπεύθυνοι για την κατάντια του Πειραιά. ΜΑΥΡΙΣΤΕ ΤΟΥΣ!
* Υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στην ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ του Χρήστου Φωτίου ήταν κι ο ΜΩΡΑΛΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του Πέτρου.
* Ο Καλλιπολίτης Αρχιτέκτονας Κυριάκος Σιγαλάκος (γεν. 1959), υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με τον Αγραπίδη, μοίρασε τετράδια με εξώφυλλο κι οπισθόφυλλο φωτογραφίες και βιογραφικό του.
* Με τον Ντεντιδάκη κατέβηκε ως υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος κι ο Δημήτρης Κρητικός ο οποίος δραστηριοποιείται πλέον με την φωτογραφική και δημοσιογραφική κάλυψη στον πειραϊκό τύπο.  

Οι φωτογραφίες και το έντυπο εκλογικό υλικό είναι από το αρχείο μου. 

 

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 1998, σελ. 15. 

Αντιγραφή εδώ, 25 Δεκεμβρίου 2011. Τελευταία διόρθωση, Μάιος 2014.