Παρασκευή 18 Ιουλίου 2014

Πριν 55 χρόνια: Ιούλιος 1959.


Η πειραϊκή γη αποκαλύπτει τα χάλκινα αγάλματα.


                                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Ιωάννου Αλεξάνδρου Μελετοπούλου. ΠΕΙΡΑΪΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ.           Ανάτυπον εκ της ετησίας εκδόσεως «Πειραιάς 1960». 
Εικών 22. «Τα πρώτα αγάλματα, Κούρου, Κόρης του Πειραιώς και η πρώτη Ερμαϊκή στήλη, ευρέθησαν την 18ην Ιουλίου 1959, ως εις την παρατιθεμένην φωτογραφίαν ήτις ελήφθη μόλις εφάνησαν ταύτα, δηλαδή προτού αποκαλυφθούν τελείως».

Σάββατο 18 Ιουλίου 1959. Ημέρα καλοκαιρινή και το συνεργείο της Εταιρείας Υδραυλικών και Εξυγιαντικών Έργων ΥΔΡΕΞ (ο εργοδηγός λεγόταν Παπαδάκης) έσκαβε με το κομπρεσέρ στην οδό Φίλωνος, στο ύψος με την Γεωργίου Α΄, μεταξύ του Τινάνειου κήπου και του Μεγάρου Σπυράκη με την απέναντι πλευρά για να περάσει σωλήνες. Ξαφνικά, σε βάθος π. 1.30 μ., το «αεροτρύπανον» ακούμπησε σε κάτι σκληρό: ήταν το χέρι ενός αγάλματος!
Η μεγάλη αρχαιολογική ανακάλυψη, ακριβώς πριν 55 χρόνια, συζητήθηκε τότε πολύ κι απασχόλησε για καιρό τον πνευματικό κόσμο και τον πειραϊκό τύπο, αφού εκτός από τα προβλήματα χρονολόγησης των ευρημάτων, της προέλευσης και των συνθηκών κάτω από τις οποίες θάφτηκαν στην αρχαιότητα, έθεσε ξανά το ζήτημα της κρατικής αδιαφορίας στα πειραϊκά πράγματα, της επιστροφής των πειραϊκών αρχαιοτήτων από την Αθήνα και την στέγασή τους σε ένα σύγχρονο τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Γενικός διευθυντής αρχαιοτήτων του Υπουργείου Παιδείας ήταν ο Γιάννης Παπαδημητρίου. Αυτός έφερε την φίλη του Δόρα Στράτου στον Πειραιά, στις αρχές της ίδιας χρονιάς, για να κάνει τις καλοκαιρινές παραστάσεις της με παραδοσιακούς χορούς στο Αρχαίο Θέατρο της Ζέας. Η πρεμιέρα δόθηκε τη Δευτέρα, 22 Ιουνίου του 1959. «Λίγες μέρες μετά (γράφει η Στράτου στο βιβλίο της ΜΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ... ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ, β΄ έκδοση, 1973, σελ. 145) αναστάτωση στον Πειραιά: βρέθηκαν εντελώς απρόοπτα αυτά τα θαυμάσια αγάλματα! Τόσους αιώνες ήταν αυτά τα αγάλματα θαμμένα. Μόλις πάτησα το πόδι μου στον Πειραιά, φανήκανε!»  
Οι εργάτες του συνεργείου Νικ. Κορδονώσης και Ανδ. Σακελλίου ειδοποίησαν τους αρμόδιους της αρχαιολογικής υπηρεσίας και οι ανασκαφές συνεχίστηκαν μέχρι το απόγευμα. Η πολλή ζέστη κι ο κόσμος που συγκεντρώθηκε καθυστέρησαν για λίγο την ανάσυρση των πρώτων έργων τέχνης. Από το χώμα ξεπρόβαλαν αρχικά τα χάλκινα αγάλματα του Κούρου, της Κόρης και μία μαρμάρινη ερμαϊκή στήλη.
 
Έβγαλα τις φωτογραφίες την Κυριακή, 20 Απριλίου 1996.  Ο χάλκινος Κούρος - Απόλλωνας  που χρονολογείται γύρω στα 520 π.Χ.

-Ο Κούρος (αρ. 4645) θεωρείται το αρχαιότερο σωζόμενο ελληνικό χυτό άγαλμα και χρονολογείται στα μέσα του 6ου π. Χ. αιώνα. Ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα. Έχει ύψος 1.92 μ. και εκτείνει το δεξί του πόδι.
-Η ερμαϊκή στήλη, ύψους 1.20 μ. περίπου, με την κεφαλή του γενειοφόρου Ερμή που αντιγράφει παλαιότερο αρχαϊστικό τύπο, είχε τοποθετηθεί πάνω από το σώμα του Κούρου για να του προστατεύει τα χέρια που εξείχαν.
-Το άγαλμα της Κόρης των κλασικών ή ελληνιστικών χρόνων ήταν δεξιά από τον Κούρο και ανάποδα, δηλαδή ήταν γυρισμένο αριστερά με το κεφάλι κοντά στα πόδια του Κούρου. Ύψος 1.94 μ. Αναγνωρίστηκε σαν Άρτεμις (αρ. 4647) και θεωρήθηκε ότι το έφτιαξε ο Ευφράνωρ.
Τα παραπάνω μεταφέρθηκαν με ανοικτό φορτηγό στο Μουσείο της οδού Φιλελλήνων και το ίδιο απόγευμα τα επισκέφτηκαν ο δήμαρχος Παύλος Ντεντιδάκης, ο υπουργός Παιδείας Γ. Βογιατζής, ο υφυπουργός Οικονομικών Δημήτρης Αλιπράντης...
Στις 20.7 κατέβηκε ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής με τον υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας Γεώργιο Ανδριανόπουλο. Στις 1 Αυγούστου τα θαύμασαν και ο βασιλιάς Παύλος με τον διάδοχο Κωνσταντίνο.
Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν με ένταση πάνω στο οδόστρωμα της Φίλωνος.
Στις 24.7 βρέθηκε χάλκινη επένδυση ασπίδας διακοσμημένη μ’ ανάγλυφη παράσταση τεθρίππου, διαμέτρου 
0,90 μ. περίπου.
Το επόμενο Σάββατο 25 Ιουλίου, καινούργια ευρήματα κατενθουσίασαν τα πλήθη.
-Χάλκινο άγαλμα Αρτέμιδας, αρ. 4648, των κλασικών χρόνων, ύψος 1.55 μ., με αττικό ψηλά ζωσμένο πέπλο και ιμάτιο γύρω από τους ώμους. Στην πλάτη της κρέμεται η φαρέτρα. Βρέθηκε ν’ αγγαλιάζει το άγαλμα της Αθηνάς. Έρχεται από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ.

Ιωάννου Αλεξάνδρου Μελετοπούλου. ΠΕΙΡΑΪΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ.           Ανάτυπον εκ της ετησίας εκδόσεως «Πειραιάς 1960». 
Εικών 23. «Εις ελαχίστην απόστασιν, μερικών εκατοστών του μέτρου, ευρέθησαν την 25ην Ιουλίου 1959 τα αγάλματα της Αθηνάς και της Αρτέμιδος, ως εις την παρατιθεμένην φωτογραφίαν, ήτις ελήφθη επίσης προτού τα αγάλματα ανασυρθούν εκ της θέσεως, εις ην είχον ταφή».
 
-Το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς, αρ. 4646, ύψους 2.35 μ., είναι αξιοθαύμαστο έργο. Το κεφάλι της, καλυμμένο με κορινθιακή περικεφαλαία, εικονίζεται στα ελληνικά χαρτονομίσματα των 100 δραχμών (έκδοση 1978) με την ένδειξη «Αθηνά Πειραιώς».
-Το χάλκινο τραγικό προσωπείο ύψους 0,45 μ., βρέθηκε μέσα στο κούφιο άγαλμα της Αθηνάς.
-Δεύτερη ερμαϊκή στήλη του 1ου αιώνα π. Χ.
-Μαρμάρινο κιονόμορφο άγαλμα γυναικείας μορφής ύψους περίπου ενός μέτρου, μιας Αρτέμιδας Κινδυάς ίσως. Έχει δικό της τρόπο ένδυσης αφού είναι ζωσμένη περίεργα (αρ. 3857).

Στο άρθρο του Ιωάννου Μελετόπουλου με τίτλο ΠΕΙΡΑΪΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ.      Από την σελ. 26 του συλλογικού έργου «Πειραιάς 1960. Ζωή και Τέχνη. (Βγήκε και σε ανάτυπο, όπου κοίτα στην σελ. 12). Εικών 21. «Εις την παρατιθεμένην φωτογραφίαν, υπό τα στοιχεία Α, Β, Γ, Δ σημειούται η θέσις, εις την οποίαν ευρέθη ο θησαυρός και εμφαίνεται και η συνεχομένη προς αυτήν προς Ανατολάς, Δύσιν και Μεσημβρίαν ανασκαφείσα έκτασις».

Ο τόπος που ανασκάφτηκε αποκάλυψε θεμέλια οικοδομής με τοίχο πλάτους 0,60 μ. (ο χώρος που έκλεινε τα αγάλματα είχε διαστάσεις 2.10Χ5.70), συνεχίζεται κάτω από τις σύγχρονες οικοδομές και τους δρόμους. 
Ο Μελετόπουλος και ο Παπαγιανόπουλος - Παλαιός σε άρθρα τους είναι βέβαιοι ότι πρόκειται για τμήμα του ναού του Δίος Σωτήρος και της Αθηνάς Σωτήρας που κατά τον Στράβωνα «τα μεν στοΐδια είχαν θαυμαστούς ζωγραφικούς πίνακες, το δε ύπαιθρο πολλούς ανδριάντες».
Το γιατί βρέθηκαν εκεί φυλαγμένα, προσεκτικά απ’ ότι διαπιστώθηκε, θα παραμείνει μυστήριο. Δεν αποκλείεται μάλιστα να υπάρχουν κι άλλα, σε τριγύρω σημεία που δεν ανασκάφτηκαν.
Ο Γιώργος Δοντάς λέει πως μεταφέρθηκαν από την Δήλο μετά την καταστροφή του ιερού από το Μιθριδάτη, με το σκεπτικό ότι τέσσερα από τα ευρήματα παριστούν τον Απόλλωνα και την Άρτεμη που κατ’ εξοχήν λατρεύονταν στο νησί.
Άλλοι υποστηρίζουν πως είναι πειραιώτικα, καλά κρυμμένα για να μην αρπαχτούν από τους Ρωμαίους του Σύλλα στα 86/85 π. Χ. όταν λεηλάτησαν τον Πειραιά.  
Μερικοί θέλουν τα ευρήματα να έχουν συγκεντρωθεί από διάφορους τόπους της Αττικής με σκοπό την φυγάδευσή τους στην Ρώμη ή σε κάποια άλλη αγορά με πλοία, αλλά για άγνωστους λόγους να παρέμειναν στις αποθήκες του λιμανιού και να ξεχάστηκαν...
Ο Μελετόπουλος τέλος στη μελέτη του ΠΕΙΡΑΪΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ισχυρίζεται ότι «ετάφησαν εις τα υπόγεια του Ναού του Διός Σωτήρος, από πιστούς της παλαιάς θρησκείας ή εραστάς του καλού για να τα προστατεύσουν από κατακτητάς ή τους χριστιανούς» στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα.  
Από την στιγμή που βρέθηκαν τα χάλκινα εκδηλώθηκε στους Πειραιώτες ο φόβος μήπως η μεταφορά τους στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας για συντήρηση έχει σαν αποτέλεσμα την μόνιμη απομάκρυνσή τους από την πόλη μας.
Μπήκε ακόμα το θέμα της ανέγερσης μεγαλύτερου Αρχαιολογικού Μουσείου στον Πειραιά, αφού το παλιό που χτίστηκε στα 1935 διέθετε μόνο τέσσερις αίθουσες «υγρές και ακατάλληλες».
«Στο δάπεδο της αιθούσης Δ΄ υπάρχουν ξαπλωμένα τα αγάλματα τα οποία βρέθηκαν στον Πειραιά. Παρ’ όλο που τα αντικείμενα αυτά είναι ανεκτίμητα έργα τέχνης παραμένουν ακόμα ακαθάριστα και έκθετα στο δάπεδο!» (άρθρο του Παν. Γ. Πυριοβολή στο πρώτο τεύχος του περιοδικού ΕΛΛΑΔΑ, Απρίλιος 1963).
Το νέο Μουσείο τελικά θεμελιώθηκε το 1966, παρέμεινε επί χρόνια κλειστό, άνοιξε και εγκαινιάστηκε στις 12.6.1981. 
 
20 Απριλίου 1996. Η αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιώς με τα χάλκινα, τοποθετημένα σε ειδικές προστατευτικές βιτρίνες.

Τα χαλκινα, επέστρεψαν στον Πειραιά (αφού συντηρήθηκαν στα εργαστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) τον Φεβρουάριο του 1983. «Με σκοπό την καλύτερη προστασία τους από την υγρασία και το καυσαέριο (!) αποφασίστηκε να κλειστούν σε στεγανές βιτρίνες που τροφοδοτούνται με άζωτο» έγραψε ο Γ. Σταϊνχάουερ.
Έγιναν έτσι τα αγάλματα απόμακρα, ψυχρά, κάτι που δεν ταιριάζει στη σημερινή αισθητική αντίληψη.
Κυριάρχησε λοιπόν η ιδέα να εκτεθούν κανονικά στις αίθουσες 3 και 4 του Α΄ ορόφου, αφού δώσουν στο χώρο τις ανάλογες ατμοσφαιρικές συνθήκες. Αυτό συνέβη κάποια χρόνια αργότερα με το κλείσιμο του Μουσείου για ανακαίνιση  (εγκαίνια 30.11.1998) και την επόμενη μικρή σε έκταση αναδιάταξη των ευρημάτων.

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 8 Ιουλίου 1999, σελ. 14 με τίτλο: «Ιούλιος 1959. 
Η πειραϊκή γη αποκαλύπτει τα χάλκινα αγάλματα». Μεταφορά εδώ, Σάββατο 30 Ιουνίου 2012. 
Αναπροσαρμογή για το blog, Μάιος 2014.

20 Απριλίου 1996. Η λεγόμενη Αθηνά του Πειραιώς, κλεισμένη στο γυάλινο κλουβί της. Πολλές φορές έκανα κύκλους γύρω του θαυμάζοντας τις λεπτομέρειες του χιτώνα της.


ΠΡΩΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ.


ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Κ. ΓΡ. ΘΕΟΧΑΡΗ
Ο πρόεδρος της «Φιλολογικής Στέγης» και της Επιτροπής Προστασίας και Αξιοποιήσεως Αρχαιοτήτων Πειραιώς κ. Γρ. Θεοχάρης προέβη εις τας ακολούθους ανακοινώσεις: «Δεν είναι μόνον πειραϊκή, αλλ’ είναι πανελλήνιος και θα αποβή παγκόσμιος εις τους κύκλους των πνευματικών ανθρώπων, η συγκίνησις εκ των αρχαιολογικών θησαυρών οι οποίοι ανεδείχθησαν από την καθηγιασμένην γην του Πειραιώς, προχθές. Το κοινόν επληροφορήθη ήδη, ότι πρόκειται περί δύο χαλκίνων αγαλμάτων εις μέγεθος κατά τι μεγαλύτερον του φυσικού και μιάς μαρμαρίνης ερμαϊκής στήλης, ανεκτιμήτου αξίας.
Ο τρόπος της υπό το έδαφος θέσεως των αγαλμάτων οδηγεί εις το συμπέρασμα ότι είχον τοποθετηθή εκεί πιθανώς δια να φορτωθούν, εν συνεχεία, επί πλοίων, προς μεταφοράν εις το εξωτερικόν, υπό των αρχαίων συλλεκτών. 
Εάν η ενδεχομένη αύτη εκδοχή είναι βάσιμος θα πρέπει να παραδεχθώμεν ότι, εφ’ όσον αι μεταφοραί κατά την Αρχαιότητα εγίνοντο διά θαλάσσης, είναι πολύ πιθανόν εις τον χώρον αυτόν να έχουν τοποθετηθή και άλλοι θησαυροί, προς αυτόν της εξαγωγής σκοπόν.
Η ανεύρεσις των ανωτέρω αγαλμάτων αποδεικνύει πόσον δίκαιον είχομεν αξιούντες κατά το πρόσφατον παρελθόν επιμόνως, όπως και ο περί τον υπό ανέγερσιν ναόν της Αγίας Τριάδος χώρος, εις τα θεμέλια του οποίου είχον φανερωθή αποδείξεις της εξαιρέτου αρχαιολογικής σημασίας της περιοχής, αποτελέση αντικείμενον ερεύνης εκ μέρους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Δυστυχώς, έλειψεν η σθεναρά αντιμετώπισις του ζητήματος και το σκυροκονίαμα επέπεσεν ως πλαξ τάφου επί της αιωνίως ζωντανής αρχαιότητος. Η ανάδειξις των ανωτέρω αγαλμάτων, μοναδικών εις ολόκληρον τον κόσμον, έρχεται ως τιμωρός κραυγή διά την ασέβειαν και διαμορφώνει τεραστίαν διά το μέλλον ευθύνην, τόσον διά την Αρχαιολογικήν Υπηρεσίαν του Κράτους, όσον και την επίσημον ηγεσίαν του Πειραιώς, του Πειραιώς του οποίου το έδαφος γεννά φως δια την ακτινοβολίαν ολοκλήρου της Ελλάδος.
Επιβάλλεται η άμεσος μέριμνα διά την εξερεύνησιν του χώρου. Και εν τω μεταξύ, εν ονόματι του Πειραϊκού Λαού, διατυπούμεν αδιάλλακτον την αξίωσιν, όπως τα ανευρεθέντα αγάλματα, καθώς και τα λοιπά ευρήματα παραμείνουν εις τον Πειραιά, από τα σπλάγχνα του οποίου ήλθον εις την επιφάνειαν.
Το Αρχαιολογικόν Μουσείον του Πειραιώς επιβάλλεται όπως γίνη άξιον του προορισμού του και παύση να είναι, εν πολλοίς, αποθήκη αρχαίων αντικειμένων.
Ο διευθυντής Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Παιδείας, αγαπητός φίλος του Πειραιώς κ. Ι. Παπαδημητρίου είμεθα βέβαιοι ότι θα κινηθή με την διακρίνουσαν αυτόν δραστηριότητα διά την ικανοποίησιν της διατυπουμένης αξιώσεως αλλά και γενικώτερον διά την δικαιολογουμένην αρχαιολογικήν αξιοποίησιν της Πόλεώς μας. 
Η κατανόησις την οποίαν επέδειξαν οι υπουργοί Παιδείας και Οικονομικών κ.κ. Βογιατζής και Αλιπράντης κατά την επίσκεψίν των εις το Πειραϊκόν Μουσείον, την εσπέραν του Σαββάτου, όπου είχον μεταφερθή τα ανευρεθέντα αγάλματα, μας παρέχουν βασίμους ελπίδας». ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, 20 Ιουλίου 1959.


ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ
Ο δήμαρχος κ. Π. Ντεντιδάκης προέβη επί τη ανευρέσει των δύο μοναδικής αξίας αρχαίων αγαλμάτων εις τας κατωτέρω δηλώσεις: «Ο Πειραϊκός λαός τελεί υπό το κράτος συγκινήσεως, εκ του γεγονότος της ανευρέσεως εις το ιερόν του έδαφος Αρχαίων Χαλκίνων αγαλμάτων ανεκτιμήτου αξίας. Πρόκειται περί αγαλμάτων εις φυσικόν μέγεθος, το έν των οποίων παριστά Κούρον αναγόμενον εις τον 6ον π. Χ. αιώνα θεωρούμενον μοναδικόν εις τον κόσμον έργον, το έτερον δε γυναίκα αρίστης τέχνης του 4ου κατά πάσαν πιθανότητα αιώνος π. Χ. Επίσης ανευρέθη στήλη με προτομήν Ερμού μαρμαρίνη εξαιρετικής επίσης τέχνης.
Ο τρόπος καθ’ ον ανευρέθησαν τ’ ανωτέρω παρέχει σοβαράς ελπίδας ότι εις τον αυτόν χώρον υπάρχουσι και άλλα αρχαιολογικά αντικείμενα αξίας.
Η ανεύρεσις των ανωτέρω καθιστά τον Πειραιά επίκεντρον μεγίστου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος δι’ ολόκληρον τον κόσμον και δίδει αφορμήν να προσεχθή πλέον σοβαρώς το ζήτημα της αρχαιολογικής αξιοποιήσεως του Πειραιώς. Επίσης καθιστά αναπόφευκτον την διεύρυνσιν και τελειοποίησιν του Πειραϊκού Αρχαιολογικού Μουσείου εις το οποίον θα τοποθετηθώσι τ’ ανωτέρω αγάλματα.
Ο Δήμος Πειραιώς θα πράξη παν το δυνατόν προς τον σκοπόν τούτον, θα σταθή συμπαραστάτης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας και καλεί όλους τους Πειραϊκούς οργανισμούς όπως συντρέξωσι το έργον τούτο». ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, 20 Ιουλίου 1959.


ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΜΑΣ
Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Κ. Καραμανλής, απαντών χθες εις ερώτημα του υπουργού της Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Γ. Ανδριανοπούλου, δεν απέκλεισε την δυνατότητα της παραλαβής του Απόλλωνος του Πειραιώς και των δύο άλλων αριστουργημάτων από το κεντρικόν Αρχαιολογικόν Μουσείον, χάριν της γενικωτέρας προβολής.
Θα μας εύρισκε συμφώνους ο κ. Πρωθυπουργός, εάν ο Πειραιεύς ευρίσκετο εις απόστασιν μεγάλην από τας Αθήνας, η οποία αποτελεί το τουριστικόν επίκεντρον της χώρας.
Αλλ’ ο Πειραιεύς ούτε οι Δελφοί είναι, ούτε πολύ ολιγώτερον η Ολυμπία. Είναι η λιμενική προσθήκη των Αθηνών, με τας οποίας συγχέονται από μακρού τα όριά του.
Δεν  πρόκειται να δεινοπαθήσουν οι ξένοι επισκεπτόμενοι τον Πειραιά. Θα ανηφορίσουν την οδόν Φιλελλήνων – από το Κεντρικόν Λιμεναρχείον και θα ευρεθούν εις την πύλην του μουσείου.
Βεβαίως ο χώρος του μουσείου δεν προσφέρεται – ως έχει σήμερον – εις μίαν εντυπωσιακήν τοποθέτησιν του ορειχαλκίνου αριστουργήματος, το οποίον είναι το αρχαιότερον εις χαλκόν έργον της αρχαίας Ελλάδος. Αλλά αυτό είναι ένας λόγος φυγαδεύσεως του Κούρου τον οποίον επί τόσους αιώνας φιλοστόργως εκράτησεν εις τας αγκάλας της η Πειραϊκή γη; Έως πότε ο Πειραιεύς θα αποτελέση το απόπαιδο του Κράτους, έως πότε θα τον βαρύνη η σκληρά του Πρωχοδρομισμού μοίρα;
Ο Πειραιεύς αρκετά παρηγκωνίσθη. Δεν του εδόθη  ποτέ τίποτε. Δεν θα είναι, λοιπόν, ούτε ορθόν, ούτε δίκαιον να του αφαιρέσωμεν και ό,τι η τύχη  του επεφύλαξε: Τους θησαυρούς της οδού Φίλωνος.
Ας εξετασθή υπό το ευρύτερον αυτό πρίσμα το όλον ζήτημα και ας αποδοθούν «τα του Πειραιώς τω Πειραιεί» διότι εκείνη η δικαιολογία της ευρυτέρας προβολής καλύπτει μάλλον την ενστικτώδη ροπήν μας προς τον υδροκεφαλισμόν.. ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ, 21 Ιουλίου 1959.


Η ΑΝΕΥΡΕΘΕΙΣΑ ΟΡΕΙΧΑΛΚΙΝΗ ΑΣΠΙΣ
Εις την συμβολήν των οδών Φίλωνος και Γεωργίου Α΄, όπου το παρελθόν Σάββατον ανευρέθησαν τα εξαίρετα ορειχάλκινα αγάλματα κούρου και κόρης, μετά μιάς μαρμαρίνης Ερμαϊκής στήλης, και όπου συνεχίζονται υπό ειδικών εργατών αι εργασίαι υπό την μορφήν κανονικών ανασκαφών, ανεκαλύφθη χθες το ήμισυ σχεδόν μιάς χαλκίνης ασπίδος. Ήδη, κατά την διάρκειαν των εργασιών προς ανάσυρσιν των ευρημάτων του παρελθόντος Σαββάτου είχον ανακαλυφθή πολλά τεμάχια της ασπίδος και έκτοτε συνεχίσθησαν αι έρευναι διά μαχαιριδίων προς αποκάλυψιν και του υπολοίπου μέρους αυτής, όπερ πράγματι και επετεύχθη χθες.
Η ασπίς, της οποίας υπάρχει ούτω το μέγιστον τμήμα, μετεφέρθη δι’ επικολλήσεως εις γύψον εις το Αρχαιολογικόν Μουσείον του Πειραιώς, οπόθεν και μεταφέρεται σήμερον εις Αθήνας προς συνγκόλλησιν.
Η ανακαλυφθείσα χάλκινη ασπίς, της οποίας ο χρόνος κατασκευής δεν είναι δυνατόν ακόμη να καθορισθή, είναι στρογγύλη, διαμέτρου περίπου 0,90 μ. και φέρει ενδιαφερούσας διακοσμήσεις.
Κατά την άποψιν του διευθυντού της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας κ. Ι. Παπαδημητρίου δεν αποκλείεται να εκρατείτο υπό του ανευρεθέντος κούρου.
Εξ άλλου, κατά την διάρκειαν των συνεχιζομένων ανασκαφών ανευρέθη έν μικρόν τμήμα του χιτώνος της κόρης, το οποίον είχεν αποκοπή, ως και νομίσματα τινα και άλλα, όχι ιδιαιτέρας σημασίας, αρχαία αντικείμενα.
Η μεταφορά των ευρημάτων του παρελθόντος Σαββάτου εις Αθήνας προς καθαρισμόν αναμένεται, κατά τας πληροφορίας μας, να πραγματοποιηθή κατά την προσεχή εβδομάδα, ενώ εν τω μεταξύ πολύς κόσμος συρρέει καθημερινώς εις το Μουσείον Πειραιώς προς αποθαύμασίν των. ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, 25 Ιουλίου 1959.


ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟΥ ΑΞΙΑΣ ΤΑ ΠΡΟΧΘΕΣΙΝΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ. ΑΙ ΕΡΕΥΝΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ.
Κατά την συνέχισιν των ανασκαφών υπό την επίβλεψιν του κ. Ευθ. Μαστροκώστα ανευρέθη προχθές περί την μεσημβρίαν και μία ακόμη μαρμαρίνη στήλη ύψους περίπου 1.43 μ., έχουσα εις την κορυφήν της ωραίαν κεφαλήν γενειοφόρου Ερμού που ομοιάζει με την κεφαλήν του Ερμού που είχεν ανευρεθή το παρελθόν Σάββατον. Είναι λοιπόν προφανές ότι και η ερμαϊκή αύτη στήλη ακολουθεί το πρότυπον του μαθητού του Φειδία Αλκαμένους, που είναι γνωστόν από όμοιον εύρημα της Περγάμου, που φέρει την επιγραφήν «Αλκαμένους περικαλλές άγαλμα». Αντίγραφον του ιδίου έργου μικρών διαστάσεων, υπάρχει και εις την εν Αθήναις αρχαιολογικήν συλλογήν του 
κ. Παύλου Κανελλοπούλου.
Την συνέχισιν των ανασκαφών επεβοήθησαν και προχθές συνεργείο υπονόμων του υπουργείου Δημ. Έργων, 
τα οποία τελούν υπό την εποπτείαν των κ.κ. Μ. Παπαδάκη, Π. Παπά και Ιπποκράτ. Τερζή, ως και ο φύλαξ του αρχαιολογικού μουσείου Πειραιώς κ. Δημ. Καλαντώνης.
Την αποκάλυψιν της στήλης με τον γενειοφόρον Ερμήν του Αλκαμένους, η οποία έγινεν υπό την επίβλεψιν του 
κ. Ευθ. Μαστοκώστα παρηκολούθησαν με μέγα ενδιαφέρον ο δήμαρχος Πειραιώς κ. Π. Ντεντιδάκης και πλήθος κόσμου.
Τας απογευματινάς ώρας ήλθον εις φως μία ορειχαλκίνη Αθηνά με περικεφαλαίαν, ύψους περίπου 2.30 μ., του 4ου π.Χ. αιώνος. Θαυμασμόν επίσης προκαλούν μία ορειχαλκίνη Άρτεμις ύψους 1.55 περίπου μέτρων και ένα μαρμάρινον άγαλμα θεάς ή γυναικός πιθανώς Εστίας, με πέπλον ύψους 1 μ. Εξ άλλου ευρέθη και μία χαλκίνη μάσκα τραγωδίας ύψους 0, 45 μ.
Χθες την 12.30 μ.μ. κατήλθε εις την πόλιν μας και επεσκέφθη το Μουσείον Πειραιώς, όπου έχουν μεταφερθεί τα επί των οδών Βασ. Γεωργίου Α΄ και Φίλωνος ανακαλυφθέντα ορειχάλκινα αγάλματα της αρχαιότητος, ο Αρχηγός των Προοδευτικών κ. Μαρκεζίνης και ο οποίος εξέφρασεν την γνώμην ότι οι αρχαιολογικοί θησαυροί είναι αποκτήματα της πόλεως και δεν πρέπει να απομακρυνθούν του Πειραιώς. ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ, 27 Ιουλίου 1959.       


ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ
Κανένας από τους παράγοντας της Πειραϊκής ζωής δεν πρέπει να λείψη από την συγκέντρωσιν της 4ης Αυγούστου, την οποίαν οργανώνει η «Φιλολογική Στέγη». Πρόκειται περί μιάς συγκεντρώσεως τιμής, κατά την οποίαν ο πνευματικός Πειραιεύς θα αξιώση, όπως απαλλαγή από την θλιβεράν μοίραν μιάς παρημελημένης Αθηναϊκής συνοικίας, ζητών την παραμονήν των αρχαιολογικών μας θησαυρών εις την πόλιν αυτήν, που ζηλοτύπως τα διαφύλασσεν επί αιώνας εις τους κόλπους της.
Εάν παρέλθωμεν εν σιγή το γεγονός, τα αγάλματα θα φυγαδευθούν εις το υδροκέφαλον κέντρον, δια να μείνη 
ο Πειραιεύς με την καταδίκην του συνεχούς μαρασμού του... ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ, 31 Ιουλίου 1959.

Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 2 Αυγούστου 1959.             Η ορειχάλκινη Αθηνά. «Ο αναλαβών την μελέτην των απροσδοκήτων αυτών ευρημάτων Διευθυντής Αρχαιοτήτων κ. Ιω. Παπαδημητρίου ευρίσκεται ήδη προ δυσχερεστάτων προβλημάτων που αφορούν τους καλλιτέχνας των ορειχαλκίνων αγαλμάτων ως και την αναγνώρισιν της οικοδομής, εντός της οποίας ανεκαλύφθησαν οι πολύτιμοι αυτοί θησαυροί της αρχαίας ελληνικής τέχνης». Ο Πλίνιος στην Naturalis Historia (34,74,2) αναφέρει «Cephisodotus {fecit} Minervam mirabilem in portu Atheniensium et aram ad templum Iovis Servatoris in eodem portu, cui pauca comparantur».

ΜΙΑ ΑΠΡΟΟΠΤΟΣ ΠΛΕΥΡΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ.
ΤΑ ΧΑΛΚΙΝΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΥΠΟ ΑΠΕΙΛΗΝ ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΕΩΣ;
Άποψις του πρυτάνεως του Πανεπιστημίου κ. Σπ. Μαρινάτου.
Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου κ. Σ. Μαρινάτος απέστειλεν εκ Πύλου προς την διεύθυνσιν της Αθηναϊκής συναδέλφου «Καθημερινή» την κατωτέρω παρατιθημένην επιστολήν, δια της οποίας ζητεί την λήψιν επειγόντως μέτρων διασώσεως των τελευταίως ευρεθέντων εις τον Πειραιά χαλκίνων αγαλμάτων, απειλουμένων εξ αποσυνθέσεως ενώ συγχρόνως αναπτύσσει και ωρισμένας απόψεις περί του πολυτίμου αυτών πέραν της καθ’ εαυτήν καλλιτεχνικής των αξίας.
Η επιστολή του κ. Μαρινάτου έχει ως εξής:
Το εκπληκτικόν εύρημα του Πειραιώς, το οποίον μας εχάρισε τόσα μαζί πρωτότυπα έργα των μεγάλων ημερών της Ελλάδος, όσα δεν ευρήκαν όλαι ομού αι ανασκαφαί του αιώνος μας, μας επιβάλλει και υψίστας υποχρεώσεις.
Τα ευρεθέντα έργα αποτελούν κληρονομίαν και ιδικήν μας, αλλά και της ανθρωπότητος. Είναι επιβεβλημένον παν μέτρον, και δια τούτο φρονώ ότι, αν η αρχαιολογική υπηρεσία δεν εφρόντισεν ήδη, πρέπει αμέσως να φροντίση, όπως  μετακληθή ο είς ή και δύο ξένοι χημικοί, οι οποίοι σήμερον είναι ειδικοί εις την συντήρησιν των αρχαιοτήτων. Έχω την εντύπωσιν από τα πρώτα ευρεθέντα αριστουργήματα (τα δεύτερα δεν τα είδον ακόμη), ότι τα χάλκινα κινδυνεύουν.
Τα χάλκινα υπόκεινται εις ιδιαιτέρως περιέργους κανόνας.
Όταν εξέλθουν από την γην και εισέλθουν εις άλλας συνθήκας περιβάλλοντος, είναι δυνατόν εις ωρισμένας περιπτώσεις, να πάθουν καλπάζουσαν αποσύνθεσιν και να καταστραφούν εντός μηνών ή και εβδομάδων. 
Οι ειδικοί έχουν περιγράψει το φαινόμενον τούτο και εγώ γνωρίζω ότι συνέβη εις μίαν τουλάχιστον περίπτωσιν, της οποίας υπήρξα μάρτυς.
Τα χάλκινα του  Πειραιώς όχι μόνον έχουν πάθει κακοήθη οξείδωσιν λόγω γειτνιάσεως επιβλαβών αλάτων, αλλά προφανώς έχουν υποστή και την ευπάθειαν της πυρκαϊάς, της οποίας πείραν είχεν ήδη ο Παυσανίας εις έν έργον του Αντήνορος, όταν επυρπόλησαν την Ακρόπολιν οι Πέρσαι.
Μανθάνω δε, ότι τα νεώτερα ευρεθέντα χάλκινα ευρίσκονται, εις ακόμα χειροτέραν κατάστασιν.
Ημείς δυστυχώς δεν έχομεν κατάλληλον επιστημονικόν προσωπικόν.
Ο χημικός των Μουσείων μας εξέλιπε, αλλά και αν υπήρχε, πάλιν θα έπρεπε να μετακληθούν αμέσως οι είς ή δύο κορυφαίοι ειδικοί, των οποίων τα συγγράμματα σήμερον αποτελούν δι’ ημάς την μόνην υπάρχουσαν αυθεντίαν. Είμαι βέβαιος, ότι ο κ. υπουργός της Παιδείας ουδέ στιγμήν θα διστάση να λάβη ανάλογα μέτρα, τα οποία ασφαλώς θα συντελέσουν όσον είναι δυνατόν, να περισώσωμεν τα αριστουργήματα των προγόνων μας.
Τα έργα ταύτα μας είναι δια δύο λόγους πολύτιμα: Πρώτον, διότι είναι πρωτότυπα αριστουργήματα. Δεύτερον, διότι συνδέονται με μίαν αφανή ηρωϊκήν πράξιν της τότε εποχής. Από τα περιστατικά της ευρέσεως ήτο ήδη φανερόν, ότι το παρόν εύρημα έχει πιθανώτατα σχέσιν και προς άλλα προγενέστερα και ότι πρόκειται περί έργων εν μέρει επιβιβασθέντων εν μέρει εγκιβωτιζομένων και εν μέρει υπό εγκιβωτισμόν, ίνα απέλθουν εκεί που απήλθον και τόσα άλλα.
Γνωρίζομεν, ότι πολλοί Αθηναίοι τότε ηυτοκτόνουν δια το κατάντημα της πατρίδας των. Η πυρκαϊά, η οποία ημπόδισε το προϊόν της αρπαγής να ταξιδεύση ημπορεί βέβαια να αποδοθή και εις άλλας αιτίας, αλλά το πιθανώτερον είναι ότι οφείλεται εις ηρωϊκόν σαμποτάζ, το οποίον Κύριος οίδε πόσοι άγνωστοι ήρωες επλήρωσαν με την ζωήν των. ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, 18 Αυγούστου 1959.

   
     



             
      

Σάββατο 12 Ιουλίου 2014

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και Φιλολογική Στέγη:


Μια πολύχρονη σχέση πνευματικής επικοινωνίας.

 
                                                                                      Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

[Το κείμενο είναι απόσπασμα ανέκδοτης εργασίας μου]

«Pirée. Vue du Porte. Άποψις λιμένος». Το Δημοτικό Θέατρο από πλάγια άποψη ενταγμένο στα γειτονικά κτίσματα. Η επιγραφή στο κτήριο διαφημίζει το Radio Μπλάουπουνκτ. Σε προηγούμενες δεκαετίες του 20ου αιώνα οι επιγραφές ήταν κατά πλειοψηφία γραμμένες στα ελληνικά, ακόμα και οι ονομασίες των επωνύμων εταιρειών. Στην οδό Τσαμαδού υπάρχει ακόμα η επιγραφή: ΦΙΛΙΠΣ. Καρτποστάλ - χωρίς ένδειξη εκδότη - από την συλλογή μου.

Στις ελάχιστες εκδόσεις αυτοτελών βιβλίων που κυκλοφόρησαν για το Δημοτικό Θέατρο αλλά και σε όλα 
τα άρθρα που γράφτηκαν για αυτό στις εφημερίδες και στα περιοδικά του Πειραιά και - πόσο μάλλον - 
της Αθήνας, γίνεται απλή αναφορά της  παρουσίας των τοπικών σωματείων στην όλη διαδικασία της λειτουργίας του.
Έχουν βέβαια δίκιο να τονίζουν την σημασία των θεατρικών παραστάσεων, των έργων της όπερας ή των μουσικών εκδηλώσεων - αυτή είναι η κανονική χρήση ενός τέτοιου κτηρίου - να ασκούν κριτική για την έλλειψη συντονισμού, τις πρόχειρες λύσεις που δόθηκαν και τα αρνητικά αποτελέσματα της διαχείρησής του, όμως ένα θέατρο στο κέντρο της πόλης που συγκεντρώνει από μόνο του το ενδιαφέρον των πολιτών, φυσικό ήταν να χρησιμοποιηθεί και σαν χώρος παράλληλων δραστηριοτήτων, είτε σε ημέρες που δεν είχε παράσταση είτε σε περιόδους που αργούσε για διάφορους λόγους.
Έτσι στο βιβλίο «Η ιστορία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά από τον 19ο στον 21ο αιώνα» που επιμελήθηκαν η Κατερίνα Μπρεντάνου και ο Νίκος Αξαρλής, Νέος Κύκλος, Πειραιάς 2013, μόνο στην σημείωση 23 της σελίδας 174, σε κείμενο του τελευταίου διαβάζουμε « Σε τακτά διαστήματα η Φιλολογική Στέγη Πειραιά διοργάνωσε στο Φουαγιέ Πανελλήνιες Εκθέσεις Θαλασσογραφίας».  

Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά ξαναζεί ανακαινισμένο μια νέα περίοδο στην ιστορία του. Αφού πρώτα ωρίμασε η σκέψη οικοδόμησής του άρχισε να υλοποιείται σαν ιδέα από το 1880. Ύστερα από την ανασκαφή στο χώρο του μεγάλης οικοδομής αρχαίου οικήματος Διονυσιαστών και ενός ιερού του Διονύσου πάνω σε παλαιότερες οικίες κλασικών χρόνων, έχουμε την τελετή θεμελίωσης στις 24 Ιουνίου 1884. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 9 Απριλίου 1895.
Η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς ιδρύθηκε στα τέλη του 1930, δηλαδή 35 χρόνια μετά τα εγκαίνια του Δημοτικού μας Θεάτρου.
Πολύ σύντομα και μετά το ξεπέρασμα των πρώτων δυσκολιών για την οργάνωση και τον προσδιορισμό των σκοπών της (στόχευε στην ίδρυση ενός λαϊκού πανεπιστήμιου) αποφάσισε να ξανοιχτεί δυναμικά και στο λαϊκό θέαμα.
Εκμεταλλευόμενη την ευκαιρία ότι σύμφωνα με τις πρόσφατες (1929) αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς το Θέατρο μπορεί να παραχωρείται για παραστάσεις, χορούς, εορτασμούς, διαλέξεις και εκδηλώσεις σε διάφορους συλλόγους, τόλμησε να απλωθεί στον πειραϊκό κόσμο και να στεγάσει στις αίθουσές του την πνευματική της δημιουργία.
Αυτό βέβαια κατορθώθηκε πολύ αργότερα με το πέρασμα του χρόνου, όταν πλέον η Στέγη καταξιώθηκε στην συνειδήση της τοπικής κοινωνίας σαν ένα σοβαρό και δραστήριο σωματείο. Ας αναφερθώ όμως στα πρώτα δειλά, ασταθή βήματα...
Διαβάζουμε στην εφημερίδα ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ, 25.11.1932:
«Καλλιτεχνική Σκηνή Πειραιώς».
Η «Φιλολογική Στέγη», ως πληροφορούμεθα απεφάσισε την πλήρωσιν ενός κενού υπάρχοντος εις την πόλιν μας από πολλού. Συνεκρότησε θίασον ο οποίος με μόνον τον σκοπόν της αισθητικής διαπαιδέψεως του πειραϊκού λαού και ιδιαίτερα του εργατικού τοιούτου θα ανεβάση υπό την καλλιτεχνική διεύθυνσιν του καθηγητού της Δραματικής κ. Μ. Κουνελάκη, διάφορα ανώτερα έργα με σύγχρονον κοινωνικόν περιεχόμενον, διαλεγμένα από τα καλλίτερα δημιουργήματα της Ελληνικής και ξένης τέχνης. Η προσπάθεια αυτή αξίζει, ομολογουμένως την ενίσχυσιν τόσον της επισήμου πόλεως, της δημοτικής δηλαδή αρχής όσον και πάντων των συμπολιτών δια να κατορθώσωμεν επί τέλους να ίδωμεν επί της σκηνής του Δημοτικού μας Θεάτρου πρόσωπα που ν’ ανήκουν στον Πειραιά και να εμπνέωνται από την αγάπην δια την πόλιν αυτήν χωρίς τον μοναδικόν σκοπόν του πλουτισμού».
Το συμφωνητικό με ένδεκα άρθρα είχε υπογραφεί στις 15.11.1932 από τον πρόεδρο της Στέγης δικηγόρο Γρηγόρη Θεοχάρη και τον καθηγητή της δραματικής Μιχάλη Κουνελάκη. Αρχικά θα έκαναν αίτηση να παραχωρηθεί η αίθουσα του Θεάτρου για δέκα παραστάσεις «πλην των επαναλήψεων». Η διάρκεια της συνεργασίας «ορίζεται εξάμηνος από 1ης Δεκεμβρίου 1932 μέχρι τέλους Μαΐου 1933. Εις περίπτωσιν διαλύσεως της δια του παρόντος συνεργασίας, απαγορεύεται η χρησιμοποίησις παρά του κ. Κουνελάκη 
του τίτλου «Καλλιτεχνική Σκηνή».
Δυστυχώς δεν είχαμε την αναμενόμενη θετική εξέλιξη.
Στις 12.1.1933 υποβλήθηκε «Εξώδικος Δήλωσις Διαμαρτυρίας και Επιφύλαξις» της Φιλολογικής Στέγης κατά του Μιχαήλ Κουνελάκη. Την παρουσιάζω όπως είναι γραμμένη.
«Δυνάμει του από 15ης Νοεμβρίου 1932 ιδιωτικού συμφωνητικού μας, συνεκροτήθη θίασος καλλιτεχνών διά την διαπαιδαγώγησιν του Πειραϊκού λαού και ιδίως του εργαζομένου τοιούτου ο οποίος υπό την επωνυμίαν "Καλλιτεχνική Σκηνή" και υπό την καλλιτεχνικήν διεύθυνσιν υμών θα έδιδε εις το Δημοτικόν Θέατρον Πειραιώς σειράν δέκα (αρ. 10) παραστάσεων εκτός των επαναλήψεων, με έργα παρμένα μέσα από τη ζωή των εργατών και μικροαστών επειδή μόνον τοιαύτα έργα θα ήτο δυνατόν να εννοήση ο εργατικός λαός του Πειραιώς και θα ηδύνατο δι’ αυτών δημιουργουμένη της καλλιτεχνικής συγκινήσεως να επιτευχθή η αισθητική διαπαιδαγώγησις. Πλην όμως υμείς αναξαρτήτως της αποτυχίας της εκλογής των έργων και του προχείρου τρόπου του ανεβάσματος αυτών επί σκηνής από της πρώτης σχεδόν παραστάσεως αρχίσατε να παραβαίνητε τας διατάξεις του ως άνω συμφωνητικού μας.
-Ούτω 1) Κατά παράβασιν του υπ’ αριθ. 3 άρθρου του συμφωνητικού μας έχοντος επί λέξει ούτω: 
"Κάτωθι του τίτλου και του ονόματος του διευθύνοντος θα τίθενται πάντοτε οι λέξεις "Συγκρότημα της Φιλολογικής Στέγης" ανηρτήσατε την 12ην 13 και 14ην Δεκεμβρίου 1932 έμπροσθεν του Δημοτικού Θεάτρου μέγαν πίνακα εν ω εφέροντο γεγραμμέναι διά μεγάλων γραμμάτων η επωνυμία του θιάσου και το όνομά σας είχε δε παραλειφθή εντελώς το όνομα της "Φιλολογικής Στέγης".
2) Εξετυπώσατε τεύχη εισιτηρίων συνδρομητών χωρίς εν αυτοίς να αναφέρηται ωσαύτως το όνομα της "Φιλολογικής Στέγης" και κατά παράβασιν του αυτού ως ανωτέρω άρθρου.
3) Κατά παράβασιν του άρθρου 6 της συμφωνίας μας καθ’ ό "Αι παραστάσεις αι οποίαι συμφώνως τω παρόντι πρόκειται να δοθούν θ’ ανέλθουν εις τας δέκα πλήν των επαναλείψεων των έργων" οργανώσατε και ενεργήσατε υπό τον τίτλον "Καλλιτεχνική Σκηνή" όλως αυτοβούλως και αυθαιρέτως άνευ ουδεμιάς συγκαταθέσεως του Διοικητικού Συμβουλίου της "Φιλολογικής Στέγης" έκτακτον παράστασιν με τρία νέα μονόπρακτα έργα την Παρασκευήν 30 Δεκεμβρίου 1932 υπέρ του Πατριωτικού Ιδρύματος Περιθάλψεως, έναντι άδηλον ποίων υπέρ υμών ανταλλαγμάτων, ματαιώσαντες συνάμα χάριν της εκτάκτου ταύτης παραστάσεως την προηγουμένην παράστασιν της Καλλιτεχνικής Σκηνής ήτις έδει να δοθή την Τετάρτην 28 Δεκεμβρίου 1932.
4) Κατά παράβασιν του άρθρ. 8 του συμφωνητικού καθ’ ην "Η Φιλολογική Στέγη" αναλαμβάνει την υποχρέωσιν να εγγράψη το δυνατόν περισσοτέρους συνδρομητάς και πωλήση όσα δύναται εισιτήρια εκ των οποίων συνδρομών και εισιτηρίων θα κρατή υπέρ του Ταμείου της τα 30% επί της τιμής τούτων" εξεδόσατε από της πρώτης παραστάσεως και εκυκλοφορήσατε εκατοντάδας προσκλήσεων ανταλλασσομένων εις Ταμείον του Δημοτικού Θεάτρου διά δεκαδράχμου δήθεν φόρου ενώ πράγματι ο φόρος τούτων ήτο 2.50, εισπράττοντες υπέρ υμών Δραχ. 7.50 επί τούτων καταστήσαντες ούτω, κατόπιν της αθρόας κυκλοφορίας των προσκλήσεων εξαιρέτως δύσκολον αν μη αδύνατον την διάθεσιν παρά της "Φιλολογικής Στέγης" εισιτηρίων τακτικών και τευχών συνδρομητών εξ’ ου επήλθεν ζημία εις την "Φιλ. Στέγην" καθ’ ότι δεν ηδυνήθη να πραγματεύση εις ον ηδύνατο βαθμόν το κέρδος του 30% εκ των παρ’ αυτών διατεθεμένων και
5) Κατά παράβασιν επίσης της όλης συμφωνίας μας καίτοι η "Φιλολογική Στέγη" καθ’ ην είχεν υποχρέωσιν διά του υπ’ αριθ. 5 άρθρου της συμφωνίας μας υπέβαλεν αίτησιν και παραχωρήθη εις αυτήν διά τας παραστάσεις της "Καλλιτεχνικής Σκηνής" το Δημοτικόν μας Θέατρον διεκόψατε τας παραστάσεις εις αυτό όλως αιφνιδίως οργανώσατε μίαν δήθεν παράστασιν εντός ενός δωματίου εις το οποίον δεν εχώρουν πλέον των είκοσι (20) ατόμων, χωρίς να εκτυπώσετε προγράμματα, αγγελίας κ.λ.π. απαραίτητα διά μίαν παράστασιν και ενεργήσατε την 11 τρ. ε.έ. ενώπιον τριών ή πέντε ατόμων δηλώσαντες προς ημάς συνάμα δι’ επιστολής σας από 10 τρεχ. ε.έ. ότι του λοιπού θέλετε συνεχίσει τας παραστάσεις της "Καλλιτεχνικής Σκηνής" εντός του δωματίου τούτου.
Επειδή πάσαι αι πράξεις σας αύται αποτελούσιν κατάφωρον παράβασιν των όρων της συμφωνίας μας και πλήρη αθέτησιν των εκ ταύτης υποχρεώσεών σας επιφυλασσόμενοι παντός εν γένει δικαιώματός μας εκ πάσης ζημίας θετικής και αποθετικής και εκ του υπ’ αριθ. 11 άρθρου περί ποινικής ρήτρας σας κηρύσσομεν έκπτωτον της μεταξύ μας συνεργασίας και σας δηλούμεν ότι διαλύομεν την δυνάμει του από 15η Νοεμβρίου 1932 συμφωνητικού μας συνεργασίαν μας και σας απαγορεύομεν δυνάμει του άρθρου 10 τούτου από σήμερον την χρησιμοποίησιν του τίτλου "Καλλιτεχνική Σκηνή".
Δικαστικός κλητήρ επιδότω νομίμως τω Μιχ. Κουνελάκη, κατοίκω Πειραιώς αντιγράφων την παρούσαν εν 
τω επιδοτηρίω.
Εν Πειραιεί τη 12η Ιανουαρίου 1933.
Ο Πληρεξούσιος Δικηγόρος.
Π. Τζαννετάκος.              
  
Με άδοξο τρόπο διακόπηκε λοιπόν αυτή η πρώτη προσπάθεια καλλιτεχνικής παρέμβασης. Η «Πρότυπος Δραματική Σχολή» του Μιχάλη Κουνελάκη ήταν στην τότε λεωφόρο Ελ. Βενιζέλου 121, σημερινή 
Γρ. Λαμπράκη. 
Για την δράση του σκηνοθέτη - καθηγητή δραματικής σχολής συγγραφέα και κριτικού θεάτρου 
Μ. Κουνελάκη στον Πειραιά δεν έχω υπ’ όψη μου ειδικό κείμενο. Στα 1930 ο Κουνελάκης έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε την βουβή ταινία ΓΑΛΑΖΙΑ ΚΕΡΙΑ, αλλά δεν ξαναασχολήθηκε. Βρήκα μια καταχώρηση σε εφημερίδα του Νοεμβρίου 1951 που υπογράφει ο Γιάννης Καραμήτσος: Η Εταιρία Καλλιτεχνών και Φίλων Τέχνης Πειραιώς αρχίζει αύριο στις 10 π.μ. τη σειρά των διαλέξεών της στο Δημοτικό. Ο σκηνοθέτης και λόγιος κ. Μιχ. Κουνελάκης θα αναπτύξη το θέμα «Βεάκης, σαν καλλιτέχνης και άνθρωπος».

Τις επόμενες δεκαετίες εκτός από τις τακτικές «ενδοσυλλογικές διαλέξεις» η Στέγη, ήταν έτοιμη να ανοίξει τον κύκλο της στις αίθουσες (πλατεία, φουαγιέ) του Δημοτικού Θεάτρου και σε ποιοτικές - πρωτότυπες 
(και πολλές φορές έξω από την συνήθη έως τότε παραδοσιακή φιλολογία) δραστηριότητες.  
Η καταγραφή τους γίνεται μέσω των προσκλήσεων που κυκλοφόρησαν, των καταχωρήσεων στις εφημερίδες και στο περιοδικό της. Φυσικά δεν μπορώ να είμαι βέβαιος για την πληρότητά της, ούτως ή άλλως όμως δίνεται μια επαρκής εικόνα της πολιτιστικής εκείνης επαφής «Φιλολογική Στέγη - Δημοτικό Θέατρο» στην πόλη του Πειραιά...

14 Νοεμβρίου 1951. Η Στέγη έστειλε επιστολές σε διάφορες προσωπικότητες για να τιμήσουν την πόλη με μια διάλεξή τους στο Δημοτικό μας Θέατρο. (Άγις Θέρος, Ροζέ Μιλλιέξ, Σωκράτης Καραντινός).

Η πρόσκληση για το αφιέρωμα στον Άγγελο Σικελιανό. 13 Ιανουαρίου 1952, ώρα 11 π.μ. Πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς ο Γρηγόρης Θεοχάρης, γενικός γραμματεύς ο Στέλιος Γεράνης. 

Εφημερίδα ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ, 7.2.1952. «Φιλολογικό μνημόσυνο. Υπό της Φ.Σ.Π. θα γίνη εις το Δημοτικόν Θέατρον την προσεχή Κυριακήν 13 Ιανουαρίου και ώραν 11 π.μ. το Φιλολογικό Μνημόσυνο του εκλιπόντος Μεγάλου Έλληνα διανοουμένου Αγγέλου Σικελλιανού. Θα ομιλήσουν οι κ.κ. Άγις Θέρος 
(Σπ. Θεοδωρόπουλος) και Νικηφόρος Βρεττάκος, θ’ απαγγείλουν δε οι καλλιτέχναι του Εθνικού Θεάτρου 
Κα Θάλεια Καλλιγά, κ.κ. Παρασκευάς και Μαρίνος καθώς και ο Πειραιώτης καλλιτέχνης κ. Ε. Καμπέρος». 
Η εκδήλωση θεωρήθηκε από τις εφημερίδες σαν την πρώτη δημόσια εμφάνιση της χρονιάς εκείνης της Φ.Σ. Προλόγισε ο Γρηγόρης Θεοχάρης και παρουσίασε ο Στέλιος Γεράνης. Απήγγειλε και η Ασπασία Παπαθανασίου.
 
Πρόσκληση για την παρουσία του κοινού σε προσεχείς διαλέξεις της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς μέσα στον Φεβρουάριο του 1952. Ταλαιπωρημένο έντυπο, ίσως το μοναδικό που διασώθηκε.. 

Επίσης είχαν προγραμματιστεί:
Κυριακή 3 Φεβρουαρίου 1952. Ομιλητής ο Ροζέ Μιλλιέξ με θέμα: «Πώς είδε ο Αδαμάντιος Κοραής τους Γάλλους και το Γαλλικό πολιτισμό».
Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 1952. Άγις Θέρος. «Ο Ερωτόκριτος».
Στις 7.10.1952 βρίσκουμε επιστολή της Φ.Σ. προς τον Δήμαρχο Πειραιώς και τα μέλη της Δημαρχιακής Επιτροπής για την παραχώρηση της αίθουσας του Δημοτικού Θεάτρου και την επόμενη «χειμερινή εποχή», «την πρώτην και τρίτην Κυριακήν από 11 π.μ. - 1.30 μ.μ. ώρας κατά το χρονικόν διάστημα από 1ης Νοεμβρίου 1952 μέχρι τέλους Απριλίου 1953.-»
 Ιούνιος 1953. Η Εταιρία Καλλιτεχνών ζητάει από την Στέγη να ορίσει ομιλητή στην ομιλία - συναυλία που 
θα γίνει στις 14 του μηνός στο Δημοτικό Θέατρο για το προκηρυχθέν βραβείο στη μνήμη Σικελιανού - Βεάκη αφιερωμένο φέτος στην  Ειρήνη.

Μια σπάνια πρόσκληση στα χρόνια της δεκαετίας του 1950. Φιλολογική Στέγη Πειραιώς – Καλλιτεχνική Εστία. «Εντευκτήριον Διανοουμένων, Καλλιτεχνών και Φίλων της Τέχνης» κάθε Τετάρτη το βράδυ στο Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου. Η οργανωτική επιτροπή αποτελούνταν από οκτώ κυρίες.

Ακολουθούν δεκάδες άλλες εκδηλώσεις (διαλέξεις, εκθέσεις, θεατρικές, μουσικές παραστάσεις, χοροί) της Στέγης στο Δημοτικό μας Θέατρο που απαριθμώντας τις  φαίνεται καθαρά η δυνατή σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ τους - την οποία δεν μπόρεσε να ξεπεράσει κανένα από τα αντίστοιχα σωματεία της πόλης.

«Καλλιτεχνική χοροεσπερίς» της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου. 27 Φεβρουαρίου 1955, στις 9 το βράδυ. Αριθμημένος λαχνός δώρων αξίας 20 δραχμών, επικυρωμένος (σύμφωνα με την τότε νομοθεσία) από το Αστυνομικόν Τμήμα Πειραιώς. 


Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΕΙΡΑΙΟΡΑΜΑ, τεύχος 3, Ιούλιος 2014, σελ. 6 - 7.