Ο Φάνης Κωνσταντινίδης.

Μια πειραϊκή προσωπικότητα.

                                                                                    Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

  

Θεοφάνεια 1959. Μπροστά από το Ρολόι. Για την αναγνώριση των επισήμων έτρεξα στις 25.11.2013 προς βοήθεια στο Γιάννη Χατζημανωλάκη. Τους κατονόμασε χωρίς καθυστέρηση. Ήταν όλοι δημοτικοί σύμβουλοι επί δημαρχίας Δημητρίου Σαπουνάκη στα χρόνια από Μάρτη του 1955 έως Ιούνιο του 1959. Από αριστερά στα δεξιά βλέπουμε το Δημήτριο Παινέζη (συνταξιούχο Σ.Ε.Κ., δημοτικό σύμβουλο και μετά τις εκλογές (11.5.1958) ανεξάρτητο βουλευτή Ε.Δ.Α. Α΄ Πειραιά την περίοδο 1958 - 1961), τον Κωνσταντίνο Αντωνάκο (δικηγόρο, δημοτικό σύμβουλο), το Θεοφάνη Κωνσταντινίδη (δικηγόρο, δημοτικό σύμβουλο), τον Παναγιώτη Λεούση (γιατρό ουρολόγο, δημοτικό σύμβουλο αλλά την περίοδο εκείνη ασκούσε καθήκοντα δημάρχου λόγω της τρίμηνης αργίας του Σαπουνάκη), το Λουκά Νομικό (εφοπλιστή, δημοτικό σύμβουλο), τον Εμμανουήλ Ρουσσάκη (δημοτικό σύμβουλο) και τον Κωνσταντίνο Αθανασιάδη (δικηγόρο, δημοτικό σύμβουλο και ανεξάρτητο βουλευτή Ε.Δ.Α. Α΄ Πειραιά στα 1958 - 1961)

«Δε μετανιώνω για τις θυσίες, τις δοκιμασίες, τις ταλαιπωρίες της ζωής μου, αν ξαναγεννιόμουν από ’κει 

θα ξανάρχιζα».

Είναι τα λόγια τα βγαλμένα από τα βάθη της ψυχής ενός αμετανόητου ιδεολόγου, του Φάνη Κωνσταντινίδη, ενός δικηγόρου που όταν χρειάστηκε, έκανε το επάγγελμά του ανθρώπινο μέσο υπεράσπισης δεκάδων ψυχών, κυνηγημένων για τα πολιτικά τους πιστεύω, ενός δημοτικού σύμβουλου που έδωσε έναν ιδιαίτερο τόνο στα δημοτικά δρώμενα, ενός λογοτέχνη που καταθέτει στη γραφή του το ώριμο σκεπτικό μιας μακράς ζωής γεμάτη από περιπέτειες και εμπειρίες.

Ο Θεοφάνης (Φάνης) Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 24.12.1917.

Η μητέρα του Δέσποινα Γαρο(υ)φαλάκη καταγόταν από γνωστή και πολυμελή οικογένεια του Καψοδάσους Σφακίων. Πέθανε 104 ετών.

Ο πατέρας του Κωνσταντίνος αν και Μυτιληνιός (από τα Βατούσα) ζούσε στη Σμύρνη ασχολούμενος με το εμπόριο. Εδώ στον Πειραιά εργαζόταν στα ΤΤΤ, ταχυδρομικός υπάλληλος (ταξινόμος), στο παλιό ταχυδρομείο της οδού Φίλωνος.

Απέκτησαν τέσσαρα παιδιά, δυο αγόρια και δυο κορίτσια.

Ο μικρός Φάνης έβγαλε τις δυο τάξεις του δημοτικού στο 5^ο πεντατάξιο της Καστέλλας (Θησείου 8, τώρα Ουΐλσωνος) και τις υπόλοιπες στο Α΄ εξατάξιο της πλατείας Δηλιγιάννη. Τελειώνοντας το 1^ο Γυμνάσιο Αρρένων (Ιωνίδειος) σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1936).

Από τα γυμνασιακά του κιόλας χρόνια είχε καταφανεί ο ανήσυχος προοδευτικός χαρακτήρας του κι έγραφε τις εκθέσεις του στη δημοτική γλώσσα, κάτι ασυμβίβαστο για τα τότε δεδομένα. Έτσι ο καθηγητής σημείωνε στην κόλλα «έμπνευσις άριστα, συντακτικόν άριστα, γλώσσα μηδέν»!

Στην τελευταία τάξη τον πλησίασε και τον μύησε στην αριστερά ο συμμαθητής του Ηρακλής Μποζατζίδης. Έγινε λοιπόν μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος (ΟΚΝΕ). Κατά τη μεταξική περίοδο συμμετείχε σε αντιδικτατορικές εκδηλώσεις στο Πανεπιστήμιο.

Στον Πειραιά είχε επαφές με τον Καστελλιώτη Διονύση (Νιόνιο) Τραϊφόρο που ήταν ένας από τα ηγετικά στελέχη της ΟΚΝΕ. Μια προσπάθεια έκδοσης περιοδικού μαζί με το Μιχάλη Μίγκλη, (ήταν τα πρώτα λογοτεχνικά του σκιρτήματα), δεν απέδωσε αφού αρνήθηκε να βάλει στις σελίδες του την φωτογραφία και κείμενο του Μεταξά. Λίγο μετά τη γερμανική εισβολή ο Φάνης Κωνσταντινίδης με μερικούς στενούς φίλους, τότε φοιτητές, το Λευτέρη Παπαγρηγορίου, γιατρό, Δημήτρη Δάνη, δικηγόρο, Μιχάλη Μίγκλη, Γιάννη Κοντογιάννη, γιατρό, Αντώνη Ελευθερίου, γιατρό, Βασίλη Δόγγα, ψυχίατρο κ.ά., συσκέφτηκαν κι οργάνωσαν μια μικρή αντιστασιακή ομάδα, την Πειραϊκή Αντίσταση Νέων.

Στους λίγους μήνες ζωής της, τύπωναν στη γραφομηχανή προκηρύξεις κι έγραφαν συνθήματα στους τοίχους. Σύντομα ο καθένας συνέχισε τη δράση του σε άλλες γνωστές οργανώσεις..  

Ο Φάνης Κωνσταντινίδης εντάχτηκε κι αυτός στην ΕΠΟΝ μετά την ίδρυσή της στις 23/2/1943. 

Παραμονές Χριστουγέννων του ’43 πιάστηκε από συνεργάτες των Γερμανών έξω από τον κινηματογράφο Σπλέντιτ, όμως τους ξέφυγε καθώς προχωρούσαν για την οδό Μπουμπουλίνας. Άφησε τον Πειραιά και βγήκε παράνομος στην Αθήνα. Αργότερα έγινε γραμματέας τομεακής Κοκκινιάς με το ψευδώνυμο ΚΙΜΩΝ και για αρκετό διάστημα γραμματέας της οικονομικής επιτροπής της ΕΠΟΝ μείζονα Πειραιά.

Μ’ αυτά τα αξιώματα, τον βρήκε το μπλόκο της 17/8/1944 (ως γραμματέας της ΕΠΟΝ συμμετείχε και στο ανώτατο όργανο, το προεδρείο της Οργάνωσης) να περιφέρεται στους δρόμους της πόλης. Από το σπίτι που κρύφτηκε, με σύνδεσμο ένα νεαρό κορίτσι, την Ελένη, ειδοποίησε το χωροφύλακα αδελφό του. Ξέφυγαν και οι δυο όταν, μετά την επίδειξη στη γερμανική περίπολο της αστυνομικής ταυτότητας του αδελφού του, έδειξε κι αυτός θαρρετά την ταυτότητα του ασκούμενου δικηγόρου φωνάζοντας στα γερμανικά «πολιτσάι».

Μετά την απελευθέρωση, ενήλικας πλέον, εντάχθηκε κανονικά στο ΚΚΕ κι ακολούθησαν, τι άλλο, 

ο εμφύλιος, οι αγώνες του ΕΑΜ, οι διωγμοί κι η παρανομία. Από το 1945 άσκησε τη δικηγορία και σε όλη εκείνη την περίοδο - το θεωρεί τίτλο τιμής - υπήρξε υπερασπιστής πολλών συντρόφων του αγωνιστών στα κακουργιοδικεία και στα στρατοδικεία. Εξορίστηκε στην Ικαρία το 1947, συνελήφθηκε το ’49 για παράνομη δράση κι ανυποταξία και πέρασε από στρατοδικείο το ’50. Φυλακίστηκε στα Βούρλα της Δραπετσώνας για τρία χρόνια κι απολύθηκε το 1952.

Όταν τελικά επικράτησε η ηρεμία συνέχισε ανεμπόδιστα τη σταδιοδρομία του ως  δικηγόρος στον Πειραιά. Όντας εκτός νόμου το Κ.Κ.Ε., οι οπαδοί του εντάχτηκαν στην ΕΔΑ. Με τους συνδυασμούς της κατέβηκε κι εκλέχτηκε στις εκλογές της 6/3/1955 του Προοδευτικού Συνδυασμού του ανεξάρτητου δημάρχου Δημήτρη Σαπουνάκη. Εξελέγη πρόεδρος του Δ.Σ. (1958) κι αντιπρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Δήμου Πειραιά, με πρόεδρο τον επίσης δημοτικό σύμβουλο, ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο. Στη διάρκεια της γόνιμης θητείας του η Επιτροπή «επραγματοποίησε τέτοιες και τόσες πνευματοκαλλιτεχνικές εκδηλώσεις που ύψωσαν το καλλιτεχνικό και γενικότερα πολιτιστικό επίπεδο της πόλης σε σημείο που κανενός το βεληνεκές της φαντασίας δε θα μπορούσε ποτέ να φτάσει».

Κορυφαίο γεγονός θεωρείται η δημιουργία του Πειραϊκού Θεάτρου με διευθυντή και σκηνοθέτη, το δάσκαλο της θεατρικής τέχνης Δημήτρη Ροντήρη.

Σαν πρόεδρος ονοματοθεσίας έδωσε το όνομα σε πολλούς πειραϊκούς δρόμους (Βεάκη, Φλέμινγκ, Εθνικής Αντιστάσεως). Παράλληλα ως αντιπρόεδρος της δημαρχιακής επιτροπής είχε την ευθύνη πολλών καθηκόντων - όπως των διορισμών - κι αναπλήρωνε τακτικά το δήμαρχο. Η θητεία του ως δημοτικού συμβούλου ανανεώθηκε επί Παύλου Ντεντιδάκη (εκλογές 5/4/1959).

 

26 Απριλίου 1960. Ο Φάνης Κωνσταντινίδης αγορεύει στη δίκη των 42.

Τον Απρίλη του ’60 ήταν συνήγορος υπεράσπισης στη μεγάλη δίκη 42 ηγετικών μελών του Κ.Κ.Ε. (Φλωράκης, Λουλές), για «κατασκοπεία» στα δικαστήρια της Αρσακείου.

  

Προεκλογικό μονόφυλλο του Θεοφάνη Κωνσταντινίδη, υποψήφιου βουλευτή της Ε.Δ.Α. στην Α΄ Πειραιά.

 

 Στις βουλευτικές του ’61 έβαλε υποψηφιότητα με την Ε.Δ.Α. στην Α΄ Πειραιά. Χρημάτισε πάλι δημοτικός σύμβουλος επί δημαρχίας Γιώργου Κυριακάκου (εκλογές 5/7/1964).

Προεκλογικό μονόφυλλο του Θεοφάνη Κωνσταντινίδη, υποψήφιου δημοτικού σύμβουλου στο συνδυασμό του Γεωργίου Κυριακάκου.

Ως πρόεδρος επίσης της Καλλιτεχνικής Επιτροπής το 1966 είναι υπερήφανος που δημιούργησε τον Μουσικό Οργανισμό Πειραιά ο οποίος περιελάμβανε τη Δημοτική Συμφωνική Ορχήστρα και τη Λαϊκή Ορχήστρα με αρχιμουσικό το Μίκη Θεοδωράκη, τη Χορωδία με την Τερψιχόρη Παπαστεφάνου, την Ελληνική Μουσική Σχολή, το Ινστιτούτο Ελληνικής Μουσικής και το Καλλιτεχνικό Γραφείο Πειραιά, από όπου παρέλασαν πολλά γνωστά ονόματα του μουσικού και καλλιτεχνικού κόσμου.

Το στρατιωτικό πραξικόπημα του Απρίλη του ’67 τον βρήκε, στη δημαρχία Γεωργίου Κυριακάκου, πρόεδρο του Δ. Σ. (από 2.1.1967 έως 20.4.1967). Η τελευταία συνεδρίαση έγινε την Τρίτη 11 Απριλίου.

Για αυτό και κυνηγήθηκε από την αστυνομία που τον έψαχνε στα υπόγεια του Δημαρχείου, του Δημοτικού Θεάτρου και στο σπίτι του. Το αρχείο του κατασχέθηκε και χάθηκε. Συνελήφθη τον Ιούνιο στη Βούλα και μέχρι το τέλος της χούντας έδινε το παρόν στην Ασφάλεια.

Επανήλθε στο Δήμο με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ενταγμένος πολιτικά στο νομιμοποιημένο Κ.Κ.Ε. Συνέχισε επί Τάσου Βουλόδημου (εκλογές 7/4/1975) και επί Γιώργου Κυριακάκου (εκλογές της 15-22/10/1978) ήταν πάλι (για τρίτη φορά) πρόεδρος του Δ.Σ.. Στις επόμενες εκλογές (17-24/10/1982) δεν έθεσε υποψηφιότητα.

Ο απολογισμός της μακρόχρονης παραμονής του στο Δήμο Πειραιά υπήρξε κατά κοινή παραδοχή αξιολογότατη. Οι εισηγήσεις του γίνονταν κατά κανόνα αποδεκτές, αφού το Δ.Σ. ήταν βέβαιο ότι είχε προηγηθεί εμπεριστατωμένη μελέτη των θεμάτων. Επέμενε σε ό,τι ήταν συμφέρον για την πόλη μας, ήταν σκληρός στις απόψεις του και πρόσεχε ιδιαίτερα να μην προσβάλλει τους αντιπάλους του, αποφεύγοντας τις συναλλαγές με οποιονδήποτε.

3 Οκτωβρίου 1954. Ο δικηγόρος Φάνης Κωνσταντινίδης και η γυναίκα του Μαρίνα συνοδεύουν το γιο τους Κώστα στα πρώτα του βήματα στους πειραιώτικους δρόμους.

Στα 1952 νυμφεύτηκε τη Μαρίνα (Νίνα, γεν. 1919) Σαββοπούλου κι έμειναν στο παλιό αρχοντικό της στην οδό Νοταρά 49, οικία που κατεδαφίστηκε και στη θέση της ανεγέρθηκε πολυόροφη οικοδομή με καταστήματα και γραφεία.

Έκαναν δυο παιδιά, τον Κώστα (1953), δικαστή (σύζυγος η Πόπη) και το Νίκο (1958), δικηγόρο στον Άρειο Πάγο και νομικό συγγραφέα που του χάρισε με τη σύζυγό του Μαρία την εγγονή του τη Μαρίνα - Ελισσάβετ (4.5.1994). Συνταξιοδοτήθηκε στα 1984.

Γράφει διηγήματα από τα μαθητικά του χρόνια. Ήδη το 1935 ήταν πρόεδρος του φιλολογικού και εξωραϊστικού συλλόγου Η ΔΡΑΣΗ. Δημοσίευσε σε εφημερίδες της Αθήνας και του Πειραιά μελέτες του πάνω στην τοπική αυτοδιοίκηση αφού υπήρξε και πρόεδρος της παμπειραϊκής επιτροπής για την απλή αναλογική και τη δημοκρατική πορεία αλλά και μέλος της κεντρικής επιτροπής για το ίδιο θέμα στα 1984 - 1992. Ταυτόχρονα, υπήρξε φιλειρηνιστής και κατά του πολέμου, οπότε ανήκε στο Ελληνικό Κίνημα Ειρήνης αφού ήταν πρόεδρος της Επιτροπής Ειρήνης Επιστημόνων - Καλλιτεχνών Πειραιά.

Τώρα είναι αντιπρόεδρος της Παμπειραϊκής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΠΕΔΥΕ). Τέλος ήταν πρόεδρος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου από το 1983 μέχρι τη διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ.

Το 1984 προλόγισε το βιβλίο «Η Εθνική Αντίσταση στον Πειραιά 1941 - 1944» του Κώστα Θεοφάνους.

Εξέδωσε «Τα αλυχτήματα» (διηγήματα, 1946), «Ταξιδιωτικές εντυπώσεις» (1960), «Τοπική Αυτοδιοίκηση 

και Κεντρική Εξουσία» (μελέτη, 1976), «Άνθρωποι και θέματα» (δοκίμια, 1985), «Βηματισμοί με χειροπέδες» (αφηγήματα, δοκίμια, 1997). Δημοσίευσε και μελέτες για τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, τους ηθοποιούς Αιμίλιο Βεάκη, το Μάνο Κατράκη κ.ά.

Ο Φάνης Κωνσταντινίδης σε μεγάλη ηλικία όπως τον θυμόμαστε.

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 6 Νοεμβρίου 1997, σ. 22. Μεταφορά εδώ, 8 Ιανουαρίου 2011.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ:

[Ο Φάνης Κωνσταντινίδης τα επόμενα χρόνια εξέδωσε τα βιβλία «Εκεί ψηλά στα Σφακιά» το 1998, «Η ανελέητη μοίρα των αθώων - Χρονικό από τα πέτρινα χρόνια του Εμφυλίου» το 2000, «Δραπέτες από το μπλόκο της Κοκκινιάς. Χρονικό της 17^ης Αυγούστου 1944» το 2001. Φρόντιζε και μου τα έστελνε 

με αφιέρωση από το σπίτι του της οδού Μεσσηνίας. Το κύριο μέρος της συνέντευξης πήρα στις 25.10.1997 στο δικηγορικό γραφείο του γιου του Νίκου στην οδό Νοταρά. Ο Κώστας είναι πλέον Διοικητικός Εφέτης. Ο Νίκος είναι νομικός σύμβουλος στον Ο.Λ.Π. (εργάζεται από το 1987). Το 1998 τύπωσε στις εκδόσεις Μυτιληναίος τη μελέτη «Ναυάγια σε λιμενικές περιοχές. Διεθνή νομικά ζητήματα - προοπτικές». Από το Νίκο απέκτησε ακόμα ένα εγγόνι, το Νικόλα - Φάνη (20.8.1999). 

Η γυναίκα του Μαρίνα έφυγε στις 13.12.1999. Εκείνος πέθανε στις 24 Μαΐου 2002. Η κηδεία του έγινε το απόγευμα της 27.5.2002 στην Αγία Τριάδα και η ταφή στο κοιμητήριο της Ανάστασης]