Ερευνά και γράφει ο
Δημήτρης Κρασονικολάκης. Δημοσιογράφος
– Συλλέκτης. Ανεξάρτητος ερευνητής
πειραϊκής ιστορίας και λογοτεχνίας.
Τα
επώδυνα χρόνια 1941 - 1944 έχουν ερευνηθεί
αρκετά, οι εφημερίδες της εποχής, όσες
δεν είχαν κλείσει αντικατοπτρίζουν ένα
μεγάλο μέρος της τότε κατάστασης οπότε
μαζί με τις μαρτυρίες, τα περιοδικά και
βιβλία που κυκλοφόρησαν αργότερα με
αναφορά στην κατοχή μπορούν κάλλιστα
να μελετηθούν και αξιολογηθούν.
Όμως
υπάρχουν και άλλα έγγραφα, αδημοσίευτα
που περισώθηκαν και καταγράφουν τις
καθημερινές δραστηριότητες των κατοίκων
του Πειραιά. Χωρίς να είναι σπουδαία τα
κείμενα, δεν δρέπουν λογοτεχνικές και
πνευματικές δάφνες, φανερώνουν τις
ανάγκες των πολιτών για επιβίωση και
καλυτέρευση της δεινής θέσης που είχαν
βρεθεί. Έτσι γράφεται η μικροϊστορία.
Στην παρούσα περίπτωση προέρχονται από
ένα μεγαλύτερο Αρχείο που δυστυχώς
σκορπίστηκε, πετάχτηκε κι ένα ελάχιστο
μέρος του βρέθηκε στην συλλογή μου.
Πρόκειται για τα κατάλοιπα του Δρακούλη
Μαντούβαλου (1889-1977, γιατρού - υπήρξε
πρόεδρος του Ι. Σ. Π. από 24.4.1940 έως 14.10
1945 καθώς και στα έτη 1954 - 1959, τότε
αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Γενικού Κρατικού
Νοσοκομείου Πειραιώς και αργότερα
βουλευτής Πειραιώς στα 1932-33, 1935, 1936, 1946
- 1950. Τον Οκτώβριο του 1941 διορίστηκε
(υπουργός Εργασίας ο Αντ. Λιβιεράτος)
για δυο χρόνια με άλλους 5 αντιπρόσωπους
των ασφαλισμένων τακτικό μέλος του Δ.Σ.
του Ταμείου Συντάξεως και Αυτασφαλίσεως
Υγειονομικών - αναπληρωτής του ο
Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, αμφότεροι
από τον Ιατρικό Σύλλογο Πειραιώς). Μέρος
των εγγράφων έχω δημοσιεύσει παλαιότερα
με διάφορους τίτλους (όπως Κατοχικά
έγγραφα Ιατρικού Συλλόγου Πειραιά,
Παλαιά έντυπα και έγγραφα ιατρικού
περιεχομένου).
*Βεβαίωση απορίας του
Δήμου Πειραιώς ώστε να εισαχθεί κάποιος
στο νοσοκομείο:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ/ Ο
ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Αριθ. Πρωτ. 280.66 Εν
Πειραιεί τη 15/7/1942 Πιστοποιεί ότι ο
Μαντούβαλος Άγγελος του Εμμανουήλ και
της Αικατερίνης υπήκοος Έλλην φέρεται
εγγεγραμμένος εις τα Μητρώα του ημετέρου
Δήμου υπ αύξ αριθ 1284 και υπό έτος γεννήσεως
1884 χίλια οκτακόσια ογδοήκοντα τέσσερα
–
Ο Ανωτέρω τυγχάνει άπορος το παρόν
εκδίδεται ατελώς δυνάμει του αρθ 4 Νόμος
553 διά νοσοκομιακή χρήσιν
Ο Δήμαρχος
α α [Υπογραφή] Ο Τμηματάρχης [Υπογραφή]
Ο εισηγητής [Υπογραφή] Σφραγίδα ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΠΟΛΙΤΕΙΑ/ ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
*Σχέδιο
δήλωσης για να λάβει μια ορφανή λόγω
πολέμου την στρατιωτική της σύνταξη
(ανορθόγραφη):
Δήλωσις Οι κάτωθι
υπογεγραμμένοι Στρατιωτικοί Συνταξιούχος
Βασιλική ορφ[ανή] Δημ[ητρίου] Κλαρνέτα;
υπ αυξ αριθ μητρώου εν τη οδώ Κολέττη
αριθ 6 επιθυμώ να λαμβάνω την σύνταξίν
μου εκ του Ε΄ Ταμείου Πειραιώς οδός
Σωτήρος και Κουντουριώτου – Εν Πειραιεί
τη 27 Αυγούστου 1942 Η Δηλούσα
*Μικρό
φύλλο αποσπασμένο από κάποιο άλλο
έγγραφο. Φέρει την σκουριασμένη καρφίτσα.
Το χαρτί ανήκε σε σημειωματάριο μάλλον,
στην πίσω όψη διαβάζουμε τυπωμένο
ΚΕΝΤΡΟΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ/ CAMP
DE PRISONNIERS,
με ένδειξη για συμπλήρωση Όνομα, Οδός,
Χώρα, Επαρχία στα ελληνικά και γαλλικά.
Καταγράφονται είδη προς ζήτηση σε
οκάδες, για άμεσες ανάγκες διατροφής:
ρύζι
1000 Μακαρόνια 1000 τυρί 2000 Σταφίδα 6000
Σαπούνι 1000 πατάτες 1000 Κρέας 500 Μπουλουγούρι
2000 Εληές 4000 Σταφιδίνη ή πετιμέζη 5000 λάδι
3000 Χριστοδούλου Αγορανομία 14/10/1942
[Μπουλουγούρι: κομμένο στάρι, πλιγούρι]
*Ο
Προμηθευτικός Συνεταιρισμός Υγειονομικών
Πειραιώς ζητάει μερίδες φαγητού μέσω
κουπονιών. Οι εγγεγραμμένοι στον
Συνεταιρισμό ήταν 503, συνολικά με τα
μέλη των οικογενειών τους 1616. Πρόεδρος
χρημάτισε ο Δρακούλης Μαντούβαλος.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΠΟΛΙΤΕΙΑ/ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΝ/ΣΜΟΣ/
ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ/ Αριθ. Πρωτ. 268 Εν
Πειραιεί τη 3-11-42 Προς Το Υπουργείον
Επισιτισμού/ Αθήνας Κύριε Επίτροπε
Λαμβάνομεν την τιμήν να αναφέρωμεν ότι
συμφώνως με την υπ αριθ. 50277/28-4-42 εγκύκλιον
του Υπουργείου Επισιτισμού καταρτήσθη
το νέον μητρώον του ημετέρου Συν/σμού
/ με το 32 κουπόνι/
Ο Συν/σμός έχει
αριθμόν μετόχων 503 με 1616 μερίδας και
παρακαλούμεν όπως δώσητε εντολήν και
τακτοποιηθώμεν. Μετά τιμής Ο Πρόεδρος
[Δ. Μαντούβαλος] Ο Γραμματεύς
[Υπογραφή]
*Υπόδειξη του Ι.Σ.Π. προς τον
πρόεδρο της Κυβέρνησης για λήψη μέτρων
υπέρ του Συλλόγου.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ/
ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ/ Αριθ. Πρωτ.
381
Εν Πειραιεί τη 24 Μαΐου 1943
Προς Το
Εξοχώτατον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως
Ιωάννην Ράλλην/ Α θ ή ν α ς
Κύριε Πρόεδρε,
Λαμβάνομεν την τιμήν να φέρωμεν εις
γνώσιν Υμών την όντως οικτράν οικονομικήν
των ιατρών του Πειραιώς κατάστασιν
συνεπεία των πολεμικών γεγονότων και
ιδία μετά την έκρηξιν και την εγκατάλειψιν
της πόλεως υπό μεγάλου μέρους των
κατοίκων της και μάλιστα των ευπορωτέρων
και να παρακαλέσωμεν όπως δώσητε εντολή
και ληφθώσι τα κάτωθι μέτρα.
1/ Δάνειον
εις όλους σχεδόν τους Ιατρούς πλην
ελαχίστων των υπό του Συλλόγου
υποδεικνυομένων ως ευπορούντων.
2/ Την
απομάκρυνσιν εκ Πειραιώς των εις τας
διαφόρους θέσεις του Πειραιώς υπηρετούντων
μη Πειραιωτών ιδιωτών εχόντων πολλαπλάς
τοιαύτας και την πλήρωσιν των κενών δια
της προσλήψεως εις ταύτας Ιατρών μονίμως
εν Πειραιεί εγκατεστημένων.
3/ Την
επέκτασιν και εφαρμογήν του Νόμου περί
καταφυγίων και εις την περιφέρειαν του
Ιατρικού Συλλόγου Πειραιώς και την
Ίδρυσιν πεντήκοντα τοιούτων δι’ όλην
την περιφέρειαν και την ανάθεσιν της
λειτουργείας των εις τον Ιατρικόν
Σύλλογον Πειραιώς, ως τούτο και δια τας
Αθήνας εφαρμόζεται.
4/ Την εφαρμογήν
όλων των διατάξεων των υποβληθέντων
προς υπογραφήν δυο Νομοθετημάτων δια
τον Σύλλογον Αττικοβοιωτίας και δια
τον Σύλλογον Πειραιώς.
5/ Την πλήρην
αναγνώρισιν παρά του Ι.Κ.Α. των μεγάλων
υπηρεσιών ας οι ιατροί προσφέρουσι προς
το Ίδρυμα και τους ησφαλισμένους…..
12/
Την αποζημίωσιν των σήμερον ασκούντων
το Ιατρικόν επάγγελμα ένεκεν της
στερήσεως μεγάλου αριθμού πελατών των
ως τούτο και δι’ άλλα επαγγέλματα
εγένετο, εν εναντία περιπτώσει.
13/ Εις
τους Δημ. υπαλλήλους και συνταξιούχους
να παρέχηται Ιατρική βοήθεια κατ’
επίσκεψιν παρ’ όλων των Ιατρών με
μειωμένην την Ιατρικήν αμοιβήν και με
εκλογήν από τους πάσχοντας Ιατρούς της
αρεσκείας των.
14/ Την απομάκρυνσιν του
διευθυντού της Υγειονομικής υπηρεσίας
Πειραιώς Δημητρακοπουλου δυσμενώς
διακειμένου προς τους Πειραιείς ιατρούς
δια Πειραιώτου τοιούτου. Την νοσηλείαν
των Πειραιωτών ασθενών του Ι.Κ.Α. εις
τας Κλινικάς του Πειραιώς.- Μετά τιμής
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ/ ΔΡΑΚ. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ/
Π. ΛΕΟΥΣΗΣ. Ακριβές αντίγραφον/ Εν
Πειραιεί τη 22 Ιουνίου 1943/ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ/
[Υπογραφή]/ Π. ΛΕΟΥΣΗΣ [Λεούσης Γεωργίου
Παναγιώτης. 1909-2002]
*Παράκληση για ανάγκη
ενισχύσεως των γιατρών σε τρόφιμα.
Έντυπο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ/ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ/
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΣΙΣ. Γραμμένο και από τις δύο
πλευρές με το χέρι, η άλλη επιστολή
απευθυνόταν στον Αναστάσιο Ταβουλάρη,
υπουργό Εσωτερικών.
Ελληνική Πολιτεία/
Ιατρικός Σύλλογος Πειραιώς/ αρ. Πρ. 481/
Εν Πειραιεί τη 6 10 1943
Προς τον κ.
[δυσανάγνωστο όνομα] Διευθυντήν της …
Αθήνας.
Κύριε Διευθυντά Λαμβάνομεν
την τιμήν να παρακαλέσωμεν υμάς όπως
ευαρεστηθείτε και συνηγορήσητε υπέρ
της χορηγήσεως τροφίμων εις τα
δεινοπαθούντα μέλη του Ιατρικού Συλλόγου
Πειραιώς, άτινα ως και προφορικώς σας
είπον μετά την έκρηξιν ευρίσκονται εις
αθλίαν οικονομικήν κατάστασιν και κατά
το διαρεύσαν από την κατοχήν μέχρι
σήμερον διάστημα (25) είκοσι πέντε ιατροί
του Πειραιώς απέθανον εξ ασιτίας.
Ολική
δύναμις των ιατρών του Πειραιώς είναι
(450) Τετρακόσιοι πεντήκοντα εκ τούτων
πλέον των (200) Διακοσίων έχουν ανάγκην
ενισχύσεως διά της παραχωρήσεως τροφίμων
υπό του Συμβουλίου σας (οσπρίων αλεύρων
ζυμαρικών) ως τούτο εγένετο και δια τους
δεινοπαθούντας ιατρούς των Αθηνών.
Παρακαλούμεν όπως η παράκλησίς μας
εισακουσθή και χορηγηθή αναλόγος ποσότης
εκ των αιτουμένων ειδών. Μετά
τιμής.
*Ελληνική Πολιτεία/ Ιατρικός
Σύλλογος Πειραιώς./ Μπουμπουλίνας 20
Πειραιεύς./ Πειραιώς 55 Αθήναι/ Αριθ Πρωτ.
Εν Αθήναις 24/6 1944 Προς την Επιτροπήν
Περιθάλψεως Βομβοπλήκτων Πειραιώς./
Ενταύθα/ Κύριε Πρόεδρε
Εις απάντησιν
του υπ’ αριθ. 854-15-6-44 υμετέρου εγγράφου
κατόπιν της από 12 Ιουλίου 1944 υποβληθείσης
αναφοράς παραπόνων υπογεγραμμένων εκ
έξ μελών του ημετέρου Συλλόγου, Λαμβάνομεν
την τιμήν να σας γνωρίσωμεν ότι η
υποβληθείσα αναφορά εκ των γνωστών τη
υπηρεσία ημών συναδέλφων εκ των
υπογραψάντων τούτων οι τρεις είχαν
προσληφθή και ετέθησαν εκτός υπηρεσίας.
Ο τέταρτος ημίπληκτος κ. Κοπακάκης ο
κύριος Νικολετόπουλος ως βοηθός
εσωτερικός δεν δύναται να διαθέτη
πρωϊνάς ώρας δια τον χειρούργον ιατρόν
Γιουρούκον είναι δυνατή η πρόσληψις αν
διαθέτη πρωϊνάς ώρας αλλ’ ως διευθυντής
τώρα του Λευκού Σταυρού δεν θα διαθέτη
τοιαύτας.
Κύριε Πρόεδρε η ασεβής και
αναληθής αναφορά υπεβλήθην από τον
συνάδελφον Περράκην γνωστόν εις όλα
της Επιτροπής τα μέλη άτινα έλαβον από
όλων όλας τας υπό τούτου προσφερθείσας
υπηρεσίας, αλλ’ αύται δεν εκρίθησαν
επαρκείς ούτε έκθεσις των υπηρεσιών
τούτων είχεν υποβλήθη υπό του επιθεωρητού
και επόπτου και δια τούτο εκρίθη
απολυτέος. Κύριε Πρόεδρε το Διοικητικόν
Συμβούλιον υπέβαλεν κατάλογον των
ιατρών εκείνων που ήσαν διατεθειμένοι
να διαθέσωσι ώρας και να εξυπηρετήσωσι
τους βομβοπλήκτους και μετ’ ενδιαφέροντος
να προσφέρωσι τας υπηρεσίας των και να
συνεχίσωσι ταύτας και μετά την διάλυσιν
της Επιτροπής έστω και άνευ ουδεμιάς
αμοιβής. Ο Ιατρικός Σύλλογος παρακαλεί
να εγκριθή ο συνημμένος κατάλογος των
διοριζομένων ιατρών και αναλαμβάνει
όλην την ευθύνην αν έχει δικαίας … θα
ελεγχθή υπό των συναδέλφων και της
Συνελεύσεως.-
*Χειρόγραφο με αναφορά
στα εναπομείναντα έξι δημοτικά παθολογικά
ιατρεία.
Δημοτικά Ιατρικά 6 παθολογικά
– ως κάτωθι
1) Παλαιά Κοκκινιά Θηβών
παρ 8 2) Αγίας Σοφίας και Αγχιάλου
Θερμοπυλών 3) Δραπετσώνος Αγίου
Παντελεήμωνος Σφαγεία 4) Κρητικών Νεωρίων
32 ) Καστέλλας Μαβίλλη αρ 1 6) Καμινίων
Μουτσοπούλου Υμηττού Αντιτραχωματικά
Αντιαφροδισιακά Δημοτικά δεν υπάρχουν.
Λειτουργούν Αντιτραχωματικά του
Υπουργείου Προνοίας 3 τρία Κοκκινιά
Ταμπούρια Δραπετσώνα και Υδραίικα και
ένα Αντιαφροδισιακόν του λιμένος και
τρία Αντιτραχωματικά της Ε.Ο.Χ.Α –
[Υπογραφή Δρακούλης Μαντούβαλος] [ΕΟΧΑ,
Εθνικός Οργανισμός Χριστιανικής
Αλληλεγγύης, διάταγμα ίδρυσης
5.12.1941]
Κλείνω το άρθρο μου με δύο ακόμα
έγγραφα που έχω δημοσιεύσει
παλαιότερα:
*ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ/ ΙΑΤΡΙΚΟΣ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ/ Εν Αθήναις τη 29η
Μαΐου 1944/ Προς το Υπουργείον Επισιτισμού.
Τμήμα διαθέσεως Τσιγαρέττων. Ενταύθα.
Κύριε Υπουργέ, λαμβάνομεν
την τιμήν να υποβάλωμεν την παράκλησιν
όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε και
χορηγηθώσι και εις τα μέλη του ημετέρου
Συλλόγου ανερχόμενα εις 430, τσιγάρα
εκτός των υπό των καπνοπωλών χορηγουμένων
ως τούτο γίνεται δια τους δημοσίους
υπαλλήλους και αξιωματικούς. Οι Ιατροί
του Πειραιώς πληγέντες εκ των πολεμικών
γεγονότων έχουν ανάγκη της ενισχύσεως
ταύτης, μη δυνάμενοι εκ της αγοράς με
τας υπερόγκους τιμάς να εφοδιασθώσι
την αναγκαίαν ποσότητα τσιγαρέττων δια
τας καθημερινάς ανάγκας των. Επειδή
κύριε υπουργέ δια τους καπνιστάς το
τσιγάρον είναι είδος πρώτης ανάγκης
και εκ των απαραιτήτων είμεθα βέβαιοι
ότι η παράκλησίς μας αύτη θα εισακουσθή
και θα διατάξητε την χορήγησιν
τούτων.
*ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ/ ΙΑΤΡΙΚΟΣ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ/ ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ. 131
Μπουμπουλίνας 20 Εν Πειραιεί τη 14 Σ/βρίου
1944. Προς τον Εξοχότατον Πρόεδρον της
Ελληνικής Κυβερνήσεως κ. Ιωάνν. Ράλλην.
Κύριε Πρόεδρε Λαμβάνομεν
την τιμήν να φέρωμεν εις γνώσιν υμών ως
μέλος της Τοπικής Επιτροπής των Κοινωνικών
Ασφαλίσεων Υποκαταστήματος Πειραιώς
τα κάτωθι- Συνεπεία του βομβαρδισμού
της 11ης Ιανουαρίου 1944 αι υπηρεσίαι του
Ι.Κ.Α. Πειραιώς μετεφέρθησαν εις έν
δωμάτιον επί της οδού Σταδίου 22 ένθα η
Κεντρική Διεύθυνσις Ι.Κ.Α. Αθηνών. Επειδή
κύριε Πρόεδρε δεν ήτο δυνατόν να ενοηθή
υποκατάστημα Πειραιώς εν Αθήναις το
Συμβούλιον εις επανειλημμένας αυτού
συνεδριάσεις, και ιδία κατά την 14/ 9-8-44
Συνεδρίασιν του εγένετο ψηφοφορία και
απεφασίσθη παρ’ όλων η κάθοδος όλων
των υπηρεσιών εις Πειραιά εντός 10ημέρου
εις την απόφασιν ταύτην του Συμβουλίου
ήτο αντίθετος ο Διευθυντής του
υποκαταστήματος κ. Βεζαν[;]ς ως τούτο
και εκ των επισήμων πρακτικών δύνασθε
να πληροφορηθήτε. Επειδή κύριε Πρόεδρε
οι ησφαλισμένοι διαμαρτύρονται δια την
μη καλήν λειτουργίαν του υποκαταστήματος
και την κακήν εξυπηρέτησιν των θα είναι
άδικον να παραμένη η αδικαιολόγητος
αύτη παράτασις δια μόνον τον λόγον ότι
ο κ. Διευθυντής αρνήται την εις Πειραιά
κάθοδον του.
Οι ησφαλισμένοι του Ι.Κ.Α.
ζητούν την ταχείαν διόρθωσιν της ανωμάλου
αυτής καταστάσεως καθ’ ον τρόπον υμείς
ηθέλατε εγκρίνει.- Μετά τιμής Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
[Υπογραφή] ΔΡΑΚ. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ
[Αναδημοσιεύτηκε
στο ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ, τεύχος 93, Οκτώβριος
- Δεκέμβριος 2025, σελ. 20-22]
